Tíminn - 15.11.1919, Síða 3

TIMINN
347
„Tíminn” stækkar.
Um áramótin stækkar brotið á Tímanum að miklum
mun, verður sömu stærðar og Lögrétta.
Tölublaðafjöldi verður a. mUk. 60 á ári.
Jafnframt verður lögð miklu meiri áhersla á það en
áður að flytja merkilegar innlendar og útlendar fréttir
og gera efnið fjölbreyttara yfirleitt.
Lá fer að birtast í blaðinu einhver frægasta saga eftir
stórskáldið Hall Caine og heitir: Borgin eilífa.
Prátt fyrir þessa miklu stækkun, þrátt fyrir siaukinn
prentunarkostnað og hækkandi verð á pappír, verður
árgangurinn ekki hækkaður nema upp í kr. 7,50.
UtHÖlumenn og' kaupendur!
Vekið athygli á þessum kostakjörum sem Tíminn
býður.
Nýir kaupendur gefi sig fram sem fyrst við afgreiðsl-
una í Laufási, sími 91.
um og öllum þeim sem áhuga hafa
á uppeldismálum. Bókin skiftist í
tvo aöalkafla. Fyrri hlutinn er al-
menn sálarfræði, en hinn síðari
um fyrirkomulag skóla og algeng-
ustu námsgreinar. Höf. talar um
alla þessa hluti eins og sæmir
manni sem í einu er vitur, fróður
og góðhjartaður. Og þetta efni og
andi er klætt í ljósan og yfirlætis-
lausan málbúning.
Óskir þeirra manna sem vildu
að síra Magnús Helgason ritaði
fyrstn bókina um islensk uppeldis-
mál hafa nú orðið að veruleika.
Uppeldismál hans er góður grund-
▼öllur að byggja ofan á, styður jafnt
foreldrana, sem halda enn í horf-
inu með hina fornu heimilisment-
un, og kennara, sem eru að feta
sig áfram eftir -hinum grýtta vegi
vanræktrar skólakenslu.
Jónas Jónsson.
Sigurjón Jónsson:
Öræfagróður. Útgef-
andi: Porsteinn
Gislason.
Sigurjón Jónsson er hæði 1 senn
einkennilegt skáld og frumlegt.
Honum er gjarnast, að fara sinna
ferða og hirðir ekki um að reika
að jafnaði á almannaleiðum. Hann
hefir fundið eins konar furðulönd.
I*au eru lítt numin, að minsta kosti
kosti af íslendingum; en vonandi
á Sigurjón eftir að fara þau víðar
eldi en hann hefir gert hingað til.
hótt undarlegt megi sýnast, hafa
islensku skáldin fæst verið nokkur
æfintýraskáld; en Sigurjón er fyrst
og fremst æfintýraskáld. Þó hefir
hann ort einnig allmikið af Ijóð-
um og það fögrum ljóðum.
Hinar heimspekilegu lifsskoðanir
skáldsins speglast mjög greinilega
í mörgum þessum æfintýrum og eru
þau auðvitað ekki verri fyrir það.
t*að sýnir það, að Sigurjón skrifar
ekki af löngun til þess að verða
skáld, heldur af því að honum
finst, að hann hafi eitthvað að
segja lesendum sínum. Og meðal
þessara æfintýra mætti sérstaklega
nefna: Bletturinn, Fóstbrœdurnir,
Barnið, Jeg er þú — og þú ert jeg.
Þá mætti og nefna Ódáinsveigar.
Það æfintýri ættu helst allir kenni-
menn að lesa og sjá hvort það
gæti ekki orðið til þess, að losa
þá við hinar litlu leifar, sem eftir
eru af tvíeðliskenninganni. Brúin
er og einkar þörf hugvekja. Bárð-
ur nærsýni og Björn fjarsýni voru
frændur og nágrannar. A rann á
milli bæjanna. Brú var á ánni.
Vættur ein átti heima i ánni og
henni var meinilla við »þetta ný-
virki mannanna. Hún gat ekki að
þvi gert«. Og hún fór að bisa viö
að koma jökum upp á brúna til
þess að brjóta hana niður og henni
tókst það. Því að eina manneskj-
an, sem sá, að hætta var á ferðum,
var kona ein gömul, sem gat ekki
rutt jökunum ofan af brúnni. Hún
fór auðvitað til bændanna og sagði
þeim, að áin væri að ryðja sig og
það þyrfti að bjarga brúnni. En
Björn var orðinn svo fjarsýnn af
þvi, að hann hafði allan hugann
á því, sem var að gerast út í lönd-
um, að hann sá ekki það, sem
gerðist í grend við hann. Hins
vegar var Bárður orðinn svo nær-
sýnn við að telja peningana í
skjóðunni sinni, að hann sá ekki
út fyrir túngarðinn. En brúin var
fyrir utan hann. Þar að auki var
honum ekkert sárt um brúna, þvf
að gestagangurinn var alt annað
en skemtilegur. Og »ólukkans«
brúin var auðvitað sök í honum.
Æfintýralandið er og yndislegt
æfintýri. Það ættu öll börn að lesa,
og læra þulurnar í því.
Seinni hluti bókarinnar eru ljóð.
Kvæðið, Vetur i viking er mjög
fallegt og þróttmikið það byrjar
svona:
Býr sig nú Vetur karl frá Klakaskauti,
kylfuna livitu þrífur báðum höndum,
upp í skýjareiðina sest með töfra tauti
til þess að aka suður eftir löndum.
Drynjandi er hörpunar hreimur
hrynjandi er bálviðra geimur;
straumaföllin reyrast í sterkum
klakaböndum.
Líklega er kvæðið Sól og vegir
eitthvert hugnæmasta kvæðið í allri
bókinni. Það er um trúarbrögðin.
Skáldið skoðar öll trúarbrögð sem
vegi, sem liggja allir að sama tak-
markinu. »Að austan og vestan
og alstaðar frá til alföðurs vegirnir
liggja«. Og trúarbrögðin eru líka,
segir skáldið, þegar að er gáð
»andlegir sólarþræðir«. Og sérhver
maður finnur og þekkir þann
Ariadne-hnoða, sem höfundur lifs-
ins hefir ætlað honum að hafa til
þess að »þreifa sig eftir um myrkur-
láð, uns finnur hann helgar hæðir.«
Og það er vissulega engin á-
stæða til þess að ala á kala og
úlfúð, þótt geislarnir, sem koma
frá sólu sannleikans og brotna í
»prísmum« hinna sundurleita sið-
menninga verði sinn með hverjum
lit. Því:
Pótt litknippi blá falli Austurlönd á
og ísland fái hið ljósa,
um alheiminn má þessa sólgeisla sjá,
er saman þeir renna hæðunum frá,
við himinsins efstu ósa.
Sumar stökurnar eftir Sigurjón
er táknandi fyrir síðari atburði í
lifi hans. Hvert það þrep, sem slit-
ur hæfileikanna toga hann upp á
við, hrapar hann óðara niður aftur
vegna annara máttugri eðlisþátta.
Orð skáldsins »þyrnikrýndur og
hæddur« munu eiga við í þessu
tilfærða erindi á ólíkt bókstaflegri
hátt, heldur en í öðrum þektari
samböndum. Því að silfurpeningar
þeir sem singirnisklíka landsins
geldur Einari að launum, eru
ólíklegir til að verða viðtakanda
mýkri viðkomu en þyrnikrans.
Á kandidatsárunum fékk Einar
annað tækifæri til að reyna á hæfi-
leika sína. Hann var nokkrar vik-
ur ritstjóri »Fjallkonunnar« og var
sú ritstjórn einkum fræg fyrir þrent:
1. Að ritstjórinn hafði sýnilega ekki
áhuga á neinu gagnlegu þjóðmáli.
2. Að hann var með afbrigðum
ókurteis og ósvífinn i riti.
3. Að hann réðist á síra Matthías
með botnlausum hrakyrðum og
sleggjudómum.
Var það mál töluvert merkilegt.
Matlhías var þá orðinn gamall
maður, og vitanlega óhugsandi að
jafnvel rökstuddar aðfinslur myndu
hafa »uppeldisleg« áhrif á hann. í
öðru lagi stóð þjóðin í óbættri
þakklætisskuld við Matthías fyrir
afrek hans í þágu íslenskrar menn-
ingar. Aðstaða allra skynbærra og
sæmilega siðmentaðra manna til
Matthíasar var þá fyrir löngu orðin
sú, að minnast rneð þakklæti og
aðdáun snildarafreka hans á sviði
bókmentanna, en láta vera að
blanda galli síðustu æfiár hans
með því að láta hann svara til
sektar fyrir þau af ljóðum sínum,
sem ekki hafa sérstakt bókmenta-
gildi, eða snúa má út úr eða færa
til verri vegar. Einar skeytti þessu
ekki og skrifaði ósvífnar árásir í
blað sitt um skáldskap Matlhíasar.
Þjóðskáldið lét illindi Einars ekki
á sig fá, enda mun hann hafa séð,
eigi síður en sumir aðrir, sem
minna skyn báru á faguríræði, að
Einar var á þessu sviði hinn mesti
óviti. Verður síðar í grein þessari
vikið að þeirri vöntun í hæfileika
hans.
Þriggja daga vera Einars í stjórn-
arráðinu og stráksséapur hans í
garö hins rnesta listamanns, sem
þá var uppi í landinu, urðu til að
opna augu almennings fyrir þeim
ágöllum í lundarfari mannsins, sem
síðar hefir borið meira á, við
erfiðari viðfangsefni. Það má oft
marka manninn á litlu.
Litlu síðar vildi Einari það til
láns, að starf myndaðist við laga-
kenslu í Rej'kjavík. Hvarf hann þá
að því og hefir verið lagakennari
síðan, þar til nú í haust, að hann
gekk í þjónustu miljónarfjórðungs-
ins. Þetta starf og lögfræðisbóka-
gerð Einars frá þeim árum, er lik-
legt til að verða talið manninum
helst til gildis, þegar reynt verður
að réttlæta æfiferil hans síðar meir.
Bókfræðisþekking Einars kom hon-
um að góðu haldi við kensluna,
en lítil eða engin bætandi áhrif
mun hann hafa haft á lærisveina
sina. Hann var því viðunanlegur
kennari að eins að þvi leyti, sem
hann miðlaði þekkingu. Eitthvað
litilsháttar fékkst Einar við mál-
færslustörf um þetta leyti. En þar
þótti sárlitið að honum kveða og
er það skiljanlegt þeim sem hafa
athugað og skilið, hve viljaþróttur
mannsins er veikur, kjarkurinn litill,
en ístööuleysið á frámunalega há®
stigi. Ef stjórnendur miljónarfjórð-
ungsins hefðu borið skyn á þennan
þátt í eðli þións þeirra, myndi
þeim sennilega hafa þólt lítill feng-
ur að fá hann til að verja garð-
inn. (Frh.).
Samrinnuskólinn var seltur 8.
þ. m. Starfar fyrst um sinn í Iðn-
skólanum, en flytur í hús sam-
bandsins á Arnarhóli þegar það
er fullgert, gera menn sér vonir
um að það verði upp úr nýárinu.
Nemendum fjölgar mjög við skól-
ann, munu orðnir um eða yfir 60.
Ýmsir af nemendunum sem voru
í fyrra sækja hann nú aflur og á
hann eftirleiðis að starfa a. m. k.
í tveim deildum auk þess sem nú
verður að tviskifta neðri deildinni
vegna nemendafjölda.
é
Forsætisráðherra fór utan á
konungsfund með Gullfossi.