Tíminn - 09.06.1917, Síða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni í
viku og kostar 4 kr. frá
upphafi til áramóta.
AFGREIÐSLA
Bókbandið á Laugaveg
6 (Björn Björnsson). Par
tekið móti áskrifendum.
I. Ar.
Rcykjavík, 9. júní 1917.
13. blað.
Um tanðbnnaðinn.
Landið og tíðin.
Pað þarf sérstaka þekkingu á
hverri jörð til þess að geta sniðið
búskapinn sem bezt eftir landkostum
og staðháttum, staðbundna þekk-
ingu. En þótt almenna búskapai'-
þekkingin sé nú orðin þúsund ára
gömul, og þótt hún sé komin á
allhátt stig hvað landgæðin snertir
og staðhættina, þá xnun hún nú
samt geta tekið talsverðum þroska
enn þá, sem betur fer.
Hefir mönnum altof oft orðið
hált á því að eiga alt undir land-
inu og tíðinni.
Gi'asbresturinn er erfiðin’ viður-
eignar. Einu vopnin sem hann verð-
ur beittur er góð áburðarnýting,
vatnsræklun og skynsamleg fóður-
kaup frá öðrum löndum. Er hér
hugsað til maískaupa í heilum,
stórum skipsförmum frá Ameríku,
eins og Halldór Vilhjálmsson skóla-
stjóri liefir áður skrifað um.
Tíðin hefir líka leikið íslenzkan
landbúnað allgrátt oft og einatt,
«n gagnvart henni ættu menn ekki
að þurfa að standa jafn berskjalda
með vaxandi menning.
Vorharðindin eru engin veruleg
undantekning á íslandi, og mega
ekki vera skoðuð sem nein undan-
tekning. Menn verða að hœtta að
treysta á góð vor. Með öðrum orð-
um, menn verða að setja gætileg-
ar á.
Allir vita hvern usla horfellirinn
hefir gert íslenzkum landbúnaði.
En þó læí eg ósagt að þar sé nema
hálfur skaði af ógætilegri ásetning.
Lambadauði undan mörgum ám,
sem ekki »fæða«, er ekki talinn til
horfellis, og allir þekkja vænleika-
muninn á vel framgengnu fé og
horuðu.
Það er mikill inunur á síl-
grænu heyinu, þegar það þornar
»af Ijánum«, og hrakningnum þótt
ekki sé nema hálfsmánaðar gamall.
En þegar á er sett, er þessa mun-
ar ekki nægilega gætt. Það er ó-
viturlegt að láta óþurka og illa
nýtingu fyrst koma niður á skepn-
unum, því að þetta hlýtur æfinlega
að koma niður á mönnunum.
Einhver allra glæsilegasta land-
búnaðar-nýjungin, sem tekin er að
ryðja sér til rúms á siðari árum,
er votheysgerðin, að geta aftrað ó-
þurkum og óhagstæðu tíðarfari frá
því að sjúga merg og bein úr
vetrarfóðriuu. Það sér hver maður
í hendi sér að eigi er lítilsvirði.
Og er íslenzkur sveitabúskapur ó-
líkt betur á vegi staddur, þegar
hæfilega rúmgóðar votheysgryljur
eru lcomnar á hvern bæ. Þá geta
menn hirt, hvernig sem viðrar. En
óttinn við óslitna fjögra til fimm
vikna óþurka rekur á eftir og íljdir
fyrir því að giúpið verði til þessa
ágæta úræðis, þótt margskonar
bábyljur, tómlæti og ótrú á hvers-
konar nýbreytni leggist í móti.
Er alt undir því kornið að ná
sem mestu af fóðurgildinu úr gras-
inu. Þess vegna vilja menn heldur
snemmslegið hey en síðslegið.
Annað úrræði í þessum efnum,
er að lana á teig.
Heyið liggur grasþurt á teignum,
slegið deginum áður. Útlitið ískyggi-
legt, allur uppgróinn og óveður í
nánd. Enginn leið að ná heyinu
heim, til þess er það of blautt, og
og í annan stað ynnist ekki tírni
til þess. Hinsvegar sárt að sjá það
fara í rosa. Þá er eitt úræði, koma
því upp í lön á teignum, tvístæða
lön, nema heyið sé því þurrara,
og mæna vel.
Er fengin reynsla fyrir því, að
þetta blessast vel. Kjarnmikið star-
skotið valllendishey, slegið í þurru
með slátuvél deginum áður, að
eins visnuð efstu stráin en hrágult
lieyið sem niður vissi, hefir vei'ið
sett í lanir, 25 hestar 1 hverja á
að. gizka, mændar vel, og síðan
fengið sunnlenzka austan stórveð-
ursrigningu. Lanirnar staðið í 10
daga og látnar brjóta sig, og þegar
á var tekið var verkunin hin prýði-
legasta, i-Suðbrugðinn állinn og
grænt til hliða. Er heyið siðan
bundið úr löninni og flutt heim
þegar vel stendur á, eða jafnvel
eigi fyr en í Iok sláttar, sé lönin
girt eða eigi að óttast áleitni fén-
aðar.
Þessi livorutveggju úrræði, vot-
heysgerðin og að bjarga heyi und-
an hrakningi með því að lana á
teig, geta orðið bændum sá fóður-
bætii-, sem eigi verður með tölum
talinn. Og má nokkuð marka fram-
tíðarframfarir landbúnaðarins á því.
hve fljótur hann verður til að til-
einka sér þessi úrræði. Hingað til
hefir hann þótt nokkuð þungur í
vöfunum, seinn til að færa sér
hoIJar nýungar í nyt, og verður
hann að breyta til í því efni, i
sjálfsagðri samkepni við sjávar-
útveginn.
Hefir nú í stórum dráttum verið
vikið að ýmsu því, er verða má
landbúnaðinum til bjargar, og ætl-
ast til að einstaklingar, þing og
stjórn leggist á eitt um að hrinda
þessum málum í framkvæmd, og
öllu því er stuðla má að jafnvægi
aðalatvinnuveganna í landinu, en
undir því er þjóðarheill komin.
Hér í blaðinu verður liaft vak-
andi auga á þessum málum, og
þau rædd að staðaldri.
Einkennileg „landssjóðsverzlun"
Þegar E. A. lét af völdum í vet-
ur, var um stund . allmikill úlfa-
þytur í ísafold, út af því að nýja
stjórnin hefði »setta« menn í ýms-
um embættum. Hinsvegar hafði
blaðið látið E. Á. haldast uppi ó-
átalið að hafa tvö embœtti opin
handa sér alla sína ráðherratíð.
Var það bæði kennaraembætti hans
við háskólann og sýslumannsem-
bættið í Árnessýslu. Þar að auki
var mælt að hann hefði skotrað
augunum til bankastjóra-embættis
við Landsbankann, og þessvegna
látið sér annara um hag þeirrar
stofnunar, lieldur en beinlinis sýnd-
ist þörf til.
Þar að auki bafði E. A. íélt til
ráðherra eftirlauna 3000 kr. á ári.
Rekur hann þar lestina því, nú eru
þau afnumin.
Embættamáli hans er nú svo
komið, að hann vill helzt taka
sitt eigið embætti aftur, e/ hann
getur fengið ráðherra-eftirlaunin
líka. Mun hann og ísafoldarliðið
bjóða þinginu í sumar upp á ein-
kennileg og frumleg hrossakaup í
þessu Iaunamáli.
E. A. á lagalegan rétt á að fá
3000 kr. í eftirlaun, ef honum
þykir við eiga að taka á móti þeim.
Og engin fyrirstaða mun vera i
því efni. En þá getur hann heldur
ekki, nema sérstaklega sé um sam-
ið, verið í landslaunuðu embætti.
Prófessorslaunin við báskólann eru
hækkandi úr 3000 í 4800 kr. Ef
öðrum lögfræðingi er veitt embætti
E. A. við háskólann, þá fær sá
maður eftir nokkur ár 4800 kr. á
ári. E. A. á eftirlaunum fær 3000.
Samtals greiðir landið þá þessum
tveim mönnurn 7800 kr. árlega.
Nú er kallað að E. A. hafi fundið
ráð, sem bæði hann og landssjóður
græða á, ef fylgt er. Hann tekur
full eftirlaun 3000 kr. og þar að
auki einskonar »accord« við háskól-
ann, að gegna þar sínu embætli
fyrir réltar og slétlar 3000 kr., án
hækkunar. Hann fær með þessu
móti 6000 kr. í föst laun.
Það er engum efa bundið, að
þessi verzlunarmáti er ekki sam-
kvæmur anda eftirlaunalaganna, og
í beinni mótsögn við algengar veit-
ingarvenjur. Og ef skapað er lxér
fordæmi, virðist lítil ástæða til að
gera ráð fyrir, að þar verði látið
staðar numið. Mjög margir af em-
bættismönnum landsins mj’ndu
með jafnmiklum rétti geta hækkað
laun sín með því að sameina bæði
laun og eftirlaun. Verður fróðlegt
fyrir þjóðina að athuga framkomu
þingsins í þessu máli. Ennfremur
hefir málið sérstaka þýðingu, af
því að það er seinasti þátturinn í
»landssjóðsverzlun« langsumstjórn-
arinnar.
Innflutningur á iifandi sauðfé.
Eftir Pál Zóphóníasson,
(Nl.)
Sumir efast enn um að hálfblóðs-
lömbin undan enskum hrút og ís-
lenzkri á yrðu vænni en lömbin
okkar yfirleitt, en þeim mönnum
er þessu að svara:
1. í Búnaðarritinu 1915 bl. 44—
57 ritar Jón Þorbergsson, bróðir
Hallgríms Þorbergssonar um þetta
mál, og hann kemst að þeirri nið-
urstöðu að hálfblóðslömbin verði
að minstakosti þrem krónum verð-
meiri en lörabin okkar, og miðar
þó við 56 aura verð á hvert kíló-
gramm. Að þessari niðurstöðu
kemst hann út frá reynslu Eng-
lendinga.
2. Eg er Jóni sammála um þetta,
en held eins og hann að munurinn
verði meiri, og styðst við liið við-
urkenda náttúrulögmál, að foreldr-
arnir mætist á miðri leið í afkvæm-
inu bæði hvað bráðan þroska og
skrokkþyngd snertir.
3. Og hver sá, er eitthvað kynnir
sér arfgengisfræði og arfgengis-
rannsóknir síðustu ára mun, ef
hann les og nennir að hugsa um
það sem hann les um þessar rann-
sóknii', komast að sömu niðurstöðu,
og verður að viðurkenna að þetta
hlýtur svona að vera; það er blátt
áfram náttúrulögmál.
4. En auk þessa má vísa til inn-
lendra rannsókna er benda á þetta
sama. Má þar fyrst nefna Heiðar-
féð og fl. fé, sem inn hefir verið
flutt — þó í öðru augnamiði væri
— og um það ber öllum saman,
er sáu hálfblóðslömbin þar, að þau
hafi verið mun vænni en aðrir
dilkar. En þar eru þó engar tölur
sem tala.
í tíð Ingimundar sál. ráðunautar
átti að gera tilraun til að vita hvert
einblendingsræk — hálfblóðsrækt
— með innlent sauðfé gæti ekki
verið arðvænleg. Ingimundur sál.
skrifaði um málið í Frej' og lýsti
fénu, en um árangur tilraunarinnar
hefir aldrei heyrst neitt síðan. Þó
fékk hún styrk af landsfé, og mætti
því varla minna vera en um á-
rangurinn birtist skýrsla.
En þessi reynsla, sem átti að fást
með þessari tilraun, er nú að fást
hér í Borgaríirði í Fjárræktarfélagi
Leirár og Melasveitar. Það hefir
fengið þrjá hrúta norðan úr Þing-
eyjasýslu og notaði þá veturinn
1915—’16 lianda nokkrum ám á
þremur bæjum í sveitinni. Ærnar