Tíminn - 25.05.1918, Blaðsíða 2

118
TIMIN N
Jariagaaíferí
stjórnaranðstaeBinga.
Gisli Sveinsson gefur villandi skýrslu
sem ritari i fjárhags-
nefnd alþingis.
Svo langt er nu gengið að það er
gefið i skyn um atvinnumála-
ráðherrann að hann dragi
sér fé úr landssjóði.
Gott sýnishorn af bardagaaðferð
stjórnarandstæðinga er rógur sá
sem þeir hafa flutt um atvinnu-
málaráðherrann, að hann hafi látið
landssjóð borga ferð sina norður
i fyrra sumar, er hann sótti fjöl-
skyldu sína.
Skal nú sá þáttur rakinn og
sannleikurinn sagður.
í skýrslu fjárhagsnefndar um
Tjörnesnámuna — sem hr. Gísli
Sveinsson hefir samið og ber fyrst
og fremst ábyrgð á — er komist
svo að orði.
»Hafði atvinnumálaráðherra
Sigurður Jónsson og ferðast
norður og undirbúið kolanámið,
að því er sjá má á greiðsluávís-
un til hans frá 1-3. júní f. á.«
Þarna er það hiklaust gefið í
skyn að þessa ferð hafi hann farið
til þess að undirbúa kolanámið og
til þeirra ferðar hafi gengið þær
500 kr. sem honum voru þá ávís-
aðar. Athugi menn að þetta er sagt
i opinberri skýrslu sem birt er og
samin af ritara þingnefndar (G. Sv.)
Svo taka blöðin við og leggja
út af þessu. Og í þetta sinn er
það Morgunblaðið sem látið er
ganga allra lengst. Það er í því
tölublaðinu sem kom út á Hvíta-
sunnudag, sem ítarlegast er út af
þessu lagt. Þar segir svo:
»Til þess svo að setja meiri
hátignar — eða réttara hágöfgi-
blæ á fyrirtækið, (námurekstur-
inn) ferðast sjálfur atvinnumála-
ráðherrann í eigin persónu norð-
ur til Húsavikur. Að vísu hefir
nefndin1) eigi orðið vör við
annan árangur af för þeirri, en
ávísun til hágöfginnar fyrir ferða-
kostnaði, en nærri má geta
hvort eigi hefir meira gagn af
leitt, fyrst sá hávitri maður átli
í hlut. Að minsta kosti hafði
hann í þeirri för ráðstafað búi
sinu og flutt suður konu sína og
bera ýmsir það upp í sér, *að
þetta hafi verið aðalerindið, þó
álitamál sé hvort það geti bein-
línis talist til kolanáms. En hann
hafði »brugðið sér út á Tjörnes
um leið.«
Hér er ekki um að villast hvað
verið er að gefaf í skyn. Það er
sem sé hvorki meira né minna en
það, að atvinnumálaráðherrann hafi
látið landssjóð borga ferð sem
hann fór norður i sínum einkaer-
1) Hver talar á pennan hátt fyrir
hönd (nærri pvi eins og i nafni) fjár-
hagsnefndar i Morgunblaðinu? Greinin
er nafnlaus en af miklum kunnugleik
skrifuð.
indum. Það er nákvæmlega sama
og að segja það að hann væri
með óráðvendni að draga sér fé
úr landssjóði.
Hver er nú sannleikurinn í þessu
máli? Hann er þessi í fæstum
orðum:
Atvinnumálaráðlierrann fer þessa
umgelnu ferð norður til þess að
sækja fjölskyldu sína. Hann fær
ávísaðar úr landssjóði 500 kr. áð-
ur en hann leggur af stað, til þess
að hafa þær handbærar, ef svo
færi að honum þætti ástæða til
þess á norður leið að líta sérstaklega
eftir vegum, símalínum o. s. frv. Úr
þvi eftirliti varð ekki vegna þess að
hann varð að hraða ferð sinni
meir en hann hafði gert ráð fyrir
og eyddust þvi ekki peningar til
þess.
Frá Ystafelli fór hann sérstaka
ferð úr á Tjörnes til þess að kynn-
ast öllu ástandi þar og sjá með
eigin augum. Handa fylgdarmanni
og fyrir hesta á þessari aukaferð
fékk hann úr landssjóði 44 —
fjörutíu og fjórar — krónur. Sjálf-
ur fékk hann ekkert. Pessar 500
krónur sem hann tók við syðra úr
landssjóði borgaði hann inn til
Tjörnesnámunnar nyðra. — Ferða-
kostnaðinn 44 kr. fékk hann út-
borgaðan fyrst er hann kom hing-
að suður aflur.
Þetta er sannleikurinn
Rannsókn G. Sv. á rekstri Tjö-
nesnámunnar er svona. Hann hefir
ekki veitt því eftirtekt að kostnað-
urinn af því að atvinnumálaráð-
herrann vildi sjá með eigin augum
námureksturinn á Tjörnesi var
ekki þessar 500 kr. sem honum
voru ávísaðar syðra, heldur einar
44 kr.
En svo er að geta þess einkenni-
legasta við skýrslugerð hr. Gísla
Sveinssonar. Skýrslan talar um
»greiðsluávísun til hans (S. J.)
frá 13. júní f. á«. En samkvænt
reikningura náraunnar heflr at-
vinnnraálaráðherrann enga ávís-
nn fengið 13. júní. En þann dag
borgar liann inn þessar 500 kr.
norður á Húsavík.
Hér er sannleikanum gjörsamlega
snúið við i opinberu þingskjali.
Hinn 23. maí fékk atvinnumála-
ráðherrann ávísaðar þær 500 kr.
sem áður er um getið, og sem
hann aldrei notaði.
Það kann að vera að hr. G. Sv.
vilji nú gpra minna úr þessu en
hér er gert og kenna um misritun.
En þá segir »misritunin« annað.
Ur því sagt er einmitt 13. júni
hlýtur hr. G. Sv. að hafa tekið
eftir innborguninni þann dag og
s'éð að hún var nákværalega jafn
stór og útborgunin 23. raaí. En
í skýrslunni getur hann einungis
um útborgunina, en þegir um inn-
borgunina. Og það verður varla
hjá því komist að segja að það
hljóti að vera gert vísvitandi.
Hvers vegna þegir ritari Qár-
hagsnefndar um þetta mikilvæga
atriði?
Hvernig á eftirleiðis að dæma
um opinberar skýrslur frá hans
hendi?
Allar dylgjur Morgunblaðsins
eru bersýnilega bygðar á þessum
orðum skýrslunnar. Þarf ekki um
þær orðum að fara.
Slíkar ásakanir munu ekki hafa
verið bornar fyr á neinn ráðherra
á íslandi. Þeim hefir þótt minna
gera til þeim heiðruðu stjórnar-
andstæðingum, þótt farið væri
lengra en nokkru sinni áður í
þorparaskap og ósannsögli.
Vitanlega væri hægt að fá
þessi ummæli »hvítasunnu«-blaðs-
ins dæmd dauð og ómerk og blað-
ið dæmt til sekta. En þess gerist
ekki þörf. Þau eru sjálf dæmd
dauð og ómerk undireins og sann-
leikurinn er kunnur og bardagaað-
ferð stjórnarandstæðinga í þessu
tilfelli brennimark frammi fyrir
þjóðinni sem þorparaskapur.
Kolanámið á Tjörnesi.
Ágrip af ræðu
Sigurðar Jónssonar ráðherra.
Umræðuefninu sem fyrir liggur
má skifta í þrent. 1. Skýrsla fjár-
hagsnefndar, þgskj. 111; 2. þings-
ályktunartillagan, þgskj. 112; og 3.
viðbótarskýringar framsögumanns
ásamt viðbót og endurtekningum
fleiri háttv. þm., sem vænta má
að frain komi þegar um mál er
að ræða sem fara í svipaða stefnu
og hér er um að ræða.
Eg hefi tilefni til að hefja mál
mitt á skýrslunni.
Ekki skal eg dæma um það,
hversu nákvœm eða rétt skýrslan
er yfirleitt, til þess hefi eg eigi
nægileg gögn við hendina, og það
hygg e8 að nefndin hafi eigi held-
ur haft, þótt eg efist eigi um henn-
ar góða vilja. En eg vil reyna að
skj'ra málið í sumum atriðum
nokkuð nánar og lcoma fram með
athugasemdir við ýmislegt sem í
skýrslunni stendur og leiðréttingar.
Fyrstu tildrög til þessa námu-
reksturs felast í þingsályktun sem
samþykt var á síð&sta aukaþingi
hér í deildinni, en eigi varð út-
rædd í Ed. Af umræðum málsins
þá, sést það að þingmenn lögðu
afarmikla áherzlu á að landsstjórn-
in léti sem mestan árangur verða
af tillögunni. Tillaga þessi var í
tveim liðum, sem sé
að láta sérfræðing rannsaka kola-
fundi og
að heimila landsstjórninni kola-
vinslu á kostnað landssjóðs.
Fyrri lið þessarar tillögu hefir
eigi lánast að fullnægja fyr en ný-
skeð. Er sænskur sérfræðingur nú
að rannsaka Tjörnesnámuna, eins
og síðar mun verða að vikið, er
hann ráðinn til næstu áramóta og
honum ætlað að rannsaka kola-
fundi sem víðast, en þó einkum
þar sem menn áður vita um kol,
svo sem á Vestur- og Austurlandi.
Siðari liðurinn stendur í nánu
sambandi við Tjörnesnámuna. Þar
eð engum sérfræðing var til ,að
dreifa til kolarannsókna, virtisí
stjórninni helzt tiltök að byrja
kolanám á þeim stað þar sem mest
var fengin reynslan um kolavinslu
og notagildi kolanna, en þetta átti
sér einmilt stað um Tungunámuna.,
Um 30 ára skeið höfðu þarna ver-
ið tekin kol til eldsneytis, og stund-
um allmikið, einkum siðustu árin,.
og umsögn þeirra sem kolin höfðu
notað var á þá leið sem síðan
hefir reynst við rannsókn og notk-
un kolanna.
— — Á þinginu í fyrrasumar
var enn samþ. þingsályktun í sam-
einuðu þingi, þar sem enn jastar
er kveðið að orði með öflun elds-
neytis, sérstaklega innlendra kola,
og er stjórninni þar m. a. lieimil-
að fé til leigu og kaupa á kola-
námum. Samkvæmt þessari heim-
ild fóru fram kaup á öllum námu-
réttindum Ytri-Tungu 16. ág. f. á.
Af þessu er það ljóst að stjórnin
hefir í þessum efnum farið eftir
skýlausum vilja þingsins og heim-
ildum þess, og kappkostað að
koma þessu ítrekaða áhugamáli
þingsins svo til framkvæmda sem
hefini virtust atvik helzt liggja til.
í þessu sambandi er rétt að taka
það fram, að stjórnin hefir látið
þá innlenda menn sem hún taldi
helzt til þess fallna, athuga kola-
fundi á Vestur- og Austurlandi og
gefa þær Ieiðbeiningar sem föng
voru á. Látið athuga kolasýnis-
horn hér í Reykjavík frá ýmsum
stöðum, útvegað verkstjóra, verk-
færi, sprengiefni og yfirleitt reynt
að greiða fyrir kolavinslu sem
mest. En stjórninni fanst hins-
vegar eigi ráðlegt, að svo komnu,
að láta reka kolavinslu beinlínis á
kostnað landssjóðs víðar en á ein-
um stað, meðan sérfræðings nyti
eigi við, né heldur reynsla væri
fengin á umgetnum stað.
Og það er þá þessi reynsla sem
skýrslan reynir að skýra frá og
háttv. nefnd virðist byggja á þings-
ályktunartillögu sína.
Kem eg þá að því, eftir að hafa
skýrt tildrög málsins, að fara
nokkrum orðum um skýrsluna.
Fyrst skal eg geta þess, að það
ætti að gela verið háttv. fjárhagsn.
Ijóst, hversvegna náman var fyrsl
tekin á leigu. Get eg í því efni
vitnað til liæstv. fyrv. fjármálaráð-
herra, að það var fyrir það, að
hreppsnefnd Tjörneshrepps átti
frumkvæði að því. Eftir að hrepp-
urinn hafði fengið kauparétt á
námunni fyrir um 12000 kr., gerði
hreppsnefndin fyrirspurn í síma
um það, hvort landsstjórnin vildi
ekki leigja námuna, og bauð lands-
stjórninni að sitja fyrir leigunni.
En einstakur maður, Þorsteinn
Jónsson kaupmaður frá Seyðisfirði,
var þá að falast eftir að fá nám-
una leigða. Leiga fekst ekki lægri
en 2400 kr. á ári. Þannig stóð þá
á því, að landsstjórnin gekk að
þvi að leigja námuna fyrir kr. 3,50
fyrir burtflutta smálest, sem hv.
nefnd og framsm. virðist telja of
hátt. Hér var ekki kostur á vildari
kjörum. Og það held eg rétt með
(Framh. á bls. 123).