Tíminn - 26.09.1931, Blaðsíða 2

210
TÍMINN
Hérmeð tilkynnist vinum og vandamönnum að konan mín Þór- stína Þórunn Stefánsdóttir andaðist h. 20. þ. m. i Seyðisfjarðar- sjúkrahúsi. Sighvatur Bessason, Fáskrúðsfirði.

Sigurður Thorlaclus
skólastjóri nýja barnaskólans í
Reykjavík er nýkominn úr utan-
för. Hefir hann dvalið í sumar í
Genf á Svisslandi og stundað nám
við uppeldismáladeild háskólans,
Rousseau-skólann svonefnda. Áð-
ur hafði Sigurður dvahð í Genf
árið 1929. Nú í sumar lauk hann
ritgjörð um uppeldismál, sem
hann afhenti við háskólann og
hlaut viðurkenningu (diplome)
skólans í uppeldisvísindum. Við-
víkjandi þessu hefir ritstj. Tím-
ans haft tal af S. Th. Hefir hann
góðfúslega leyft blaðinu að birta
eftirfaranda kafla úr bréfi for-
stöðumanns Rousseau-skólans. En
þar farast honum svo orð um
ritgjörð Sigurðar:
.... Ég las ritgerö yöar með mikl-
um áhuga. Ég óska yður til ham-
ingju, ekki einungis með dugnaðinn,
sem þár hafið sýnt með þvi að safna
öllum þessum staðreyndum, þýða hin
ýmsu próf, prófa böm í mörgum
bekkjum, leiðrétta, gera línurit og
skýrslur. En ég óska yður einnig til
hamingju með þann anda, sem verk-
ið er unnið í, með það hvernig þér
hagið rökfærslu yðar um hina ýmsu
möguleika til skýringar á niðurstöð-
unum, og með hina ljósu framsetn-
ingu. þama koma fram margir eigin-
leikar, sem yður er mikill heiður að.
Vér sendum yður því með mestu
ánægju „diplome" stofnunarinnar, og
álítum að þér hafið vel til þess
unnið. Vér vitum að þér gerið oss
heiður og munuð halda áfram að
gera það.
Eins og ég lét yður á mér skilja,
voru tilraunir yðar með hljóðlest-
urinn mér sérstaklega lærdómsríkar
og ánægjulegar. Aðallega vegna þess,
að þar er ekki einungis um að ræða
röð af athugunum og mælingum, sem
gerðar eru í eitt einasta skipti, held-
ur tilraun, sem hefir verulegt upp-
eldisfræðilegt gildi. Ég bið yður um
leyfi til að birta þessar blaðsíður
um hljóðlesturinn í næsta tölublaði
timarits okkar, í því formi, sem
þér hafið ritað þær. þær hvetja senni-
lega kennara i öðrum löndum til að
útbreiða viðleitni yðar, og til þess
að gera samskonar athuganir til
hins mesta gagns fyrir böm og
skóla. ... Pierre Bovet."
Rousseaustofnunin í Genf, sem
öðru nafni heitir „Stofnun upp-
eldisvísinda“ (Institut des scien-
ces de d’Evducation) og hóf starf-
semi sína 1912. Hún er hvort-
tveggja í senn vísindaleg rann-
sóknarstofnun og skóli fyrir
kennara og kennaraefni. Stofnun
þessi er löngu orðin heimskunn
og stunda þar árlega nám og vís-
indaiðkanir skólamenn frá flest-
um menningarlöndum. Fram að
1920 voru nemendur þar árlega
innan við 20, nú seinni árin meira
og minna á annað hundrað. (Árið
1929, um það leyti sem S. Th. var
í Genf, voru menn frá 29 þjóðum
í skólanum). Oft hafa þangað
verið sendir menn frá ríkisstjórn-
um fjarlægra landa til þess að
kynna sér sérstök efni uppeldis-
málanna. 1929 voru þar t. d. slík-
ir sendimenn frá fimm lönd-
um. Skólastjórinn, Pierre Bovet
er óvenjulega gáfaður og mennt-
aður maður, enda heimskunnur,
og jafnframt formaður „alþjóða-
skrifstofu uppeldismála“. Annars
eru tveir aðrir kennararnir, Ed.
Claparede og Jean Piaget meðal
þekktustu vísindamanna barns-
sálarfræðinnar, og allir kennar-
arnir eru úrvalsmenn, hver í
sinni grein. Stofnunin vinnur í
nánu samstarfi við tvo beztu
barnaskóla í Genf, sem jafn-
framt eru sennilega a. m. k. ann-
ar þeirra, með merkustu bama-
skólum Evrópu. Veturinn 1928-29
var Rousseaustofnunin sameinuð
háskólanum í Genf. Hún hafði
áður verið „privat“-stofnun en
telst síðan til (heimspeki-
deildar háskólans (faculté des
lettres). Námstími er tvö ár (9
mán. á ári) minnst. Fyrrihluta-
próf (certificat) fæst eftir eitt
ár, en „diplome“ eftir tvö ár.
Alstaðar þar sem skólar starfa
í samræmi við kröfur nútímans,
þykir „diplome“ frá Rousseau-
skólanum hin beztu meðmæli
með kennurum, t. d. stóð S. Th.
til boða að fara til Ameríku og
ætluðu námsfélagar hans þaðan
að útvega honum stöðu þar með
9000 kr. launum og fría ferð
vestur, ef hann vildi setjast
þar að. Engir Islendingar aðrir
en Sigurður hafa ennþá stundað
nám við Rousseau-skólann. Er
það þjóðinni ánægjuefni, að hann
skuli hafa hlotið slíkan vitnis-
burð.
----o-----
Björn Finnsson
óðalsbóndi í Tungu í Hörðudal í
Dalasýslu, látinn(úr krabbameini)
á Landakotsspítalanum í Rvík
16. júlí 1931 — 53 ára að aldri.
Þú sóttir fram sem hetja hraust
og hafðir guð í minni,
og allt er tryggt og óttalaust
í æfisögu þinni.
Þitt líf er slökkt, þú liggur nár,
vér leitum fornra kynna,
og harmur vekur hjartasár
í húsum vina þinna.
Að starfi voru traust þín tök,
í Tungu sjást þess merki,
þar moldin vitnar mild og rök
um manndóm þinn í verki.
Við morgunrisið muna ber
þá menn er landið klæða,
því moldin rík og máttug er
og móðir lífsins gæða.
Við hrjóstur, mela, holt og sand,
þín hönd með orku þreytti.
í grænt og fagurt gróður land
þeim grýtta sverði breytti.
Þú hýstir fagran húsabæ
og hlóðst upp fallna garða;
þeir steinar rísa styrkir æ
í starfsins minnisvarða.
Og þér varð aldrei stutta stund
að standa á báðum áttum;
þú stórsýnn varst
með styrka lund
og staðfastur í háttum;
og orðfár mjög um annars hag
og einlægur í ráðum,
og allt var bjart — þinn æfidag
af iðjumannsins dáðum.
Þú réðir málum ýmsra úr
er orku þraut í stríði
og vinum þínum varstu trúr
og veittir þeim með prýði.
Er særði þreytta sóknin vönd
þín samúð bölið mýkti,
því gestrisnin og göfug hönd
á garði þínum ríkti.
Þann orðstír ber við heiði hátt
að hafa rétt þeim snauða
og lýsir skært frá austurátt
og yfir gröf og dauða,
og arfa beztur auðlegð sú
að eiga minning slíka,
I friði drottins flytur þú
í fagnað dagsins ríka.
En hún sem stóð þér hjarta næst
er harmi þungum slegin;
við dauðans för er dyrum læst
og dapurt öllu megin,
unz hljóður mildast harmurinn
af hlýju endurskini.
Ó, blessi drottinn bæinn þinn
og brúði þína og vini.
Stefán frá Hvítadal.
----O----
Bindindisstarfseml
í skólum.
Frá dómsmálaráðuneytinu hef-
ir blaðinu borizt afrit af eftir-
faranda bréfi til Brynleifs Tobí-
assonar kennara á Akureyri:
9. september 1931.
Síðasta Alþingi ákvað að kennslu-
málastjórnin skyldi hafa umráð yfir
V3 af styrk þeim, sem ríkið veitir
Goodtemplarareglunni 1932, og að
þessu fé skyldi varið til að verja
æskuna i skólum landsins fyrir
skaðsemi áfengra drykkja.
Samkvæmt munnlegu umtali hefir
yður verið falið að stjórna þessari
starfsemi fyrir hönd iandsstjórnar-
innar. Er ætlast til að þér vinnið í
nánu samstarfi við stórtemplar og
fræðslumálastjórann.
Tilgangur kennslumálastjórnarinn-
ar með því að óska eftir þessari
heimild var sá, að þegar væri hafin
öflug fræðsla og bindindisstarfsemi í
skólum landsins, bæði bamaskólum
og unglingaskólum, og að þessi
starfsemi beindist bæði á móti á-
fengis- og tóbaksbölinu.
Svo er ráð fyrir gert, að í hverjum
skóla, þar sem því verður við kom-
ið, sé sérstakt samband haft við einn
kennara eða fleiri, ef skóli er stór,
og að þeir kennarar efni til bindind-
isfélagsskapar um áfengi og tóbak,
og að sá félagsskapur sé ekki bund-
inn við neitt annað en það ákveðna
verkefni. Jafnframt séu vissir menn
fengnir til að fræða um skaðsemi á-
fengis og tóbaks í ræðu og riti, og
að þar sem starf þeirra leiði til
ferðalaga og útlagðs kostnaðar, þá
sé sú vinna borguð af fé þvi, er þér
samkvæmt framanskráðu fáið til ráð-
stöfunar, svo og önnur óhjákvæmi-
leg útgjöld við þessa fræðslu og
bindindisstarfsemi.
Til herra kennara
Brynleifs Tobíassonar,
Akureyri.
Brynleifur kom hingað suður
um síðustu helgi og hefir dvalið
hér þessa viku við undirbúning
starfsemi þeirrar, er um getur í
bréfinu hér að framan.
-----o-----
Dr. Páll E. Ólason aðalbankastjóii
Búnaðarbankans er nýkominn heim
úr utanför.
Grein eftir Metúsalem Stefánsson
búnaðarmálastjóra, um Mjólkursam-
lag Eyfirðinga birtist í næsta blaði.
25 ára starfseml ungmennafélags-
skaparins hér i bæ verður hátíðlega
minnst með samsæti og ýmsum
fagnaði að Hótel Borg næstkomanda
föstudag. Er það Ungmennafélagið
Velvakandi sem fyrir hófinu gengst
en býður þátttöku öllum sem verið
hafa í U. M. F. B. eða Iðunni á
fyrri árum og stofnendur U. M. F.
R. verða heiðursgestir samkomunnar.
Ungmennafélag Reykjavíkur (U.M.-
F.R.) var stofnað 3. okt. 1906, aðal-
lega fyrir forgöngu Guðbrandar
Magnússonar forstjóra, Jóns Helga-
sonar og Helga Valtýssonar og var
það félag brautryðjandi um margt í
starfsemi ungmennafélaga um langt
árabil og naut þar til drjúgum að-
stoðar U. M. F. Iðunnar, sem stofnuð
var af nokkrum stúlkum í marz
1908, enda nutu félög þessi starfs-
krafta ýmsra þeirra manna og
kvenna, sem nú skipa hin ábyrgðar-
mestu sæti í þjóðfélaginu, og annara
athafnamanna á ýmsum sviðum
þjóðlífs og stjómmála.
Hjónaband- í fyrradag voru gefin
saman hér í bænum ungfrú Sigur-
laug Sigurgeirsdóttir frá Svarfhóli í
Eyjahreppi og Ágúst þórarinsson
hreppstjóri á Saxhóli í Breiðuvíkur-
hreppi á Snæfellsnesi. Ungu hjónin
tóku sér far vestur með Esju sama
dag.
Búendur. Sláttuvélar. Rakstrarv. Heyítur.
í Rangárvallasýslu 451 142 5 22
- Árnessýslu 544 106 17 34
- V.Skaftafellssýslu 163 71 5 12
- Vestmannaeyjum vantar 1 2
I þessum hreppum eru flestar vélar:
Sýslur. Hreppur. Búendur. Sláttuv. Rakstrarv. Heyítur
Rangárv.sýsla Asahr. 82 56 3
T) V.Eyjafjallahr. 43 24 1 2
77 A.Eyjafjallahr. 30 17 2 12
Árnessýsla Skeyðahr. 30 18 1 2
7) Gaulverjabæjarhr. 45 18 1 1
n Sardvíkurhr. 22 12 2
V.Skaftafellss. Hvammshr. 42 20 3 1
n Kirkjubæjarhr. 21 15 9
n Hörgslandshr. 27 13
Um heyannir
[Höf. þessarar greinar er sjúkl-
ingur á Vifilsstöðum, var áður trún-
aðarmaður Búnaðarfélags íslands í
Árnessýslu].
Fyrir nokkru barst mér skýrsla
Búnaðarsambands Suðurlands
fyrir árin 1928—1930. Af því að
ég tel vafasamt að allir þeir hafi
kynnt sér hana, sem hún til-
heyrir, skal ég nefna innihald
hennar.
Framan á kápunni er mynd af
tveim mönnum með dráttarvél
(tractor) og plóg. Á fyrri ára
skýrslum var þar maður með
plóg og þrjá hesta fyrir.
Fyrst eru fundargerðir og
reikningar sambandsins. Svo
skýrslur stjórnar og starfsfólks.
Þar næst þrjár ritgjörðir. Sú
fyrsta eftir Ólaf Isleifsson, er
heitir: „Áhugamál bænda“. Ræð-
ir hún um menningu sveitanna og
menntunarþörf æskulýðsins. Lof-
ar Laugarvatnsskólann og áhrif
hans og óskar öllum héruðum
samskonar stofnana. Ó. 1. hefir
:oft sýnt að hann er hiim vitr-
asti mannvinur, sem varið hefir
æfi sinni til að lækna þá, sem
sjúkir eru og söm er viðleitni
hans um þjóðfélagsmálin. Þá er
grein eftir Kjartan L. Markús-
son, er hann nefnir „Fólksflutn-
ingar“. Talar um fólksflutninginn
úr sveitunum. Segir að orsakirnar
muni liggja að nokkru í útþrá
unga fólksins, það langi til að sjá
meira en sína sveit. Til þess að
svala þessari þörf vill hann koma
á dvalarskiftum hjá ungu fólki,
milli landsfjórðungaxma.
Þriðja greinin er eftir Eyjólf
Guðmundsson á Hvoli og heitir
líka „Áhugamál bænda“. Er hún
lengst, en fjallar um sama efni
og þær fyrri, en víðtækara. Er
þar margt athugað og gagnrýnt.
Það er ekki tilgangurinn að
skrifa um þetta frekar, en allar
eru greinar þessar viðleitni í þá
átt að finna bót við þeim göll-
um, sem mörgum finnst lama
okkar þjóðfélag.
Næst er skýrsla yfir áburðar-
hirðingu og verkfæraeign bænda
1 Búnaðarsambandi Suðurlands
þjóðhátíðarárið 1930. — Dagur
Brynjúlfsson hefir skrifað all-
rækilega greinargerð um skýrsl-
una og er það bæði glöggt og
fróðlegt, sem vænta mátti af
honum, enda er hann sjálfur með-
stjómandi og trúnaðarmaður
sambandsins. Síðast eru skýrslur
um starfsemi hreppabúnaðarfé-
laganna í hverri sýslu, og loks
samanburður á meðlimatali og
jarðabótum á sambandssvæðinu,
fyrsta árið, sem mælt var eftir
jarðræktarlögunum, þ. e. 1925 og
hátíðarárið 1930. Hefir þá verið
drepið á efni skýrslu þessarar og
er þar talsverðan fróðleik að
finna, enda betur til vandað en
venjulega, í tilefni af þúsund ára
afmælinu.
Það sem kom mér til að gera
þetta að umræðuefni, er verk-
færaskýrslan, eða einn liður henn-
ar, heyvinnuáhöldin.
Sagan sýnir, að til þess, að fá
rétta hugmynd um, á hvaða stigi
einhver atvinnuvegur hefir verið
og er, verður að athuga og bera
saman þau verkfæri, sem notuð
hafa verið við verkið á hverjum
tíma.
Ef borið er saman hjá sjávar-
útveginum: Gömlu róðrarskipin
og togarar nútímans. Hjá ullar-
iðnaðinum: Kambamir og kljá-
steinavefstóllinn, eða tóvinnuvél-
ar og hraðskyttuvefstóll þessa
tíma. Við jarðyrkjuna: Pállixm og
rekan, eða dráttarvélar og þúfna-
banarnir sem nú er að ryðja sér
til rúms. Og loks við sláttinn: Is-
lenzki sláttuljárinn, sem varð að
fara með í smiðju í hvert sinn,
sem þurfti að dengja og svo bund-
inn með ól í orfið, eða nútíma
sláttuvélar og við raksturinn
rakstra- og snúningsvélarnar. Það
sjá allir muninn á þessum vinnu-
tækjum.
I heildaryfirliti nefndrar verk-
færaskýrslu segir: Að tala bú-
enda á svæðinu sé 1158. Þar af
nota sláttuvél 320, rakstrarvél
29, heyítu 68. Eru þá 3,6 um
hverja sláttuvél, 41 um hverja
rakstrarvél og 17 um hverja hey-
ítu. Ef bornar eru saman sýsl-
urnar, eru (sjá fyrri töfluna):
I Gnúpverjahreppi eru flestar
— fimm — rakstrarvélar. En í
20 hreppum af 33 engin, og í 13
hreppum engin heyíta. I öllum
hreppum á svæðinu, nema einum,
eru fleiri og færri sláttuvélar.
Síðan 1925 hefir aukizt um 64
sláttuvélar, 11 rakstrarvélar og
31 heyítu.
Ég hefi verið að hugsa um,
hvort ekki sé víðar véltækt land
,en skýrslan bendir á, og finnst
mér að svo muni vera. Þær sveit-
ir sem flestar hafa vélar, hafa
mikið af sléttum engjum. Lík-
lega heldur fá tún slegin með
vél, held ég að það sé nokkuð af
vana.
Það er vitanlegt að mikið af
gömlu sléttunum er farið að ó-
sléttast, þó er ég viss um, að
miklu víðar má flýta fyrir túna-
slætti með vél en gert er. Þá er
rakstrarvélin. Hana má nota á
hverju einasta túni sem sléttað
hefir verið, ef ekki er snarbratt,
þó ekki verði fullrakað á ósléttu
túni, má mjög mikið létta undir
og flýta fyrir við samantekn-
ingu heys. Ég tel alveg víst að
rakstrarvélin geti hreinrakað
miklu víðar en menn halda, þegar
menn eru komnir á lagið með að
nota hana. Heyítan flýtir líka
mjög mikið fyrir við samantekn-
ingu, þó er hún alls ekki almenn.
Ekki er það af því að verkfærið
sé dýrt, hitt veldur, að mönnum
er ekki tamt að nota það.
Þá er heysnúningsvélin, sem
hvergi er nefnd í skýrslunni.
Skal því athuga hana dálítið.
Ekki er mér kunnugt um, hve-
nær hún fluttist fyrst til lands-
ins, eða hversu útbreidd hún er.
En á bændaskólunum er hún
sjálfsagt búin að vera í mörg
ár. Nú er hún jafn sjálfsögð og
sláttuvél og rakstrarvél á mörg-