Tíminn - 25.09.1919, Blaðsíða 2

Tíminn - 25.09.1919, Blaðsíða 2
306 TíMINN bræðralagshugsjón mannanna og rétti smælingjanna og mörgum öðrum dýrmætum fjársjóðnm mannanna, ef kristin kirkja hefði ekki starfað í hinum vestræna heimi«. Þá stendur enski presturinn á sama grundvelli í sinni bók. Hann snýr sér meðal annars tii þeirra manna sem vilja hafna samvinnu við kirkjuna, en eru spirítistar, og segir: »Sannleikurinn getur ekki orðið til þess að fella úr gildi þann sannleika, sem áður hefir verið opinberaður, heldur tii þess að fullkomna hann. . . . Eg skora þvi alvarlega á alla slíka menn að segja ekki fyrir nokkurn mun skilið við hina kristilegu kirkju, en standa trúlega undir merkjum hennar og bera vitni hinum and- legu fyrirbrigðum«. Samhliða þessum ummælum finna höf. (H. N. og E. H. Kv.) mikla galla á kirkjunni. Segir E. H. Kv. meðal annars: »Eg get fyrirgefið gallana, þar sem jafn mikið hefir verið í aðra hönd. En það væri hræsnj af mér ef eg kannaðist ekki við að eg sjái þá«. Þeir eru berorðir um gallana. En þeir finna ekki að í þeim til- gangi að rífa. niður og að eyði- leggja stofnunina, heldur þvert á móti til þess að geta bygt upp, til þess að blása nýju lífi í hina dauðu limu. Afstaða kirkjunnar. Það mun svo vera um spírít- ismann, sem um allar aðrar stefn- ur, að blærinn getur verið allólik- ur í ýmsum löndum. Sumstaðar mun hánn vera andvígur kirkjunni og minna trúar og siðgæðissnið á bonum. Hér er því alls ekki tii að dreifa. Sá sem þetta ritar hefir aldrei Það hefði þótt sæta firnum fyrir nokkrum árum, ef því hefði verið spáð, að um 1920 myndi íslenska þjóðin eiga marga og mjög snjalla listarnenn. Frá því landið bygðist og fram um síðustu aldamót hefir listagáfa þjóðarinnar runnið I ein- um farvegi. Öll íslensk listahneigð hetir oiðið að Ijódagerð. Meðan aðrar þjóðir eignuðust frábæra snillinga í húsagerðarlist, líkan- smíði eða málaralist, sat íslenska þjóðin og orkli Ijóð um soigir sínar, vonbrigði og gleði. Þetta hetir nú breyst og á furðu skömmum tíma. Og þó að ekki séu allir taldir með, sem lotið hafa að fótskör listagyðjunnar, þá er samt bersýnilegt, að |>jóðin er nú í þessum efnum á hraðfara þroska skeiði. Svo að segja engin grein hinna fögru lista hefir með öllu orðið út undan. Og þegar iilið er á það hve þjóðin er fámenn, og komið á tilraunafund, sem ekkert lesið um þetta mál annað en það sem ritað hefir verið á íslensku og er ekki spírítisti, fyrst og fremst af því að hann hefir ekki haft þörf fyrir sannanir um framhald lífsins. En út frá meginreglunni: Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá — verður hann að lýsa fylstu samúð með starfsemi þessara manna. Ávextirnir af starfi forgöngu- mannanna sem mest hefir borið á, hafa tvímælalaust verið góðir. Það er enginn minsti vafi á því að starf þeirra hefir fyrst og fremst orðið til mikillar andlegrar vakn- ingar i landinu, til þess að fá miklu fleiri en áður til þess að trúa á framhald lífsins og því sam- fara knúð þá til alvarlegra ihug- ana um siðferðiskröfur kristindóms- ins og kenning hans um lifssam- band milli guðs og manna. Aðal þröskuldurinn sem verið hefir á vegi kristinnar kirkju um það að ná tökum á mönnum með boðskap sinn og trúar- og siðferð- iskröfur hefir verið kæruleysi manna um að vilja nokkuð sinna þeim boðskap og hefir fyrst og fremst stafað af því hve efnis- hyggjan hefir náð miklu valdi yfir hugum manna. Kenningar spirítismans hafa veitt efnishyggjunni banasár. Þær hafa vakið menn af kæruleysissvefnin- um og þar með rutt jarðveginn stórkostlega fyrir erindrekum Krists á jörðunni. Höfuðkenning spírítista er sú, að »guð hafi aldrei látið sig án opin- berunar« og séu þær sannanir sem nú séu að koma í Ijós, liður í opinberunarstarfsemi hans meðal mannanna. Kemur þetta ekki að einu né neinu leyti i bága við biblíuna. Á mörgum sviðum eru spíritistar fúsari að viðurkenna frá- sögur biblíunnar en t. d. nýguð- aðstaða listamannanna erfið, þá sést glögglega, að sú kynslóð sem nú lifir i landinu hefir mikils vanda að gæta gagnvart ófæddum kyn- slóðum, að geyma vel þeirra líf- vænlegu frjóanga, sem gægjast upp úr hrjóstuga íslenska farvegnum. II. Því miður tókst svo illa til, að ekki votu á sýningunni verk allra þeirra listamanna, sem til eru hér á landi. Biynjólfur Þórðarson er einn hinn efnilegasti af hinum yngri málurum. Hann hefir nú þegar málað mjög margar látlausar en fallegar landlagsmyndir. En engin mynd var ettir hann á sýningunni. Hann var á ferð austur í sveitum að mála, og vissi ekki gerla hve- nær inntökulrestúrinn var útrunn- inn. Og sýningarnefndin viiðist hata baldið óþaiflega fast við forms- hliðina að þessu leyti. Annars var allur frágangur á sýningunni snyrti- legur og til sóma þeim, sem að honum hölðu unnið. Af hinum eldri listamönnum höfðu Þórarinn, Ásgríinur, Einar fræðingar. Á öllum sviðum ber siðalærdómi þeirra saman við kristindóminn. Hvað er það sem á milli ber? I rauninni ekki annað en það, að þeir segja það orðið þekkingar- atriði, sem kirkjan hefir hingað til talið trúaratriði. Það er ekki vafi á því að kirkj- unni væri það hinn mesti styrkur að taka hinni útréttu bróðurhönd. Hefir það því miður einkent kirkj- una alt of oft að vera bólverk aft- urhaldsins og að vilja ekki viður- kenna neitt nýtt. Það er hinn hörmulegasti misskilningur á því hlutverki sem hún á að inna af hendi. Það er svo ólútersk stefna og svo ókristileg stefna sem hugs- ast getur. Þjóðin íslenska heldur ekki uppi þjóðkirkju til þess að hún telji það höfuðverkefni sitt að varðveita gamlar eríikenningar og loka úli nýjar og heilbrigðar stefnur. Hún heldur kirkjunni upp til þess að hún veiti sér andlega fæðu, borna fram á þann hátt sem tímarnir krefja, til þess að hún verði öílug- ur kraflur um að bæta siðferðið og glæða trúarlifið og þjóðin krefst þess að neytt sé allra meðala til þess, og öllum kröftum veitt fús- lega viðtaka sem stefna vilja að hinu sama marki, og starfa í anda Krists. Kirkjan grefur sjálfri sér gröf, ef hún annað hvort spyrnir bein- línis móti þessari nýju hreyfingu, eða lætur sem hún sé ekki til. Og það væri sorglegur endir á 900 ára göfugu starfi. En á hinu leylinu hefir lcirkjan líklega aldrei haft eins mikla mögu- leika og nú um að safna þjóðinni undir merki sitt, ef hún nú þekkir sinn vitjunartíma og veitir rúm innan vébanda sinna hinum nýju stefnum, samhliða hinum gömlu, því að trúarþörf hefir líklega aldrei Jónsson, Ríkarður og Kjarval sent margar myndir, enda gerðar mest- ar kröfur til þeirra. En margt var fallegt eflir hina sem yngri eru og minna kunnir. Þórarinn Þorláksson mun hafa valdið flestum sýningargestunum skemtilegum vonbrigðum. Flestir munu hafa haldið, eins og sá sem þetta ritar, að Þórarinn hefði dregið skip sitt á land. Þess hefir verið getið fyr hér í blaðinu, þegar minst var á sýningu Kjarvals, að Þórar- inn byrjaði starf sitt hér, meðan ekki var hægt að vera listamaður, nema með því, að vera ríkur maður. Einstakir menn keyptu sjaldan myndir og ekki nema þær væru afar-ódýrar. Menn vantaði yfirleitt bæði vilja og fé til að sinna list- um. Og þegar svo hafði gengið um mörg ár, neyddist Þórarinn til, að fást við umfangsmikið auka- starf, verslun með bækur og myndir. í þeiin kringumstæðum hefðu flestir lagt málaralistina á hilluna. En svo er ekki. Þvert á móti virð- ist Þórarinn vera enn í framför, og bera gæfu til að verða betri verið meiri á Islandi en nú og þeir harla margir, sem hafa vilja til að flytja eilífðarmálin. Til þess þarf engum trúarjátn- ingum að breyta, því að nýjar trúarjátningar verða aldrei annað en ný höft á frjálsan mannsand- ann. Til þess þarf ekkert annað en viðsýni, umburðarlyndi og vilja til heilbrigðrar samvinnu við alla þá, sem stefna að hinu sameigin- lega marki, sem ofar er öllum skoðunum takmarkaðra manna. SkiEnaðitr rikis 03 kirkjn. Framsögnræða Porst. Jonssonar. Þessir tímar eru byltingatímar, það er öllum Ijóst. Öldur þær sem ófriðurinn hefir vakið, berast um allan heiminn. Þær öldur eru víða svo sterkar, að þær skola burtu að meira eða minna leyli, því fyrir- komulagi þjóðlélaganna, sem áður hefir ríkt og svo æðisgengnar, að þær hlifa engu og dynja hinar mestu hörmungar yfir þær þjóðir, þar sem þær eru sterkastar. Gætn- ir menn í öllum löndum óttast bylgjuhreyfingar þessar. Við höfum lítið orðið varir við þær hjá þjóð vorri eDn sem komið er, en vitan- lega eru þær ekki langt undau landi og ekki þarf mikið til þess að opna þeim víðar gáttir. Ef byrjað verður á breytingum forns skipulags, rekur hver byltingin aðra, og upphafsmönnum bylting- anna getur orðið meira en nóg boðið áður en varir, og munu þá fremur kjósa að alt hefði staðið í sama fari, sem áður. Þetta býst eg við að hinir 11 hv. þm. hafi ekki atbugað þegar þeir lögðu þá þings- ályktunartiilögu fram, sem hér er málari, samhliða því, að verslun hans færir út kvíarnar. Þórarinn er maður af gamla skólanum, áður en »þverhandar- strikin« komu i móð. Hann er nákvæmur og fíngerður. Það mun fullkomið samræmi milli listagáfu hans og þeirra áhrifa, sem hann varð fyrir af samtíðinni, og inönn- um I Danmörku. Mynd af Þing- völlum, liklega gömul, ber volt um snildar-nákvæmni og vald yíir litum og línum. Þórarni myndi láta einkar vel að mála norður við Mývatn, lognið á vogunum skuggana írá hömruuum, og skóg- inn og blómgresið í eyjunum. Þórarinn ann því sem er milt og blitt í náttúru landsins. Það er einkennileg andstæða milli hans og Ásgríms, að Ásgrímur verður aldrei fullsaddur á hvítleik jökl- anua, en í myndum Þórarins gætir þeirra lítið. Biómlegar bygðir heilla huga hans fremur en ka'ldur jök- ullinn. Af hinum fingerðu myndum Þórarins má nefna sjá.lfmynd hans, aðdáanlega nákvæma. »Eins og

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.