Tíminn - 07.07.1937, Blaðsíða 1

Tíminn - 07.07.1937, Blaðsíða 1
09 tnni>eiinfa ^afnacdtt. 16 <£>ímt 2353 -- póettjólf 9Ö) (öjaíbbagi blattiiw ri I | * o I Ácaao#urtnu (ostai 7 ft. XXI. ár. Reykjavík, 7. júlí 1937. 29. blað Reykj avíkurvaldið og réttur dreifbýlísins. Málgögn heildsalanna í Rvík halda áfram árásum sínum á núverandi kjördæmaskipun, það er þeirra eina úrræði eftir hinn eftirminnilega kosningaósigur. Vegna flokkshagsmuna Sjálf- stæðisflokksins á það nú að vera nauðsynlegt að rífa niður stjórnarskrána, sem ekki er nema. rúmlega þriggjaára göm- ul og láta tvennar alþingiskosn- ingar fram fara með eins árs millibili. Það verður svo sem ekki í.agt um hinn virðulega stjórn- málaflokk Kveldúlfs og heild- salanna, að tilvera hans sé með öllu vandræðalaus í þessu þjóðfélagi.’ Það er búið, á síð- ustu 10 árum, að breyta stjórn- arskrá landsins einu sinni og skipta um nafn á flokknum, hvorttveggja til þess að hjálpa honum til að fá meirahluta. Iivorttveggja hefir reynst jafn árangurslaust. Og sennilega myndi það ekki heldur stoða, þó að stjórnarskránni væri breytt einu sinni.enn. Það þarf meira til. Það þarf að skapa nýja þjóð í landinu, eins og þekktur íhaldsmaður í Reykja- vík sagði eftir kosningamar 1927! Hinir vísu menn við Morg- unblaðið hafa reiknað það út þessa dagana, að Sjálfstæðis- flokkurinn sé (ásamt flokki þeim, sem á sínum tíma var nefndur Bændaflokkur), í meirahluta í sveitum landsins. Ur þeirri átt þurfi sveitirnar því lítið að óttast. Við þennan útreikning er aðeins eitt að at- huga, að það sem Mbl. og ísa- fold kalla „sveitakjördæmi", er mjög fjarri því að vera sama og sveitir landsins. Það er öll- um kunnugt, að meirihlutinn af fylgi Sjálfstæðisflokksins í ,.sveitakjördæmunum“ eru at- kvæði kaupstaða og stærri kauptúna, sem teljast til þess- ara kjördæma. Eða hvað segja menn um „sveitir" eins og Keflavík, Akranes, Borgarnes, Sand, Ólafsvík, Stykkishólm, Bolungarvík, Blönduós, Sauðár- krók, Siglufjörð, Húsavík, Nes- kaupstað, Eskifjörð, Fáskrúðs- fjörð, Stokkseyri og Eyrar- bakka, svo að nokkur dæmi séu nefnd? Ætli þeim færi ekki að fækka, atkvæðum Sjálfstæð- isflokksins í sveitakjördæmun- u.m, þegar þessir staðir væru dregnir frá? Hvað halda Mbl. og fsafold t. d. um sveitafylgi íhaldsins í Eyjafjarðarsýslu og Suður-Múlasýslu, þar sem það þó getur bent á álitlegar atkvæðatölur í „sveitakjör- dæmum“. Það er líka ómaksins vert að athuga geip íhaldsblaðanna um lýðræði í sambandi við kjör- dæmaskipunina. Nú er því haldið fram, að óhlutbundin kosning í kjördæmum sé ekki lýðræðislegt þjóðskipulag. Það á nú að vera andstætt öllu lýð- ræði, að sá sé rétt kjörinn þingmaður í kjördæmi, sem ílest fær atkvæði, ef það ekki jafnframt tryggir, að heildar þingmannatala stjómmála- flokkanna sé í alveg réttu hlut- falli við heildaratkvæðatölu þeirra í öllu landinu. Eftir þessari kenningu ætti raunar aldrei að hafa verið lýðræði hér á landi. Allt fram til 1920 var kosningafyrirkomulagið þannig, að í baráttu milli tveggja flokka gat svo farið, að 26 atkvæða munur á heild- aratkvæðatölum alls í landinu þýddi það, að annar flokkur- in fengi 34 þingmenn kosna, en l'iinn engan! En réttlætis- postular Mbl.-liðsins virðast ekki hafa komið auga á, að þessi kosningagrundvöllur væri ,Jýðræðisfjandsamlegur“ — fyr en flokkshagsmunir þeirra áttu í hlut. Og hvernig stenzt hún fyrir dómi veraldarsögunnar, þessi kenning Mbl. um að grund- völlur hins íslenzka kosninga- f.vrirkomulags sé fjandsamleg- ur lýðræðinu? Öflugustu lýðræðisríki Norð- urálfunnar eru Bretland og Frakkland. Til Breta er jafnan vitnað, sem fyrirmyndar, þegar rætt er um þroskað þingræði og öfgalausa sjálfstjórn menn- ingarþjóðar. Og Frakkland hefir í hálfa aðra öld verið kallað móðurland frelsisins. En bæði þessi lönd, hin sterkustu allra lýðræðisríkja í Norðurálfu, hafa einmitt, sama kosningafyrirkomulagið og við fslendingar höfum búið við. Þingmennirnir eru kosnir í einmennings- og tvímenn- ingskjördæmum með sama fyr- irkomulagi og hér. Og þar eru engin uppbótarsæti. Og hvemig er fyrirkomulag- ið í stærsta lýðræðisríki heimsins, Bandaríkjum Norð- ur-Ameríku ? Þar er t. d. efri deild þings- ins þannig skipuð, að hvert sambandsríki hefir rétt til jafnmargra fulltrúa, hvort sem það er fjölmennt eða fá- mennt. Og við kosningu Bandaríkja- forsetans fær sá flokkur, sem meirihluta atkvæða hefir í einhverju ríki, alla kjönnennina kosna í því ríki. Niðurstaða þessa fyrirkomulags varð t. d. þannig við síðustu kosningar, að Franklin Roosevelt fékk alls í landinu 24 milljónir atkvæða og 523 kjörmenn , kosna. En Alffed Landon, sem fékk 15 milljónir atkvæða, fékk ekki nema 8 kjörmenn kosna. Og þó myndu Bandaríkjamenn tæp- lega þykjast upp á það komnir, að Ólafur Thors og Páll á Þverá færu að kenna þeim lýðræði! Með falsrökum og vífilengj- um reyna íhaldsblöðin nú að koma þeirri skoðun inn hjá aJ- menningi, að réttur hinna ein- stöku kjördæma til að eiga sér- staka fulltrúa á Alþingi, séu ekkert hagsmunamál fyrir dreifbýlið og að íbúar hinna afskekktari og fámennari hér- aða séu alveg eins vel settir gagnvart löggjafarvaldinu, þó að höfðatölui’eglan ein ráði. En það er algerlega vonlaust verk að telja almenningi í dreif- býlinu trú um slíkt. Almenningur man enn bar- áttuna í kjördæmamálinu 1931. Ennþá er mönnum ekki úr minni liðin Vísis-greinin fræga um „10 þingmenn fyrir Reykjavík", þar sem aðalá- áherzlan var á það lögð, að ríkisframlögin til „óarðbærra“ framkvæmda í dreifbýlinu yrðu að hverfa úr sögunni, en að slíkt mætti ekki verða nema því aðeins, að stórkostlega yrði aregið úr því valdi, sem hin einstöku héröð hefðu á skipun Alþingis. íbúar héraðanna gera sér það áreiðanlega yfirleitt ljóst, hverjar afleiðingar það myndi hafa fyrir þau, ef þau hættu að eiga sérstaka fulltrúa, sem hafa þekkingu á sérmálum þeirra og telja sér skylt að vinna að framgangi þeirra, fulltrúa, sem eins og kosninga- fyrirkomulagið er nú, bera á því sérstaka ábyrgð frammi fyrir kjósendum sínum, að þessi sérmál héraðanna séu ekki vanrækt. Og þeir, sem þetta skilja, munu heldur ekki hafa neina tilhneygingu til þess að inn- leiða hlutfallskosningu í tví- menningskjördæmum til hags- muna fyrir Reykjavíkurvaldið, eins og Mbl. er að skeggræða urn. Þeir munu ekki sjá neina stórfellda réttarbót í því, að t. d. 501 maður í tvímennings- kjördæmi eigi að fá sömu á- hrif og 1000 aðrir menn í sama héraði — aðeins til þess að hægt sé . að koma fulltrúa Reykjavíkurvaldsins inn á Al- þingi. En hitt munu þeir skilja vel, að Sjálfstæðisflokkurinn bendir á þessa „réttlætisleið“ einmitt nú, þegar hann er bú- inn að tapa öllum þingsætum tvímenningskjördæmanna! Að þessu sinni skal eigi spáð um lyktir þeirrar baráttu, sem nú er hafin í kjördæmamálinu. Þær fara að nokkru leyti eftir því, hvernig Sjálfstæðisflokkn- um verður til bandamanna og að öðru leyti eftir samtök- um fólksins í dreifbýlinu, sem á hagsmuni sína og fram'tíð að verja. Vafalaust byggir Morg- unblaðið vonir sínar á því, að íbúar dreifbýlisins, sem aldrei hafa borið gæfu til þess að skipa sér fullkomlega einhuga um sín pólitísku samtök, Fram- sóknarflokkinn, muni heldur ekki standa nægilega fast sam- an á úrslitastundu, þegar til síðustu átaka kemur um þess dýrustu réttindi. Reynslan mun skera úr um það á sínum tíma, hvort réttindaafsal íslenzkra bænda á Sturlungaöld á eftir a.ð endurtaka sig til fullnustu með uppgjöf til handa Reykja- víkurvaldinu í þessu stóra máli. Helztu ályktanir sambandsiundaríns Oddur Rafnar framkvæmdastjóri Sambands ísl. samvinnufélaga í Kaup- mannahöfn andaðist á ríkis- spítalanum þar aðfaranótt laugardagsins 3. júlí, 52 ára að aldri. Hann gekk í þjónustu S. 1. S. 1915, varð framkvæmda- stjóri fyrir skrifstofu þess í Kaupmannahöfn í ársbyrjun 1917 og hefir gegnt því starfi síðan. Hann var sá af starfs- mönnum Sambandsins, er lengst hafði verið í þjónustu þess. — Oddur var glæsimenni í sjón, starfsmaður ágætur og naut vinsælda allra, sem hon- um kynntust. Hann var kvæn’t- ur danskri konu, sem lifir mann sinn, ásamt tveimur dætrum þeirra. A víðavangi Milliflokksstjórn. Stjórnmálaflokkum flestra landa má skipta í þrjá hópa: Vinstriflokka, hægriflokka og miðflokka. Og stjórnir fles'tra ríkja eru nú annaðhvort það, sem kallað er vinstri stjórn eða hægri stjórn. Milliflokkarnir, sem í mörgum löndum eru fremur litlir flokkar, styðja þá stærri flokkana til hægri og vinstri til stjórnarmyndunar. Þeir hal;a íhlutun um stjórnar- stefnuna en móta hana ekki í aðaldráttum. En þriðji möguleikinn er til. Það þarf hvorki að vera vinstri stjórn né hægri s'tjórn. Þar sem milliflokkurinn er nógu sterk- ur getur verið milliflokksstjórn í landi. Milliflokkurinn mótar þá stjórnarstefnuna í öllum að- alatriðum, en tekur vinsamlegt tillit til stefnu samstarfsflokks- ins til hægri eða vinstri. Hér á landi er einmitt hin sterka milliflokksaðstaða fyrir hendi. Og við nýafs'taðnar kosningar hefir sú aðstaða orð- ið enn sterkari en áður. Fram- sóknarflokkurinn er nú stærsti flokkur þingsins. Á honum hvílir það hlutverk að vera leið- andi flokkur í meðferð lands- málanna. Hvort sem hann í ná- inni framtíð fær stuðning sinn frá hægri eða vinstri, mun það verða hans stefna, stefna milli- flokksins, sem aðallega ræður í landinu. Það verður hvorki hægt að tala um hægri eða vinstri stjóm í venjulegum skilningi öfgamannanna. Flokksþingið og framtíðin. Síðasta flokksþing Fram- sóknarmanna hefir tekið á- Meðal ályktana, er samþykkt ar voru á aðalfundi Sambands ísl. samvinnufélaga að Laugar- vatni,voru þessar helztar: j Breytíngar á lögum samvinnulélaganna. Eftirfarandi tillögur voru bornar fram af stjórn Sam- bandsins: A. „Fundurinn heimilar stjórninni, fram til næsta að- alfundar, að veita samvinnufé- lögum sambandsréttindi sam- bandsréttindi samkvæmt 3. gr. núgildandi sam- þykkta, þó að þau fullnægi ekki skilyrðum 4. gr. samþykt- anna, ef þau fullnægja skilyrð- um samvinnulaganna eins og þau eru eftir breytingar þær, sem síðasta Alþingi samþykkti". Tillagan var samþ. með 42 samhljóða atkvæðum. B. „Fundui’inn samþykkir, að kjósa 3ja manna nefnd til þess að gera tillögur um breytingar á samþykktum Sambandsins í samræmi við þær breytingar, sem síðasta Alþingi gerði á samvinnulögunum, og um aðr- ar breytingar, sem æskilegar eru. Jafnframt felur fundur- inn nefndinni að gera uppkast ?ð samþykktum fyrir sam- bandsfélög Nefndinni ber að Ijúka s'törf- um svo snemma, að hún geti lagt tillögur sínar fyrir stjórn- arfund í nóvember n. k.“ Tillagan var samþykkt í einu liljóði. í nefndina voru kjörnir; Ein- av Árnason, Jón Steingrímsson og’ Skúli Guðmundsson. Síldarmjölssalan. Eftirfarandi tillaga var bor- in fram af Skúla Guðmunds- syni: „Fundurinn felur fram- kvæmdastjóra S. 1. S. að bera fram við ríkisstjórnina kröfu um að verð á síldarmjöli, sem ríkisverksmiðjurnar selja til bænda, vei’ði aldrei hærra en kvarðanir um afstöðu flokks- ins til helztu mála, sem úr- lausnar bíða á næstunni. Þær ákvarðanir eru þjóðinni kunn- ar. Þær, ásarnt þeirri fjármála- og atvinnumálalöggjöf, sem flokkurinn hefir unnið að á síð- asta kjörtímabili, munu verða sá grundvöllur, sem hann bygg- ir á fyrir sitt leyti, hverskonar samstarfi, sem hann kann að verða þátttakandi í á næstu ár- um. Framsóknarflokkurinn hefir nú 19 þingmönnum á að skipa. Þar skortir á 7 til hreins þing- meirahluta. Einhverskonar sam starf sjö manna þarf flokkur- | inn að fá til að sú milliflokks- stjórn geti haldizt í landinu, | sem kosningarnar hafa lagt | grundvöllinn að. ! Og þá er líka framtíð þjóðar- | innar borgið frá yfirvofandi Framh. á 4. siðu. það verð, sem að meðaltali fæst fyrir útflutt síldarmjöl á sama ári. Ennfremur að matsvo'ttorð \ erði látið fylgja hverri send- ingu af innlendu fóðui’mjöli til kaupenda, og að umbúðir séu auðkenndar flokksmerki.“ Tillagan samþykkt með 26 samhljóða atkvæðum. Yfírlýsing um störf S. í. S. Vilhjálmur Þór bar fram eft- irfarandi tillögu: „Fundurinn vottar forstjóra, framkvæmdastjórum og öllum starfsmönnum Sambandsins þakklæti fyrir vel unnin störf cg lætur í ljós ánægju yfir glæsilegum rekstursárangri liðins árs og traustum fjár- hag Sambandsins." Tillagan samþykkt með lófa- taki. Kjötmatið. Jón Árnason og Skúli Guð- mundsson báru fram svohljóð- andi tillögu: „Fundurinn skorar á stjórn S. í. S. að beita sér fyrir því, að mat á kindakjöti verði sam- ræmt svo vel sem unt er, og að komið verði á gæðamati á öllu dilkakjöti, þar sem því verður við komið, hvort sem kjötið er ætlað til sölu innanlands eða utan.“ Tillagan samþykkt með sam- hljóða atkvæðum. Kornmylla. Sigurður Kristinsson bar fram svohljóðandi tillögu : „Fundui’inn ályktar að kjósa 3ja manna nefnd til þess að gera ítarlega athugun og áætl- un um fullkomna kornmyllu hér á landi og heimilast nefnd- inni í samráði við fram- kvæmdastjói’n Sambandsins, að ráða sérfróða aðstoð við rann- sókn málsins.“ Samþ. í einu hljóði. Kosningu hlutu: Vilhjálmur Þór, Sigurður Bjarklind og Egill Thorarensen. Úthlutun gjaldeyris- og ínnflutníngsleyfa. Vilhjálmur Þór bar fram eftirfarandi tillögu: „Fundurinn telur sjálfsagt, að við úthlutun innflutnings- og gjaldeyrisleyfa til Sam- bandsfélaganna sé þeirri reglu fylgt, að miða leyfin við tölu félagsmanna og heimilisfólks þeirra, og sé jafnframt tekið tillit til hinnar árlegu fjölgun- ar, sem í félögunum verður. Vísar fundurinn í þessu efni til samþykktar síðasta aðal- fundar Sambandsins um gjald- eyrismál og væntir þess fast- lega, að hlutaðeigandi stjórnar- völd geri sitt ýtrasta til að full- nægja kröfum þeim, sem þar voru fram settar.“ Tillagan samþykkt í einu hljóði.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.