Tíminn - 23.09.1933, Blaðsíða 1

(5>faföbagi
6(aÖðins bu J. júní.
Sírgangutlnn fostat JO ft.
J^-fgreibsía
og innf)ein>ta d Saugaocg JO.
0iml 2353 — ipósíþólf S65
XVII. 6rg.
Reykjavík, 23. sept. 1983
44. blað
Tvennskonar sparnaður
Síðan kreppan skall á hefir
orðið halli á rekstri ríkissjóðsins
hér eins og í flestum öðrum lönd-
um. Alstaðar eru orsakirnar hin-
ar sömu. Minnkandi viðskiptum
og hrörnandi efnahag almennings
fylgja lækkandi toll- og skatt-
tekjur og aukin útgjöld til at-
vinnubóta og annara ráðstafana
vegna erfiðleikanna, hér á landi
t. d. útgjöld til aðstoðar bændum.
Að þessu athuguðu er sýnt, að
eigi gegnir fui'ðu þótt ýmsum
þjóðum gangi seint að nema
burtu greiðsluhallann.
Ráðin, sem höfð eru í þessu
máli, eru aðallega tvennskonar.
Annarsvegar aukning skatta og
liinsvegar lækkun útgjalda. Til
hvorutveggja hefir verið gripið
hér á landi. Ásg. Ásg. fjármála-
ráðherra hefir framkvæmt veru-
lega lækkun á útgjöldum ríkis-
sjóðs, og skattar hafa nokkuð
aukizt undir stjórn hans. Hefir
þó eigi enn fengist jöfnuður.
Vita það allir sem fylgst hafa
með í þessum málum, að vegna
aðstöðu íhaldsmanna í þinginu
hefir eigi verið unnt að taka á
þeim sem skyldi. Nauðsynlegum
tekjuöflunarfrumvörpum hafa í-
haldsmenn t. d. ekki léð fylgi
Vitanlega sökum þess, að frurn-
vörpin snertu hag þeirra stór-
efna- og hátekjumanna, sem þeir
telja hlutverk sitt að vernda
fyrir framlögum til almennings-
þarfa.
Þjóðin krefst þess hinsvegar,
að nú sé upp tekin sú stefna hik-
laust, að ríkisbúskapurinn sé rek-
inn greiðsluhallalaust. En þess
er krafizt um leið, að til þess að
ná þessu marki, séu farnar þær
leiðir, sem bezt tryggja efna-
hagsafkomu almennings. Þjóðin
heimtar sparnað, en ekki íhalds-
sparnað. Hún heimtar, að við á-
kvarðanir í þessum málum ríki
skilningur á því, að öllum út-
gjöldum ríkisins má skifta í tvo
flokka. Annarsvegar hinn raun-
verulega reksturskostnað þjóðar-
■ búsins, embættismannahald og
þvílíkt, en hinsvegar útgjöld til
menningarmála og verklegra
framkvæmda. Það er hagur al-
mennings að útgjöldin í fyrri
flokknum séu spöruð, en almenn-
ingi í óhag ef útgjöld til fram-
kvæmda eru spöruð.
Augu manna eru nú loks al-
mennt að opnast fyrir þessu, og
menn eru nú hættir að taka það
alvarlega þótt íhaldsmenn glamri
á fundum og í blöðum um sparn-
að með almennum slagorðum.
Menn vilja nú orðið fá að vita
hvað þeir ætla að spara og fá að
sjá frá þeim einhverjar aðrar til-
lögur en „hina makalausu“ um
að leggja niður gróðastofnanir
ríkissjóðs.
íhaldsmenn tala stöðugt um
skattalækkun, en benda ekki á
neinar leiðir til þess að koma
henni fram. Vitanlega væri gott
ef hægt væri að létta tolla- og
útflutningsgjöld, en áreiðanlega
rnundi slíku fylgja niðurskurður
verklegra framkvæmda, nema aðr-
ir skattar kæmu í staðinn, en þá
standa íhaldsmenn fyrir
Á meðan íhaldsmenn ekki
sýna með tölum hvernig því
verður komið í kring, að af
nema halla ríkissjóðsins og
læld:a skattana jafnframt, verður
á slíkt litið sem ómerkt tal á-
byrgðarlausra manna. Nema það
sé ætlun þeirra, að öll framlög til
verklegra fyrirtækja og menn-
ingarmála verði skorin niður?
Hitt vita menn, að það er
miklu fremur ráðið að spara á
reksturskostnaði ríkisins, að
liækka skatta á þeim, sem betur
mega, að vissu marki, láta ríkið
njóta verzlunarágóða af fleiri vör-
um en það gerir nú, og nota
þessa peninga til þess að jafna
greiðsluhalla ríkissjóðs, til fram-
kvæmda í sveitum og við sjó, og
til hjálpar bændum og smáút-
vegsmönnum.
Þannig verður að verja tekju-
aukunum. Hitt má eigi henda, að
farið verði eins að við stjóm
fjármála ríkisins og íhaldið hef-
ir farið að í bæjarstjóm
Reykjavíkur, þar sem það hefir
hækkað útsvarsupphæðina um
53% síðan 1928, framkvæmdir
eru engu meiri en þá, unnar fyrir
tekjur bæjarsjóðs, og greiðsluhalli
á hverju ári. Svo gífurlega hefir
beinn kostnaður við rekstur bæj-
arins aukizt undir stjóm íhalds-
ins.
Kreppan, tekjuleysi bændanna
og atvinnu- og tekjumissir verka-
mannanna hefir vakið menn til
umhugsunar um þessi mál, við
það verða menn alstaðar varir.
Afleiðingin af því er sú, að menn
hafa fengið nýjan skilning á á-
hrifum fjármálastarfsemi ríkis-
sjóðsins á hag almennings. Nú
vilja menn sparnað þann er í
hag kemur.
Menn vilja greiðsluhallann
burtu: Með spamaði á reksturs-
kostnaði ríkisins svo sem fram-
ast er unnt. Með skattahækkun
og með því að láta ríkið njóta
verzlunarhagnaðar. Framkvæmd-
ir vilja menn sem mestar og hag-
nýtastar, til styrktar þeim, er at-
vinnu hafa við þær og til styrktar
framleiðslustarfsemi landsmanna.
Menn eiga heimtingu á að fullt
tillit sé tekið til vilja þeirra í
þessu efni, en þá verða menn
einnig að sýna hann áþreifanlega
í verki, með því að koma í veg
fyrir að íhaldsmenn fái við næstu
kosningar meirihluta eða stöðv-
unaraðstöðu á Alþingi.
Hverjum hugsandi manni í
þessu landi má það ljóst vera, að
sú afgreiðsla fjárlaga, sem þjóðin
nú heimtar, fæst ekki á meðan í-
haldið hefir aðstöðu til þess að
ráða nokkru á Alþingi.
Eysteinn Jónsson.
-----o-----
Jónas Jónsson alþm. hefir undan-
farið setið fundi íslenzk-dönsku lög-
jafnaðarnefndarinnar, sem haldnir
voru í Khöfn að þessu sinni Að
fundunum ioknum fór J. J. til Spán
ar og dvelur þar nú um hríð, en
mun koma heim um það leyti sem
Alþingi verður sett. Er það mikil
nýlunda að íslenzkur alþingismaður
kynni sér land og þjóð i því riki,
sem um langan tíma hefir verið
stœrsti kaupandi að islonzkum út-
flutningsvörum.
Stefán Jónsson skólastjóri i Stykk-
isliólmi hefir dvalið hér í bænum
undanfarna daga.
Alþingismennimir Hannes Jónsson
á Ilvammstanga og Jón Jónsson i
Stóradal eru staddir hér í bænum.
r
A Kveldúlfur fyrir skuldum?
Og hverjar eru tryggingarnar ?
Utan úrheimi.
Hitler ofsækir samvinnufélögin.
Út af blaðaummælum, sem orð-
ið hafa um skuldir hf. Kveldúlfur,
í bönkum hér, hefir einn af fram-
kvæmdastjórum Kveldúlfs, Rich-
ard Thors, ritað Arnóri Sigurjóns-
syni ritstjóra Framsóknar eftir-
farandi bréf, sem birt var í Fram-
sókn 2. þ. m.:
KVEIDÚLF.UR Ltd.
Reykjavík 31. 8. 1933.
ísland Iceland
Vér mælumst til þess, að þér birtið
neðangreinda leiðréttingu í næsta tölu
l)laði blaðs yðar:
I síðasta tölublaði „Framsóknar"
er út kom laugardaginn 26. þ. m.
farið þér m. a. þessum orðuna um
félag vort:
„það varð kunnugt um leið, að
einkafyrirtæki þeirra Tborsanna,
Kvcldúlfur, skuldar 5 mil. króna a.
m. k., og vafasamt er, livort það á
fyrir skuldum."
Vér viljum hér með vekja athy’fíi
yðar á því, að fyrir slík ummæii
er hægt að láta yður sæta ábyrgð,
en losondum yðar til leiðbeiningar,
þykir oss rétt að skýra fiá því, að
tvisvar að undanförnu, höfum vér
talið að orkað gæti tvimælis, hvort
skuldlausar eignir félagsins væru
jafn miklár og skattstjórinn í Reykja-
vík, Eysteinn Jónsson, vildi vera
láta. Skutum vér því mati hans til
yfirskattanefndar. Úrskurðaði yfir-
skattanefnd mat skattstjórans rétt, en
samkvæmt því eru skuldlausar eign-
ir Kveldúlfs þann 1. janúar þ. á. 2
miljónir króna.
H.f Kveldúlfur.
Richard Thors.
Til ritstjóra „Framsóknar".
Af því að Richard Thors hafði
í bréfinu borið skattstjórann í
Reykjavík fyrir því að Kveldúlfur
hafi um síðustu áramót átt 2 (
milj. kr. skuldlausa eign, sýndi
ritstjóri Framsóknar skattstjóran-
um bréfið til umsagnar. Birti
skattstjórinn þá í blaðinu eftir- ■
farandi skýringu:
„Leiðrétting.
þér haiið, herra ritstjóri, sýnt mér
bréf frá Kveldúlfi hf. til yðar við-
víkjandi eignum félagsins og mati á
þeim, er félagið telur mig hafa fram '
kvæmt. Út af þessu óska ég að taka ;
fram eftirfarandi, og óska að það
verði birt í blaði vðar um leið og
bréf félagsins:
í bréfinu er það sagt, að ég hafi
métið skuldlausar eignir félagsins pr.
1. jan. 1933 2 miljónir króna. þetta
er á misskilningi byggt. Eg hefi ekki
íramkvæmt mat á efnahag félagsins.
Félagið bvggir þessi ummæli sýni-
SjötugsafmæH
þann 19. júlí í sumar varð Guð-
mundur Sigurðsson bóndi að Bæ í
Súgandafirði sjötugur. Er hann fædd-
ur Súgfirðingur og hefir dvalið þar
allan aldur sinn, að undanteknum
nokkrum vertíðum við ístfjarðardjúp
á yngri árum.
Æfi Guðmundar er ef til vill ekki
viðburðaríkari en margra annara
vinnandi manna vestur þar. En lífs-
starf hans ber öll einkenni starfshátta
viðhorfs og þrautseigju bóndans við
sjóinn. Guðmundur hefir alla tíð
stundað sjómennsku, eða meira e>v
hálfa öld. Níu ára gamali var hann
„settur í stafnlok", sem kallað var,
og síðan sem hálfdrættingur við
Djúp.
þegar Guðmundur var orðinn
bóndi stundaði hann jafnframt happa
lega á því, að ég hefi metið hluta-
bréf i félaginu til skatts á framtölum
eigenda þeirra, og telur félagið þetta
mat á lilutabréfunum vera mat mitt
á eignum félagsins. En svo er eigi.
Mælikvarði sá, sem skattstofan hefir
l'yrir mati á skuldabréfum, er reikn-
ingur viðkomandi hlutafélags, og mat
forráðamanna þess á eignunum (þó
með hliðsjón af fasteignamati), nema
því að eins að söluverð bréfa sé vit-
að. það er því mat eigenda Kveld-
úlfs á eignum félagsins, sem frarn
kemur við matið á lilutabréfunum,
nema að því leyti, scm fasteignamat-
ið er liaft til hliðsjónar. því hefir
verið haldið fram af eigendum Kveld-
úlfs, og er um það getið í nefndu
bréfi, að hlutabréf í Kveldúlfi hafi
verið of hátt metin til skatts. Kærum
út af þessu liefir ekki verið sinnt,
þar scm metið er eftir efnahagsreikn-
ingum þeim, er Kveldúifur sendir
Skattstoíunni. Jiað er hinn eini grund-
völlur, sem Skattstofan hefir að
byggja á. Verða forráðamenn félaga
að sætta sig við, að á þeirra mati
sé byggt, cnda þótt þeir síðar haldi
því fram, að það sé of hátt. Efna-
hagsreikninga verða hlutafélög að
gera svo úr garði, að á þeim sé liægt
að byggja við mat á hlutabréfum
þeirra.
það er því misskilningur, að ég
liafi metið skuldlausar eignir Kveld-
úlfs 2 miljónir króna. Matið á hluta-
bréfum félagsins er byggt á efnahags-
reikningi þess og tillit tekið fil fast-
eignamats. Eignaliðirnir á reikningn-
um eru vitanlega metnir af forstjór-
um félagsins.
Skattstjórinn í Reykjavík.
Eysteinn Jónsson"
Eins og' sjá má ber Richard
Thors ekki á móti því í bréfi sínu,
sem fram hefir verið haldið, að
skuldir Kveldúlfs séu a. m. k. 5
miljónir króna. En úr því að svo
er, verður að ganga út frá því,
að þessi upphæð sé a. m. k. ekki
of hátt tilgreind.
Það er íhugunarvert mál, ef
ein f jölskylda hefir fengið að láni
5 miljónir af því fé, sem þjóðin
stendur í ábyrgð fyrir og verður
að standa skil á, ef illa fer.
Er það til of mikils mælst, að
reikningar þessa óvenjulega fjöl-
skyldufyrirtækis séu birtir opin-
berlega, svo að þjóðin geti séð,
hvernig lánsfénu hefir verið var-
ið?
Og vill ekki Richard Thors eða
einhver annar úr fjölskyldunni
gefa almenningi upplýsingar um,
hvaða tryggingar hf. Kveldúlfur
liefir sett fyrir skuld sinni við
bankana ?
sæla fonnennsku á opnum bátum úr
Súgandal'irði. Og er vélbátar fóru að
! flytjast til landsins, skömmu eftir
aldamót, var liann einn af þeim
fyrstu er keypti vélbát með öðruin
til Súgandafjarðar. Hefir hann síðan
stundað sjóróðra á vélbát á hverju
vori, en lengi einnig á veturna. þann-
ig eru einkenni bóndans við sjóinn
á Vestfjörðum, að sækja aflaföng í
sjóinn svo að hvað styður annað til
hagsældar — land og sjór.
Guðmundur hefir komizt vel af með
fjölskyldu sína, sem þó hefir verið
stór og veikindi oft heimsótt. —
Guðmundur hefir gegnt ýmsum trún-
: aðarstörfum fyrir sveit sína. Hann
I er kvæntur Arínu þórðardóttur, sem
verið hefir manni sínum samhent i
hvívetna. Hafa þau eignast 9 börn,
af þeim eru 6 á lífi. Elzt þeirra er
íbsen, formaður að Suðureyri.
G. M. M.
Eitt af því marga, sem hinn
öfgakenndi þýzki nazismi, undir
forustu liitlers, beitti vopnum sín-
um gegn, voru þýzku samvinnu-
félögin. í bók sinni „Mein Kampf“
getur liitlers þess m. a. að sam-
vinnufélögin séu skaðleg fyrir
þýzku millistéttina (Mittelstand),
smákaupmenn, verzlunarfólk o. fl.
þ. h., en úr þeirri átt hefir naz-
istaflokkurinn haft töluvert fylgi,
enda hefir Hitler verið óspar á
fögur loforð þessu fólki til handa.
En meðal hinna hugsandi
manna hefir herferðin gegn verzl-
unarsamtökum samvinnumanna
þó átt erfitt uppdráttar, eins og
sjá má á tölum, sem sýna við-
gang og vöxt samvinnufélaganna
þýzku á síðustu árum og fram til
þess tíma, sem hinn gagnrýnis-
lausi hluti þjóðarinnar fekk Hitl-
er og áhangendum hans stjórnar-
taumana í hendur. Sérstaklega
hefir fylgi bænda við samvinnu-
málin vei'ið mikið, sem vænta
mátti, því samvinnufélög þýzku
bændanna hafa verið öruggasta
athvarfið í viðskiftalífi landbún-
aðarins síðustu kreppuárin, og er
það almæli að samvinnulánafélög-
in hafi bjargað þýzka landbúnað-
inum frá því hruni, sem yfir hon-
um vofði fyrir tveimur árum Og
svo sterk ítök hefir hugsjón og
tilgangur samvinnustefnunnar átt
í hugum þýzkra bænda, að talið er
víst, að hefði brautryðjandi þýzku
samvinnunnar, Raifeisen, verið
katólskur, væri hann nú kominn
í tölu dýrlinga. En þrátt fyrir
vinsældir og hin óhrekjandi rök
fyrir ágæti samvinnunnar, hefir
Hitler nú, síðan hann tók við
völdum, efnt loforð sín við brask-
aralýðinn, hina fjárhagslegu
styrktarmenn sína, og hafið her-
ferð gegn samvinnufélögunum,
og skulu hér nefnd aðeins örfá
dæmi:
Einn af stærstu bönkum í
Þýzkalandi, Dresdener Bank, hef-
ir á undanförnum árum starfrækt
sérstaka deild, sem lánstofnun
samvinnufélaganna, og var þessi
deild nú orðin svo stór, að meiri
hluti þýzkra samvinnufél. hafði
viðskifti sín þar. Hitler hefir nú
fyrirskipað að deild þessi skuli
með öllu lögð niður! Ennfremur
er nú verið af kappi að breyta
samvinnufélögunum, þannig að
takmarka ábyrgð í félögunum, og
láta fjármagn félagsmanna ráða
úrslitum mikilvægra mála á fund-
um. Auk þess er í fæðingu reglu-
gerð um nýtt uppgjör (Bilanzi-
erung') samvinnufélaganna, sem
síðar verður tekið til athugunar!
En allar þessar breytingar miða
að því einu að eyðileggja starf-
semi þýzkra samvinnufélaga í
þjónustu landbúnaðarins og verka
manna, og til að leiða athygli
hinna vinnandi stétta frá hug-
sjónum þeirra manna, sem mestu
hafa áorkað síðustu árin í við-
reisn heilbrigðs viðskiftalífs: sam-
vinnumanna, og þá sérstaklega
með tilliti til þess, að einmitt
margir þessara manna hafa tekið
þátt í pólitískri baráttu gegn
öfgakenndu afturhaldi svartliða
og annara íhaldsflokka.
Og samvinnumenn allra landa
hefja nú volduga baráttu fyrir
Frh. á 4. síðu