Tíminn - 21.06.1924, Síða 3

T 1 M I N N
99
gefnar eru Norðmönnum með
samningi þessum, stafa ekki af
hinum ærslafulla og stórorða und-
irróðri, sem orðið hefir um málið
í Noregi. þær eru gefnar af ráðn-
um hug, til þess að reisa vináttu-
brú til þess mikla meirihluta
norsku þjóðarinnar, sem skilur
þýðingu þess, að góð sambúð sé
milli Danmerkur og Noregs. — Síð-
ari fregnir herma, að fólksþingið
danska hefir samþykt samning-
inn. Vinstrimenn — bændurnir —
og jafnaðarmenn greiddu honum
nálega allir atkvæði, en hægrimenn
og róttækir vinstrimenn greiddu
atkvæði á móti.
— Frönsku kosningarnar, um
miðjan síðastl. mánuð, fóru á þá
ieið, að Poincaré forsætisráðherra
beið mikinn ósigur og varð að
segja af sér þegar í stað. En and-
stæðingar hans létu sér ekki nægja
það að hrinda honum úr völdum.
þeir neituðu að mynda stjórn ef
Millerand yrði áfram forseti, og
eftir nokkurt þóf varð hann og að
segja af sér. Var haldinn þjóðfund
ur í Versölum til þess að kjósa nýj-
anforseta og heitir sá Doumerque,
ei kosinn var, reyndur stjórnmála-
maður úr ílokki gerbótamanna. Er
búist við miklum áhrifum af kosn-
ingum þessum um utanríkismála-
stefnu Frakka. En eins og kunnugt
er var Poincaré fulltrúi þeirrar
stefnu, er minsta vægð vildi sýna
þjóðverjum.
— Dönsku og norsku blöðunum
verður tíðrætt um fregn sem birt-
ist í blaði í Kanada þess efnis, að
Danir væru að semja við Englend-
inga um að selja þeim Grænland.
Hafi Englendingar boðið hátt verð.
Tilgangurinn sé að nota hafnirnar
á Vestur-Grænlandi til þess að
flytja þangað korn frá Hudson-
flóa og Norður-Kanada. Dönsku
blöðin neita því afdráttarlaust, að
um nokkra slíka samninga sé að
ræða.
— Gott dæmi um framfarir nú-
tímans er eftirfarandi: Ensk kona,
fræg fyrir hlj óðfæraslátt sinn, tók
eftir því, að oft á kvöldin, er hún
lék á hljóðfærið, fóru næturgalar
að syngja í garðinum við hús
hennar. Hún setti sig nú í sam-
band við hið mikla Lundúnafélag,
sem dreifir fregnum, ræðum og
söng um alt England með þráðlaus
um senditækjum, víðboði, sem
kallað er. Áhöldin voru falin í
trjánum. Laust fyrir hálf ellefu að
kvöldi hins 20. f. m. hóf hún að
leika á hljóðfærið, en miljónir
manna um alt England og jafnvel
alla leið suður á Frakklandi, hlýddu
á með viðtökutækjunum. Rétt á
eftir hófu næturgalarnir að syngja.
1 þrjá stundarfjórðunga sungu
þeir dátt og miljónir manna um
alt England hlýddu á.
— Daily Mail, fjöllesnasta
ImllutnisDSliiftii.
Fjármálaráðherra íslands opinber-
ar í norsku blaði nýtísku f jármála-
vísindi Ihaldsins.
Fullkomlega víst er það, að
nokkur meirihluti Alþingis vildi fá
framkvæmd ströng innflutnings-
höft.
Jafnvíst er hitt, að meginþorri
þeirra manna, kaupmennirnir, sem
lögðu fram peningana í kosninga-
baráttu Ihaldsins, vill ekki inn-
flutningshöft. Afkoma þeirra er
undir því komin, að almenningur
kaupi af þeim sem mest og flest,
af erlendum varningi, þörfum og
óþörfum.
Vitanlega hlaut afstaða stjórn-
arinnar að mótast af þessum meg-
instoðum hennar.
Fylgi innflutningshaftanna á Al-
þingi var svo sterkt, að ómögulegt
var fyrir stjórnina að neita þeim
með öllu.
Um tvær leiðir var að velja:
Að setja með lögum undanþágu-
laus innflutningshöft. það var
stefna Framsóknarflokksins.
heimsblaðið enska, fullyrðir að
vígbúnaður þjóðverja sé margfalt
meiri en sjáist á yfirborðinu. Séu
600 þús. menn vígbúnir á hvaða
augnabliki sem er að hefja nýja
styrjöld. Sérstök áhersla sé lögð á
að búa til eitraðar gastegundir. Sé
ein þeirra t. d. þannig gerð, að hún
verður þá fyrst eitruð og drepandi
ei' hún hefir smogið í gegn um gas-
grímur hermannanna. það komi
fyrir ekki þótt ríkinu sé bannað að
æfa nema takmarkaða tölu her-
manna. Um alt land séu íþróttafé-
lögin, söngfélögin, stúdentafélögin
o. s. frv. sem nái í alla ungu menn-
ina. 90% af félögum þessum hafi
þann eina tilgang að æfa félaga
sína til hernaðar.
— í smábæ í nánd við Sheffield
á Englandi var nýlega sýnd upp-
götvun sem verður næsta þýðing-
armikil um járn- og stálframleiðsl-
una. þykir fullsannað að með þeirri
aðferð sparist a. m. k. eitt ster-
lingpund kostnaðar við framleiðslu
einnar smálestar stáls. Auk þess
verður stálið miklu endingarbetra
en áður.
— Hæsta hús heimsins er Wool-
worth byggingin í New York. það
er 56 hæðir og kostaði upphaflega
131/2 miljón dollara. Húsið var selt
alveg nýlega fyrir 11 miljónir doll-
ara. Er það heldur að leggjast nið -
ur aftur að reisa þessi afarháu
hús. þykir ekki svara kostnaði að
hafa hæðirnar fleiri en 30.
— Verslun Bandaríkjanna við
Norðurálfuna hefir vaxið um
75% síðan fyrir stríð og verslun
þeirra við heitu löndin vaxið um
130%. Verslunarumsetningin hefir
á þessum árum vaxið um 8 mil-
jarða dollara og hefir sú verslun
flust í hendur Bandaríkjanna úr
höndum Norðurálfubúa. Verð út-
fluttra bifreiða einna nemur 1 mil-
jarð dollara. Er talið að nú séu til
í heiminum 18 miljónir bifreiða,
eru þar af 15 í Bandaríkjunum. Og
þó eru önnur flutningatæki miklu
meir notuð í Bandaríkjunum en
bifreiðamar, og það eru lyfturnar
innanhúss. í New York eru að vísu
yfir 500 þús. bifreiðar, en ekki
nema 12 þús. lyftur, en samt sem
áður flytja þær daglega 9 milj.
fleira fólk en allar bifreiðar borg-
arinnar, járnbrautir og sporvagn-
ar, ofan og neðanjarðar til sam-
ans. Áætlað er að síðastliðið ár
hafi Bandaríkjamenn notað l1/)
miljarð dollara til ferðalaga í
Norðurálfu. þar af hafi 1 miljarð-
ur farið í ferðir til Parísar. Voru
eitt sinn tveir Bandaríkjaklerkar
vígðir til kardínálatignar í Róm.
þá voru 25 þús. ferðamenn frá
Bandaríkjunum staddir þar í borg-
inni.
— Verslunarráðuneýtið í Was-
hington gefur út skýrslu um um-
ferðina um Panamaskurðinn, sem
Að setja með reglugerð innflutn-
ingshöft og heimild til að veita
undanþágur. þá leiðina tóku hafta-
mennirnir í stjórnarflokknum og
fengu meirihlutafylgi með þeirri
stefnu, með aðstoð þeiiTa, sem
engin innflutningshöft vildu. þeir
vildu heldur þessi kák-höft en
ströng, undanþágulaus höft.
Enn meiri þörf er nú hafta en
var í haust sem leið, er þjóðin
heimtaði þau svo ákveðið á kosn-
ingafundunum.
Mestu líkur eru til, að peninga-
straumur verði töluverður til
landsins. Kaupgeta fólksins vex,
kauplöngunin jafnhliða.
En landinu er stórkostleg þörf
á að grynna á skuldum.
Spurningin er því þessi:
Verður þeim peningum, sem nú
streyma til landsins,vonandi í ríku-
legri mæli en áður, aðallega varið
til þess að kaupa brýnar nauðsynj-
ar og greiða skuldir landsins og
landsmanna — eða verður þeim að
mjög miklu leyti varið til þess að
kaupa erlendan óhófsvarning ?
Hefðu verið sett ströng undan-
þágulaus lög um innflutningshöft,
þá þurfti ekki að spyrja.
sýnir að árið 1923 hefir hún ver-
ið miklu meiri en nokkru sinni áð-
ur. 5037 flutningaskip fóru um
skurðinn á árinu og báru samtals
25160000 smálestir. Tala skipa var
68% hæi’ri en næsta ár á undan.
Eru nú 10 ár liðin síðan Panama-
skurðurinn var opnaður fyrir um-
ferð. Fyrsta árið fóru um hann að-
eins 350 skip, en talan hefir síðan
hækkað jafnt og þétt. Árið 1918
voru þau 2070, 1920 voru þau
2814, og 1922 urðu þau 2997 og
báru samtals 13710000 smálestir.
Hefir vöxturinn þannig orðið einna
allra mestur síðastliðið ár.
— Lloyd George ritar grein í
heimsblöðin um úrslit frönsku
kosninganna. Hann vitnar í frægan
franskan rithöfund sem hefir sagt
að í Frakklandi búi tvær þjóðir.
önnur er þjóð Richelieus, Lúðvíks
14. og Napóleons. Hún lifir á frægð
aríjóma og stolti, elskar herfrægð,
yfirdrotnun og vill storka öðrum
þjóðum. Hinsvegar eru í öllum
héröðum Frakklands hin þjóðin
franska, alt önnur þjóð, sem elskar
friðsamt og rólegt líf, en vinnu-
söm og fastbundin við jörðina sína.
Poincaré var fulltrúi hinnar fyr-
nefndu þjóðar. Hann var verkfæri
þeirra manna, sem létu sig dreyma
drauma Lúðvíks 14. og Napóleons.
Frönsku kosningarnar fluttu þess-
ari stefnu fullan ósigur. Frakkar
höfðu fundið að hún hafði mist
marks. Poincaré hafði gert til-
raunina, en hún kostaði 20% hækk
Stjórnin varð að láta undan
kaupmönnunum um afgreiðslu
haftamálsins á þingi. Hvers má þá
vænta um framkvæmdina?
Er í því efni fróðlegt að lesa
auglýsingarnar í dagblöðunum.
Daglega má sjá þar auglýst:
„Nýkomið frá útlöndum" allskon-
ar bráðóþarft dót.
Jafntítt er að sjá þar auglýst:
„Fáum með næstu skipum“ sams-
konar alóþarfa vöru, sem upp er
(alin.
Verður ekki um vilst af þessu
hver framkvæmdin muni vera.
Og nú kemur síðast kveðja utan
yfir pollinn frá fjármálaráðherr-
anum, Jóni þorlákssyni.
Fyrir skömmu var hann á ferð í
Noregi og átti tal við blaðamann
frá Kristjaníublaðinu „Tidens
Tegn“. Fer J. þ. þeim orðum um
innflutningshöftin, að þau verði
framkvæmd „efter som statskass-
en trænger indtækter“, þ. e. „eftir
því sem ríkissjóður þarfnast
tekna“. þvínæst bætir hann við:
„som finansminister har jeg selv-
fölgelig intet imod, at der blir git
rikelig med dispensationer fra ind-
förselsforbudet", þ. e. „mér, fjár-
Kaupið
íslenskar vörur!
Hrein®. Bfautsápa
Hreina Stangasápa
Hreini Handsápur
Hreinl Ke rti
Hreina Skósverta
Hreina Gólfáburður
Styðjið íslenskan
iðnað!
un skattanna á frönskum borgur-
um. Franski bóndinn er praktisk-
asti maður heimsins. Skattheimtan
hafði miklu meiri áhrif á hann en
mælska forsætisráðherrans. Poin-
caré tók Ruhrhéraðið undir
Frakka til þess að þröngva þjóð-
verjum til að borga meira. Hann
ætlaði að kúga þjóðverja til að láta
af hendi fólgna fjársjóðu sína, til
þess að létta skattabyrðinni af
Frökkum. Hann hefir svamlað í
kolanámum Ruhrhéraðsins í 15
mánuði. En útkoman er þessi:
20% hækkun skattanna á Frökk-
um.
—I—o-----
Ný met. íþróttamennirnir etja
kappi hverir við aðra á íþróttaveb-
■num og setja ný met. „Ritstjór-
ar“ Morgunblaðsins setja líka ný
met, nálega daglega, í sinni sér-
stöku blaðamensku. En merkileg-
ust metin setur Páll Stefánsson
heildsali, sem ranglega kennir sig
við þverá í Laxárdal. Hann setur
met í því að hrúga saman í fáum
línum ljótustu orðunum sem ís-
lensk tunga á til, og birtir vitan-
lega í Morgunblaðinu. Er P. St.
langsamlega orðljótasti maður sem
til er á þessu landi. Hann hóf þessa
iðju sína með árás á Templara á
40 ára afmæli þess þjóðnýta félags-
skapar. Sendi þá út flugrit gegn
þeim, fádæma heimskulegt og
stóryrt (sbr. „guðsþjónusta með
viðeigandi gauragangi“). Gekk svo
málaráðherranum, er það að sjálf-
sögðu ekki móti skapi, að ríkulega
verði veittar undanþágur fró inn-
flutningsbanninu“.
Á það við enn, sem áður hefir
verið sagt um J. þ., að hann er ekki
myrkur í máli.
Hann játar það þarna hispurs-
laust, að hann vill hafa xíkulegar
undanþágur — hann segir ekki að
það sé til þess, að kaupmennimir
geti grætt á að selja íslenskum al-
menningi alóþarfan varning —
nei, hann segist gera það vegna
ríkissjóðsins.
Er það ekki frábær fjármálaráð-
herra, sem, vegna ríkissjóðsins, vill
láta flytja ríkulega alóþarfan varn
ing til landsins.
Ætli útlendingunum finnist jafn
mikið til um þessa fjármálakenn-
ingu, eins og íhaldinu okkar — að
henda peningum til útlanda fyrir
alóþarfan varning — vegna ríkis-
sjóðsins?
Bændur Islands taka seint und-
ir þann lofsöng, sem kaupmenn-
irnir munu syngja Jóni þorlákssyni
fyrir þessi ummæli hans — og fyr
ir þá umhyggju fyrir ríkissjóði,
sem í þeim felst.
fram af mönnum, að Tímanum bár-
ust, víðsvegar að af landinu, yfir-
lýsingar um, að ekki gæti Páll
þessi kent sig við þverá í þeirra
sveit og voru færri af þessum yfir-
lýsingum birtar en um var beðið,
af hlífð við Pál. þetta var svo ein-
stök meðferð á vesalings mannin-
um, að enginn vildi við hann kann-
ast. En Páll hélt áfram óstöðvandi
stóryrðasmíðinu, með lengra milli-
bili að vísu, enda sást að jafnvel
Morgunblaðið var farið að blygðast
sín fyrir hann, því að það dró að
birta glefsur hans dögum saman.
þá var það að Tíminn birti, í næst-
síðasta blaði, yfirlýsingu frá ein-
um merkasta manni á Norður-
landi, sem ættaður er úr Laxár-
dal, þess. efnis, að Páll hefði
engan rétt til að kenna sig við
þverá, hann væri þar aðskotadýr,
hefði ekki komið þar vel fram, og
í honum væri ekki dropi af þing-
eysku blóði. Með þessu tar vesa-
lings Páll endanlega kveðinn nið-
ur. 110 daga bærði hann ekki á sér,
sem líklega er þó fremur því að
þakka, að Morgunblaðið hefir svo
lengi neitað honum um rúm til
andsvara. En þá setti hann líka
met illyrðanna, og verður frægast-
ur Islendinga af endemum á því
sviði. þau lárberin getur enginn af
honum tekið. Hann er og verður
hinn ókrýndi konungur illyrðanna
á íslandi. Væri ráð fyrir þorberg
að fá hjá honum sitt af hverju í
orðasafnið, því að annars fer
vissulega mikið af þeim orðum í
gröfina með Páli.
Merkileg ritgei'ð er í nýútkomnu
Tímariti lögfræðinga og hagfræð.
inga, eftir ólaf Lárusson prófess-
or, og liggur að baki mikil vinna
og rannsókn. Ber höf. saman lög-
bækur þær tvær er Magnús laga-
bætir sendi íslendingum, Járnsíðu
og Jónsbók, við Grágás, hina fomu
lögbók íslenska lýðveldisins. Hefir
því verið haldið fram af merkum
vísindamönnum, að með lögbókum
þessum, einkum Járnsíðu, hafi
komist á réttareining milli Noregs
og íslands, þá hafi norskur réttur
verið lögtekinn hér á landi. Höf.
sannar nú að að vísu sé aðeins lít-
ill hluti Járnsíðu tekinn úr Grágás
og því megi að vissu leyti til sanns
vegar færa að nefna hana norræna
lögbók. En sú lögbók gilti ekki
lengi og um Jónsbók sé mjög öðru
máli að gegna. Höfundar hennar
hafi verið gagnkunnugir Grágás og
muni jafnan. hafa haft hana við
hendina til samanburðar við laga-
smíð sína. Sé Grágás svo mikið
notuð, að að formi til sé Jónsbók
íslensk lögbók. Rétt þann sem bók-
in geymir í sér megi með engu
móti telja norskan. Um réttarein-
ing Islands og Noregs sé alls ekki
að ræða. — Jónsbók sé tvímæla-
laust best samin af öllum lögbók-
um Magnúsar konungs. Höfundar
hennar hafi látið sér ant um að
semja lögbók sem ætti vel við hér
á landi. þeir hafi jafnvel getað
komið fram ýmsum ívilnunum og
réttarbótum fyrir landa sína, fram
ai því sem Norðmenn nutu. Enda
hafi Jónsbók brátt orðið vinsæl. Og
mál sitt endar höf. með þessum
orðum: „Við lestur dóma og úr-
skurða frá 15., 16. og 17. öld er sem
andi móti mánni virðingu og lotn-
ingu dómsmannanna fyrir „vorri
landslagabók", er þeir vitna til
hennar og dæma eftir henni. Rétt-
ur Jónsbókar tók merkilegri fram-
þróun hér á landi, í héraðs- og $1-
þingissamþyktunum frá 16. og 17.
öld og á 17. og framan af 18. öld
spruttu upp af Jónsbók allmiklar
lögfræðisbókmentir, sem nú eru að
mestu leyti gleymdar, en eiga þó
skilið að þeim væri athygli gefin.
þetta hvarf hvorttveggja á 18. öld-
inni, er danskmentaðir lögfræðing-
ar tóku að ganga framhjá Jónsbók
og dæma í heimildarleysi eftir er-
lendum lögum. Var það óheillaspor
fyrir réttarlíf þjóðarinnar, enda
varð þá einum af bestu mönnum
þjóðarinnar, Páli lögmanni Vída-
lín, svo um mælt, að hann kveðst
Kjöttunnur,
alt til beykisiðnar, smjörkvartél 0. a. frv. frá stærstu beykissmiðjum i
Danmörku.
L. Jacobsen,
Köbenhavn. Valby.
Höfum í mörg ár selt tunnur til Sambandsins og margra kaup-
manna. Símnefni: »Cooperage«.