Tíminn - 29.05.1920, Blaðsíða 4

84
TÍMINN
leg viðurkenning, nð hann sé ekki
reiður við dauðan hlut. En samt
sem áður óskar hann, að bókin
seljist sem fyrst upp, svo að sr.
Magnús gæti bætt hana. Nú er
meir en vafasamt, samkvæmt til-
greindri skoðun Á. H. B., hvort
höf. er líklegur til að geta gert
verulega uppeldisfræði. Að m. k.
myndu þeir, sem ekkert vita um
sr. Magnús, nema af skrifum Á.
H. B., draga það í efa. Sömuleiöis
mun ílestum finnast, ef bygt er á
lýsingu Á. H. B., all-mikill ábyrgð-
arhluti að dreifa slíkri bók meðal
almennings, þ. e. að eyðileggja
hana með því, að gefa sem flest-
um tækifæri til að lesa hana. —
Samkvæmt grundvallarlögum hugs-
unarfræðinnar lægi nær að álykta
svo, að slíka bók ætti að brenna,
og væri sanngjarnt, að Vísinda-
félagið, sem Á. H. B. mun standa
framarlega í, gengist fyrir þeirri
framkvæmd, ef hinni ungu kyn-
slóð er svo mjög þörf nýrrar út-
gáfu.
Reyndar má skilja þessa dirfsku
Á. H. B. þannig, að hann vilji
reyna í verki kenningu sína um
varúðina. Pegar fólk er búið að
þaullesa uppeldisfræði, sem er svo
gerð, að í hana vantar það, sem
helst af öllu ætti að standa þar,
þá er áreiðanlega komið í ógöngur.
Og þá er varúðar full þörf við
sker og ásteytingarsteina uppeldis-
málanna.
III.
Af því Á. H. B. virðist sökum
yfirlætisleysis vilja gera lítið úr
verðleikum sínum, þykir hlýða að
rifja upp fyrir almenningi nokkrar
af nýungum þeim i ýmsum fræði-
greinum sem tengdar eru við nafn j
hans. Upptalningin verður þó, því
miður »a/ handahófi<.<. eins og bók
sr. Magnúsar.
Skulu þó nefnd fáein dæmi:
í stjörnnfrœði:
a. Að tunglið sé stundum á
grúfu.
b. Að það sé þá glottandi.
í heimspeki:
Að vísindin hafi nálega grafið
fyrir rætur alls (nema ekki ó-
beitarinnar).
í rökfrœði:
Aö enginn geti hugsað rétt nema
hann hafi kynt sér grundvall-
arlög hennar.
1 lifcðlisfrceði:
a. Að menn jórtri alment.
b. Að menn jórtri »að eins með
vélinda og koki«.
1 lœlcnisfrœði:
Að blómsturilm leggi af svila
móðursjúkra manna.
I sálarfrœði:
Að hrygðin sé að hugsa um
missi sinn.
I Iagurfrœði:
a. Að yrkja Ibsen upp og snúa
til betra máls.
b. Að listaverk geti dáið hung-
urdauða.
Þó að ekki sé tekin fleiri dæmi
en þetta, nægja þau til að sanna
þá kenningu, sem einhverstaðar
var haldið fram í blaði nú í velur,
að Á. H. B. væri einskonar dular-
fult fyrirbrigði eða »viðundur« í
íslenskum vísindum.
x+y-
»Sottui‘«. Morgunblaðið ver fjár-
málaráðherrann eflir megni, sem
að líkindum ræður og hneikslast á
því sérstaklega að Tíminn fann að
því að M. G. var settur forsætis-
ráðherra en ekki P. J. Segir blað-
ið að M. G. sé alls ekki settur
forsætisráðherra heldur einungis
dóms og kirkjumálaráðherra, J.
M. sé áfram forsætisráðherra inn-
anlands, þótt ytra sé. Lög ogtitlar
hafa tog og er hér vitanlega ekki
um annað en hártogun að ræða
bjá blaðinu. Hver væri hér for-
sætisráðherra nú, ef síminn t. d.
slitnaði um tíma? Hver væri hér
forsætisráðherra fatlaðist J. M. á
einhvern hátt frá starfi í bili ?
Vitanlega M. G. eins og frá er
gengið.
jQoxgin oilíjxa
eftir
all íMains.
é
sumar
voréur Báéum BönRunutn íoRaé
hann Jens Guðmundsson og var
kaupmaður á Þingeyri.
á lang*
»Kora« kom frá Björgvin á
miðvikudagskvöld. Helgi Valtýs-
son kennari kom með skipinu.
III.
RÓMA.
I.
Torgið, Trinitá de Monti, ber
nafn af kirkjunni og klaustrinu
sem liggur hæst á Monte Pincio.
Lítið hús liggur þar rétt hjá og
er útsýn í allar áttir, en rósailm-
urinn berst þangað úr klaustur-
garðinum og söngurinn er nunn-
urnar og börnin syngja á hverjum
eftirmiðdegi. í þessu húsi álti
Donna Róma heima og bjó á tveim
hæðum. Vinnustofur hennar voru
á neðstu hæð og þar vann Brúnó
Roccó, vinur Davíðs Rossís, sem
hjó marmarann fyrir liana. Á hæð-
inni þar fyrir ofan var íbúð henn-
ar 10—12 herbergi, mjög prýðilega
búin. Dvaldist þar ekki annað
fólk með Rómu en þjónustufólkið
og frænka hennar gömul, sem venju-
lega var kölluð Betsy greifinna.
Róma gaf ekki gaum að neinu
er hún kom heim um kvöldið.
Hún sendi stúlkuna burt og lést
ekki heyra boðin frá frænku sinni
um að líta inn til hennar, Hún
fór samt ekki að hátta, en sat og
hugsaði og dundaði við eitt og
annað og vissi ekki fyr en liðnir
voru tveir tímar. Hún hafði verið
í hreinsunareldi. Þá er hún fór út
var hún stolt, lireykin og vildi
bjóða öllum byrginn. En hún var
auðmjúk og jafnvel fyrirvarð sig
er hún kom heim. En allar aðrar
lilíinningar urðu að lúta fyrir
óumræðilegri gleði, sem altók hug
hennar, og sem hún gat ekki
brotið niður.
Hún reyndi að sofna, en svaf
illa. Hana dreymdi föður sinn, er
vekti á himni yfir dóttur sinni og
gæli séð allar hugsanir hennar og
athafnir. Það var óttalegt og henni
fanst hún vera syndug glæpakona.
Stór og döpur augu litu á hana
alla nóttina, henni fanst það fyrst
vera augu föðursins, en síðan
Daviðs Rossís. Henni fanst hún
vera svo sek, við þetta augnaráð.
En um morguninn, þá er hún
vaknaði, þá er sólin skein inn um
gluggann og hávaðinn barst neðan
af torginum, gat hún hrundið af
sér óþægindum næturinnar. Hún
brosti þá að draumum sinum og
hugsaði um þá eins og sjónleik
sem hún hefði séð. Og eftir því
sem lengur leið á morguninn, varð
hún aftur hin sama og áður en
hún hitti Davíð Rossí.
Stúllcan færði benni te og bréf
frá baróninum um leið. Hann
efndi orð sín og sendi henni þjón-
inn, Felice, og varaði hana við því
um leið að lesa blöðin.
Rétt á eftir kom blaðamaður,
kvenmaður, send af blaðinu sem
birt hafði greinilegasta söguna frá
gærdeginum og bauð Rómu að
svara. Róma tók henni með mestu
stillingu og afþakkaði boðið.
Svo komu gestirnir hver af öðr-
um. Palomba borgarstjóri, smjað-
ursfullur, til þess að láta í Ijósi
viðbjóð sinn á blöðunum............
Vitanlega kaupir bæjar-stjórnin
gosbrunninn engu að síður ....
Kom því að um leið að hann
hefði heyrt að stjórnin ætlaði að
stofna nýja leynilögregludeild, og
bað Rómu að mæla með Carli
Minghellí frænda sfnum til þess
starfa. . . . Frú Sella, sem hafði
fínustu tískubúninga þurfti líka að
láta í ljósi óbeit sína. . . . Hafði
heyrt að Róma ætlaði að ferðast
burt. . . . Það var gott að svo var
ekki. . . . Það lægi ekkert á með
reikninginn. . . . Hvað hún væri
þakklát ef baróninn vildi koma í
veislu sem hún ætlaði að halda í
vikunni . . . þyrfti ekki nema eitt
orð. . . . Mario greifi var næstur,
hann átti húsið sem Róma bjó f
og var ítalskur sendiherra i Péturs-
borg. Hafði heyrt að baróninn ætl-
aréögutn fil. 1 c. R.
Reykjavík 27. mai 1020.
cSslanésöanfii. JSanésöanfiinn.
aði að segja af sér. . . . Það væri
sannarlega gott að það væri ekki.
Svívirðilegt að ráðast svona per-
sónulega á menn i blöðunum. . . .
Svona væri þetta frelsi. . . . Ef
það væri ekki Donna Róma sem
byggi í svona fallegu húsi, þá
myndi hann vilja búa í því sjálf-
ur. . . . En hann væri orðinn leið-
ur á Pétursborg og langaði til
Parisar og hefði sótt um það. . . .
þó ekki væri sagt nema eitt orð
fyrir sig.
Róma var dauðþreytt á allri
þessari hræsni. Hún var bitur í
skapi í garð hans, sem því olli.
Þá voru dyr opnaðar að næsta
herbergi og hún heyrði geðvonsku-
rödd frænku sinnar.
Gamla konan var nýkomin á
fætur, lá í hægindastól og var
spegill öðrumegin við hana en
skrautgripaskrín hinumegin. Það
var eins og andlitið væri þúsund
ára gamalt, minti helst á rómverska
keisarainnu, og hárið var grátt.
Margir hringir voru á mögrum
höndunum og rósinkrarts um úln-
liðinn.
»Þarna ertu loksins. . . . Mér
fanst þú hefðir getað boðið mér
góða nótt í gærkvöld«.
»Mér var ilt í höfði og fór því
að hátta«.
»Mér er altaf ilt í höfði og eng-
inn skiftir sér af þvi. . . . Þú ert
víst þrá eins og vant er og ætlar
bjóða þessnm manni að koma,
hvað sem eg segi«.
»Hann ætlar að leyfa mér að
móta sig og getur komið að vörmu
spori«.
»Vitanlega! Þú skiftir þér ekkert
af þvi sem eg segi. Eg skil ykkur
ekki þessar ungu stúlkur. Á mín-
um ungu dögum, hefði slikum
manni ekki verið leyft að stiga fæti
í heiðarlegt hús. Honum hefði
verið kastað í fangelsi«.
»Betsy frænka«, sagði Róma,
»mig langar til að spyrja þig: Var
ósætti milli föður míns og fjöl-
skyldu hans, þá er hann fór að
heiman?«
»Ósætt! Hver segir það? Faðir
hans var alveg sturlaöur og móðir
hans lokaði haliardyrunum og þær
voru ekki opnaðar aftur meðan
hún var á lifi. Páfinn reyndi að
miðla málum, en faðir þinn var,
eins og þú, svo ógurlega þrár«.
»Já, en mönnum er lcyfilegt að
lifa eins og þeim gott þykir, og
hafi faðir minn álitið að hann
hafi haft rétt til . . . .«
»Rétt! Virðist þér menn hafi rétt
til að koma nánustu ástvinum sín-
um í gröfina, og ef menn eru
einkaerfingar, að láta eignirnar
fara í hundana . . .«
»Eg hélt að þær hefðu lent hjá
baróninum!« -
»Róma! Að þú skulir ekki fyrir-
verða þig fyrir að segja annað
eins og þetta og láta það bitna á
baróninum, sem er svo óuraræði-
lega góður. Eg vil ekki tala um
föður þinn. Hann kastaði frá sér
eignum og tign og fórnaði öllu
fyrir . . . já fyrir hvað?«
»Fyrir föðurland sitt, býst eg við?«
»Fyrir heimsku og vitleysu. Það
var heimska alt. Og farðu nú!
Höfuðið á mér er að rifna. Herra
trúr! Natalía, kondu með ilmsaltið
mitt!« — —
Róma gekk út úr stofunni og
niður í vinnustofuna. Litli svarti
hundurinn hennar hljóp fagnandi
á móti henni. Aftur á móti fékk
hún ekki hina glaðlegu kveðju,
eins og vant var. Brúnó grúfði sig
yfir verk sitt og var þungbúinn.
Hún var ekki hissa á þögn til-
rauna lians, þá er hún leit á
það, sem hún hafði gert daginn áður.
Það stóð þar á bak við glervegg.
Hún hafði mótað mynd af höfði
Davíðs Rossís. Henni var það ekki
ljóst hvaða postuli það væri sem
hann ætli að sýna, en vildi gera
tilraun. Myndin bar vott um þær
tilfinningar sem í henni höfðu búið,
er hún gerði myndina og sýndi að
hún hafði skorið úr óafvitandi.
Rossí átti að vera Júdas.
Hún hafði brosað, kvöldið áður,
þá er hún hugsaði um það, hversu
Rómaborg myndi hlægia, ef hún
gæti fengið hann sjálfan til að leyfa
það, að hún mótaði þessa mynd.
Nú fanst henni það vera grimmi-
legt, óhugsandi og sviksamlegt að
fara þannig að. Þetta var líka
ekkert líkt Davíö Rossí, eins og
hún nú leit til hans. Það var ekki
að undra þótt Brúnó væri gramt
í geði, ef hann hefði sér myndina,
Hún ákvað að loka eftirleiðis þeim
hluta vinnustofunnar, þar sem hún
vann sjálf. Hún breytti nokkrum
dráttuin í andlitinu og þar eð hún
gat ekki unnið meira fyr en Rossí
kæmi, settist hún niður og skrifaði
bréf.
»Kasri barón! Þakka fyrir Felice!
Hann verður mér þarfur, geti hann
lynt við Brúnó. Borgmeistarinn
kom hingað áðan, mintist á gos-
brunninn og bað mig að mæla
með frænda sínum Carli Minghellí;
hann væri ágætur yfirmaður yfir
hinni nýju leynilögreglu. Eg tala
seinna um annara erindi. Um D.
R. stendur loftvogin á »góðu veðri«,
en fellur líklega meir en eg bjóst
við. Eg heimsótti hann i sjólfa
Ijónagryfjuna í gærkveldi. En það
brá undarlega við. Eg ætlaði að
komast fyrir um alt um hann, en
áður en liðnar voru tíu mínútur,
var hann búinn að segja mér ótal-
margt um mig, eða föður minn og
líf hans í London. Eg held að hann
hafi þekt mig þá og viljað vekja
tilfinningar dótturinnar. Honum
tókst það og mér fanst það alla
nóttina, eins og eg hefði verið í
jarðskjálfta og eg þyrfti að gráta
og skrifla. Þá fyrst, er eg mintist
þess, hvað faðir minn var — eða
öllu heldur hvað hann var mér
ekki — og að hann er mér ekkert
annað en nafn, nafn sem minnir
mig á hin hörðustu kjör sem
nokkur stúlka hefir orðið að búa
við, þá fyrst náði eg mér eftir til-
ræði D. R. Hann lofaði að leyfa
mér að móta sig og eg býst við
lionum á hverri stundu. Eg er aft-
ur orðin sú gainla Róma, og þér
ættuð að halda j'ður í fjarska og
láta mig um æðsta prestinD.
Yðar
Róma.
»Hr. Rossí«, sagði Felice að baki
henni og um leið gekk Davíð Rossí
inn í vinnustofuna.
fT'réttii*.
Tíðin hefir verið ágæt þessa
viku. Suðaustanátt en þótt oftast
hægviðri og úrkoma nokkur. Tún
eru hér að verða algræn.
Látinn er hér í bænum, aðfara-
nótt fimtudags, Torfi J. Tómasson
verslunarmaður.
Slys. Maður druknaði á Dýra-
firði síðastliðinn miðvikudag, var
| einn á bát að vitja um net. Hét
Jónas Jónsson skólastjóri fór
utan á Islandi, með konu sinni.
Sparisjóður Vestmannaeyja er
hættur störfum og lekur útibú ís-
Iands banka við eignum og skuld-
um sjóðsins.
Slys vildi til á höfninni í Vest-
mannaeyjum 14. þ. m. Voru þar
tveir menn á mótorbát, kom vind-
kviða og hvolfdi bátnum. Drukn-
aði annar maðurinn, Engilbert
Arngrímsson, tvítugur að aldri, en
hinn komst á kjöl og var bjargað.
Vatnslans varð bærinn á mið-
vikudaginn var og fram á fimtu-
dag. Hafði aðalvatnsleiðsluæðin
sprungið og varð að loka vatns-
leiðslunni meðan verið var að gera
við.
Skátafélagið hér í bænum ætlar
að reisa sumarbústað við Lögberg,
sem er við Hellisheiðarveginn. Er
það gert að forgöngu Axels Tuli-
níusar framkvæmdarsljóra. Veggir
eiga að vera úr torfi og grjóti, én
stafn úr timbri. Verður húsið svo
stórt að 30 skátar geti legið þar
við.
Góðs viti er það óneitanlega
sem fram kom í grein í Morgun-
blaðinu nýlega, þar sem »læknir«
er að reyna að þvo alla sekt af
Magnúsi Péturssyni um lækna-
brennivínið. Það er þá loks svo
komið að allir eru farnir að
skammast sín sem þátt áttu í því
máli og taka nú að afsaka sig
einum munni. Mundn þeir verða
margir sem taka trúanlegan þann
Pílatusarþvott? Mundi hann vera
gerður í einhverjum sérstökum
tilgangi.
Iíaupfélag er nýstofnað á ísa-
firði. Forstjóri félagsins er síra
Guðmundur Guðmundsson frá
Gufudal og meðstjórnendur Vil-
mundur Jónsson læknir og Guð-
jón Jónsson.
Árbók Fornleifafélagsins er ný-
komin út og minnir á þann þarfa
félagsskap sem svo alt of fáir
styrkja með þvi að ganga í hann.
Ritið er stórfróðlegt eins og æ
hefir verið, en stórum minna en
oft áður vegna dýrtíðar og van-
efna.
Pétur Jónsson atvinnumálaráð-
herra fer norður með »Kora« í
kvöld.
Vísa sem heimfærist upp á hinn
síðasta harmagrát g. sv. í Morg-
unblaðinu í gær.
Ljótur kjaftur á ’honuin er
um það flestum semur.
En þó er verra, því er ver,
það sem út úr kemur.
Farnigjöld hækka frá 1. júní
um 30% með strandferðaskipun-
um Sterling og Suðurlandi.
Hæstaréttardómur er fallinn í
máli Jóhannesar Kr. Jóhannes-
sonar trésmiös hér í bænum. Var
hann sýknaður af kærunni um
skjalafals en dæmdur í 5-f-5 daga
fangelsi upp á vatn og brauð fyrir
sviksamlegt athæfi, á auk þess að
greiða Gunnari Sigurðssyni lögz
manni 7000 kr. og bera allan
kostnað við áfrýjun málsins.
Samsæti var Frank Fredrick-
son flugmanni haldið I Iðnó á
miðvikudagskvöldið var,
Fyrsta munnlega sókn og vörn
í hæstarétti fór fram síðastliðinn
miðvikudag.
Ritsljóri:
Tryggri 1‘órliallason
Laufási. Simi 91,
PrantsmidjaD &Ht««ber|.