Tíminn - 10.04.1926, Blaðsíða 3

I
TlMINN
69
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunum.
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Lótt -------- Þétt --------- Hlýtt
Betra en bái ujárn og málmar. Endist eins vel og skifuþök.
Fæst alstaðar á Islandi.
Jens Vílladsens Fabriker,
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
HAVNEMOLLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæði óíáanleg.
S.I.S. ©Isziftir ein.g'ön.g’TJL -við oldknJLr.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
og svo kunni þeir ekki að kenna.
Alt mun þetta hafa við rök að styðj-
ast. En getum við unað þessari nið-
urstöðu?
Skólunum er kent um, að börnin
séu illa að sér, og til þeirra er spar-
að, kenslutími styttur, skólar jafn-
vel lagðir niður. Megnasta vantraust
á skólum og skólahaldi.
En aðalorsölcin mun vera: Illur og
ójafn undirbúningur á heimilunum.
Heimilin verða því að stinga hend-
inni í eigin barm, áður en þau dœma
skólana hart.
Ke.nnurum er ætlað, og þnð heimt-
að af þeim, að þeir geri góð áhöld
úr öllu því efni, sem þeim er í
hendur fengið, hversu óhent.ugt og
óþægilegt sem það er. — JJað sýnist
þó nóg, að eiga að leiða barnahóp
að settu marki, ólik mjög að gáfurn
og óstundun, þótt ekki bætist þar
við illur og afarmisjafn undirhún-
ingur.
Aðrar þjóðii' liafa tekið það til
hragðs að bæta úr þessu böli með
þvi að taka alla undirbúningsfræðsl
una í sínar hendur. Börnin eru
skólaskyld 7—8 óra göinul. þau fa
fræðslu hjá æfðum kennurum 2—3
stundir ó dag, og læra fljótt og vel
öll undirstöðuatriði, sem framhalds-
fræðsla þeirra byggist ó, ekki ein-
ungis í lestri, heldur og í reikningi,
skrift o. fl. — Með því móti mó lika
hafa stærri deildir og sparast þannig
talsvert upp i undirstöðukostnaðinn.
þessa aðferð ætti að sjólfsögðu að
laka upp í öllum bæjum og þorpum
hér á landi, því þar er ástandið ó-
reiðanlega verst. Heimilin kaupa
oftast undirbúnijSjgsfræðsluna að
hvort heldur er. (þar er þvi miður
óvíðast heimilisfræðsla). Svo það
retti ekki að verða neitt dýrara fyrir
borgarana, þótt íræðslan yrði veitt
samfeld undir einni stjóin. En þessu
ráði er ekki hægt að fylgja í sveit-
unum, í strjólbygðinni. þar hljóta
heimilin sjólf að leggja grundvöllinn,
og þau verða að sjá sóma sinn
í því, að gera þann grundvöll traust-
an, svo að ó honum megi byggja.
Hvað verður um hina marglofuðu
íslensku alþýðumentun, ef ungling-
arnir fara út úr skólunum ólæsir, og
hafa lítil eða engiii not haft af skóla-
veru sinni?
Mönnum er tamt, bæði í bæjum og
sveitum, að bera fyrir sig tímaskort,
ef ætlast er til að he.imilin veiti
börnunum undirbúningsfræðslu eða
taki þótt í fræðslustarfi skólanna. —
En sannleikurinn er, að ef menn
kunna lag á þessum hlutum — og
hlut slnum og heiðri jafnan er á
reyndi.
Eg vona fastlega að sú kynslóð,
sem nú lifir, muni sjó landð frjálst
aftur. En eigi það að verða, og eink-
um ef það á að haldast, verður
þjóðin að ala sig sjálfa upp, vit-
andi vits hvert hún stefnir. Hún þarf
að geta staðið á eigin fótum. Hún
þarf að eiga marga borgara ó hverj-
um tíma, sem geta haldið hlut sín-
um og landsins móti voldugum arf-
þegjum Haraldar harðráða.
Á söguöldinni virðast goðarnir, þ.
e. trúnaðarmenn þjóðarinnar, hafa
átt auðvelt að halda uppi lögum og
rétti í félagsmálum. þeir gættu
trúlega almennra hagsmuna i skift-
um við íslenska og norsku fésýslu-
menn. Slíka menn þarf þjóðin aftur
að eignast. Meðan þeirra naut við,
var hún sterk og frjóls. Án þeirra
getur hún ekki verið frjáls. Og þessi
siðferðislega karlmenska þarf fyrst
og fremst að koma fram i skiftun
um við aðrar þjóðir.
Eg hygg að sá uggur um fram-
komu íslenskra valdamanna gagn-
vart útlendingum, sem kemur fram
í áðurnefndum tillögum víðsvegar
að af landinu sé réttmætur í sam-
bandi við ýmsa þætti ó skiftum is-
lenskra trúnaðarmanna við erlent
vald. það mun ekki dæmalaust um
trúnðarmenn landsins, sem gæta eiga
áfengisvarnanna, að þeir séti fyrstir
út í erlend skip til þess að brjóta
lög landsins, þó að það sé. embættis-
skildan, að hegna þeim sem brjóta
ófengislöggjöfina. Fyrir skömmu vai'
sumum virðist það meðfætt, þótt
aldrei hafi þeir til þess lært —, þá
útheimtir það i flestum tilfellum
mjög lítinn tíma að veita 1—2 börn-
um undirbúningsfræðslu eða að fylgj-
ast með í starfi þeirta sem í skólann
ganga. Við íslendingar megum
með kinnroða jáia, að uppeldi barna
og unglinga í landinu er stórum
ábótavant. Og hvar lendir, et' undir
staðan er völt? Á ótrvggum grund-
velli reisir enginn glæstar hallir.
Agaleysið og ábyrgðarleysið i upp-
eldinu er undirrót margs, ef ekki
alls, ills í þjóðlífi okkar.
Uppeldismálin eru alvarlegt á-
hyggjuefni fjölmargra foreldra og
annara þeirra manna og kvenna,
sem bera hag og heiður landsins
fyrir brjósti. — því er það, að sú
þarfasta alþýðufiwðsla, sem liægt
væri að veita hér á landi, sem stend-
ur, er þróttmikil og stefnuföst, upp-
eldisfræðsla og í sambandi viö hana
leiðbeiningar um undirbúnings-
fræðslu barna, það er hvað öðru nó-
sk.vlt og eiginlega óaðgreinanlegt.
það þarf að vekja áliuga alþjóðai
fyrir uppeldismálunuin og alvöru
þeirra og kenna foreldrunum að
leggja undirstöðu að fræðslu barna
þeirra, kenna þeim að nota léttar og
þægilegar aðferðir, sem nú eru not-
aðar um allan hinn mentaða heim.
— íslensk alþýða er námfús, hún
mundi fljótt komast upp á að hag-
nýta þessar einföldu aðferðir. Fræðsl-
una mætti veita með leiðbeiningum,
fyrirlestrum, námsskeiðum og upp-
eldisritum. — Kennurunum, þeim á-
huganrestu og æfðustu, ætti fyrst og
fremst að fela þetta starf. — Svo
verður þess að líkindum ekki langt
að bíða, að eftirlitsmenn ve.rði skip-
aðir í fræðsluhéruðum til sveita, til
að leiðbeina og líta eftir fræðslunni.
þessir menn væru sjálfkjörnir til að
veita almenningi leiðbeiningar bæði
um uppeldismál alment. og um undir-
búningsfræðslu barna.*).
Hinn annar málsaðili, sem eg set
traust mitt ti! i þessu efni eru kon-
urnar. þær finna best hvar skórinn
kreppir, því á þeirra herðunr hvílir
uppeldið að miklu leyti, og oft fræðsl
an líka. þeim er þvi trúandi til að
vilja afla sér fræðslu og aðstoðar i
*) Milliþinganefndin i fræðslumál-
um, sem skilaði áliti sínu 1921, legg-
ur mjög mikla áherslu ó eftirlitið
nreð fræðslunni til sveita. þingið í
ve.tur tekur nú tillögur nefndarinn-
ar til athugunar. það veitir ekki af,
og var tími til kominn.
erlendui' skipstjóri tekinn fyrir og
dæmdur í smásekt íyrir brot á sótt-
varnarlögunum. En skipstjórinn seg-
ir svo frá, að þegar dómarinn, al-
kunnur drykkju- og ólánsgannur, var
búinn að kveða upp dóminn, þá
bauð hann sökudólg sínurn, að þeir
skyldu drekka samanl Síðan er þessi
tegund af dómstarfi nefnd staupa-
réttur. þriðja dæmið er það, þegar
útlendur atvinnurekandi liggur und
ir sannaðri sök um að hafa brotið
lög landsins, stórkostlega sér í hag,
þá kemur hver trúnaðarmaður lands-
ins af öðrum á vettvang, drepa titl-
inga framan í hinn auðuga erlenda
sökudólg, og slíðra sverð réttvisinnar.
Að vonum vekur sú framkoma ekki
virðingu erlendra manna, jafnvel
ekki afbrotamanna, heldur þvert á
móti óblandaða fyrirlitningu, fyrst á
trúnaðarmönnum landsins og þar
næst á þjóðinni, sem trúir slíkum
mönnum fyrir velferð sinni. Enda er
haft e.ftir einum erlendum sökudólg,
er hann þóttist öruggur að sleppa
frá hegningu: „Nú eru öll íslensa
yfirvöld búin að koma til mín nema
kongurinn!"
Langoftast er það ofdrykkjan, sem
gerir íslendinga að mestum smá-
mennum i framkomu gagnvart út-
lendingum, og ofdrvkkjueðlið magn
ast oft við burtförina. Menn sem
halda sér nokkurnveginn í skefjum
héi' heima halda að enginn þekki þá
erlendis. Fyrir nokkrum órum gerð-
ust tvö vanvirðandi atvik í sam
bandi við ofdrykkju íslensks trúnað-
arijmnns, sem Btaddur var í Kaup
þessu efni. • ■ Gott uppeldi og góö
heimilisfræðsla þarf, nú sem fyr, að
verða nietnaðarnrál heimilanna, og
á konunni hvílir að miklu leyti
ábyrgðin um heimilin. — það er því
eðlilegt og sjólfsagt að konurnar
verði fremstar í flokki, þegar um
upiieldisfræðslu er að ræða.
Konum ber skylda til, samkvæmt
eðli sínu og upplagi, og vegna fram-
tíðar æskulýðsins, að lóta fræðslu-
málin ti! sín taka, og þó ekki ein-
ungis í orði, heldur og í verki. Og
mín skoðun er sú, að konur þurfi að
eiga sæti í hverri einustu skóla- og
t'ræðsliineínd á landinu og beita þar
áhrifum sínunr. þær mega ekki altaf
draga sig í hlé.
Konurnar þekkja nú orðið margar
vel til félagsskapar af eigin reynd
og vita, að með góðum vilja og
samtökum má vinna afreksverk, sem
mannahöfn og er þó fátt eitt talið
af þeim misfellum. í annað skiítið
saínaði hann saman stórum skara
af þjónum gistihússins þar sem hann
bjó og gerði þá ölóða með sér. þetta
varð að sjálfsögðu til þess að ís-
lendingurmn var rekinn burt úr
gistihúsinu þegar í stað. Um sama
leyti hafði hinn sami islenski valda-
maður lagt í vana sinn að koma að
staðaldri til drykkju i afhrakskjall-
ara einn. Söngflokkur kjallarans
heiðraði minningu landsins með þvi
að spila „Guð vors lands", þegar hinn
meiki íslendingur kom inn í knæp-
una.
Síðar koin annár íslenskur trúnað-
armaður á veitingastað undir beru
lofti í Khöfn, settist þar óboðinn hjá
miðaldra hjónum, nefndi nafn sitt og
trúnaðarstöðu i þágu almennings á
íslandi, og hyrjaði að láta undrun
sína í ljósi yfir smekkleysi manns-
ins að hafa getað gift sig svo herfi-
legra ófríðri konu!
Eg hygg að þó leitað sé vandlega
lijá frændþjóðum okkar, þá komi
ekki slík lirot á smekk og velsæmi
fyrir um þekta menn i trúnaðar
stöðum. Og ef þjóðin lokar augun
um fyrir þessum ávirðingum, þá
stœkkar meinsemdin. þá hlýtur þjóð-
in að glata frelsi sínu og sjálfstæði
í annað sinn.
Allar ungar þjóðir, sem eru að
endurvinna frelsi sitt, hafa vakandi
auga á þessu vandaatriði: Trúnaðar-
nrönnum iandsins i öðrum löndum.
Eg vil minna á tvö dæmi. þegar
Bandaríkin háðu frelsisbaráttu sína,
ineð fáum og dreifðum kröftum sýnd-
ust óvimmndi. — Uppeldis- og
fræðslumálin eru mólefni, sem vert
er að fylkja sér um.
Eg sko^a alvarlega á konurnar að
gera sér alt far um að starfa að
þessum mólurn með alhuga og ein
beitni, bæði í fræðslu- og skólaneínd-
um og utan þeirra, og leggja fram
kratta sína til hins ýtrasta alþýðu-
mentun okkar tii umbóta, því heill
og heiður þjóðar vorrar er i veði, ef
uppeldis- og fræðslumálin eru van-
rækt.
Reynslan hefir sýnt að þau mái,
sem konur af alhug hafa beitt sér
fyrir, hafa náð fram að ganga. —
Karlmennirnir segja oft, að við sé-
um seigar að hafa okkar mál fram,
ef við tökum okkur til. Látum sjá!
Eg he,fi þá óbifanlegu trú, að taki
sveitakonurnar með einbeitni þetta
sendu þau sinn vitrasta og frægasta
mann Benjamín Franklín til Parísar.
Bandamenn áttu við hið mesta ofur
efli að etja. þeir voru fámennir og
fátækir móts við Breta. En Frakkar
voru þeim velviljaðir. þaðan var
helst hjálpar að vænta. þegar Frank-
lín hóf för sína til Frakklands var
hann öldungur, hvítur fyrir hærum;
kominn yfir sjötugt. En frægð hans
var löngu komin yfir hafið. Bestu
menn Frakka dáðust að prentaran-
um, sem jafnframt var einhver
frægasti vísindamaðúr, siðspekingur
og stjórnmálamaður sinnar aldar.
Frægð hans og mannkostir voru
honum eina vegnestið. Og með þeim
varð hann bjargvættur Iands sins, út-
vegaði þjóð sinni vopn,hennenn,skip,
bandalag og að lokum frið og frelsi.
Meir en hundrað árurn síðar var
önnur lítil þjóð að endurheimta sjálf-
stæði sitt. það voru Norðmenn. þrjú
fyrstu árin sem Noregur var alfrjáls
síðan í fomöld, var einhver frægasti
maöur landsins, Friðþjófur Nansen
trúnaðarmaður Norðmanna í London.
þar var norsku þjóðinni á þeim ár-
um mest þörf hins ágætasta full-
trúa. Hvar sem Nansen fór, fylgdi
honum frægðin fyrir unnin hreysti-
vex'k. Hann hafði fyrstur manna
komist yfir Grænlandsjökla. Hann
hafði synt á eftir bátnum sínum um
ísvök norður undir heimskauti. Til-
gangur þessara tveggja smáþjóða er
bersýnilegur er þær velja sína fræg-
ustu menn til að vera fulltrúar hjá
höfuðþjóðum samtíðarinnar. Frægð
slíkra manna bregður ljóm* yfir það
mál að sér: Barnafræðsluna til 10
ára aldurs, þá beri þær sigur úr
býtum. Heki af íslenskum sveita-
heimilum sliðruorðið, að þau geti
ekki lengur kent bömunum sínum aó
lesa.
Tillaga milliþinganefndar um próf
barna frá 8 ára aldri er ágeet, gang-
ist fyrii' því, konur góðar, að þvl
ákvæði verði fullnægt, það herðir á
aðstandendunr að gera sitt ýtrasta,
og það hefir ekki mikinn kostnað í
för með sér eða fyrirhöfn að taka
þessa venju upp, en getur orðið til
mikilla bóta.
Eg heíi þá trú, að konurnar i
hverri sveit styðji hver aðra i
starfi, þannig, að þær sem betur
mega, hjálpi þeim heimilum með
ráðum og dáð sem alls ekki geta
veitt börnum sínum fræðslu, með
því t. d., eins og siður var oft hér
áður, að taka börnin um tima og
loía þeim að njóta fræðslu með öðr-
um börnum. Eg trúi konunum til að
kippa þessu í lag með lipurð og
lægni, umhyggjusemi og saniúð með
smælingjunum hefir löngurn verið
rík í brjóstum kvenna. — Með góð-
um samtökum og samvinnu kemst
maður þarna margfalt lengra en
nokkurntíma verður hægt að ná með
lagastafnum einum saman.
Munið, góðu konur, þar sem því á
nokkurn hátt verður viðkomið, þá
reynið að tá dugandi konur í fræðslu
nefndir, en vinnið allar að þessu
marki leynt og ljóst: Vel undirbúin
s
börn til skólanna!
Kynnið ykkur svo skólana og
reynið að skilja starf þeirra. J>ið
munuð brátt láta ykkur ant um þá
og vilja vinna þeim alt það gagn, er
þið getið. — þið viljið stuðla að því
nð þar sé vistlegt: Hlýtt, bjart og
hreint. Snyrtilegt í kringum skólana
og vingjarnlegt og aðlaðandi inni
fyrir.
Uppeldis- og fræðslumálin eiga að
verða öllum landsmönnum hjart-
fólgin alvörumál og þá sérstaklega
konunum. Guð, sem ávöxtinn gefur,
blessar starfið.
Halldóra BJarnadóttlr.
--- %■ —
Albingi.
52. pingsál.till. um björgunar-
skipi „pór“. Frá sj.útv.n. Ed. Al-
þingi ályktar að samþykkja kaup
ríkisstj. á björgunarskipinu „þór“
fyrir alt að 80 þús. kr., með því
land eða þá þjóð, sem á slíka sonu.
Heil þjóð lánar frægð eins af son-
um sínum sér til styrktar, ekki sist
meðan verið er að gnrndvalla ný-
fengið frelsi.
þjóðirnar njóta ennfremur góðra
sona erlendis, þó að þeir fari ekki
með umboð hennar. Einhver þektasti
hagfræðingur Finnlendinga, prófessor
Hannes Gebhard sagði við mig í
haust, að finska þjóðin ætti í fjár-
málaefnum mikið að þakka hlaupa-
garpinum Nurmi, sem er einskonar
Napóleon meðal sinna samherja.Finn-
ar tóku stórt lán í Bandaríkjunum i
sumar. Og að sögn prófessorsins
fengu þeir mun betri kosti um vexti
og afföll, af því að Nurmi var þá
nýbúinn að fara um Bandarikin og
sigra alla, sein við hann þreyttu
leik. Af þessu má sjá hvernig þjóð-
irnar gjalda og njóta barna slnna
erlendis, eftir því sem verðleikar eru
til. —
Eg hefi fyr vikið að því, að þjóðin
sýnist vera hrædd um að á hærri
stöðum sé ekki nógu mikill skilning-
ur á því, hversu velja beri trúnaðar-
menn þjóðinni til handa erlendis.
Átakanlegt dæmi um það eru sendi-
farir .Gunnars Egilssonar tvívegis.
Fyrst er hann sendur til Spánar til
að bjarga bannlögunum, — einmitt
þeim lögum, sem hann hafði manna
mest óvirt meðan hann var ritstjón
andbanningablaðs hér heima. Hann
sem opinberlega hafði kallað bann-
lögin „þrælalög", var af stjóm lands-
ins valinn til þess að bjarga þess
um lögum. Slík tílnefning var eink-