Tíminn - 05.12.1939, Síða 2

563
TtMlM, þrigjiidaginn 5. des. 1939
141. blað
Stríðskanp^jald
og skattar
Eftir Eystein Jónsson viðskiptam.ráóh.
‘gíminn
Þriðjudafiinn 5. des.
Gríman fellur af
kommúnistum •
Atburðir síðustu vikna og
daga hafa verið þess eðlis, að
þeir geta gefið blindum sýn. Um
nokkur ár hafa ekki einungis
kommúnistar heldur líka all-
margir frjálslyndir menn, þar
á meðal „sovét-vinir“, haldið
því fram, að Rússland væri
sérstakt griðaland fyrir hug-
sjónir, jafnvel að smáríkjum
heimsins væri þar búin vernd.
íslenzku kommúnistarnir sjálf-
ir hafa slegið á þá strengi, að
Rússar myndu þjóða líkleg-
astir til að virða hið vopnlausa
hlutleysi íslands, ef á þyrfti að
halda móti harðsvíruðum á-
rásarþj óðum.
Ég hefi um mörg ár verið
mjög á annarri skoðun en þess-
ir bjartsýnu samlandar. Haustið
1923 benti ég á í kosningabar-
áttunni, að þótt ég vildi mjög
gjarnan unna friðsömum verka-
mönnum hins bezta hlutar, þá
myndi ég standa við hlið þáver-
andi höfuðandstæðings í Morg-
unblaðsliðinu, Ólafi Thors, ef
íslenzkir verkamenn hygðust að
koma málum sínum fram með
ofbeldi og byltingu. 1930, þegar
kommúnistar mynduðu flokk
sinn, hugðust þeir að stöðva
hina nýbyrjuðu síldarverk-
smiðju með ofbeldi, átti ég í úti-
stöðum við þessa nýliða og
minnti þá á orð Jóns Loftssonar
við Hvamms-Sturlu, um að
þjóðfélagið myndi hafa þyngri
hönd en þeir, ef þeir hygðust
að beita ofbeldi. Féll ofsi þeirra
niður í það sinn. Á næstu ár-
um kreppti ég allrækilega að
byltingarkenningum Einars Ol-
geirssonar og félaga hans með
greinum í tímariti kaupfélag-
anna. Kom þar í ljós, að kom-
múnistar gátu ekki með rökum
varið tilverurétt sinn hér á
landi, þar sem þróunin er hin
sjálfsagða lífsregla. Skömmu
síðar dulbjuggu kommúnistar
sig hér á landi, og leituðust við
að komast inn i sem flest hlut-
laus félög, þar á meðal íþrótta-
félög og ungmennafélög. Enn-
fremur sóttu kommúnistar á að
koma félögum sínum í sem
flesta skóla í þá átt, að láta
hina starfsömu félaga lokka
unglinga úr öðrum flokkum inn
á byltingarbrautina. Áróður
þessi bar þann ávöxt, að
nokkrir kommúnistar á Laugar-
vatni, sem stóðu undir föstu
húsbóndavaldi Einars Olgeirs-
sonar, gerðu beina uppreist móti
Bjarna Bjarnasyni skólastjóra
og hugðust að beygja hann til
hlýðni við sig. Stukku þeir síð-
an burtu eins og óvitar í slæmu
veðri, þrátt fyrir aðvaranir
skólastjóra, og mátti fremur
þakka heppni heldur en forsjá
þeirra og gætni, að þeir höfðu
ekki verra af strokuferð sinni.
Einar Olgeirsson sendi þá aft-
ur um stund í skólann til að
skapa óeirðir, en þeir fundu, að
þar voru lokaðar dyr og að þeim
var um megn að eiga í hörku-
átökum við Bjarna skólastjóra.
Fátt sýnir betur hve grunlaust
hið íslenzka mannfélag var um
þessar mundir gagnvart þess-
ari moldvörpustarfsemi er-
lendra valdhafa, að kennslu-
málaráðherrann, Haraldur
Guðmundsson, sendi Bjarna
Bjarnasyni einskonar áminn-
ingarbréf. Alþýðublaðið og Mbl.
tóku bæði í sama streng, og á
flokksþingi Framsóknarmanna,
sem haldið var litlu síðar, kom
i Ijós, að allmargir og merkir
fulltrúar voru samdóma Alþ.bl.
og Mbl. um að undirróður kom-
múnista í skólum landsins væri
aðeins saklaus leikur frjáls-
lyndra ungmenna.
Við síðustu kosningar lýsti
flokksstjórn kommúnista því
yfir, þrátt fyrir fullkomið for-
boð frá hálfu miðstjórnar
Framsóknáfflokksins, að í ýms-
um kjördæmum mundu þeir
heldur kasta atkvæðum á Fram-
sóknarmenn og Alþýðuflokks-
frambjóðendur, en að styðja
Sjálfstæðisflokkinn. Ég tók það
þá skýrt fram á fundi á Húsa-
vík, kvöldið fyrir kjördag, að ég
lýsti megnustu óbeit á því að
nokkur kommúnisti kastaði at-
(Framh. á 4. síðu)
Ég hefi undanfarið kynnt mér
lítilsháttar þær skýrslur, sem
fyrir hendi eru frá síðustu
styi’jaldarárum, um verðlag,
viðskipti og fjárhagsafkomu
þjóðarinnar. Gögn þau, sem við
er að styðjast, eru þó sorglega
ófullkomin. Þannig eru engar
heildarskýrslur til um skuldir
þjóðarinnar við útlönd fyrr en
árið 1923, og skýrslur um efna-
hag ríkissjóðs meira að segja
mjög á reiki.
Það leynir sér þó ekki, að í
síðustu styrjöld hefir fjárhag
þjóðarinnar og fjárhag ríkis-
sjóðs hrakað mjög verulega. í
ófriðarlok eru ríkisskuldirnar
taldar um 20 miljónir króna, og
munu þær að miklu leyti hafa
myndazt á stríðsárunum. Eins
og áður er getið, er hinsvegar
ekki til neitt öruggt yfirlit um
erlendu skuldirnar, en það er
auðséð á verzlunarjöfnuði
þessara ára, að þær hljóta að
hafa vaxið allverulega á stríðs-
árunum.
Það er alveg Ijóst, að áTlega
hefir verið mjög mikill tekju-
halli á búskap ríkissjóðs stríðs-
árin. Þetta mun hafa reynzt
enn háskalegra fyrir það, að á
þessum árum voru engar inn-
flutningshömlur og hafði halla-
rekstur ríkissjóðs því bein á-
hrif á viðskiptin við útlönd, til
hins verra. Hins vegar verður
ekki annað séð af þeim skýrsl-
um um verðlag, sem fyrir liggja
frá þessum tíma, en að afkoma
a. m. k. verulegs hluta þjóðar-
innar hafi verið með þeim
hætti, að hægt hefði verið að
komast hjá þessari skuldasöfn-
un, ef ekki hefði verið vanrækt
að leggja nauðsynlega skatta á
landsmenn til þess að halda
fjárhag ríkissjóðs í horfinu,
og sem þá hefði jafnframt orðið
til þess að minnka eitthvað
innflutninginn og forða að ein-
hverju leyti frá hinni óhagstæðu
niðurstöðu í viðskiptunum við
útlönd.
Viðhorfið er að ýmsu leyti
annað nú en það var í upphafi
heimsstyrjaldarinnar 1914.
Tollallöggjöf og skattalöggjöf
hefir verið miðuð við minnk-
andi utanríkisverzlun og lækk-
aðar tekjur af hverri toll- og
skatteiningu. Tollar þessir og
skattar eru því líklegir til þess
að reynast drjúgir, jafnvel þótt
nokkuð fastar sverfi að inn-
flutningsverzlun landsmanna
en verið hefir. Hér kemur einn-
ig til greina, að verulegur og
mjög vaxandi hluti tollteknanna
hefir verið tekinn með verðtolli,
NIÐURLAG
IV.
Viðhorf Guðmundar Friðjóns-
sonar til sveitanna og áhuga-
mála þeirra var með sérkenni-
legum hætti. Hann var bóndi og
bóndason, og hefir alla æfi átt
heima á sömu jörðinni í sveit.
Mikið af skáldskap hans í
bundnu og óbundnu máli er um
sveitir og sveitalíf. Hann hefir
auk þess þrásinnis tekið þátt í
málum, þar sem tekizt hefir ver-
ið á um gildi sveita og kaup-
staða. En þrátt fyrir þetta hefir
frá upphafi verið nokkur þver-
brestur í byggðatrú skáldsins á
Sandi. Þorgils gjallandi, Indriði
á Fjalli og Stephan G. Step-
hansson voru bæði bændur og
skáld og undu glaðir við hlut-
skipti sitt. Þorgils gjallandi var
einyrki eins og Guðmundur
Friðjónsson. Báðir unnu að
heyskap á sumrin og gegning-
um á vetrum. Báðir hafa rit-
að skáldsögur úr sveitalífinu.
En mikill blæmunur er á lýsing-
um þessara skálda. Þorgils
gjallandi ann jörð sinni, sveit-
inni, hestum sínum og kindum.
Honum var unun að vera heima,
og sinna þessum góðvinum sín-
um. Af því hann ann dýrunum
skilur hann sálarlíf þeirra bet-
ur en nokkurt annað íslenzkt
skáld. í bókum hans eTu engar
litsterkar yfirlýsingar um ást
sem vegna verðhækkunar af
völdum stríðsins, mun væntan-
lega gefa vaxandi tekjur að
krónutali, þótt viðskiptin drag-
ist saman. Ennfremur munu
menn til þess reiðubúnir, að
sýna töluverða fórnfýsi við nið-
urfærslu ýmissa útgjaldaliða í
fjárlögum, sem ekki er líklegt
að samkomulag hefði náðst um
að lækka á venjulegum tímum.
Móti þessu vegur hinsvegar hitt,
að ófriðurinn hefir í för með sér
ýmiskonar ný útgjöld fyrir rík-
issjóð og bæjarsjóði, og fer því
alls fjarri, að enn sé augljóst
mál, hve þungbær þessi gjöld
geta orðið.
Að öllu athuguðu er því rétt
að gera ráð fyrir því, að ríkis-
sjóður og bæjar- og sveitasjóðir
þurfi mjög á öllu sínu að halda
um það er lýkur, og hefir eng-
inn leyfi til þess að vera bjart-
sýnn í þeim efnum. Hinsvegar
er ekki heldur hollt að spá órök-
studdum hrakspám.
Ýmislegt hefir verið rætt og
ritað um þær breytingar,
sem gerðar hafa verið á
skatta- og tollalöggjöfinni
undanfarið og er ekki ástæða til
þess að fara langt út í þá sálma
nú. En hvað sem um það er hægt
að segja, þá mun ekki verða um
það deilt, að skatta- og tolla-
löggjöf landsins mun nú ólíkt
betur fallin til þess að mæta
þörfunum í sambandi við styrj-
öldina, heldur en samskonar
löggjöf var í byrjun síðasta ó-
friðar. Eigi að siður er full
ástæða til þess, að vera vel á
verði og athuga hvort sérstakra
breytinga er þörf með tilliti til
hins nýja viðhorfs, sem skapazt
hefir. Verður hér vikið að einu
sérstöku atriði.
Eitt höfuðskilyrði þess, aö
sæmilega geti farnast fjárhags-
lega á ófriðartímum, er vafa-
laust það, að ekki skapist verð-
bólga, þ. e. að hvorki verði óeðli-
leg hækkun á vöruverði eða
kaupgjaldi innanlands. Hinsveg-
ar er óhugsandi annað, en að
allveruleg verðhækkun eigi sér
stað og sennilega mjög mikil.
í sambandi við þá verðhækk-
un koma fram óskir um kaup-
hækkun, og er slíkt ekki óeðli-
legt, þegar verðhækkunin hefir
náð vissu marki. Nú er ekki ætl-
unin að ræða kaupgjaldsmálin
til neinnar hlítar, en gera hins
vegar ráð fyrir því, að kaup-
hækkun verði ekki umflúin eftir
hvaða reglum, sem farið verður.
Eins og allsstaðar annars stað-
ar tíðkast, eiga laun hér að vera
miðuð við þarfir fjöldskyldu-
hans á starfi og kjörum bónd-
ans. En sögur hans eru sam-
felldur lofsöngur um bygðina
og byggðalífið, af því að skáld-
inu þóttu kjör sín góð, og lýsti
þeim.
Guðmundur Friðjónsson lýsir
nálega ætíð erfiðleikum sveita-
lífsins, og þrekraunum bænd-
anna. Snemma mundi hann vel
„áttræðs manns torfristu tök,“
siggið í lófum, sem vinnan
skapar, og hinar knýttu
hendur erfiðismannsins. Þegar
hann er orðinn roskinn maður
fer hann í fyrsta sinn að Detti-
fossi og yrktr mikið kvæði.
Dettifoss er einskonar undra-
spegill fyrir skáld, því að hann
endurspeglar sál þeirra. Krist-
ján sá þar harmsögu lífsins og
opna gröf sína. Matthías sá al-
mætti og gæzku guðs. Einar
Benediktsson sá gullstrauma frá
virkjun og hagnýtingu aflsins,
og Guðmundur Friðjónsson sá
þar slit og þreytu hins íslenzka
bónda.
„Ekkjan við ána“ er bezta
kvæði Guðmundar Friðjóns-
sonar og það, sem lengst mun
halda nafni hans á lofti.
Það er í einu hagnýt aldarfars-
lýsing, sönn, rétt og skáldleg,
um lífsbaráttu íslendinga á
liðnum öldum. í stuttum, ljós-
um dráttum bregöur skáldið upp
mynd af sveitakonunni, eins og
manna. Það er enginn vafi á
því, að á venjulegum tímum er
mismunur á kjörum og aðstöðu
einhleypra manna og fjölskyldu-
manna ranglátlega mikill, og er
margt sem mælir með því, að
tekið væri tillit til þess við
launagreiðslUT, hvort menn hafa
fjölskyldu fram að færa eða ekki.
En við nánari athugun mun
slíkt ekki teljast fært, því að
það myndi útiloka fjölskyldu-
menn frá atvinnu.
Alveg eins og laun á venju-
legum tímum eiga að miðast við
þarfir fjölskyldumanna, þannig
myndi sennilega sú hækkun,
sem um semdist nú vegna ófrið-
arins, einnig að verða miðuð við
þeirra þarfir, enda þótt hennar
nytu fleiri. Það er mjög augljóst
mál, að kauphækkun, sem tæp-
ast nægði fjölskyldumanni til
þess að mæta erfiðleikum ófrið-
arins, mundi auka kaupgetu
einhleyps manns mjög veru-
lega. Slíkt verður í sjálfu sér að
teljast mjög óheilbrigt, þótt hjá
því verði sjálfsagt ekki komizt
við endanlega lausn kaupgjalds-
málanna.
í fyrsta lagi er það órétt-
látt, að á sama tíma, sem
flestir landsmenn munu þurfa
að þrengja mjög kost sinn, sé
viss hluti þjóðarinnar þess
megnugur að auka eyðslu sína,
og það sá hluti hennar, sem
undanfarið hefir búið við betri
kost en þeir, sem fyrir fjölskyldu
hafa að sjá.
í öðru lagi hlýtur hættan á
óeðlilegri verðhækkun og al-
mennri verðbólgu að aukast, ef
kaupgeta þeirra, sem helzt
spyrja eftir varningi, sem án
mætti vera og hafa ástæður
til að kaupa hann, eykst á þess-
um tímum.
Nú væri síður ástæða til þess
að fást um þetta, ef þess mætti
vænta, að unga fólkið sem aðal-
lega yrði aðnjótandi þessarar
raunverulegu kauphækkunar,
legði féð til hliðar að einhverju
verulegu leyti. En því er ekki að
heilsa. Það er ekki hægt að gera
ráð fyrir sliku, og veldur því
reynsla undanfarinna áratuga.
Verður ekki annað séð, en að það
sé að verða fúllkomin tízka að
einhleypir menn, ekkert síður en
fjölskyldumenn, eyði öllum
sínum tekjum og vanræki yfir-
leitt alveg að búa sig undir al-
varleg störf, hvað þá heldur
sjálfstæðan atvinnurekstur,
með því að eignast eitthvað
meðan þeir hafa til þess bezta
aðstöðu.
Þegar þetta allt er athugað,
þá verður eigi betur séð en að
það sé fyllilega réttmætt og
tímabært, að lagður verði sér-
stakur skattur á alla þá, sem
einhleypir eru, ef kaupgjald
hækkar verulega og gera þannig
meiri mun en áður hefir verið á
skattgreiðslum þeirra og fjöl-
skyldumanna. Væri mjög auðvelt
hún var i Aðaldal, og eins og
hún var hvarvetna á íslandi. En
bak við Maríu á Knútsstöð-
um, hina sjötugu ekkju, er
Guðmundur Friðjónsson sjálf-
ur. í þessu kvæði segir hann
lífssögu sína, að nokkru leyti
fyrirfram. Kvæðið er svo vel ort
og svo áhrifamikið af þvi að
þar er fólginn harmur og sárs-
auki skáldsins yfir kjörum sín-
um og þeirra manna, sem hon-
um stóðu næstir. Þessi hlið á
lífsskoðun Guðmundar Frið-
jónssonar, annars vegar ást
hans á sveitinni og lífi bænd-
anna, hins vegar sársauka-
blandin óró og hneigð til að líta
fyrst og fremst á erfiðleika
sveitafólksins, mun jafnan
verða ritskýrendum hans nokk-
urt viðfangsefni.
í Grettissögu er sagt frá því,
að eftir að Grettir hafði farið
utan, lent þar í mörgum mann-
raunum, og fengið vitneskju um
yfirburðaafl sitt, gerðist hann
ókyrr heima á Bjargi og leitaði
eftir viðfangsefnum þar sem
honum gæfist færi á að neyta
orku sinnar og yfirburða. Guð-
mundur Friðjónsson fékk
snemma óvenjulegt vald yfir
íslenzku máli. Stíll hans í ljóð-
um og óbundnu máli var frá
upphafi einkennilegur og mjög
frumlegur. Skáldinu var auð-
velt að skapa ný orð, líkingar
og málmyndir. Guðmundur
Friðjónsson hefir verið einna
starfsamastur allra sinna sam-
tíðarmanna við að gera það.sem
Egill Skallagrímsson kallaði að
bera úr orðhofi mærðar timb-
ur, máli laufgaö. Hann hefir
að koma þessu fyrir, án þess að
því fylgdi nokkur röskun á
skattalöggjöfinni að öðru leyti,
og er ekki ástæða til þess að
ræða fyrirkomulagið nánar á
þessu stigi málsins.
Eins og drepið var á hér að
framan, er að vísu ekki eins
mikil ástæða nú og í byrjun síð-
asta stríðs að óttast stórkostleg-
an tekjuhallarekstur, en þó get-
ur mjög hæglega svo farið, að
þetta viðhorf breytist fyrr en
varir.
Ennfremur er rétt að benda
á það, að ekki er annað fyrir-
sjáanlegt en að bæjarsjóðir og
sveitarsjóðir verði víða fyrir
þungum búsifjum af völdum
styrjaldarinnar, einkum þó á
þeim stöðum, þar sem verulega
hefir verið byggt á byggingar-
iönaði og öðrum iðnrekstri.
Gæti svo farið, að ekki yrði
unnt að komast hjá því að
hlaupa að einhverju leyti undir
bagga með þessum aðilum. Gæti
því að sjálfsögðu komið til mála,
að þeim væri ætlaður einhver
ákveðinn hluti af þeim skatti,
sem innheimtur væri samkvæmt
þessari uppástungu.
Ég get ekki betur séð en að
með þeirri ráðstöfun, sem hér
hefir verið drepið á, væri hægt
að slá tvær flugur í einu höggi:
Minnka þá hættu, sem óneitan-
lega er á óeðlilegri verðbólgu og
aukinni eyðslu hjá vissum hluta
þjóðarinnar og sjá ríkissjóði og
ef til vill bæjar- og sveitarfélög-
um fyrir tekjum, sem undir öll-
um kringumstæðum verða vel
þegnar, — ef ekki til þess að
mæta tekjurýrnun og erfiðleik-
um af völdum ófriðarins, þá til
þess að bæta fjárhag þeirra. En
umfram allt er sjálfsagt að bú-
ast við hinu illa, hið góða skaðar
ekki.
Fyrsta boðorð okkar i þessari
styrjöld þarf að vera það, að
kaupa ekki frá útlöndum annað
eða meira en brýn þjóðarnauð-
syn krefur. Það ættum við að
geta komið okkur saman um.
Hver króna, sem nú er spöruð í
stað þess að láta hana út úr land
inu, verður tveggja eða jafnvel
margra króna virði, þegar verð-
fallið kemur og hver króna, sem
menn taka nú að láni til þess að
kaupa fyrir hinar dýru vörur,
verður síðar að endurgreiðast
með verðlágum vörum. — Þetta
er fyrsta boðorðið og mun vænt-
anlega verða um það efni rætt
nánar í öðru sambandi.
Annað boðorðið hlýtur að
vera að gera allt, sem í okkar
valdi stendur til þess að halda
í horfi fjárhag ríkissjóðs og
bæjar- og sveitarfélaga, án
þess að slcerða framlag til
þeirra, sem hart verða úti af
völdum stríðsins og þrátt fyrir
það að búast má við auknum
kostnaði í ýmsum greinum
vegna ófriðarins.
Þess vegna er sjálfsagt, að at-
stórlega auðgað íslenzkuna og
sýnt í verki, hversu hún getur
þroskazt í höndum manna, sem
hafa meðfædda mælskulist og
stílgáfu. En eins og Gretti varð
ofraun að gæta aflsins, eins og
ríkum erfingjum verður stund-
um um megn að gæta mikilla
erfðra fjármuna, þannig fór
Guðmundi Friðjónssyni um orð-
snilld sína. Hún nýtur sín bezt
á yngri árum hans og alveg sér-
staklega í eftirmælum þeim, er
hann gerði á þrítugsaldri. En
eftir því, sem aldur færðist yfir
skáldið, varð orðkyngin og lík-
ingarnar oft nokkuð forneskju-
kenndar og íburðarmiklar.
Hann þekkti styrk sinn í með-
ferð málsins, en átti erfitt með
að gæta hófs með þessa orku.
Hliðstæð þróun er alkunn í
allri listasögu, en hvergi betur
en í starfi hinna kirkjulegu
byggingarmeistara á miðöldun-
um. í fyrstu eru bogar og súlur
kirkna • og klaustra full af
styrk, einfaldleik og samræmi.
En eftir því sem tímar líða,
verður tæknin meiri. Kirkjurn-
aT teygja sig hærra og hærra frá
syndum spiltum mannheimi.
Byggingarmeisturunum þykir
mikils um vert að sýna list sína.
Hvolfþök kirknanna verða í
höndum þeirra eins og frost-
rósir eða haglega gerð víravirki.
Þegar svo er komið, er skeiðið
runnið til enda. Listin hverfur
þá aftur að nýju formi og nýj-
um einfaldleik.
Tvö tímabil eru þýðingarmest
í skáldferli Guðmundar Frið-
j ónssonar. Annarsvegar eru
æskuljóð hans, og þar nær
Tíl samvinnumanna
Fyrir nokkrum dögum fékk
ég bréf frá samvinnuheildsöl-
unni Midland Cooperative
Wholesale í Minneapolis,
Minnesota, í Bandaríkjunum. í
þessu bréfi er skýrt frá því, að
samvinnufélögin í ríkjunum
Minnesota og Wisconsin hafi
stofnað til ungherjafélaga
samvinnumanna á aldrinum 15
til 19 ára. Margt af þessu unga
fólki langar til að komast í
bréfasambönd við samvinnu-
fólk á svipuðum aldri í öðrum
löndum. Samvinnuheildsalan
biður mig þess vegna að grensl-
ast eftir, hvort ungir íslenzkir
samvinnumenn, eða samvinnu-
konur, vildu ekki skrifast á við
stallsystkini sín vestur þar. Ef
óskað er að skrifa á islenzku í
stað ensku, telja þeir sig geta
séð um þýðingu á bréfunum.
En bréf, sem koma að vestan,
yrðu að sjálfsögðu á ensku og
mætti þá þýða þau hér.
Þar eð ég álít, að ungt ís-
lenzkt samvinnufólk myndi
bæði bæði fræðast og þroskast
við að kynnast hugsunarhætti
amerísks samvinnufólks á sín-
um aldri, er mér ljúft að vera
milligöngumaðuT um þetta. Ég
bið því þá, sem vilja sinna þessu
boði, að senda mér nöfn sín og
heimilisföng, ásamt upplýsing-
um um áhugamál, sem þeir
kynnu sérstaklega að vilja
skrifast á um, auk samvinnu-
mála. Ég myndi svo senda upp-
lýsingarnar vestur til sam-
vinnuheildsölunnar þar, sem
síðan kæmi þeim til unga fólks-
ins, sem komast vill í bréfasam-
bönd. Heimilisfang mitt er:
Sambandshúsið, Reykjavík.
Minnesota og Wisconsin eru
næstu ríkin fyrir vestan vötnin
miklu norður við landamæri
Canada. Þar eru víðlend bænda-
héruð og nokkrar iðnaðarborgir.
íbúarnir eru margir ættaðir af
Norðurlöndum. í Wisconsin
munu Finnar flestir, en Svíar í
Minnesota. Þar er einnig all-
margt íslendinga. í þessum ríkj -
um hefir samvinnuhreyfingin
náð mikilli útbreiðslu, eftir því
sem gerist í Ameríku. Midland
Cooperative Wholesale er mið-
stöð samvinnuhreyfingarinnar
þar, og sameinar bæði fræðslu-
starfsemi og verzlun. Verzlunar-
umsetning þess er nú álíka mik-
il og Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga og fer hratt vax-
andi. En félagsmannatala þess
er þegar orðin mörgum sinnum
meiri en S. í. S.
Ragnar Ólafsson.
huga gaumgæfilega allar uppá-
stungur, sem framkoma um
réttmætar tekjuöflunarleiðir
jafnhliða því, sem almenn sam-
tök þarf að efla um sparnað og
niðurfærslu eldri útgjalda.
Eysteinn Jónsson.
hann hámarki i kvæðinu „Ekkj-
an við ána“. Hins vegar eru
sveítasögur þær, sem hann rit-
ar á miðjum aldri. Þar er
„Gamla heyið“ fullkomnasta
verkið, og fyrirmyndin tekin
heima í dalnum, eins og í ljóð-
inu um Maríu á Knútsstöðum.
í sveitasögum sinum tekur
skáldið efnið svo að segjá við
bæjarvegginn. Hann lýsir lfs-
baráttu fólks í sveitinni. Hann
þekkir efnið vel, og hann hefir
gáfu til að lýsa því, sem fyrir
augu ber. Þorgils gjallandi og
Guðmundur Friðjónsson hafa
gert skáldverk sín úr sveitalíf-
inu eftir eigin sýn. Þess vegna
eru myndir þessara skálda
raunverulegri heldur en þeirra
manna, sem lýsa byggðunum úr
fjarsýn eftir að þeir hafa sjálf-
ir flutt burt og búa við önnur
lífskjQT. En munurinn á við-
horfi Þorgils gjallanda og Guð-
mundar Friðjónssonar er eins og
á sumardögum við Skjálfanda-
flóa og í Mývatnssveit. Strax
eftir hádegi nær svöl hafgolan
tökum á byggðunum sem næst-
ar eru hafinu, en í Mývatnssveit
vermir sólin hina skjólsælu
byggð fram til kvölds. Skáldin
lýsa mannlífinu frá þeim sjón-
armiðum, sem hvert þeirra
þekkir bezt af eigin reynd.
Erfiðleikar daglegrar lífsbar-
áttu, og ýmiskonar mótgangur
frá öðrum mönnum og vant-
andi samúð í heimahögum
leiddu til þess, að á seinni árum
var Guðmundi Friðjónssyni ekki
alltaf fullljóst, hve aðstaða hans
í íslenzkum bókmenntum var
orðin sterk. Honum hætti til að
J6MS JÓNSSOIVt
Guðmundur Fríðjónsson