Tíminn - 24.11.1923, Page 3

T I M 1 N N
167
Smásöluverð á tóbaki
má etki vera kærra en hér segir:
IRj Ól
frá Br. Braun...... y3 kg. biti kr. 10.18
frá C. W. Obel........ kg. biti kr. 10.18
frá Ph. U. Strengberg. i/2 kg. biti kr. 9.63
ZR/eyktó’ba.ls::
Golden Birdseye...... pr. lbs. kr. 12.10
Virkenor............. pr. lbs. kr. 13.80
Abdulla Mixture...... pr. lbs. kr. 19.00
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til eöluBtaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
X_ja nd.s'verslxxix-
Vefnaðarnámsskeið.
Á öðrum stað í blaðinu er bii*t
auglýsing frá Heimilisiðnaðarfé-
lagi Islands um vefnaðamámsskeið
sem það ætlar að halda hér í bæn-
um í október og nóvember á næsta
ári. En fyrir þá sök er þetta gert
kunnugt með svo löngum fyrir-
vara, að menn og konur geti undir-
búið sig undir að geta sótt náms-
skeiðið.
Er tilætlunin sú, sem rétt er, að
nota sem mest íslenska ull til vefn-
aðarins, enda leggi þeir, er náms-
skeiðið sækja, sér sjálfir efnið til.
Til þessa þurfa menn undirbún-
ingsfrest.
Formaður Heimilisiðnaðarfé-
lagsins, frú Karólína Guðmunds-
dóttir, sem og mun hafa umsjón
með kenslunni á námsskeiðinu, er
með afbrigðum listfeng á vefnað
og hefir áður verið getið hinna
ágætu verka hennar á því sviði.
Er þetta mál hið mesta nauð-
synjamál, allra helst á þeim alvar-
legu tímum, sem nú líða yfir land
okkar. Fjölgun vefnaðaráhalda út
um sveitirnar, og það, að sem flest-
ir kunni að nota þau og noti, er
mikið nauðsynjamál.
Vill Tíminn eindregið beina
þeim tilmælum, bæði til einstakra
manna í sveitum og jafnframt til
sveitarfélaga, að taka til athugun-
ar að láta sækja námsskeið þetta.
Víða hafa sveitarfélögin hlutast
til um að senda nemanda t. d. á
yfirsetukvennaskóla eða eftirlits-
námsskeið o. fl. og séð sveitinni
þannig fyrir nauðsynlegum starfs-
manni.
1 þessu efni er um svipað nauð-
synjamál að ræða. Gæti orðið að
því di’júg heimilisbót og drjúgur
sparnaður að fá góðan vefara með
góðum áhöldum í sveitina.
Eitthvert mesta ólagið á bú-
skaparlagi okkar, eins og það er
nú, er þetta: að flytja út óunnið
meginið af ullinni, en flytja inn
rándýr fataefni og ullarvörur yfir-
leitt.
Hins er og að minnast, hve marg
víslegur fagur vefnaður getur
prýtt heimilin stórkostlega og gert
þau hlýlegri.
Af hálfu Heimilisiðnaðarfélags-
ins er málið tekið upp með ágætum
fyrirvara. Ekkert á að geta orðið
því til fyrirstöðu, að námsskeið
þetta verði vel sótt og komi miklu
góðu til leiðar.
----o-----
Endurminningar Benedikts Grön-
dals, „Dægradvöl“ hans, er einhver
allra skemtilegasta bókin sem hægt
er að fá til lestrar í skammdeginu.
legt. þetta er röksemd fyrir frv.
mínu. það er ný sönnun fyrir því,
að líkamlegt hreinlæti er nauðsyn-
legt við dagleg störf.
pað, sem ætlast er til hér, er, að
í framtíðinni verði alt heita vatnið
úr Laugunum leitt heim að bæn-
um. Eg gæti hugsað mér, að sund-
höllin yrði t. d. hjá gasstöðinni,
því þangað er skemst leiðsla. Mik-
ils virði væri, ef hægt yrði að dæla
sjó þangað í eina sundþróna, svo-
menn gætu ýmist baðað sig í heit
um laugum eða hressandi salt-
vatni. Aðalatriðið er, að alt verði
sem fullkomnast og komi að sem
bestum notum. það þyrftu senni-
lega að vera 4—5 sundlaugar, svo
karlar, konur og börn geti synt
samtímis, svo sem venja er til á
slíkum stöðum erlendis. Hér yrði
þetta tiltölulega ódýrt. Seinna
þyrfti að byggja við sundhöllina
stórt leikfimishús. Sundhöllin og
íþróttaskálinn verða þá höfuðset-
ur allra íþrótta í Reykjavík.
Eg mætti í morgun einum
íþróttamanni hér, sem var óánægð
ur með að þurfa að borga þennan
skatt. En eg sagði honum, að ef
íþróttamenn yrðu mjög skammsýn
ir, þá liti ekki vél út með framfar-
ir í íþrótt þeirra. það er ekki svo
að skilja, að þetta fé sé tekið af
íþróttamönnunum sjálfum, það er
Á víð og dreíf.
Kjöttollurinn.
Dráttur sá, sem orðið heíir á samn-
ingum milli íslands og Noregs um
kjöttollinn, er sennilega nokkuð að
kenna œsingi þeim, er norskir útgerð-
armenn og sjómenn voru valdir að nú
i haust. Létu þeir hið versta af sild-
veiðalöggjöfinni islensku og framferði
varðskipanna. þóttust beittir hinu
mesta gerraáíi og heimtuðu að Norcgi
vœri lokað fyrir íslensku kjöti. ÁÖur
en þessar raddir komu til sögunnar
leit alt byrvœnlega út. Má þannig
kenna síldveiðalöggjöfinni um tollstríð
þetta. Stjórn J. M. lagði frv. fyrir þing-
ið. En grunur leikur á, að Ásgeir Pét-
ursson og Kveldúlfur muni hafa ýtt
stjórninni út á þessa glapstigu. Nú ci
Hafnarfjörður og fleiri sjóþorp að kotn-
ast ú hálfgerðan vonarvöl fyrii þessi
sömu lög. Hafa 800 menn í Hafnarfirði
sent stjórninni bæn um að nema úr
gildi nokkur ákvæði fiskiveiðalaganna
með bráðabirgðalögum. Annars væri
voði á ferðum. Bæði bændur og út-
vegsmenn eiga þar enn hönk upp í bak
ið á Mbl.liðinu fyrir aðgerðir i þessu
máli.
Samvinna í Austurríki.
í kosningasnepli, sem talið er að Jón
á Reynistað leggi le í, er nýlega verið
að fræða fólk á því, að samvinnan hafi
gefist illa í Austurríki. Svartari ósann-
indi hafa ekki komið á prent. I fáum
löndum er samvinnan jafnsterk og í
Austurriki. Á striðsárunum og í
þrengingum þeim, er síðan hafa geng-
ið yfir landið, hafa kaupfélögin verið
aðalþátturinn i allri bjargráðavið-
leitni. Einn af helstu mönnum kaup-
félaganna, dr. Renner, hefir um langt
skeið verið stjórnarformaður hin síðari
ár. Tilgangur slíkra greina getur tæp-
lega verið annar en sá, að gera sam-
vinnuna tortryggilega, og þakka kaup-
mönnum á Sauðárkróki fyrir góða lið-
veislu.
Til hvers er lagakunnáttan?
Gagnslítil sýnist lagaþekkingin hafa
verið fyrir þá Jóh. Jóh. og Einar Arn-
órsson. Bjarna þarf ekki að telja þar
með. Enginn bjóst við neinu nema
kaupkröfunni hjá honum. þessir tveir
lagamenn hafa íarið í mál við lands-
sjóð og tapað, bæði fyrir undirrétti og
hæstarétti. Tvær skýringar eru á þessu
atferli: Að þeir séu svo illa að sér
í lögum, að þeir hafi enga hugmynd
um einföldustu undirstöðuatriði í lög-
gjöf landsins. þá var þetta fáheyrða
spor afsakanlegt með fáfræði. Hin
skýringin er, að þeir haii vitað um lög-
in, vitað að þeir höfðu á röngu að
standa, en ætlað að vinna samt. Trú-
að á að þeir gætu með málssókninni
tekið af bæjarbúum öllum og gest-
um í bænum. Hinar stóru íþrótta-
sýningar mundu veita miklu fé í
þennan sjóð. petta er skattur á
skemtanafýsn fólksins, tekinn úr
vasa almennings. Og allur almenn-
ingur mun njóta góðs af ávöxtum
sjóðsins, ef þessi breyting verður
gerð. Ef þannig löguð sundlaug
kæmi rétt við jaðar bæjarins,
mundi í fyrsta lagi vera auðvelt að
láta hvert einasta skólabarn í Rvík
synda þar einu sinni á dag. í öðru
lagi mundi námsfólk við aðra skóla
hér vera tíðir gestir þar, og í
þriðja lagi geri eg ráð fyrir því,
að íþróttamenn og konur mundu
iðka meira sund þá en nú er kostur
á. Og að lokum má búast við því,
að mjög margir eldri menn hér
mundu nota þetta sér til heilsubót-
ar. það er ekki auðvelt hér, vegna
veðráttu, að lifa heilsusamlegu lífi
í Reykjavík, eins og víða í næstu
löndum. Eg veit ekki, hvort menn
hafa veitt því eftirtekt, að margir
andans menn þessarar þjóðár,
þingskörungar, ráðherrar o. s. frv.,
hafa dáið fyrir tímann. Ef menn
minnast þess, að Gladstone var í
fullu fjöri um áttrætt, en okkar af-
burðamenn falla oft í valinn 55—
60 ára, þá er sýnilegt, að þetta
stendur í sambandi við okkar ytri
lífskjör. Hér er ekki nema að litlu
vilt sýn tveim dómstólum. Hvorug
skýringin er lofsamleg fyrir hlutaðeig-
endur. Lögfræðingarnir hafa hingað til
mjög viljað telja sér til gildis þekk-
inguna. En allmikill skuggi feliur á
vörugæðin, þegar svo lítið reynist inni-
haldið í dómaranum í Raykjavík og
1 agakennaranum.
Landsbókasafnið.
þar hefir um nokkur ár verið hálf-
gert stjórnleysi. Nefnd kosin af há-
skólanum á að vera til aðstoðar lands-
bókaverði. 1919 sagði hún af sér, rit-
aði stjórninni og bar Jóni Jacobssyni
ekki vel söguna. Neitaði nefndin að
vinna með Jóni. Var þá talað um, að
varia yrði annars kostur fyrir J. M. en
að vikja nafna sinum frá. En ekki
treystist hann til þess. þá sagði nefnd-
in aí sér og gat stjórnin ekki fengið
menn í hennar stað, því að háskólinn
sat fastur við sinn keip. Hefir safnið
eiginlega verið stjórnlaust síðan. Nú
á dögunum hefir háskólinn enn látið
Sig. Eggerz vita vilja sinn. Má nú bú-
ast við, að ekki verði látið dragast leng
ur að hreinsa til í safninu. Sig. Eggerz
mun að vísu ekki fús til stórræðanna.
En aðstaða hans er erfið, að vernda
lögleysuna öllu lengur. **
-----0-----
iikur íslensk dii.
Margt er ískyggilegt í landi
voru. það kemur öllum saman um.
En hvað skal gera til að lækna
meinsemdir þjóðlífsins? það kem-
ur ekki öllum saman um. — Eg
ætla hér að gera mínar lækninga-
tilraunir, þótt ólærður sé, stinga á
nokkrum kýlum og reyna að gera
fáeinar geislarannsóknir.
Eg set fram fjölda spuminga,
leyti hægt að stunda útiíþróttir
sér til heilsubótar, og mundi því
leikfimi, og einkum dagleg iðkun
sundíþróttarinnar, koma að góðum
notum og lengja mannsaldurinn.
Skammlífi nær til allra, bæði til
þeirra, sem eiga að búa við svo-
kölluð fáguð lífskjör, og hinna, sem
við þrengri kost búa. því verður að
taka tillit til veðráttunnar og reyna
að leiða þjóðina inn á heilsusam-
legar brautir.
Eg hefi nú farið um þetta fleiri
orðum en venja er til. Geri eg það
af því, að í þessu frumvarpi er fólg-
in ný stefna. Hér er gerð tilraun
til þess að rækta fólkið, og bæta að
dálitlu leyti úr því, hvað við erum
orðnir á eftir tímanum. Hér er
reynt að láta það lægra og minna
skapa það hærra og meira. Miklu
af því fé, sem hér er eytt í skemt-
anir, er illa eytt í lítilfjörlegar
skemtanir. Hér er leitast við að
nota þetta eyðslufé á þarn hátt, að
láta skemtanafýsn fólksins skapa
framtíðarheill alþjóðar.
Eg vil að síðustu leggja það til,
að máli þessu verði vísað til menta-
málanefndar.
----o-----
eins og þeir eru vanir að gera sem
fátt vita, en eru forvitnir:
Hafa embættismenn þörf fyrir
8—10—12 þúsund króna laun,
verkfræðingar, bankastjórar, lækn
ar o. fl. 20—30 og upp í 80 þúsund
kr. laun?
En hverjir borga? Jú, almúga-
menn. þeir hafa nú peningaráð þeir
drengir um fram það sem þeir
þurfa sér og sínum til lífsviður-
halds. — það mega vera meira en
litlar tekjur sem þeir. hafa.
Við skulum nú sjá. Hagfræðing-
arnir draga sjálfsagt fram í dags-
ins ljós það, sem byggja má á, og
vildi eg svo gjarnan leggja þeim
lið, en eg verð að fara mína.r leiðir.
Iiagstofan gerir ráð fyrir, að
bændur, sem telja fram, séu tæp
6500, og húsmenn, lausamenn og
kaupstaðarbúar, sem fram telja,
.hátt á þriðja þúsund. En skýrsl-
urnar sýna ekki hve margt fé heyri
bændum til.
það eru taldar nærri 432 þúsund
ær alls; gemlingunum sleppi ég, því
þeir eru aðeins til viðhalds og van-
halda. Eg ætla að halda í 350 þús-
und ær, sem eg ætla að bændur
eigi, og koma þá tæpar 54 ær á
hvern bónda að jafnaði. Geri mað-
ur nú ráð fyrir, að hver ær gefi af
sér kr. 22,00 (brúttó), sé hún með
lambi, annars kr. 10,00, og geri
maður ráð fyrir, að til jafnaðar séu
6 ær lamblausar á hverju býli, sem
mun varla of hátt, þá er arður bús-
ins af ánum 48 kr. 22,00 af hverri
= kr. 1056,00 -f kr. 60,00 = 1116,-
00 af þeim öllum.
Skýrslurnar telja 17 þúsund kýr;
þar sleppi ég 1000 vegna kaup-
staðabúa, en er þó langt of fátt. En
gott að hafa vaðið fyrir neðan sig.
16 þúsund kýr, tæplega 21/2 á bæ,
og tel eg, að þær mjólki 2000 lítra
hver, sem þó er of hátt. Hver lítri
mjólkur tel eg sé 30 aura virði.
Mjólk á hverju búi því 1500 kr. —
1 sumum sveitum landsins hafa
bændur nokkrar tekjur af hrossa-
sölu, en væri þeim deilt niður á
býlin, gæti eg trúað, að þær gerðu
ekki mikið meira en hrökkva fyrir
vanhöldum á kúm, sem eg hefi ekk-
ert gert fyrir. Tekjur bóndans eru
því eftir þessu ca. 2600 kr.
Aðrar tekjur hafa bændur ekki,
nema þar sem veiði er eða varp, en
það yrðu lágar tölur, væri þeim
tekjum deilt niður á 6500 búendur.
Skýrslurnar telja 6 menn á heim-
ili til jafnaðar, og koma þá kr.
433,00 í hlut. Á þessu verður bless-
að fólkið að lifa, taka af þessu föt
og fæði, og margir þurfa að borga
háa leigu eftir ábýli sín og ýmis-
konar viðhald og umbætur á hinu
og öðru, er til búreksturs þarf. Og
svo eru eftir allir skattar og gjöld
til opinberra þarfa, og mun óhætt
að ætla dálaglega fúlgu af þessari
upphæð fyrir bæði beinum og
óbeinum sköttum. En samt ætla
ég nú að halda áfram með þessar
2600 kr. tekjur.
Nú má gera ráð fyrir að a. m. k.
einn af hverjum sex heimilis-
mönnum sé ómagi (bam, gamal-
menni eða ónytjungur). Koma þá
kr. 520,00 á hvern hinna 5 til að
ávinna. Mundi flestum, er ráða sig
í ársvinnu, en fæða sig og klæða og
skæða sjálfir, þykja þau árslaun
fremur lág.Eg er fjarska hræddur
um, að meiri hlutanum af hinum
svokölluðu æðri starfsmönnum,
fyndust launin lág, þótt þessar kr.
520,00 væru tífaldaðar, og þættust
þurfa að fá annað eins í dýrtíðar-
uppbót. —
Á Alþingi vildi eg ekki vera. 10
—15 menn vilja spara og leiðrétta
ögn af heimskupörum þingsins á
undanförnum tímum. þessir fáu
menn fá engu áorkað fyrir hnútu-
kasti og spörkum hinna. Og vissu-
lega væri miklu hollara þjóðinni að
ýmsir hinna vesælu eyðsluseggj a,
er sitja nú á þingi, og sem með
réttu eru kallaðir snýkjudýr á
þjóðarlíkamanum, að þeir væru
karlægir ómagar heima á sveitinni
sinni og meira að segja þótt ríkis-
sjóður borgaði meðlagið með þeim.
En svo skeður það furðulega, og
það er, að ofan frá þeim háu herr-
um ganga alt af hrópin til almúga-
manna: þið verðið að framleiða
meira og vinna meira, og umfram
alt að spara. — En er þá ekki í sam
ræmi við þetta rétt að almúgamenn
hrópi: Etið þið meira og eyðið þið
meiru!!
En til hvers er fyrir bændur að
framleiða mikið og vinna mikið, og
til hvers er fyrir sjómenn og
verkamenn að vinna mikið, fyrir
lítið, og til hvers er fyrir alþýðu
að spara, þegar eins er farið með
fé ríkisins eins og gert er? þegar
ein hönd þjóðarinnar fleygir því í
sjóinn, sem önnur aflar, þá hvað,
Eg mintist á óheilbrigði í fjár-
málum. Skal eg þar benda á eitt
lítið dæmi. Eg ætla ekki að fara út
í bitlingamoldviðrið, því þar gæti
eg verið á ferðinni heilan dag og
orðið uppgefinn.
Dæmið er um bygginguna yfir
blessaðan prestinn í N. N. það er
víst stór og mikill maður. það hlýt-
ur að verða þar hátt undir loft og
vítt til veg'gja. Máske hann sé far-
inn að bila fyrir brjósti og þurfi
þess vegna slíkt „heilsuhæli“. —
Byggingafræðingurinn veit hvað
hann syngur. Ekki er hætta á að
hann áætli það sem ekki þarf. Bær-
inn eða húsið eða bústaðurinn
prestsins þurfti að kosta k r ó n u r
— já þó það nú væri að hann kost-
aði k r ó n u r, það lá nú í augum
uppi. — En vita það allir og eru
allir því sammála að hann þyrfti að
kosta kr. 100.000.00. Gamli Jón
Jónsson í Koti, nábúi minn, er orð-
inn afarveill fyrir brjósti. Hann
hefir líka í 30 ár eða vel það hýrst
þarna í Koti og húsakynnin 1 Koti
eru víst ekki hálfvirði á móti fol-
anum frá Svínav., sem keyptur var
handa kónginum. Vel hefði þó ver-
ið þess vert að hressa þar við, því
þar koma margir og Jón er ferju-
maður á fjölfarinni leið og má vel
vera að brjóstveiki hans stafi af
vosbúð og kulda á haustkvöldum
við ferjustörf.---------
En ég er svo blár að hugsa að
eins þarflegt hefði verið að byggja
yfir prestinn fyrir kr. 20.000.00,
og svo yfir 20 Jóna í föllnum kot-
um fyrir kr. 80.000.00. En bygg-
ingafræðingur hlær og stjórnar-
völdin brosa af meðaumkun yfir
mér, hve blár eg sé. —
Nú mörg undanfarin ár hefir
það verið föst regla þings og
stjórnar að stofna ný embætti og
nýjar skrifstofur árs árlega. Nýj-
ar hálaunaðar nefndir, sem lítið
eða ekkert starfa til gagns. það er
eins og ekki megi segja þeim háu
herrum upp vinnu, þó ekkert sé til
nauðsynlegt handa þeim að gera,
nei það verður að búa eitthvað til
handa þeim blessuðum fuglum að
að gera og láta svo leka úr ríkis-
sjóðnum nokkrar þúsundir í skaut
þeirra. Og þó er sagt að þeim
manni sé tæpast vorkennandi að
hafa sig áfram í lífinu, sem nóga
hefir þekkinguna og virðist svo
sem kenning sú sé rétt.------En
bláfátækum fjölskyldumanni má
neita um vinnu hvort heldur er í
dag eða á morgun. það má segja
þeim upp stöðu svo að segja hve-
nær sem er og þó eru það oft menn