Tíminn - 18.08.1938, Qupperneq 2

134
TÍMINN
Efiir Böðvar Magnússon á Laugarvatni
Hversvegna má ekki upp-
lýsa Jórunnarmálíð?
Morgtmbladid segír ad málið hafi
áff að leysa ,,í kyrpey“
Framh.
III.
Norðurland.
Um klukkan þrjú var lagt á
stað frá Reykholti til Norður-
lands. Gekk ferðalagið heldur
tregt. Sumir bílarnir „hituðu
sig“ og ollu dálítilli töf við og
við, sem dró sig saman, svo að
þegar komið var norður í Mið-
fjörð, að fundarhúsi þeirra
Miðfirðinga, Ásbyrgi, vorum við
orðnir á eftir áætlun um þrjá
klukkutíma. Hafði stjórn Bún-
aðarsambands Húnvetninga og
aðrir húnvetnskir bændur, sem
boðið höfðu hópnum til kaffi-
drykkju, orðið að bíða þar all-
lengi, eftir okkur. Engin ólund
var þó sjáanleg á Húnvetning-
unum yfir biðinni, þótt hún
tæki þá 3 klst. Þeir höfðu m. a.
skemmt sér við það, að Páll
Kolka læknir orti vísur til okk-
ar Sunnlendinga, sem hann las
upp yfir okkur í veizlusalnum.
Þótt við skildum á vísunum, að
heldur þættum við Sunnlend-
ingar morgunsvæfir, þá snerti
þetta ekki svo mjög taugar okk-
ar, því að í þetta sinn þóttust
allir hafa góða samvizku. Vísur
Páls eru svona:
Gónir hver í gaupnir sér,
gefast engar bætur.
Sunnlendingum seinka fer,
sól í vestri hnigin er. —
Borgfirðingar brölta seint
á fætur.
Vonaraugum horfðu hér
Húnvetninga dætur,
drósum gleðin daprast fer,
dagurinn næstum liðinn er. —
Árnesingar eigra seint
á fætur.
Óró mögnuð angra fer
okkar heimasætur.
Engan gest að garði ber.
Gamanið næsta hlálegt er. —
Rangæingar róla seint
á fætur.
Bágt er að þurfa’ að bíða hér,
biti fæst ei ætur.
Súld og kuldi um sveitir fer,
Syfjaður líka margur er. —
Skaftfellingar skreiðast seint
á fætur.
Við skulum bíða og blunda hér
um bjartar sumarnætur.
Þreyttum hvildin þekkust er.
Hér í blaðinu hefir verið rætt
um hið svonefnda Jórunnarmál,
án þess að leggja á það nokkurn
dóm, hvor aðili málsins hafi á
réttu að standa, og til þess mun
heldur ekki vera tekin afstaða
i þessari grein. Blaðið hefir sýnt
fram á, að dómsmálaráðherr-
ann hefir látið máiið ganga
hina einu réttu leið til að fá
upplýsingar, sem gætu orðið
grundvöllur endanlegra ákvarð-
ana. — Þetta hefir verið rakið
svo greinilega, að ekki gerist
þörf frekari umræðna um það
atriði.
En þar sem andstæðinga-
blöðin hafa undanfarið i-ætt
þetta mál mikið og að því er
virðist i þeim tilgangi, að skapa
ákveðið almenningsálit, verður
ekki hjá því komizt að ræða
málið frá fleirum sjónarmiðum,
svo almenningi gefist kostur á
að fá um þaö sem bezt yfirlit.
Vegna þess að andstæðinga-
blöðin virðast taka kæru stúlk-
Þolinmæði sýna ber,
þótt Vestmanneyingar
vafri seint á fætur.
Heldur brúnin hækka fer,
hér fást raunabætur.
Sunnan heiðar sýnist mér
sækja fram hinn glæsti her.
Kapparnir loksins komnir
eru á fætur.
Óefað höfðu Húnvetningarnir
gott af rökkurblundinum sín-
um, ef um nokkurt rökkur
hefði verið að tala, því að nú
slökuðu þeir hvergi til við að
vaka, eins og svarað var af
Sunnlendingum klukkan 12 á
miðnætti í Vatnsdal:
Sól af himni horfin er,
hefjast rökkurvöldin.
Svefn á auga sígur hér,
sunnanmönnum leiðast fer,
að Húnvetningar hátta
ekki á kvöldin.
Síðar var kveðið um nóttina
í Vatnsdalnum:
Langt á tímann liðið er,
lóan hætt að kvaka.
Nóttin faðmar nyrztu sker,
nú er guð að halla sér. —
En Húnvetningar halda’
áfram að vaka.
Þegar við komum loks í „Ás-
byrgi“, samkomuhús þeirra Mið-
firðinga, voru þar fyrir allt að
150 Húnvétningar til að taka á
móti okkur, og bjóða okkur vel-
komna. Hélt Jón Pálmason al-
þingismaður þar snjalla ræðu,
en karlakór, undir stjórn séra
Jóhanns Briem á Melstað, söng
ættjarðarsöngva, þar á meðal
„ísland ögrum skorið“. Var
söngurinn ágætur og vakti ó-
blandna gleði allra gestanna.
Að aflokinni samkomunni í
Ásbyrgi, fylgdi nærri allur hóp-
urinn okkur fram í Vatnsdal, og
skiptust þeir kunnugu í bilana
með okkur, til að geta sýnt hið
merkasta og frætt okkur um það
sem fyrir augað bar. Gekk
ferðalagið greitt, og þótt áliðið
væri dagsins, voru allir vel vak-
andi.
Næsti áfanginn var að Ás-
brekku í Vatnsdalnum, þar sem
fyrir voru á annað hundrað
Austur-Húnvetningar, svo að
unnar eins trúanlega og strang-
trúarmenn biblíuna, liggur þaö
fyrst fyrir til athugunar:
Hver heflr skrlfað
kærnna?
Enginn maður, sem les kær-
una, getur lagt á það trúnað,
að 17 ára gömul, saklaus stúika,
hafi skrifað hana. Til þess
er hún of ísmeygileg og ill-
kvittin og ber vott um siölaus-
ari hugsunarhátt en hægt er að
vænta af saklausum unglingi.
Munu síðar verða færð rök
að þessu í greininni.
Það er lika alkunnugt í bæn-
um, að a. m. k. tveir af helztu
óvinum Jónasar Þorbergssonar
hafa mikið um kæruna fjallað
áður en hún var send ráðherr-
anum, og annar þeirra meira
að segja gengið með hana milli
manna og haft hana til sýnis
heima hjá sér. — Það er of
snemmt að nafngreina þessa
menn nú. Þeir munu líka að
nú var farinn að stækka hópur-
inn, þar sem saman voru komn-
ir á fimmta hundrað manns.
Búnaðarsamband Húnvetn-
inga veitti öllum kaffi og góö-
gexðir. En því dáðumst við
mest að, hvað vel gekk að veita
öllum þessum fjölda, því þrí-
eða fjórskipta varð fólkinu við
borðin í fundarhúsinu.
Þegar góðgerðum var lokið,
og allir voru mettir, hófust
ræðuhöld og söngur. Runólíur
bóndi Björnsson á Kornsá bauð
gestina velkomna og lýsti
Vatnsdalnum. Rakti í fáum en
skýrum dráttum sögu hans, allt
frá tíð Ingimundar gamla goð-
ans á Hofi, þess mannsins, sem
taldi sín ekki að betur hefnt,
þótt banamaður sinn væri drep-
inn.
Ég kom í Vatnsdalinn fyrir 18
árum, í fyrri för sunnlenzkra
bænda, og fannst mér þá, og
finnst enn, að Vatnsdælir hafi
tvo guði: guð almáttugan og
Ingimund gamla. Er þetta ekki
sagt af því, að mér þyki þetta
ljótt, heldur það gagnstæða. Sá
hlýleiki og vinarþel, sem þeir
virðast bera til þess góða manns,
sem fyrstur byggði þessa fögru
sveit þeirra, er fagur, og ósk-
andi væri að sá friöur og göfgi,
sem fylgdi Ingimundi, mætti
xíkja sem lengst yfir byggð hans
og búum, það verður aldrei
nema til hamingju öldum og ó-
bornum.
Ég hefi séð Vatnsdalinn í sól
og fegurð um hádaginn og nú
aftur í kvöldkyrrð og nætur-
friði, og get ekkert gefið á milli.
Sveitin er alltaf jafn vinaleg og
blómleg.
í Ásbrekku var staðið við um
3 klukkutíma. Skiptust þar á
ræður, söngur og kveðskapur.
Hvergi var tekin kvæðastemma
nema i Ásbrekku. Vatnsdæling-
ar og aðrir Húnvetningar
kunna að kveða og kveða vel,
ekki sízt „Vatnsdælinga-
stemmu“ sína: „Hér er ekkert
hrafnaþing" o. s. frv. Þetta gekk
svo langt, að jafnvel við Sunn-
lendingarnir, sem aldrei kveö-
um að kalla, vorum farnir að
kveða með áður en við vissum
af. —
Ræður fluttu þarna, auk Run-
ólfs, Þorbjörn á Geitaskaröi,
séra Gunnar Árnason á Æsu-
stöðum, Jón Pálmason alþm.,
og fleiri.
Kristján Sigurðsson kennari
flutti sunnlenzkum bændum og
sjálfsögöu dragast inn í mála-
ferlin og þá upplýsast hverjir
eiga þar mesta hlutdeild.
Tilgauguriim.
Nú munu ýmsir spyrja: Hvaða
hag gátu þessir menn haft af
kærunni og hvernig gátu þeir
ýtt undir stúlkuna að leggja
kæruna fram? Þessa gátu ræð-
ur Morgunblaðið í fyrradag, þar
sem blaðið telur það „eðlileg-
ustu lausnina", að stúlkan hefði
fengið hina umþráttuðu stöðu,
útvarpsstjórinn áminningu og
málið síðan fallið „í kyrþey“, þ.
e. a. s. engin réttarhöld eða
dómsuppkvaðning farið fram.
Það er þetta, sem þessir menn
hafa talið stúlkunni trú um:
Hún þyrfti ekki annað en að
kæra, útvarpsstjórinn og ráð-
herrann myndu þá kaupa sig
undan blaðadeiium með því að
láta hana fá stöðuna. En kær-
una mátti engu að siður nota i
baktjaldahernaði gegn útvarps-
stjóra og ráðherranum, sem
þaggaði málið niður. Það mátti
meira að segja gera málið enn
svívirðilegra í augum almenn-
ings í skjóli þess, að gögnin yrðu
aldrei lögð opinberlega fram.
Enda stóð ekki á allskonar sögu-
sögnum meðan efni kærunnar
Skrif Morgunbl. 13. þ.
m., í hinu svonefnda „Jór-
unnarmáli", sýna bezt í hví-
líkt öngþveiti og hnapp-
heldu íhaldsblöðin eru kom-
in í þessu máli.
Blaöið hyggst að átelja dóms-
málaráðherra fyrir að hafa ekki
skipað lögreglurannsókn í mál-
inu, en segir þó:
„EÐLILEGAST VAR NÚ, AÐ
RÁÐHERRANN HEFÐI LEYST
MÁLIÐ f KYRRÞEY, og það
gat hann vitanlega, ef hann
hefði tekið FÖSTUM TÖKUM
á málinu strax í upphafi. —
Hann þurfti ekki annað en
sjá til þess, að stúlkan fengi
það starf í útvarpinu, er henni
var lofað og síðan gefa út-
varpsstjóra viðeigandi áminn-
ingu. ÞÁ VAR MÁLIÐ KLAPP-
AÐ OG KLÁRT.“
Geta menn hugsað sér aðra
eins framkomu og þessa! Blaðið
þykist vera að átelja dómsmála-
ráðherra fyrir að hafa ekki skip-
að lögreglurannsókn, en telur þó
jafnframt að „eðlilegasta lausn-
in“ og „föstustu tökin“ hefðu
verið fólgin í því að leysa málið
„í kyrrþey"!
Og geta menn hugsað sér
meira siðleysi í blaðamennsku
heldur en það, að telja annað
veifið að málið eigi að varða út-
konum ávarp í ljóðum, sem svo
hljóðar:
ÁVARP
til sunnlenzkra bænda og
kvenna,
16. júní 1938.
Seiðum nú til sólskinsstundar,
samúð okkar taki völd.
Ættarfylgjur Ingimundar
ykkur deili heill í kvöld.
Sjáið dalsins brúnir blíðar,
bros á vanga, svipinn hans,
ferðamönnum fj allahlíðar
flétta blóma-heiðurs-krans.
Heyrið túlka fiðlur fossa
fólksins von og dýpstu þrár,
skiptast á um ástarkossa
yndis-blóm og lækur smár.
(Framh. á 4. síðu.)
•var ókunnugt almenningi. Það
hefir t. d. borizt viða út um
landið, aö í stjórnarráðið hafi
fylgt kærunni rifin föt o. f 1.,
sem sönnunargagn!
Þessi hugsanaferill mann-
anna, sem hvöttu stúlkuna til
að kæra, sézt ljósast á því, að í
kærunni er ætlazt til að ráð-
herrann leysi málið í kyrþey,
en því verði ekki fyr en í sein-
ustu lög skotið til dómstólanna,
ÞAR SEM ÞAÐ ÁTTI ÞÓ
STRAX IIEIMA, EF ÁBURÐUR-
INN Á ÚTVARPSSTJÓRANN
VAR RÉTTUR. En þetta kemur
fram í kröfunum til ráðherr-
ans, sem nú verður vikið að.
Fjárltagslega liliðin
aðalatriði.
í blaðaskrifum um málið, er
einkum reynt að slá á strengi
siðferðisins. Það er leitazt við að
gera sem mest úr „morgun-
heimsóknum" og „blíöuatlot-
um“ útvarpsstjórans. En í þeim
kröfum, sem gerðar eru til ráð-
herrans, verður siðferðishliðin
aukaatriöi, fjárhagslega hliðin
aðalatriði.
Kröfur stúlkunnar eru þess-
ar:
„1. Að haldin verði við sig öll
varpsstjórann brottvikningu úr
stöðu hans, en hitt veifið, að
hæfilegt hefði verið „að gefa út-
varpsstjóranum áminningu í
kyrrþey" og láta málið þar með
niður falla?
Tilgaugur kærimnar
afhjúpaður.
En þessi röksemdaleiðsla Mbl.
sýnir bezt, hversu forsvarsmenn
stúlkunnar telja málstaðinn
veikan, því engum dettur í hug,
að það sé vegna útvarpsstjóra,
sem þeir hafa óskað eftir að mál-
ið væri leyst „í kyrrþey". Þessi
röksemd Mbl. afhjúpar alveg
hugsanagang þeirra: Þeir hafa
ætlazt til að skrifleg kæra hefði
þau áhrif á dómsmálaráðherra,
að stúlkan fengi hljóðalaust hið
umbeðna starf og málið yrði
þannig svæft. En kæruna mátti
eftir sem áður nota til bak-
tjaldarógs gegn útvarpsstjóran-
um.
Þeir munu áreiðanlega fáir,
að þeim undantöldum, sem töldu
stúlkuna á að kæra, er álasa
dómsmálaráðherranum fyrir að
hafa ekki farið þessa leið.
Hversvegua má ekki
ilæina í uiálinu?
Það er fleira en þetta. í um-
ræddri Morgunblaösgrein, sem
sýnir hversu illa forsvarsmenn
stúlkunnar treysta orðið á mál-
staðinn. Blöð hennar eru sífellt
að staglast á opinbenú rannsókn,
án málsliöfðunar! Þau viður-
kenna meira að segja hvað eftir
annað, að kæran sé ekki grund-
völlur til opinb. málshöfðunar
gegn útvarpsstj. Mbl. segir t. d.
í gær: „Hann (dómsmálaráðh.)
bendir á að hér sé enginn sjáan-
legur grundvöllur til opinberrar
málshöfðunar og geta sjálfsagt
allir verið sammála um það.“
Og það bætir við: „Því að til op-
inberrar málshöfðunar gat ekki
komið, nema eitthvað meira
upplýstist við prófin, en nú er
kunnugt." Nú er bað vitanlegt,
að frá stúlkunni er ekki að
vænta fleiri upplýsinga, en þegar
eru fram komnar. Af því má sjá,
að til þess er því ætlazt, að dóms-
málaráðherra fyrirskipi lög-
gefin loforð um fyrrgreint starf
Ágústu Þorkelsdóttur.
2. Ef svo er, að ráðuneytið
sjái sér ekki fært að hlutast til
um það, að ég fái starf það, sem
mér var heitið, þá biðst ég úr-
skurðar ráðuneytisins um það,
hvort sérstök þjónusta við út-
varpsstjóra, sem ég kynoka mér
við að nefna, eigi að vera skil-
yrði þess, að auðið sé aö njóta
þeirrar atvinnu í stofnuninni,
sem maður er ráðinn til“.
í seinasta lagi er svo óskað
eftir lögreglurannsókn, „ef hið
háa ráðuneyti sjái sér ekki fært
að hlutast til um að hlutur
hennar yrði réttur í þessu máli“.
Greinilegar verður það ekki
sagt, að stúlkan ætli aö láta
allt falla í ljúfa löð, — allar
„morgunheimsóknir“ og „blíðu-
atlot“ skulu gleymast og fyrir-
gefast, ef hún fái hið umrædda
starf. Þá er „allt klappaö og
klárt“, svo notuð séu orð Mbl.
En ef stúlkan fær aftur á móti
ekki hið umrædda starf, þá er
óskað eftir úrskurði um hina
siðferðilegu hlið málsins. Ann-
ars ekki.
Hugsai* saklaus
stúlka þaunlg?
Trúir því nokkur maður, að
reglurannsókn, en síðan sé eng-
inn dómur felldur í málinu. En
hver á þá að vera endir máls-
ins? Það er helzt á blöðunum að
skilja, að dómsmálaráðherra eigi
að dæma sjálfur. Hversvegna?
Af því að blöðunum af pólitísk-
um ástæðum þykir sér frekar
fært að deila á úrskurð hans en
dómstólanna og geta því haldið
áfram árásum í málinu, þó dóm-
urinn gangi á móti þeim.
Mbl. sannar það enn betur, að
forsvarsmenn stúlkunnai' vilja
fyrir alla muni losna við úrskurð
dómstólanna. Það segir berum
orðum:
„Það er nokkurn veginn fyrir
fram vitað, hver verða úrslit
meiðyrðamálsins. Stúlkan hefir
ekki möguleika (vegna .þess,
hvernig málinu er háttað), til
þess að sanna lögformlega sumt
af því, sem í skýrslunni stendur,
það verður svo dæmt „dautt og
ómerkt“ og stúlkan máske dæmd
til að greiða einhverja sekt.“
En halda menn að stúlkan geti
þá frekar unnið málið fyrir lög-
reglurétti? Halda menn að vitn-
in segi eitthvað annað hjá Jóna-
tan Hallvarðssyni en Birni
Þórðarsyni? Vitanlega verður
málið upplýst á sama hátt, hvort
sem það er hjá lögmanni eða
lögreglustjóra. Tapi stúlkan því
meiöyröamálinu, rnyndi hún
engu síður tapa fyrir lögreglu-
réttinum.
Msílið á að dæmast.
Morgunblaðið leggur mikla á-
herzlu á það, að „það verði að
krefjast þess að teknar verði
• tafarlaust skýrslur fyrir rétti af
þeim rnönnum, sem líkur eru til
að geti um málið borið, svo að
sannleikurinn komi í ljós og ekki
verði traðkað á rétti neins
manns.“
Nýja dagblaðið er þessu alger-
lega sammála, og það er einmitt
þetta, sem gert verður alveg nú
á næstunni í meiðyrðannilinu.
Málið verður EKKI AÐEINS
upplýst með „skýrslum fyrir
rétti“, HELDUR og dæmt í því.
Þegar búið er að upplýsa málið,
þá mun dómsmálaráðhcrra að
sjálfsögðu gera sínar ráðstafanir
í sambandi við þetta og annað
í rekstri útvarpsins, eftir því sem
ástæða þykir til að athuguðu
máli.
Þessi leið, sem farin hefir verið
í Jórunnarmálinu, er liin eina
rétta, því enginn borgari í land-
inu getur með nokkrum rétti
gert kröfu til annars en að dóm-
stólarnir skeri úr um mál hans.
ung, saklaus stúlka, geti hugsað
og ritað ú þennan hátt? Hér er
beinlínis sagt: Ef ég fæ tiltekið
starf, þá verða hin siðferðilegu
afbrot útvarpsstjórans gleymd,
en fái ég það ekki, skulu þau
gerð heyrum kunn. Nei, slíkt
myndi kornung, saklaus stúlka
ekki gera ótilkvödd. Til slíks
hefir hún verið kvödd af öðrum,
sem álitu það æskilegt aö fá
kæruna fram, en vildu þó fá
málið leyst í kyrþey, svo að það
yrði ekki rætt opinberlega, en
kæmi fyrir almexxningssjónir
bæði ýkt og afbakað.
Þetta er rökrétt „siðfræði"
slíkra manna, en ekki óspilltr-
ar stúlku, sem telur sig móðg-
aða yfir ósæmilegri ástleitni og
vill ná verðskulduðum hefnd-
um.
Annars minna þessar kröf-
ur talsvert á kæru, sem barst
sýslumanni ísfirðinga fyrir
mörgum árum síðan. Hún var
eitthvað á þessa leið:
„Með því að N. N. hefir lengi
haldið viö konu mína og ekki
látið af því, þrátt fyrir ítrekað-
ar áminningar, þá leyfi ég mér
hérmeð að kæra hann fyrir að
hafa skotið æðarfugl“!
Til samræmis við þetta mætti
orða hina kæruna á þessa leið:
Jórunnarmálið
Þáttur meðhjálparanna