Tíminn - 16.10.1935, Page 1

<£5jaíbbagi
í> í a í> o i n o c t 1 . ) ð n i
Átganaurínn footat 7 ft.
^fgreibsía
ttmí)cimta á £atigaocg IO.
eíœl 2353 - PÓBtbéif 961
XIX. árg.
Reykjavík, 16. okt. 1935.
43. blað.
Gæði landsins
í síðasta blaði leiddi ég hugi
lesendanna að því, hvað skör-
ungar íslendinga, sem uppi
voru fyrir 100 árum, myndu
segja um þá eftirkomendur
sína, sem nú þykjast sjá sorta-
blikur einar í lofti og telja ör-
vænt um framtíð Islendinga.
Ég vil enn leiða hugi lesend-
anna að gæðum landsins og
lífsskilyrðum, eins og þau eru
nú. Ég kem fyrst að því, sem
mörgum manni þykir mest um
vert, en það er öflun hins dag-
lega brauðs. Það er erfitt að
hugsa sér að það þurfi að vera
sultur á Islandi. Þvert á móti
má segja, að landið sé eitt
matarforðabúr. Við strendur
landsins eru hinar mestu fiski-
göngur í Evrópu og hinn bezti
fiskur. I flestum árum aflast
við landið margfalt meira af
síld heldur en unnt er að nota
til manneldis og gripafóðurs.
Meginið af auði hafsins sem
berst í hendur fiskimannanna,
verður að flytja til fjarlægra
landa. Framleiðslan af hinum
kjarnbeztu landbúnaðarvörum
fer sífellt vaxandi: kjöt, mjólk,
skyr og ostur. Og á síðustu ár-
um hefir komrækt gefið þann
árangur, að sýnt er að hún
getur gefið mikinn innlendan
fóðurbæti, og verið undirstaða
mikillar alifuglaræktar.
Ein af frændþjóðum okkar,
Svíar, hafa notað síld til
manneldis öldum saman. Þeir
hafa lagt stund á að gera ís-
lenzka síld að sem beztri vöru.
Síldin frá íslandsströndum er
orðin þjóðréttur í Svíþjóð. Is-
lenzk síld er inngangsréttur á
borðum allra Svía, sem til þess
ná, bæði ríkra og fátækra. Enn
kunnum við ekki að nota síld
sjálfir. Þá list eigum við að
geta numið til fulls af Svíum.
Síld og kartöflur, fiskiír nýr,
saltur og hertur, lýsi, kjöt,
nýtt, saltað og reykt, nýmjólk,
skyr, ostar, heimafengin egg
og ef til vill brauð úr íslenzku
korni, þetta á að geta verið
kjarninn í framtíðarfæði Is-
lendinga, um leið og vínið,
kaffið, tóbakið, sykurinn og
hveitið, sumpart hverfur, sum-
part minnkar stórkostlega út-
gjaldaliðina á framtíðarheimil-
um Islendinga.
Næst daglegu brauði koma
fötin. Nú í haust byrjar hin
stóraukna og bætta dúkagerð
í Gefjunni á Akureyri. Innan
skamms getur mikill hluti Is-
lendinga fengið þar fataefni
sin úr heimafenginni ull. Og
þar er líka hafin sútunariðja.
Þar á að undirbúa svo vel hin
r.álega verðlausu kindaskinn,
að þau geti verið vandað efni
í hin skjólbeztu föt handa
körlum og konum.
Og að síðustu er steinlímið á
leiðinni, meginefnið, sem vant-
aði í byggingar landsmanna,
brýrnar og vegina.
Tæplega myndu Fjölnismenn
hafa efazt um að íslenzka
þjóðin gæti lifað góðu lífi á
Islandi, þótt nokkrir verzl-
unarerfiðleikar þrengi að í bili.
Vill unga kynslóðin standa
að baki Fjölnismönnum um að
trúa á landið ? J. J.
Uianríkis* *
vevzlunin 1935
Samkvæmt skýrslu er Tím-
inn hefir aflað sér hjá
formanni gjaldeyrisnefndar,
hafa, viðskiptin við útlönd í
1 síðastliðnum mánuði verið þau,
að innflutningur nam 2 millj.
956 þús. kr. Á sama tíma í
fyrra nam innflutningurinn 4
millj. 500 þús. krónum. —
Útflutningur í síðastliðnum
mánuði nam 6 millj. 340 þús.
kr., en á sama tíma í fyrra 6
millj. 686 þús. kr.
| En þegar litið er á heildar-
tölur frá áramótum til síðustu
mánaðamóta verða tölurnar
þessar:
Innflutningur frá 1/1-—30/9.
1935: 33 millj. 177 þús. kr.
Frá þessu ber að draga, efni
til Sogsvirkjunarinnar, 590
þús. kr. og nemur þá raun-
; verulegur innflutningur það
1 sem af er árinu 1935 alls 32
i millj. 587 þús. krónum. En frá
1/1.—30/9. 1934 nam innf!.
36 millj. 467 þús. krónum.
| Hefir þá innflutningur níu
; fyrstu mánuðina í ár lækkað
1 um 3 millj. 880 þús. frá því á
sama tíma í fyrra.
Útflutningur frá 1/1-—
30/9. 1935: 29 millj. 748 þús.
kr., en á sama tíma í fyrra
31 millj. 644 Þús. kr.
Án þess að vert sé að orð-
lengja mjög um þetta efni
fyrr en fullnaðartölur þessa
árs alls liggja fyrir hendi,
sanna þessar tölur það, sem
Tíminn hefir jafnan hald-
ið fram, að gjaldeyrisnefndin
sé í kreppunni ómissandi stofn-
un og að það sé rétt, að ekki
bæri að dæma árangur haft-
anna eftir fyrstu mánuðum
ársins, þar sem leyfin frá fyrra
ári hlutu, m. a., að hafa mikil
áhrif á hann. Hefði sú nefnd
ekki verið, þarf engum getum
um það að leiða, að sept.mán-
uður hefði ekki sýnt rúmlega
l'/2 millj. kr. lægri innflutning
en á sama mánuði í fyrra, né
heldur fengizt um 2 milljóna
króna betri viðskiptajöfn-
uðm- á fyrstu níu mánuðun-
um en í fyrra á sama tíma,
þótt óhagstæður sé enn að vísu.
Auðvitað er útflutningurinn
minni, en það stafar vitanlega
af síldinni og líklega eitthvað
aí fiski líka. En afli og verð-
lag þess útflutnings er ekki á
valdi gjaldeyrisnefndarinnar.
Það hefði hvorugt verið betra
þótt hún hefði farið þangað
sem óvinir hennar óska henni.
En viðskiptajöfnuðurinn tví-
mælalaust verið langt um óhag-
stæðai’i, ef þeir hefðu allir
fengið að þjóna lund sinni með
innflutninginn.
Sem dæmi um óráðvendni og
litilmennsku íhaldsblaðanna í
skrifum um gjaldeyrismálin, má
nefna frásögn Morgunblaðsins
um innflutninginn og útflutn-
inginn í september. Blaðið ger-
ir í þessari frásögn samanburð
á samanlögðu útflutningsmagni
í fyrra og nú. En það „gleym-
ir“ að gera samanburð á inn-
flutningnum. Auðvitað er þetta
með vilja gert, til þess að
hliðra sér hjá að vekja athygli
á árangri innflutningshaftanna.
A víðavangi
Fjárlögin 1936.
I Af þeim stórmálum, er nú
Jiggja fyrir Alþingi, ber
fyrst að nefna fjárlögin fyrir
árið 1936. En eins og kunnugt
er, var sú höfuðástæða' þing-
frestunarinnar, að ekki þótti
i fært að afgreiða fjárlög næsta
árs, meðan allt væri í óvissu
um afurðasölu landsmanna er-
i lendis og þar með tekjumögu-
i leika ríkissjóðs. En um leið og
I ákvörðun var tekin um1 frest-
! unina, var jafnframt ákveðið,
, að fj árveitinganefndin yrði
! kölluð saman á undan þinginu,
i til ^þess að undirbúningsvinna
! hennar þyrfti ekki að tefja
þmgstörfin.*) Kallaði fjár-
i málaráðherra nefndina saman
1 25. sept., og hefir hún starfað
I síðan.
1 Eysteinn Jónsson fjármála-
i'áðherra hefir nýlega hér í
I blaðinu gert nokkra grein fyr-
ir því, hvernig hann telur fjár-
hagsútlitið nú, og hvaða vinnu-
i brögðum hann ætlazt til að
i beitt verði við afgreiðslu fjár-
I laganna. En á það mun, af
1 hans hálfu, verða lögð rík á-
i herzla, nú eins og sl. ár, að
i fjárlögin verði án greiðslu-
halla.
I
| Ihaldið í vafa.
I Skrípaleik þeim, er „einka-
fyrirtækið“ stofnaði til út af
þingsæli Mag' ússr Torfasonar,
j var lokið í gær. Með 25 at-
kvæðum gegn 17 lýsti Alþingi
vfir því, að kæra miðstjómar
Bændaflokksins ætti enga stoð
1 í stjórnskipulögum landsins.
j Athygli vakti það, að tveir
j íhaldsmenn, sem mættu á þing-
; fundi í fyrradag, voru fjar-
! staddir í gær, þeir Eiríkur Ein-
arsson og Jón Ólafsson. Því
hefir líka verið veitt eftirtekt,
að sá af lögfræðingum íhalds-
ins, sem helzt nýtur álits, Pét-
ur Magnússon, hefir engan
þátt tekið í þessum löngu um-
ræðum. I stað þess voru hinir
lélegri lögfræðingar íhaldsins
látnir vaða elginn. Og í fyrra-
kvöld kórónaði Garðar Þor-
steinsson vitleysuna með því,
að halda því fram, að eitt af
kjörgengisskilyrðunum væri
það, að hafa ekki afsalað sér
þingmennsku! En hik íhalds-
manna og ótrú á málstað sín-
um, kom reyndar gleggst fram
í ræðu Ólafs Thors, þar sem
hann viðurkenndi, að stjórnar-
skráin tæki ekkert fram um
það, að þingmaður, sem fer úr
flokki, ætti að víkja af þingi.
Enda hafa þingmenn aldrei
gert slíkt ennþá, og hafa þó
margir skipt um flokka.
„Einkafyrirtækið“
er ekki „flokkur“.
Hinsvegar vildi Ólafur fá
þingið til að lýsa yfir því, í
þessu sambandi, að „samkvæmt
tilgangi uppbótarþingsætanna í
*) Einhverjir háfa e. t. v. tekið
eftir Því, að Mbl. þykist hafa átt
uppástunguna að því að kalla
nefndina saman. þó byrjaði blað-
ið ekki að hreyfa því máli fyrr
en um miðjan september. En þetta
er aðeins lítið og broslegt dæmi
um, hvað ritstjórar Mbl. fylgjast
illa með gangi mála!
hinni nýju kosningalöggjöf“ sé
það eðlilegt, „að Iandskjörinn
þingmaður, sem skilur við flokk
sinn, láti samhliða af þing-
mennsku“ (af sjálfsdáðum).
Þingmenn Framsóknarflokks-
ins greiddu atkvæði gegn þess-
ari yfirlýsingu. Var af for-
manni og ráðherrum flokksins,
og einum þingmanni að auki,
gerð sérstök grein fyrir þeirri
atkvæðagreiðslu. Það má vitan-
lega til sanns vegar færa, að
eðlilegt geti verið, ef um venju-
lega og skipulagða flokka er
að ræða, að þingmaður, sem
íer úr fiokki, leggi niður um-
boð, en þá verða kjördæma-
kosnir þingmenn að gera það
engu síður en landkjörnir. Hitt
nær vitanlega engri átt að gera
mun á flokksskyldum kjör-
dæmakjörinna og landkjörinna
þingmanna. En þar á ofan
stendur hér alveg sérstaklega
á, þar sem svokallaður „Bænda-
flokkur“ byggði einmitt tilveru
sína á því, að þingmenn hans
skyldu ekki vera háðir neinum
fiokksböndum. Samkvæmt þessu
var „Bændaflokkurinn“ í raun-
inni enginn flokkur, heldur að-
eins kosningasamtök nokkurra
frambjóðenda um að komast
inn í þingið. Og kjósendur
„Bændaflokksins“ greiddu at-
kvæði sín í þeirri trú að svona
ætti þetta að verða.
„Sigrar“ „mýramanna“.
Einn af þm. Mbl. sagði í
íyrra, að þeir Jón Jónsson og
Hannes Jónsson er hann nefndi
þá „stuttu“, myndu ekki verða
sérlega hátt metnir hjá íhald-
inu, eftir að þeir hefði lagzt
flatir í kosningamýrinni í
Húnaþingi. — Mbl. talar samt
um sigra þeirra „mýramanna“
yfir andstæðingum sínum. En
sigrar þeirra eru bundnir við
svik í opinberri framkomu. Þeir
„sigruðu“ Jón Þorl. í kosninga-
lagamálinu, er þeir fengu
nokkra af mönnum hans til að
fremja það, sem J. Þ. kallaði
„þingsvik“. En kosningalög
„mýramanna“ urðu þeim sjálf-
um að fótakefli, er þeir fengu
M. T. inn, en óskuðu honum
falls. Áðrir helztu „sigrar“
þeirra kumpána, eru að hafa
tafið útgáfu lögbókarinnar, taf-
ið umbót hæstaréttar nokkur
ár og komið Jóni Jónssyni, með
14 þús. kr. inn á Kreppusjóð.
Hitt skiptir „mýramenn“ senni-
lega litlu máli, þó að Kreppu-
sióður þeirra verði raunveru-
lega algerlega févana, þegar
Jón hypjar sig heim með leif-
ar sinna 30 silfurpeninga í vas-
anum.
Ólafur ógnar með „handaflinu“!
Þegar Alþingi var í gær með
atkvæðagreiðslu sinni búið að
ónýta kæru „einkafyrirtækis-
ins“ á hendur Magnúsi Torfa-
syni, missti Ólafur Thors sem
oftar stjórn á skapi sínu. Rauk
hann upp úr sæti sínu og hálf-
hrópaði upp: „Nú hefir Alþingi
gengið frá Magnúsi Torfasyni,
en eftir er að sjá, hvað b æ r-
i n n gerir við hann‘L Meining
þessara orða verður ekki mis-
skilin. Fara nú ofbeldishótanir
þessa rindilmennis að verða
nokkuð tíðar í þingsalnum. Og
fullkomin ástæða er til, að
Alþingi
Alþingi kom saman til fram-
halds fundahalda fimmtudaginn
10. þ. m. Verður nú áfram hald-
ið þar sem frá var horfið sl.
vetur við afgreiðslu þingmála
þeirra, er þá lágu fyrir og
ekki var að fullu lokið. Enn-
fremur verða nokkur ný mál
lögð fyrir þingið.
Þegar þinginu var frestað,
var það búið að vera 49 daga
að störfum (en meðal þingtími
síðustu 10 ára er um 100 dag-
ar) og hafði afgreitt 34 lög og
6 þingsályktanir. En mörgum
málum var þá enn ólokið. Þar
sem þinginu var eigi slitið,
heldur aðeins frestað, þarf eigi
að leggja, þau fyrir nú, heldur
verða þau upp tekin á því af-
greiðslustigi, sem þau voru á
í deildunum, þegar þinginu
var frestað.
Þrír þingmenn mæta eigi á
þessum þinghluta, þeir Ásgeir
Ásgeirsson, Gunnar Thorodd-
sen og Thor Thors. I stað G.
Th. hefir Eiríkur Einarsson
tekið sæti sem uppbótarmaður
fyrir íhaldsflokkinn.
stjórn og þing fari að gefa því
gaum, hvort ekki sé ástæða til
að hafa frekara eftirlit bn ver-
ið hefir með sumum þeim liðs-
kosti, sem verið er að ala upp
í samræmi við slíkan munn-
söfnuð.
„Þingþrælar“.
I umræðunum á Alþingi hef-
ir þvi verið haldið fram af
ýmsum íhaldsmönnum (þ. á m.
Þorst. Briem) að uppbótarþing-
mennirnir væru „eign“ þing-
flokkanna og hefðu minni rétt
en aðrir þingmenn. Væri þá
um að ræða einskonar þræla-
hald í þinginu. Er nú í sölum
Alþingis mjög haft í flimting-
um um „þingþrælana“, og þyk-
ir uppbótarmönnum íhaldsins
súrt í brotið, en verða þó að
sætta sig við nafnbótina. En í
þessu „þræla“-liði íhaldsins eru
þau Guðrún Lárusdóttir, Jón á
Reynistað, Garðar Þorsteinsson
og Eiríkur Einarsson.
Hrengskapur íhaldsins.
Þegar „einkafyrirtækið" bar
fram kæru sína á hendur Magn-
úsi Torfasyni, óskaði Fram-
sóknarflokkurinn eftir því, að
fram færu útvarpsumræður um
loálið, og var þá gert ráð fyrir
því, að M. T. fengi sérstakan >
ræðutíma til að skýra mál sitt.
Fyrir þessu er fordæmi, því að
Ásgeiri Ásgeirssyni var í fyrra ;
veittur slíkur ræðutími utan |
flokka. En bæði stóra og litla
íhaldið neituðu því, að Magnús
fengi að tala. Og af þeim á-
stæðum fórust útvarpsumræð- 1
urnar fyrir.
Nýja dagblaðið
flytur í dag ítarlega og
| merkilega grein um vinnslu
þurrmjólkur. Landbúnaðarráð-
i herra ákvað í sumar að senda
! dr. Jón E. Vestdal utan til að
' rannsaka málið, og er greinin
útdráttur úr skýrslu hans.
Verður hún birt í næsta blaði
Tímans. Dr. J. V. leggur til
að þurrmjólk verði unnin úr 6
milj. lítra.
Uiart úr heimi
Styrjöldin í Afríku, milli It-
ala og Abessiníumanna heldur
áfram. Ilafa Italir sótt fram
úr nýlendum sínum inn yfir
landamæri Abessiníu úr tveim
áttum, og hafa nú allstórt
svæði á valdi sínu, þar á meðal
bæinn Adua, þar sem þeir biðu
hinn mikla ósigur fyrir Abes-
siníumönnum árið 1896 og
Aksum, hina helgu borg Abes-
siníu, þar sem konungar henn-
ar eru grafnir. Hafa Italir
neytt þeirrar hemaðartækni,
sem þeir hafa fram yfir hina
hálfvilltu Afríkuþjóð, og beitt
fyrir sig flugvélum, brynvögn-
um og eiturgasi. Abessiníu-
menn liafa hinsvegar veitt
harðara viðnám en gert hafði
verið ráð fyrir, enda eru þeir
hraustir menn og herskáir.
Hefir mikið mannfall orðið í
liði beggja eftir því sem fregn-
ir herma. Meðal annars hafa
Abessiníumenn fundið upp það
herbragð, að veiða ítalska
brynvagna í ljónagryfjur, sem
þeir hafa grafið í eyðimerkur-
sandinn. Italir eiga líka erfitt
um framsóknina vegna hins ó-
holla loftslags og skorts á
neyzluvatni. En þeir hafa nú
um 200 þús. manna her á víg-
stöðvunum, og herflutningar
um Suezskurðinn halda stöðugt
áfram.
Þjóðabandalagið hefir nú á-
kveðið að beita svokölluðum
viðskiptalegum refsiaðgerðum
gegn Italíu. Eru þær í því
fólgnar að neita að selja Itöl-
um vörur, sérstaklega þær,
sem að gagni mega koma í
hernaði og þá fyrst og fremst
vopn, og ennfremur að hindra
lánveitingar til Ítalíu. Jafn-
framt hefir verið afnumið
bann gegn flutningi vopna til
Abessiníu, og eru Abessiníu-
menn nú að gera stórfelld inn-
kaup á tækjum til hernaðar.
Kosningarnar í Memel, sem
er hálfsjálfstætt hérað, undir
eftirliti Þjóðabandalagsins, á
landamærum Þýzkalands og
Lithauen, fóru á þá leið, að
rúml. 80% kjósenda greiddu
atkvæði með Þýzkalandi, en
tæp 20% með Lithauen. Er
talið, að þýzka stjórnin hafi
nú mikinn hug á, að ná þessu
héraði aftur undir yfirráð
Þýzkalands.
Kosningar til sambandsþings-
ins í Kanada 14. þ. m. fóru þann-
ig, að Liberal- eða frjálslyndi
flokkurinn undir forystu Mac-
lvenzie-King, hefir hlotið 174
þingsæti af 245, eða 81 fleira
en við síðustu kosningar; Con-
servatives eða íhaldsflokkur-
inn, sem setið hefir að völdum
síðastl. fimm ár, 40 þingsæti
eða 93 færra en áður; Social
Credits flokkurinn, er nýlega
gersigraði í fylkiskosningum í
Alberta, 15 þingsæti, öll í Al-
berta fylki; Co-operative Com-
monwealth, eða samvinnu-
flokkur bænda og verkamanna,
7 þingsæti; óháði frjálslynai
flokkurinn 4 þingsæti og óháð-
ir íhaldsmenn 7 þingsæti; aðrir
færra. Sigur Frjálslynda floklcs-
ins nú, er stærsti kosningasig-
ur, sem unninn hefir verið í
Kanada.