Tíminn - 09.05.1925, Side 1

(Sfctíbfcri
og afgtci&slur’a&ur Cimans er
Sigurgetr ^ri&rifsfon,
Samban&sþúsinu, Seyfjauif.
^.fgrciböla
timans er í Sambanösíjúsinu
®pin baglega 9—\2 f. fy.
Sfmi H96.
Reykjavík 9. uiaí 1925
>*tsisa '53lsa isaiBa: sa c»;!KSc^.iBiCs«B.fiii« « tBnicaiSKíss; [saBsa:»:sa iBasa:» ísie
Halldóp Sigurðsson
Ingólfshvoli Reyk|avík
I
1
| - Langstærsta skrautgripaversluu landsins. -- §
I
Símnefni: P E R L A
Símar: 94 og 517
Trúlofunarhringar
með fallegri áletran. Sendið nákvæm
mál, takið fram, mjóir, breiðir, eða
meðalbreidd, skrifib nöfnin eða t'anga-
mörkin greinilega.
i
i
I
i
Pallas-aaumavélar,
þýskar, sauma jafn vel þykt og þunt, eru léttar og hljóðlitlar
i
Úr off klukkur,
| hvergi samviskusamlegar
g aftrekt, hvergi betri. Ilvergi
g ódýrari. Pleiri ára ábyrgð.
Onoto-sjálfblekungar
eru bestu pennarnir, geta eklci
lekið, hægt að takmarka hvort
skriftin er fín eða gróf.
1
I Tækifærisgjaíir
j| hvergi fjölbreyttari né fegurri. — Kaupið að eins góðar vörur.
]| — Reynist vörurnar ver en sagt var, þá komið og fáið það bætt.
I
Skúfhólkar,
millur, miilureimar og nálar, ódýrast í borginni
J <C=3>
g ' Vörurnar sendast gegn póstkröfu ef óskast.
ifi I
is i@3; ®E3|;8SFqgJ:i?!aiia£!i !ÍSIIBSi8gl #*H| igBSI! ISIlSftSliSI jjflllBSIiQ BS3! igli!!S3FoKJSÖi!SSi'i£5íá>
IX. ár.
Eftlr yeturinn.
Snemma í vetur sem leið not-
aði eg- dálítið tilefni til að gera
samanburð á stj órnmálastarfsemi
Mbl.manna og Framsóknarflokks-
ins hin undangengin ár. Hefir
þar komið til meðferðar sá mis-
munur á starfi að.við Framsókn-
armenn og blöð flokksins höfum
bæði í fjár og menningarmálum
beitt fylstu orku til að auka al-
menna hagsæld og lyfta íslensku
þjóðinni á hærra menningarstig.
Starf Framsóknarmanna við að
skapa heilbrigða sjálfseignarversl-
un borgaranna er alþekt. Sömul.
viðleitni þeirra til að bæta úr
veltufjárleysi bænda. Viðreisn
Búnaðarfélagsins hefir verið eitt
af höfuðáhugamálum Tímans frá
upphafi og hefir þar mikið áunn-
ist. Fyrir aðgerðir Framsóknar-
manna hefir mörg hundruð körl-
um og konum verið bjargað frá
„lestinni“ á ferðum meðfram
ströndum landsins árl. Nál. alt
esm gert hefir verið til að undir-
búa það að íslenskt kindakjöt
komist nýtt á heimsmarkaðinn,
er verk Framsóknarmanna. pegar
búið var að loka að mestu leyti
kjötmarkaði íslenskra bænda í
Noregi voru það samvinnublöðin,
sem héldu málinu vakandi og
hvöttu til bjargráða, og í þing-
inu knúði Framsóknarflokkurinn
fram þá lausn, er að lokum fékst.
Af menningarmálum má nefna
barátu Framsóknarmannana fyrir
héraðsskólunum, húsmæðra-
fræðslu og að efnismenn, sem
vinna fyrir sér sjálfir ættu kost
á að búa .sig undir háskólann í
jafngóðum kringumstæðum og
þeir, sem hafa þá aðstöðu að geta
treyst á framfærslu annara.
í öllum þessum málum og
mörgum öðnim jafn þýðingar-
miklum höfum við Framsóknar-
menn orðið að herjast við beinan
mótgang Mbl.manna í blöðunum,
á þingi og í héruðunum. And-
stæðingar okkar hafa sætt sig við
kyrstöðuna, og beitt öllum sínum
áhrifum leynt og ljóst í þá átt.
Síðasta dæmið er tilraun Mbl.-
þingmanna að eyðileggja bygg-
ingu alþýðuskóla á Suðurlandi og
að klípa af nauðsynlegri fjárveit-
ingu til Búnaðarfélagsins.
Greindir menn og óhlutdrægir
geta ekki komist hjá að fella
áfellisdóm yfir þessari starfsemi
Mbl.manna, um leið og þeir geta
ekki komist hjá að viðurkenna
þjóðbætandi störf Framsóknar-
flokksins bæði á þingi og í héruð-
unum heima fyrir.
pegar Mbl.mönnum var það
ljóst að framkoma þeirra í þjóð-
málunum var þeim ekki til sóma,
sendu þeir ungan ói'eyndan mann
út af örkinni til að sanna það, að
málaflútningur okkar Framsókn-
armanna væri nr'ög vítaverður.
Orðbragðið í blöðum flokksins
væri gróft o. s. frv. Hins vegar
væri Mbl. og dálkar þess mjög til
eftirbreytni á þessu sviði.
peir sem þekkja Mbl. og dilka
þess kannast við ritháttinn þar.
Nálega allir sem þar skrifa eru
viðvaningar. „Fjólurnar og moð-
ið“ er landsþekt. Engin þjóðbæt-
andi áhugamál hafa göfgað veika
viðleitni þessara vanmáttugu
manna. þvert á móti hefir þeim
verið skipað, að ráðast á þá menn,
sem sérstaklega beittu sér fyrir
almennum umbótum einmitt fyr-
ir viðleytni þeirra. Hæfileikalitlir
menn með vondan málstað hafa
hér um bil enga aðra leið heldur
en þá sem þekt er úr greinum
Páls á ísafirði, M. Magnússonai',
Valtýs, Kr. A., A. J. Johnson,
Sigurðar litla frá Vigur 0. fl. 0.
fl. það er að segja tilefnislaus,
þjánaleg fúkyrði.
Mbl.m. hefir verið bent á þeirra
grófa rithátt og þeir beðnir að
finna hliðstæðu í blöðum sam-
vinnumanna. þeir hafa þá gefist
upp. 1 blöðum samvinnumanna er
aldrei hrúgað saman fúkyrðum
eins og þegar Kr. A. lætur máske
koma fyrir dóna- og viðvanings-
orð eins og ,,níð“ og „lýgi“ í
tugatali í sömu greininni.
Mbl.menn héldu líka fram, að
blöð Framsóknarmanna væru
miklu grófyrtari heldur en blöð
hefðu áður vei'ið hér á landi. þá
tók eg mér fyrir hendur að safna
sýnishornum eftir hina mestu og
næfustu blaðamenn hér á landi
frá því um 1880—1917. þegar
Tíminn byrjaði að koma út. Tvö
af þessum sýnishornum eru nú
komin út, eftir tvo af mestu rit-
snillingum þjóðarinnar, sem líka
voru blaðamenn um stund. Mbl,-
menn vita að þeir sem á eftir
koma voru engu síðui' stórorðir og
persónulegii', þó að harðyrði
þeirra væru gáfulega sögð, en
ekki „fjólur“ og „moð“ eða „súr-
ur“.
Við þennan leik allan hefir
mjög dregið þrótt úr hinum fúk-
yrðaríka viðvaningi, sem mest
hafði prédikað um hógværan rit-
hátt í hinum eldri blöðum, og í
kaupmannablöðunum nú. Jafnvel
honum er orðið ljóst að sama gild-
ir hvort dæma skal um áhuga-
málin eða bardagaaðferðina. Fram
sóknarflokkurinn hefir haft
stærri og víðtækari þjóðmál til
fyrirgreiðslu heldur en nokkur
annar flokkur á íslandi, síðan
þingstjórn hófst hér að nýju.
Framh. J. J.
----0----
og Morgunblaðið.
þann 28. f. m. flutti „Morgun-
blaðið“ grein með yíirskriftinni:
„Seilst of langt“, og þar gert að
umtalsefni bréf Stjórnarráðs ís-
lands til sýslumannsins í þing-
eyjarsýslu, um valdsvið sýslu-
nefndar (Stj.tíð. 1924, B. bls. 94).
En tilefni þess bréfs var lán-
tökuheimild sem sýslunefnd Norð-
ur-þingeyjarsýslu veitti Prest-
hólahreppi, en Stjórnarráðið feldi
úr gildi. Fylgja köflum þeim úr
Stjórnarráðsbréfinu, sem blaðið
tekur upp, ýmsar athugasemdir
og ályktanir um málið, án þess þó
að séð verði að á nokkrum heim-
ildum sé bygt öðrum en bréfi
Stjórnarráðsins. Öll er greinin rit-
uð með óviturlegum mikilmensku-
brag og hroka, og er slíkt oft
framkoma lítilmenna er þau þykj-
ast hafa sigrað í einhverju máli.
Til merkis um fljótfærnina má
geta þess, að í byrjun greinarinn-
ar er það Kaupfélag N.-þingey-
inga sem reynir „að vinda nokkru
af skuldum meðlima sinna yfir á
sýsluna, eða einn hrepp hennar“.
En síðar er helst að sjá, að sýslu-
nefndin hafi ætlað að þröngva
hreppsfélögunum til að borga
skuldir meðlima kaupfélagsins.
þessar línur eru ekki eingöngu
skrifaðar til þess, að mótmæla
grein Morgunblaðsins. Sá rithátt-
ur sem þar er um hönd hafður,
dæmir sig best sjálfur. En mál-
efnið sem um er að gera, er að
mínu áliti þess vert, að verða sem
flestum kunnugt, ekki til viðvör-
unar, eins og blaðið vill vera láta,
heldur til fyrirmyndar. Skal hér
með fáum orðum skýrt frá mála-
vöxtum eins og eg veit þá rétt-
asta. Sé eitthvað mishermt hjá
méi', þá skora eg á þá sem ágrein-
inginn vöktu, að leiðrétta það op-
inberlega. En best þætti mér að
þeir gerðu það með fullu nafni.
þegar mestu vandræðatímarnir
sem komu á eftir stríðinu vóru
afstaðnir, þá vóru ýmsir af fé-
lagsmönnum Kaupfélags N.-þing-
eyinga orðnir talsvert skuldugir;
vórii það einkum fjölskyldumenn
sem í byrjun krepputímans áttu
litlar eignir, og máttu því illa við
dýrtíð á útlendum vörum en lágu
verði á framleiðsluvörum sínum,
eða atvinnuleysi. Samt var ástand
ið ekki verra en það, að þvínær
allir áttu fyrir skuldum. Hinsveg-
ar var það auðsætt, að nokkrum
mönnum sem áttu fyrir stórri
fjölskyldu að sjá, mundi verða
það ofvaxið að gera hvorttveggja:
framfæra skyldulið sitt og greiða
vexti og afborganir af skuldun-
um. Var því stofnað til almennra
samtaka um það að gefa upp að
meira eða minna leyti skuldir
þessara manna. Var svo ráð fyrir
gert, að kaupfélagið og deildir
þess gæfu upp tvo þriðju hluta
þeirrar upphæðar sem æskilegt
þótti að væri létt af skuldunaut,
en einn þriðji væri greiddur ann-
arsstaðar frá, væri þess kostur,
og. var þar einkum búist við að
ættingjar þeirra sem upp skyldi
gefa, kæmi til hjálpar. Sömuleiðis
var ætlast til, að hreppsfélögin
legðu fram nokkra upphæð í þessu
skyni. Var sú tilætlun talin sann-
gjörn af tveim ástæðum: Fyrst
þótti það sennilegt, að sumir
þeirra sem kaupfél. lánaði meðan
ástæðurnar vóru verstar, hefði
farið ver fjárhagslega án lánsins
og getað orðið þurfandi sveitar-
styrks. I öðru lagi var það talinn
ávinningur fyrir sveitarsjóðina ef
fátækir fjölskyldumenn -losnuðu
við skuldir sínar og yrðu sjálf-
stæðir efnalega.
I Presthólahreppi er þannig
ástatt, .að þvínær allir bændur og
aðrir gjaldendur sem landbúnað
stunda, eru kaupfélagsmenn. Auk
þessara manna eru í hreppnum
25. blað
nokkrir smærri útgertíarmenn,
iremur iátækir, og verkamenn.
•Loks eru siiuai'útvegsmenn sem
vart eru inniendir nema að nafn-
mu tii. þeir hal'a oit greitt tals-
vert utsvar, enda notið góðrai' að-
stöðu og veno sýnd velvild. A þá
iieiOi emkmn komið hækkun sú á
utsvorum sem hiaut að verða við
þátttóku lireppsins í skuldaupp-
gjöiinni, aö því leyti sem hún
kom ekki á kaupfélagsmenn
sjaifa. Ug' þaö töldu margir sann-
gjarnt þegar þess er gætt, að síld-
veiöin er talsvert athugaverður
atvinnuvegui' fyrir verkafólkið og'
pa um leiö íramíærslusveit þess.
biidarutvegsmenn greiða stund-
um háít kaup og draga þá til sín
margt fólk, kannske frá landbún-
aöi og- ððrum tryggum atvinnu-
greinum. En stundum bregðst
veiðin eða er alls ekki stnduð, eins
og flest eða öll stríðsárin, og
verkafólkið þá að meira eða
minna leyti atvinnulaust.
'i'illagan um það að Presthóla-
hreppur veitti kr. 3000.00 til
skuldauppgjafa var samþykt af
kjósendum hreppsins á opinber-
um sveitaríundi, af miklum meiri
hluta greiddra atkvæða, enda
ílestir eða allir tekið þátt í at-
kvæðagreiðslu. Var málsins getið
í fundai'boðinu og því ekki farið
á bak við neinn með það. Um leið
og málið var borið upp, var því
tvennu lýst yfir: Að með hrepps-
ins tilstyrk yrði ekki gefnar upp
aðrar skuldir en þær, sem skuldu
nautar gætu greitt; og kaup-
mönnum stæði til boða styrkur
til uppgjafa með sömu skilyrð-
um og kaupíél., að þeir gæfu eft-
ir tvo þriðju fáanlegra skulda
móts við sveitarframlagið. Var þá
um leið samþykt að taka í þessu
skyni 2000 kr. lán ef samþykki
sýslúnefndar fengist. Er það því
algerlega rangt sem stendur í
Stjórnarráðsbréfinu, að hrepps-
nefndin hafi ákvarðað að veita
hinn umrædda styrk.
það mun hafa verið skoðun
þeirra, sem þessu máli vóru fylgj-
andi á sveitarfundinum, að þannig
löguð fjárveiting kæmi eigi í bága
við sveitarstjórnarlögin. Hér væri
unnið að því, sem margir mætir
menn hafa talið besta styrkinn til
fátækra: að forða þeim frá því
að lenda á sveit. Fátækralögun-
um væri hún óviðkomandi, því
þetta ætti alls ekki að vera sveit-
arstyrkur.
En styrkveitingin sætti strax
mótmælum nokkurra manna, og
var þar fremstur kaupmaður
nokkur á Raufarhöfn, og sneru
þeir sér til sýslumanns með mót-
mæli sín. Mun sýslumaður þeg-
ar hafa leitað álits Stjórnarráðs-
ins um málið, og að fengnu svari
þess lagst á móti lántökuheimild-
inni, er hún var borin undir sýslu-
nefnd. En þar var hún samþykt
með 4 atkvæðum gegn 2, og var
annað þeirra atkvæði sýslumanns
sjálfs. Neytti hann þá ákvæða
81. gr. sveitarstjórnarlaganna til
þess að ógilda samþykt lántök-
unnar, og fékk það staðfest með
fyrnefndu bréfi Stjórnarráðsins.
Hér þýðir ekki að ræða niður-
stöðu Stjórnarráðsins í umræddu
máli, enda mun það bráðlega
vei'ða hlutverk dómstólanna að
gera þar endanleg úrslit. En óhætt
mun að skjóta því undir álit skyn-
samra manna og góðgjamra,
hvort meiri hlutinn í Presthóla-
Frh. á 4. síðu.