Tíminn - 22.05.1919, Síða 2

182
TIMIN N
150 piltar og 137 stúlkur. Samtals
287; en kennaraprófi hafa lokið
114 piltar, 76 stúlkur, samt. 190.
12 eru enn í skóla, 1 dó í skóla,
84 hafa hætt námi, 28 piltar og
56 stúlkur. Námsskeið skólans 9
vor hafa sótt 105 karlar og 144
konur, alls 249. Og enn fremur
hafa nokkrir fengið að hlusta á
kenslu í skólanum við og við í
einstökum greinum, þegar það
hefir þótt öllum meinfangalaust.
Eftir því, sem eg hef næst komist
eru 6 þeirra, er útskrifast hafa,
dáin, en 63 hætt kenslustörfum,
fleiri konur en karlar. í*ær hætta
yfirleitt, er þær giftast, en þeir
halda fremur áfram, þó að þeir
kvongist. — Mér hefir komið það
á óvart, að skólinn skuli hafa
verið meir sóttur af körlum en
konum. Eg leit á málið frá sjónar-
miði atvinnunnar, en eg finn, að
eg hef gert mörgu þessu fólki
rangt til með því. Annars hygg
eg, að það stafi með fram af því,
að langmest hefir hingað sótt fólk,
sem verður að kljúfa strauminn
sjálft, kemur af eigin hvöt og
bjargast á eigin spýtur, en það
veitir konum þyngra en körlum.
Námsskeiðið sækja aftur á móti
fleiri konur en karlar, því að þá
standa þær líkt að vígi, er þær
eru orðnar kennarar.
Námsfólkið hefir verið úr öllum
sýslum landsins, og engu síður
úr þeim Qarlægustu. Hér er yfirlit
yfir það eftir heimilisfangi, er það
kom í skólann:
komn útskrií'- uðust eftir i skóla
úr Reykjavík ... 23 13 »
— Gullbr.-ogKj.s. 13 11 í
•— Borgarfj.sýslu 14 7 í
— Mýra 7 7 »
— Snæf. ogHnds. 14 10 í
— Dala 7 2 »
— Barðastrandar 16 12 »
— ísafjarðar ... 22 17 2
Heildsaia.
Smásala.
Söðlasmíðabúðin Laugavegi 18 B. Simi 646.
Stærst og fjölbreyttast úrval af reiðtýgjum, aktýgjum, og öllu tilheyrandi
s.s. allskonar ólum, beislum, töskum o. fl. Klyftöskurnar orðlögðu. Af
járnvörum: Beislisstangir, úr járni og nýsilfri, munnjárn, taumalásar,
ístöð og allskonar hringjur, einnig svipur, keyri, hestajárn, o. m. fl. -
Ennfremur stærri og smærri tjöld úr ágætu efni, vagna-yfirbreiðslur, fisk-
ábreiður og hestateppi. Fyrir söðlasmiði: Hnakk- og söðulvirki, plyds,
dýnustrigi, hringjur, beislisstangir, istöð, taumalásar, keyri, leður, skinn o.fl.
§érstaklega er mælt með spaðahnökkum
enskum og íslenskum.
Stöðug viðskifti í öllum sýslum landsins. Pantanir afgreiddar fljótt og
nákvæmlega. Byrjunarviðskifti verða undantekningarlítið stöðug viðskifti.
Söölasmíðabúðin Laugavegi 18 B. Sími 646.
Heildsala. E. Kristjánsson. Smásala.
komu útskrif- uðust eftir i skóla Eitthvert fyrsta sinnið sagði eg þeim, er eg kvaddi við skólaupp-
úr Stranda 9 6 » sögn, að það væri nú þeirra hlut-
— Húnavatns ... 19 18 » verk að kenna alþýðu manna
— Skagafjarðar... 18 11 2 að meta góða barnakenslu með
— Eyjafjarðar ... 13 11 1 því eina ráða sem dygði við
— Þingeyjar ... 28 16 » tornæma nemendur: Sýnikenslu,
— N.-Múla 13 8 1 láta sjá það og þreifa á því hyers
— S.-Múla 19 11 2 virði hún er. Og sannarlega veit
— Skaftafells ... 11 5 » eg um þá marga, og vænti þess
— Vestm.eyja ... 1 » » um þá alla, að ekki hefur vantað
— Rangárvalla... 10 8 1 viljann til þess. Og víst hefir nokk-
— Árnes 30 17 » uð áunnist í þá átt. En hvernig er
287 190 12 unt að kennari njóti sín til hálfs,
Nokkuð af því fólki sem farið eins og þeim er í hendur búið og
hefur héðan eftir 1 ár eða 2, hefir öll aðstaða þeirra er víðast hvar,
tekist á hendur kennarastarf, og
haldið því stöðugt, og er mér kunn-
ugt um sumt af því, að það hefir
fengið góðan orðstír. Skólinn á
því að vísu meir en 100 lærisveina
og lærimeyjar í kennarastöðum
víðsvegar um land, en þó eru þeir
enn mikill minni hluti allra barna-
kennaranna. Um hitt, sem
mestu varðar, verður engin skýrsla
gefin: Hver áhrif skólinn hefir haft
á námsfólkið, né heldur, hverju
það síðan hefir áorkað í kennara-
stöðu.
einkum upp til sveita. Eg segi
þetta ekki af því að ef hafi nokkra
minstu tilhneigingu til að berja þá
illyrðum sem þar standa að. Eg
þekki örðugleikana sem við er að
stríða og tek hér ekki upp aftur
það, sem eg hefi sagt um þá á
öðrum stað. Það er hægara að segja
en gera, að ryðja þeim úr vegi.
Eg kenni inig ekki meiri mann en
svo, að eg get vorkent, þó að það
gangi seint.
Eg get vorkent einyrkja bónd-
anum, sem er allan daginn önnum
kafinn að vinna fyrir búi sínu og
gegna þeim kvöðum er staða hans
leggur honum á herðar, þó að hann
fái lítinn tíma til að kenna börn-
unum sínum að lesa og draga til
stafs, hvað þá meira. Og ekki síð-
ur húsmóðurinni, sem vinnukonu-
laus á alt að annast innan bæjar,
þjónustubrögð, barnagæslu, mat-
reiðslu og þvotta o. m. fl. En svona
er nú komið ástæðum á fjölda
heimila í sveitum, og þeim fer sí-
felt fjölgandi. Mér þætti óbilgjarnt
í meira lagi og vonlaust, að ætla
þeim nokkurt kenslustarf í ofaná-
lag, ef ekki væri þarna til að dreifa
sterkasta aflinu í heimi, foreldra-
ástinni, og ef eg hefði ekki þá
tröllatrú, sem eg hef, á íslensku al-
þýðunni, einkum upp til sveita.
Eg vildi, að eg sæi ráð til að
létta undir með þeim, en eg sé
það ekki, fyr en börnin eru orðin
bjarglega læs, svo að einn kennari
getur hjálpað mörgum í einu lengra
áleiðis. Þá kemur til fræðslunefnd-
anna, þær kjósa nú ekki altaf orð
á sig, niska, skilningsleysi og skeyt-
ingaideysi eru einkunnirnar sem
þær fá. Sá frændi á ekki sjö
dagana sæla! Hvern eyri, sem hún
þarf að nota, er að sækja í hend-
ur hreppsnefndar, en það hefir
lengi verið talinn höfuðkostur og
skylda sveitastjórnanna að halda
sem fastast utan um fé hreppsins
og spara gjöldin, þess helst til oft
miður gætt en skyldi, hversu of
mikill sparnaður getur oiðið mikil
fjársóun og ómetanlegt skaðræði
þegar um er að teila þau auðræði,
sem ekki verða metin til fjár. Pen-
ingar eru því ekki í handraða til
fræðslumála.
Það er heimtað af þessum nefnd-
armönnum, að þeir sjái börnum
hreppsins fyrir kenslu, en ekkert
heimili fæst til að Ijá húsnæði
handa kennara og aðkomubörnum,
a. m. lc. ekki nema sárfáum, ekki af
„Lamlsversli" mei bækur.
Eins og við var að búast, hafa
nokkrir menn orðið til að rísa á
móti bókasafns-hugmynd Sig. Nor-
dals. Ein mótbáran er sú, að hann
geri ráð fyrir, að fyrirtæki þetta
verði einskonar landsverslun. En
þar sem öll verslun, nema kaup-
menska, er vanheilög að dómi
sumra manna, þá er ekki kyn þótt
þeim súrni í augum, er þeir þj'kj-
ast sjá sinn mesta óvin — lands-
verslunina, reka höfuðið upp á
bókamarkaðinum. í stuttu máli:
Þessir menn segja, að hugmyndin
sé góð cg gild — nema formið.
Þessar bækur megi ekki vera und-
anþegnar álagningu bóksalanna.
Og hún kvað ekki ósjaldan nema
40°/o, sem er dálaglegur skildingur,
einkum er bækur gerast nú svo
dýrar, sem raun er á orðin.
Það verður alls ekki ráðið af
grein S. N., að honum sé nokkurt
áhugamál, að fyrirtækið sé lands-
verslun. En hann mun ekki hafa
séð nein önnur ráð. Bækurnar áttu,
samkvæmt tilgangi fyrirtækisins,
að vera góðar og vandaðar, en
seldar mjög ódýrt, til þess að þær
gætu í raun og veru orðið almenn-
ingseign. Nú er dýrt að gefa út
góðar og vandaðar bækur. Fyrir-
tækið getur þess vegna ekki verið
gróðafyrirtæki á venjulega visu.
Pvert á móti hlýtur að verða ár-
legur skaði á rekstrinum. Hver á
að borga mismuninn á tekjum og
gjöldum? Vilja ríkismenn landsins
leggja fram 20 þúsund á ári til
útgáfunnar? Eða er nokkurt félag
einstakra manna til, sem vill binda
sér þá byrði? En ef báðar þessar
leiðir eru ófærar, þá er að eins
ein eftir: Að þjóðin borgi sjálf sínar
bœkur. En þá er fyrirtækið orðið
landsverslun.
A'nnars er landsverslun með
nýjar bækur engan veginn ný. —
Landið er stórkostlegur bókaút-
gefandi, svo sem sjá má af því,
að ef ein prentsmiðja ætti að nægja
þess eigin þörfum, yrði hún að
vera á stærð við Gutenberg, sem
þó er stærsta prentsmiðja á landinu.
Þar að auki ,styrkir landið ýms
félög, til að gefa út bækur, svo
sem Bókmenta- og Þjóðvinafélagið,
veitir fé til kenslubókaútgáfu o.s.frv.
Og að síðustu eru flestir þeir menn,
sem bækur gera hér á landi, verka-
menn landsins. Bækur þeirra eru
þess vegna meir en landsverslunar
gripir. Þær eru landssjóðs fram-
leiðsla.
Mótstaða gegn þgðinga-huginynd-
inni hlýtur að verða fremur veiga-
lítil, ef tilgangurinn er sá, að byggja
hana á því, að landið geti ekki
gefið út bækur. Það væri sama
og að segja, að Newcastle hefði
ekki, og gæti ekki, verslað með
kol.
Hin mótbáran að segja að »Bóka-
safn alþýðu« myndi spilla fyrir
annari bókagerð, er bláber heila-
spuni. Nú sem stendur eru sum
héruð, og sumir bæir, t. d. Reykja-
vík, sem kaupa því nær ekkert af
bókum, og þá helst úrkastið. Af
hverju er þetta? Ekki fyrir fátækt,
heldur af því, að fólkið á þessum
stöðum hefir aldrei vaknað til and-
legs lífs og meðvitundar. Það hugs-
ar elcki né þyrstir eftir fróðleik og
nýungum, að því leyti sem bækur
geta fullnægt. Á öðrum stöðum á
landinu er lestrar og fróðleiks-
fýsnin vakin. Þar lesa menn alt,
sem þeir ná í. En það er alt of
lítið, af þvi að þjóðin er of fá-
menn til þess, að bókaútgáfa geti
verið eiginlegur atvinnuvegur.
Bókasafn alþýðu, hið nýja, hefði
það fyrst og fremst að hlutverki,
að vekja lestrarlöngunina, þar sem
hún er litil eða engin. Og smátt
og smátt hlyti það að takast, að
talsvert miklu leyti. Þá opnast ný
héruð fyrir hina eiginlegu bóksala-
starfsemi. Bókasafnið er fyrir þá
eins og plógur og herfi, sem breytir
óræktarþýfinu í slétta ræktar jörð.
í stað þess að líta hornauga til
»þýðinganna« ættu bókaútgefendur
og bóksalar, að styðja fyrirtækið
af alefli, til að efla hag sinnar
stéttar. En fyrst og fremst ætti hinn
lestrarfúsi hluti þjóðarinnar að
fylgja málinu fram. Bókamennirnir
eru tiltölulega margir hér á landi.
Hungurkend þeirra er dýrasta