Tíminn - 06.04.1918, Blaðsíða 3

T í M I N N
67
Kaupfélag Borgfirðínga,
Blöðin eru að smáhnippast út
af kaupmönnunum og kaupfélögun-
um. Sum halda fast með kaup-
mönnum, en önnur með kaupfé-
lögunum. Sum telja kaupmennina
landsins þörfustu stétt en sum telja
þá óþarfa milliiiði, sem lifi á ann-
ara sveita.
Sum telja kaupmennina skapa
veltufé, jafnvel framleiða veltufé,
því við starfsemi þeirra aukist
veltuféð í landinu, meira en það
gæli aukist hjá kaupfélagi með
sömu viðskiftaveltu.
Af þessum skoðanamismun leið-
ir svo það, að sumir, sem mest
standa í eldinum, óska alla kaup-
menn feiga, sem kaupmenn, þó
þeir vilji þá ekki feiga sem menn.
Aðrir óska þess að kaupmannsstað-
an sé ódauðleg, þó kaupmennirnir
sjálíir séu dauðlegir.
Inn í þessa deilu, sem orðin er
all heit ætla eg á engan hátt að
blanda mér. Margir hafa líka skifst
i flokka, og halda þar kaupfélags-
menn saman sem von er til. En
margir eru lika þeir, sem utan við
þessa flokka slanda, treysta ekki
kaupfélögunum til þess að standá
án keppinauta, enn sem komið er,
telja kaupmennina eitt af þvi, sem
mennirnir að vísu ættu að geta
verið án, þegar þeir hafa náð meiri
þroska, orðið kærleiksríkari og
óeigingjarnari en þeir nú eru, en
sem þeir ekki geta án verið enn
þá.
Eg er einn af þeira síðast töldu,
og til þess að mennirnir þroskist
sein fyrst, eru kaupfélögin eitt af
mörgu, sem styðja þarf og efla.
Þessum deilumálum til skýring-
ar datt mér í hug að segja ögn
frá starfi Kaupfj. Borgfirðinga 1917.
Aðallega segi eg þá frá því sem
einn af þeim sem við það verzla, og
því ef til vill ekki eins kunnugur
því og sjálf stjórnin. En allir
kaupfélagsmenn fylgjast ætíð nokk-
uð með starfi síns félags.
Kaupfj. Borgfirðinga er eitt af
þeim rnörgu kaupfj. þessa lands,
sem bæði rekur verzlun og pant-
ar. Félagsmenn panta vörur sínar
að velrinum, en taka þær á vor-
kauptíð. Verðið á pantaðri vöru er
ætíð haft lægra en á sömu vöru í
verzluninni og 1917 var verðmun-
urinn látinn vera 4°/o.
Vöruverðið við verzlun félagsins
var lágt, og lægra en víða annars
staðar á landinu. Þessu til sönn-
unar má taka:
í júlí 1917 var Mcflalvcrð í Reykjavík
verð í K. B. eftir Hagtíðindum.
Kg. rúgmj.. 50 57
kg. völsuð . hafragr.. .. 70 • 80
kg. hveiti frá 56—105 80— 94
kg. sykur .. 103 125
kg. kaffi . . 200 209
hg. hrísgrj. 80 87
kg. export . 150 163
kg. salt . . . 15 15
Allflestar vörur sem flyljast til
Borgarness, koma frá Reykjavík.
Flutningskosnaður, upp og útskip-
un er minst 2—3 aurar á hvert
kílógram, og þegar þess nú er gætt
virðist Borgarnesverðið vel þola
samanburð við meðalverðið í
Reykjavík.
Auk Kaupfj. Borgfirðinga verzlar
Jón Björnsson & Co. í Borgar-
nesi og nokkrir aðrir með alskonar
glingur. Hann selur sínar vörur i
öllum aðalatriðum með sama verði
og verzlun kaupfélagsins gerir.
Fyrir kemur að visu að dýrara er
hjá honutn, en það getur líka hitt
sig að áliveðin vörutegund sé dýr-
ari hjá félaginu. Á þungavöru er
þelta þó svo lítill og sjaldgæfur
munur að óhætt er að segja að í
aðalatriðum sé matvöruverðið eins,
og að Borgfirðingar hafi því 1917
keypt matvörur sínar með ofan-
greindu verði.
Af þessu vona eg að menn sjái
að vöruverðið er ekki svo hátt
samanborið við verð annars stað-
ar, að ástæða væri lil að vænta
sérstaks hagnaðar af verzluninni.
En varð þá hagnaður af henni?
Pví er bezt svarað með eftirgreind-
um tölum:
1. Pantaða varan var
eins og áður er sagt seld
4°/o undir verði sömu
vörutegundar í verzlun.
Á þennan hátt fengu þeir
sem pöntuðu vörur sinar
þær kr................... 7044.00
ódýrari en þær vor hjá
verzlun félagsins.
2. Af ágóða verzlunar-
innar, voru, eins og lög
félagsins mæla fyrir, lagð-
ar kr............... 4767.87
í varasjóð, sem nú er
orðinn 21306.25 kr.
3. En auk þessa varð kr. 24556.28
ágóði af vörureikningi og
er þeim hluta skift milli
félagsmanna við árslok.
Oftast hefir honum verið
skift út á stofnbréf og
altaf skift á skuldlaus við-
skifti á árinu. í ár var
ágóðinn 8°/0, en hann var
ekki borgaður út nú, þvi
eftir lögum félagsins er
hann aldrei borgaður út
nema annað hvort ár, og
þá fyrir tvö ár i einu.
Stofnsjóður^ sem undan-
farin ár hefir verið mynd-
aður af árságóðanum er
nú orðinn 51720.00, og
vex um 24556.28 á þessu
ári.
4. Á vorullarreikningi
varð kr.................. 4224.00
ágóði. Vorulliun var tek-
in í reikninga manna á
344 au. nr. 1, 324 au.
nr. 2 og 244 au. mislit.
Ágóðanum var skift jafnt
á hvert kilógr. vorullar,
og fengu r>, félagsmenn
þannig 10 aura uppbót á
ullarverðið. Raunverulega
verðið »varð því 10 aur.
hærra en hið upphaflega
reikningsverð var.
5. Haustullarreikningur
var með kr................ 2042.23
ágóða. Honum er skift
eflir sömu reglu og ágóða
vorullarreiknings, og varð
uppbótin 30 aurar á hvert
kílógr. haustullar. Verð
haustullar var 280 eða
310 au. með uppbótinni.
6. Við þennan ágóða
rnætti enn bæta nokkru
bæðiafæðardúnsreikningi,
ketreikningi og fl. og þó
það sé ekki nema nokkur
hundruð króna þá verð- •
ur samt allur ársgróðinn
liðug lcr...............43000.00
Hvar væri nú þessi ágóði ef
ekkert kaupfélag hefði verið hér í
firðinum? Við kaupfélagsmenn full-
yrðum að þá hefði hann allut-
verið í vasa þess eða þeirra kaup-
manna er héraðsmenn hefðu verzl-
að við.
Nú var kaupfélagsstjóra borgað
4600 kr. í árskaup og öðrum
starfsmönnum svo að þeir voru
ánægðir. Hefði því einn kaup-
maður haft alla þá viðskiftamenn
sem kaupfj. hafði og selt vörurnar
með sama verði, þá hefði sá kaup-
maður grœtt 47600 kr. en þar i er
•þá árskaup hans.
En af því að hér et kaupfélag,
hefir þessi gróði skifst milli bænda
héraðsins, í hlutfalli við verzlun
þeirra. Spurningin er þá þessi:
Hvort er heppilegra, að árságóðinn
a/ verzluninni, lendi hjá einstökum
fánm kaupmönnunum, eða hjá
bœndum?
Um þétta er eiginlega deilan,
milli kaupmannssinna og samvinnu-
félagsmanna.
Þegar Reykjavíkurverðið er tek-
ið og aðgætt í þessu sambandi
virðist svo, þó húsaleiga og lóðar-
gjald sé dýrt í Reykjavík, sem
verzlunarágóðinn þar sé ekki lítill,
en hve mikill hann er geta Reykvík-
ingar sjálfir fundið.
En mikil má sú trú á þörf
kaupmannsins og nauðsyn vera
sem knýr menn til þess ár eftir
ár að borga tolla af vörum sínum
til hans. Og enn Ijósara verður
þetla .þegar þess er gætt að öllum
þorra manna hér á landi er held-
ur óljúft að borga mikið fé fyrir
framkvæmd hugsjóna sinna. Og þó
er það ekki litið fé, sem þeir sem
verzla við kaupmennina borga ár-
lega i því skyni, eins og hver sem
augu liefir getur séð, af því sem
að framan er sagt.
En þó K. B. háfi á þessu ári
fært félagsmönnum sínum um 43
þúsund kr. beinan ágóða þá hefir
það fært héraðsbúum mikið meiri
óbeinan arð. Petta verður ekki
sannað, en af verzlun annárstaðar,
þar sem kaupfélög ekki starfa, má
þó ráða það að einmitt verð kaup-
félagsins, hefir haldið verði kaup-
manna niðri, og að þeir hafa orð-
ið að gefa eins fyrir innlagða vöru
(ull og fl.) eins og kaupfélagið gaf.
Og sé Borgarnesverðið borið sam-
an við verð í sumum öðrum
kauptúnum þessa lands, t. d. Þórs-
hafnarverðið sem Lögrétta skýrir
frá, þá verða tölurnar sem fram
koma svo geypiháar að eg þori
ekki að setja þær á pappír. Pessa
verðmunar njóta allir héraðsmenn,
og að þessum verðmun geta góðir
kaupmenn stuðlað, enda er verð-
lag vara misjafnt, og eitt af því
sem það skapar, er það hvað
kaupmaðurinn nægist ineð lítinn
ágóða — álagningu.
Að endingu er svo þess að geta
að þrátt fyrir dýrtíð og annað ilt,
hafa skuldir félagsmanna við fé-
lagið ekki aukist á árinu, og fé-
lagið má heita skuldlaust við aðra.
Á aðalfundi var framkvæindar-
stjóra að verðleikum þakkað starf
hans fyrir félagið, og því mega
kaupfélög og önnur samvinnufélög
aldrei gleyma, að það hvernig
starf þeirra gengur, er ekki ein-
ungis komið undir félagslögum, og
félagsmönnum, heldur líka, og það
ekki síst, undir framkvæmd félags-
málanna.
Páll Zóphóniasson.
ÍJr Lióni
Stafafelli 15. febr. 1918.
Tíðin var hér fremur hagstæð
um sláttinn, síðast liðið sumar.
Með sláttubyrjun var útlit með
grasvöxt hið versta, en þá gekk í
votviðri og óþurka í 3 vikna tíma,
og spratt jörð svo vel á þessum
tíma að útengi varð víðast hvar
í góðu meðallagi, þar sem jörð var
óskemd, en hér í sveit, stórskemd-
ust engjar nokkurra jarða í páska-
veðrinu mikla 14. apríl f. á. Töður
hröktust nokkuð, en óvíða til
stórskemda, og úthey nýttist ágæt-
lega, því að frá 12. ágúst máttu
heita stöðugir þurkar fram í sláttu-
lok, þótt seinni hluta sept. kæmu
vætur öðru hvoru. Heyfengur varð
víðast hvar í meðal lagi og sum-
staðar í bezta lagi. Tún gáfu þó
yfirleitt i minna lagi af sér, og
Saimreyndir
andspænis
trúarsetninguin.
Áskonm t.il liirk jliiinai-
eftir
Sir Oli-rer Lodue.
[Greinin er pýdd úr tímaritinu »The
Nineteenth Century and after«, jan-
úarheftinu þ. á.].
Eg diríist að beina þeirri áskor-
un til kristinnar kirkju, og það til
allra trúarflokka, sem viðurkenna,
að biblían segi frá sönnurn við-
burðum, að líta með skynsemi og
hleypidómalausum hug á ákveðin
fyrirbrigði, sem eiga meira eða
minna skylt við trúna á hið yfir-
náttúrlega. - Menn neyðast til að
veita þeim fyrirbrigðum athygli.
Þau hafa eigi að eins gerst á liðn-
um öldum, eins og ritningarnar
skýra frá, heldur gerast nú á tím-
um. Því að kirkjudeildirnar geta
ekki komist hjá því að gera sér
einhverja grein fyrir því, sem er