Tíminn - 05.03.1935, Blaðsíða 1

0i}aíbbagl
fctc.&sins' tt ). }6tsi
Á*B<*«Su**nn (oatav 7 t1.
J^fgreibsla
ofl lnaí)Etmta á £augaoeg 10.
©iml 2353 - PófltbitJ 961
9. blað.
Reykjavík, 5. marz 1935.
XIX. árg.
Kveðja
Jóhann bóndi á Núpum í
ölfusi var fæddur 7. desember
1886, að Breiðabólsstað á Síðu.
Foreldrar hans, Gyðríður Ól-
afsdóttir og Sigurður Sigurðs-
son, bjuggu þar. Innan við
fermingu fluttist Jóhann ásamt
foreldrum sínum til systur
sinnar Elínar og Lárusar
Helgasonar í Kirkjubæjar-
klaustri, en þau hjón bjuggu
þá í Múlakoti á Síðu. Um tví-
tugsaldur stundaði Jóhann nám
á búnaðarskólanum á Eiðum
tvo vetur. Lárus, fóstri Jó-
hanns og mágur, var tíðum
fjarri heimili sínu. Gætti Jó-
hann þá bús og sýndi þá þeg-
ar hversu lagið honum var að
stjórna, vinna og vera trúr.
Þótti hinum ungu á heimilinu
ekki hvað sízt þarna vera
maður, sem vert væri og æski-
legt að líkjast.
Jóhann byrjaði búskap með
systur sinni, Gyðríði, að
Breiðabólstað á Síðu. 1915 gift-
ist hann Ragnheiði Helgadótt-
ur frá Kirkjubæjarklaustri, en
hún lézt af barnsburði rúmu
ári síðar. Barnið, sem var
stúlka, lifði og var skírt nafni
móðurinnar sama daginn, sem
hún var jarðsungin.
Jóhann giftist öðru sinni eft-
irlifandi konu sinni, Jóhönnu
Magnúsdóttur, hreppstjóra frá
Fossi á Síðu. Bjuggu þau um
nokkur ár á Breiðabólsstað og
síðan á hálfri jörðinni Kirkju-
bæjarklaustri, þar til 1927, að
þau keyptu jörðina Núpa í öl-
fusi. Breiðibólsstaður var lélegt
kot þegar Jóhann kom þangað,
en á fáum árum bætti hann
býlið með áveitu, ræktun o. fl.
þannig, að þarna var komin
eftirsóknarverð jörð. Sýndi Jó-
hann enn sem fyr hversu glæsi-
legur áhuga- og dugpaðarmað-
ur hann var. Á Núpum hefir
hann ræktað, girt og hýst jörð
sína, enda átti hann stórt og
myndarlegt bú. Kunnugir menn
telja óskiljanlegt hve miklu;
hann afkastaði heima fyrir,
þrátt fyrir tímafrek trúnaðar-
storf utan heimilis. Opinberu
störfin verða ekki talin hér, að-
eins mætti nefna hans merki-
lega starf í þágu Mjólkurbús
ölfusinga.
Þrátt fyrir þungt heimili og
óvenjulegar verklegar fram-
kvæmdir, hafði þessi góði
drengur ávalt tíma og krafta
til þess að fóma í þjónustu
sinnar björtu lífsskoðunar.
Skal nefnt aðeins eitt dæmi af
inörgum. Nokkru áður en hann
dó, hafði hann gengist fyrir
stofnun ungmennafélags í sveit
sinni. Umi 50 æskumenn stofn-
uðu félagið. Fer vel á því, að
elzti sonur hans er í stjórn-
inni. Hugsaði Jóhann sér að
gera sitt tii að færa unga fólk-
ið með félagslegu uppeldi á
leið til dyggða og manndóms.
Þannig var líf hans frá sjónar-
miði okkar vina hans, sem eft-
ir lifum. Var hann barnungur
í anda, en leit þó með festu og
þroska á hvert málefni. Vinir
Jóhanns, yngri og eldri, minn-
ast hans með sérstökum til-
finningum
Hann meiddist lítilsháttar á
Framh. á 4. síðu.
Nýja lánið og
íhaldsblöðin
I útvarpsumræðunum um
fjárlagafrv, sagði Magnús Jóns-
son alþm að „sagt væri“ hér í
bænum (Reykjavík) að stjóm-
in hefði gefið út mjög auð-
mýkjandi yfirlýsingu í sam-
bandi við nýafstaðna lántöku
í Englandi. í umræðunum
skýrði ég nokkuð frá atvikum
í sambandi við lántökuna, sem
ætla má, að valdið hafi sér-
stökum orðrómi meðal stjóm-
arandstæðinga, og mun ég gefa
upplýsingar um þessi atriði
hér, til þess að fyrirbyggja
allan misskilning.
Fyrst er rétt að taka það
fram, að til þess að útboð lána
til almennings geti farið fram
í Englandi, þarf leyfi Englands-
banka.
Er það vafalaust áskilið
vegna þess, að bankinn hefir
miklu betri aðstöðu til þess að
dæma um öryggi lánanna en
einstaklingar þeir, sem skulda-
bréf vilja kaupa.
Það, sem fyrst og fremst
kemur til athugunar við lán-
veitingar til einstakra þjóða,
eru möguleikar hennar til þess
að afla erlends gjaldeyris til
greiðslu afborgana og vaxta af
erlendum skuldum. í þessu sam-
bandi skiptir því verzlunar- og
greiðslujöfnuðurinn við útlönd
langsamlega mestu máli, og
möguleikarnir til þess að halda
greiðslujöfnuðinum hagstæð-
um.
Eins og ég hefi margoft
bent á, og miðað stefnu mína í
gjaldeyrismálum við, er að-
staða okkar einmitt að þessu
leyti mjög erfið nú sem stend-
ur.
Þrátt fyrir ca. 50 milj. króna
meðalútflutning síðustu tvö ár-
in, 1933 og 1934, hefir hagur
þjóðarinnar útávið stórversnað.x
sennilega um nærri 13 miljónir
þessi ár. Hér við bætist svo, að
á síðasta ári misstum við full-
an fjórðung fiskinnflutnings
til Spánar og eigi er annað fyr-
irsjáanlegt en fiskinnflutningur
okkar til Portugals skerðist
mjög tilfinnanlega. Þá er mjög
hætt við, að innflutningur okk-
ar til Italíu rými verulega og
bárust fregnir um stórfelldar
takmarkanir á þeim innflutn-
ingi einmitt dagana fyrir lán-
tökuna. Það verður því eigi
annað sagt, að afkoma þjóð-
arinnar sé í fullkominni óvissu.
Allt þetta var vitanlega
þeim mönnum ljóst erlendis,
sem fjalla um lánveitingar
hingað til landsins, þegar kom
að því í undirbúningi lántök-
unn að fá útboðsleyfi Englands-
banka, kom það í ljós, af skeyt-
um umboðsmanns ríkisstjómar.
innar, Magnúsar Sigurðssonar
bankastjóra, að það þótti
nokkru máli skipta í þessu
sambandi, hver stefna væri hér
ríkjandi í gjaldeyrismálunum,
hvort stefna ætti að því að
koma greiðslujöfnuði þjóðar-
innar í lag. Er þetta kannske
ekki undarlegt, þegar verzlun-
arútlitið er athugað og því
jafnframt gaumur gefinn, að
útflutningur síðustu ára hefir
Framh. á 4. síðu.
A víðavangi
Starfsemi mjólkursamlags
Eyfirðinga 1934.
Mjólkursamlag Kaupfélags
Eyfirðinga hélt aðalfund sinn
á Akureyri 28. f. m. Á fundin-
um voru mættir 39 fulltrúar
og auk þess margir fundar-
gestir.
Á árinu 1934 hafði samlag-
inu borizt til vinnslu 1.951.623
kg. mjólkur með 3,45% meðal-
fitumagni. Úr þessari mjólk
hafði verið unnið 26 tonn af
smjöri, 55 tonn af osti, 15 tonn
af mysuosti og 58 tonn af
skyri. Ennfremur höfðu verið
seldir 704 þús. lítrar af geril-
sneyddri mjólk og 30 þús. lítr-
ar af gerilsneyddum rjóma.
Bændum hafði verið útborg-
að á árinu fyrir innlagða mjólk
kr. 322.952,01, og samsvarar
það 16,55 au. fyrir hvert kg.
mjólkur.
Rekstursreikningur Samlags-
ins ber með sér, að reksturs-
afgangur ársins var kr.
50.288,41, og samþykkti fund-
urinn, að af þessari upphæð
skyldi bændum greitt til við-
bótar 2,5 au. fyrir hvert kg.
innlagðrar mjólkur. Verður þá
meðalverðið 19,05 au. fyrir kg.
mjólkur, og er það nálega sama
verð og í fyrra. Afgangurinn
skyldi yfirfærður til næsta árs.
Allur reksturskostnaður Sam-
lagsins varð 5,26 au. pr. kg.
mjólkur og hafði hann lækkað
nm 0,3 au. pr. kg. mjólkur frá
því sem var árið áður.
Á fundinum kom fram mik-
ill áhugi fyrir því að byggð
yrði ný mjólkurstöð og var
samþykkt tillaga um það að
hefja nú þegar undirbúning að
frámkvæmdum málsins.
Landsfundur bænda.
Fáeinir embættismenn, sem
kalla sig bændur hafa ætlað að
koma sér upp flokksvígi, undir
nafni almennra bændafunda.
Einkum átti þessi hreyfing að
verða til að skaða Framsóknar-
flokkinn. í fyrravetur átti að
afhenda ,bændur“ sprengiliði
íhaldsins. Það mistókst þá. En
í vetur skyldi sigla háan vind
og gera virkilega góðan íhalds-
bændafund. En þá komu aðal-
lega framfarabændur, og þegar
þeir sáu það Jón í Stóradal,
Þorvaldur í Amarbæli og sr.
Eiríkur á Hesti, þá yfirgáfu
þeir fundarsalinn og voru
býsna framlágir. Jón fór með
yfirhöfnina undir hendinni eins
og maður, sem er að leggja af
stað í langferð. Líklega hefir
Jón þá skilið, að hann var end-
anlega að skilja við sína stétt.
íhaldið við ölfusá.
Fyrir nokkru héldu leiðtogar
íhaldsins í Ámessýslu fund í
„Skálanum" hjá Guðlaugi veit-
ingamanni við ölfusá. Ólafur
Thors og M. Guðm. komu. Á
fundinum reis einn af þekkt-
ustu leiðtogum íhaldsins eystra
upp og sagði, að það væri
ómögulegt að vera lengur í
flokki, sem risi upp gegn hverju
góðu máli og reyndi að spilla
nýtilegum framkvæmdum. Taldi
ræðumaður framkomú flokks-
ins þannig, að ekki mætti við
una. ólafur reyndi að verja sig,
og varð allmikil háreysti á
fundinum, þótt fáir væra. Á
heimleiðinni töluðu þeir i bíln-
um, Magnús og ólafur, um að
það væri hart, að fara til fund-
ar við samherja út í sveit og
fá þar ásakanir og harðyrði,
eins og frá verstu andstæðing-
um.
Pétur Magnússon og mjólkin.
Fátt sýnir betur óbeilindi
íhaldsins, heldur en framkoma
Péturs Magnússonar í mjólkur-
málinu. Hann er þingmaður
bænda austanfjalls. Lífsafkoma
þeirra er að mestu komin und-
ir mjólkursölunni. Eyðslukonur
Reykjavíkur gera samtök um
að kaupa ekki mjólk af bænd-
um. Allt æstasta andstöðufólk
sveitanna gengur í þessi sam-
tök. Pétur Magnússon þurfti
ekki að spara á mjólkurkaup-
um. Hann hafði fengið 30 þús.
kr. fyrir eitt einasta mál í vor
sem leið. En undir niðri var
hann með sinni stétt. Hann læt.
ur heimili sitt ganga út í verk-
fallið, og fólk á skrifstofu
sinni. Hann gleymdi að hann
þurfti að leika bændavini. Ef
til vill hefir hann haldið, að
hann gæti hjálpað fjandmönn-
um sveitanna, án þess upp
kæmist.
Missýningar Kolbeins.
Kolbeinn bóndi í Kollafirði
er góður og gegn bóndi, en
þyrfti ag fá meiri skilning á
mjólkurmálinu. Hann heldur
því fram, að ef yfirstjórn sam-
sölunnar væri falin Eyjólfi Jó-
hannssyni, Thor Jensen og Þor-
valdi í Arnarbæli, með Egil í
Sigtúnum í minnihluta, þá
myndi fara betur en að hafa
sr. Sveinbjörn, Egil kaup-
f élagsst j óra, Áma Eylands,
Hannes dýralækni og Guðmund
Oddsson í meirahluta. Sleppum
í þetta sinn að tala um við-
skiptasiðgæði Eyjólfs, Jensens
og Þorvaldar. En athugum
hvað hafa þessir menn gert
fyrir mjólkuhskipulagið á und-
anförnum árum með vinum
sínum Ólafi Thors og Þ. Br. ?
Alls ekkert nema til ills. Þeir
hafa ekki haft minnstu mögu-
leika til að leysa málið. Þeir
eru of lítilhugaðir, of sundr-
aðir, of eigingjamir til að geta
staðið fyrir svo stórfelldri
framkvæmd, eins og samsalan
er. Þeir menn sem höfðu stór-
hugann, þekkinguna, mann-
dóminn og félagslundina, leita
ekki eftir fólki, sem ekkert
getur gert í almennum málum’,
nema smábrask fyrir sjálfa
sig. Samsalan er og verður í
höndum þeirra sem höfðu
manndóm til að skapta hana.
Mjólkursamsalan höfðar
skaðabótamál.
Eins og kunnugt er, hefir
rógur íhaldsblaðanna gegn
Mjólkursamsölunni verið með
slíkum fádæmum, að þau blöð
hafa ekki áður komizt lengra
og er þá mikið sagt. Mest áber-
andi og svívirðilegasti verknað-
urinn, sem þau hafa þó að-
hafzt er að hvetja fólk með
allskonar hótunum og rógmælgi,
til þess að koma á neyzlubanni
á mjólk og mjólkurafurðum.
Hefir hér verið um hinn aug-
ljósasta atvinnuróg að ræða,
og var Mjólkursölunefnd því
nauðbeygð til að koma fram
Jóhann Sigurðsson
bóndi á Núpum í ölfusi, sem
nýlega er látinn. Um Jóhann
heitinn ritar Bjami Bjamason
alþm. á öðrum stað hér í blað-
inu í dag.
ábyrgð á hendur þessa fólks.
Hefir hún eftir að hafa látið
lögfræðing athuga þessi mál,
gert eftirfarandi ályktun á
fundi sínum 28. þ. m.:
„Mjólkursöluuefnd ákveður a3
liöfða skaðabótamál fyrir höud
MjólkursamsölunDar gegn forstöðu-
konum Húsmæðrafél. einni eða
fleirum, eftir því sem ástæða þyk-
ir til. Svo og gegn ritstjórum Morg-
unblaðsins, þeim Jóni Kjartans-
syni og Valtý Stefánssyni, og rit-
stjóra Visis, Páli Steingrimssyni,
út ai árásum þessara aðila á
Mjólkursamsöluna .og .aðgerðum
þeirra til þess að draga úr sölu á
afurðum hennar.
Einníg ákvcður nefndin að höfða
meiðyrðamál gegn þessum aðilum,
einum eða fleiri, eftir þvi sem
ástæður þykja til.
Fclur nefndin formanni sínum,
sra Sveiubirni Högnasyni, að s]á
um málshöfðanir þessar og koma
fram í viðkomandi máli eða mál-
um fyrir hönd mjolkursölunefnd-
ar. Skal allt sem formaður gerir
þessu viðvikjandi vera skuldbind-
andi fyrir stjórn Mjólkursamsöl-
unnar, eins og hún hefði það
sjálf gert“.
Ýmsir íhaldsmenn, sem narr-
aðir hafa verið út í „mjólkur-
verkfallið“, hafa orðið undr-
andi þegar það kemur upp
úr kafinu, að athæfið varð-
ar við lög. Forsprakkar verk-
fallsins hafa víst heldur ekki
athugað þá hlið málsins, þegar
þeir lögðu út í þennan hernað
á hendur bændum.
Dánardægur
Sr. Björn Þorláksson fyrv.
prestur á Dvergasteini er ný-
látinn í Reykjavík, en þar átti
hann heima síðustu árin. Er
þar merkur maður og þjóð-
kunnur í val fallinn. — Nýlát-
inn er hér á Landsspítalanum
Daníel Jónsson frá Keisbakka á
Snæfellsnesi, ungur gáfumaður.
Hann var um tíma í vetur rit-
stjóri tímaritsins „Dvöl“, sem
er fylgirit Nýja dagblaðsins.
Daníel heitinn átti við þung-
bæran heilsubrest að stríða frá
því er hann fékk lömunarveiki
um fermingaraldur, en tókst þó
að afla sér allmilcils skólanáms
og menntunar. Lauk hann burt-
fararprófi við Samvinnuskólann
og dvaldi eftir það að mestu
hér í Rvík, rheð því að hann
var eigi fær til líkamlegrar
vinnu. En þrátt fyrir þá bilun,
væntu þó margir, að honum
myndi verða lengri æfi auðið
en nú er raun á.
Uian úr heimi
Uppreisnin í Grikklandi.
Utan úr heimí berast nú
tvennar styrjaldarfregnir úr
suðurátt. Annarsvegar um
landamærabardaga og yfirvof-
andi stríð milli ítala og Abys-
siníumanna. Hinsvegar um upp.
reisn í Giákklandi.
Nokkur hluti gríska hersins
hefir risið gegn stjórnarvöld-
unum, og hefir mikið af flot-
anum á valdi sínu. Aðalbæki-
stöðvar uppreisnarmanna eru á
hinni fornfrægu eyju, Krít. En
öldungurinn Venizelos er talinn
foringi uppreisnarinnar.
Venizelos er frægastur allra
núlifandi stjórnmálamanna í
Grikklandi. Hann hefir oftar en
einu sinni verið forsætisráð-
herra landsins og er háaldraður
maður. Á stríðsárunum varð
r.afn hans frægt um allan heim
vegna baráttunnar milli hans
og þáverandi Grikkjakonungs,
Konstantins, um, hvort heldur
skyldi fylgja Miðveldunum eða
Bandamönnum að málum. Kon-
ungurinn var með Þjóðverjum,
en Venizelos með Bandamönn-
um. Alveg fram á síðasta
stríðsárið átti Grikkland að
heita hlutlaust. En Bandamenn
settu þar her á land til að
sækja að Búlgaríumönnum og
Tyrkjum. Loks vann Venizelos
fullan sigur, og konungurinn
hrökklaðist úr landi. Eftir
stríðið skipti þó um, og hinn
útlægi konungur var kvaddur
heim á ný, en þó aðeins um
stundarsakir. Tveir aðrir kon-
ungar veltust úr völdum, og 10
síðustu árin hefir landið verið
lýðveldi að nafninu til, en þó
æði einræðiskennd stjórn öðra
hverju. Uppreisn hefir verið í
landinu svo að segja annað
hvert ár. Og alltaf hefir barátt-
an staðið um Venizelos. Um
hann hefir þjóðin skiptst í
flokka og borizt á banaspjót-
unf.
I friðarsamningunum vorui
Grikkjum ætluð mikil sigur-
laun. Þeir áttu að fá alla hina
gömlu grísku byggð á vestur-
strönd Litlu-Asíu, þar sem hin-
ir fornu Hellenar námu lönd
mörg hundruðum árum fyrir
Krists burð, og töluð hefir ver-
ið grísk tunga jafnan síðan.
En þær fyrirætlanir fóru á aðra
leið. Hið sundraða og hrjáða
Tyrkjaveldi eignaðist þá sinn
fræga foringja, Mustafa Kemal,
sem nú hefir skapað hið nýja
Tyrkland. Milli Grikkja og hins
nýja tyrkneska ríkis stóð ár-
um saman hin grimmasta styrj-
öld og endaði með fullkomn-
um ósigri Grikkja. Þeir misstu
allt sitt land í Litlu-Asíu, og í
stað þess að auka ríki sitt að
víðáttu, varð heimalandið að
taka á móti óstöðvandi straumi
grískra flóttamanna, sem
hröktust frá heimilum sínum!
og eignum eystra undan harð-
ýðgi Tyrkja. Af rúml. sex mil-
jónum íbúa, sem nú eru í
Grikklandi, er rösklega miljón
grískir flóttamenn austan úr
Asíu. Svo gífurlegir voru þess-
ir fólksflutningar, að t. d.
Aþenuborg, sem í stríðslokin
hafði ekki nema 100 þús. íbúa,
hefir nú nærri hálfa miljón.