Tíminn - 09.01.1940, Blaðsíða 1

Tíminn - 09.01.1940, Blaðsíða 1
RITSTJÓRAR: GtSLI GUÐMUNDSSON (&bm.) ÞÓRABINN ÞÓRARINSSON. FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: JÓNAS JÓNSSON. ÚTGEFANDI: FR AMSÓKN ARFLOKKURINN. RITSTJÓRNARSKRIFSTOFVR: EDDUHÚSI, Llndargötu 1 D. SÍMAR: 4373 og 2353. AFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Llndargötu 1 D. Síml 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA hj. Simar 3948 og 3720. 24. árj{. Reykjavík, þriðjudagiim 9. janúar 1940. Utanríkísverzlunín 1939 Ef reiknað er með sama gengi og 19 3 8 var innflutningurmn 1 millj. kr. meiri og útflutn- ingurinn 2.5 millj. kr. minni en þá. 3. blað Rúmenskir landamœraverðir á landamœrum Rússlands og Bessarabíu, sem Rússar vilja fá aftur. Carol kon- ungur flutti þar rœðu á laugardagínn og sagði að Rúmenar myndu heldur berjast en afhenda eitt fet af landi Flugher Rússa Eins og skýrt var frá í seinasta blaði, hefir hagstof- an nú lokið bráðabirgðayfir- liti um utanríkisverzlunina á síðastl. ári. Þykir rétt að skýra hér nánar frá niður- stöðum og ýmsum atriðum í því sambandi. Bráðabirgöayfirlit Hagstof- unnar um utanríkisverzlunina 1938 og 1939 hefir verið sem hér segir, en þess ber að geta, að það breytist nokkuð við end- anlegt uppgjör: 1939 1938 kr. kr. Útflutningur ... 69.527.000 57.752.000 Innflutningur .. 61.150.000 49.102.000 Hagst. jöfnuður 8.377.000 8.650.000 Til þess ber að taka tillit, að sökum gengislækkunarinnar á árinu, eru þessar tölur ekki sam- bærilegar. Sé reiknað með sama gengi og var 1938 verður inn- flutningurinn á seinasta ári 50.184 þús. kr. og útflutningur- inn 55.216 þús. kr. Samkvæmt þessum tölum verður hagstæð- ur verzlunarjöfnuður á árinu 5.032 þús. kr. eða 3.6 millj. kr. óhagstæðari en hann var 1938. Hinsvegar ber að gæta þess, þegar verzlunarjöfnuðurinn er borinn saman við fyrra ár, að í innflutningnum eru eftirtaldir liðir, sem greiddir eru af láns- fé og verður því að taka sérstak- lega til greina: Esja ........... kr. 2.000.000.00 Laxárvirkjun ... — 1.000.000.00 Hitaveitan ....... — 300.000.00 Samtals kr. 3.300.000.00 Einnig ber að taka tillit til þess, að um áramótin voru meiri birgðir í landinu af útflutnings- vörum, aðallega síldarolíu, en var um fyrri áramótin. Vínnustödvun í Keflavík Sjómenn vilja heldur hlutaráðningu en ákvedið kaup Um þessar mundir stendur yfir ágreiningur meðal sjó- manna og útgerðarmanna í Keflavík um kjör háseta á fiski- bátum, og hafa fiskiróðrar eigi hafizt þar enn af þeim sökum. Tildrög ágreinings þessa eru þau, að verklýðs- og sjómanna- félag Keflavíkur samþykkti á fundi 29. nóvember í haust, með tilvitnun í 4. grein gengislag- anna, um að sjómenn geti kraf- izt hlutaráðningar á fiskiskip- um, að velja þann kost, að á komandi vertíð yrðu sjómenn ráðnir upp á hlutaskipti í Keflavík. Höfðu sjómenn í Keflavík tvennskonar samn- inga við útgerðarmenn, aðra um kaup og ágóðahluta, hinn um hlutaskipti, sem hægt var að grípa til, ef báðir aðilar urðu á eitt sáttir um það. Með sam- þykkt og staðfestingu gengis- laganna litu sjómenn svo á, að þetta ákvæði væri upphafið, á svipaðan hátt og ákvæði ým- issa vinnusamninga um kaup- breytingu, ef til gengislækkun- ar yrði gripið, og gætu því sjó- menn krafizt hlutaskiptakj ara, án þess að eiga um sérstaka samninga við útgerðarmenn. Útgerðarmenn vildu ekki sinna þessu, og vildu ráða til sín sjó- menn samkvæmt fyrri kjörum, með kaupi og ágóðahluta. Einn- (Framh. á 4. siðu.) Þá var á árinu lagt kapp á aðdrætti ýmissa nauðsynja, einkum matvæla, eldsneytis og vara til framleiðsluþarfa. Eru sennilega meiri birgðir af þess- um vörum nú en voru í árslok 1938. Innflutningur á efni til opin- berra framkvæmda, og aukinnar framleiðslustarfsemi nam á ár- inu sem hér segir: Hafnir, vitar, bryggjur .. kr. 370.000 Síldarverksmiðjur, lýsis- bræðslur og frystihús .. — 630.000 Efni til báta- og skipasm. — 300.000 Vélar í fiskiskip ...... — 1100.000 Skip önnur en Esja ..... — 1000.000 Samtals 3.400.000 Vegna ófriðarins hækkuðu flutningsgjöld mjög mikið síð- ari hluta ársins. Þar sem þau eru talin með í verði innflutn- ingsins verður útkoman óhag- stæðari en ella. Hinsvegar eru þau ekki talin með í verði út- flutningsins. Með tilliti til þess, sem hér hefir verið skýrt frá, virðist heildarniðurstaðan sízt lakari en búast mátti við, en hún gef- ur samt vissulega síður en svo tilefni til neinnar bjartsýni. Það er augljóst, að gj aldeyrisástand- ið hefir versnað á árinu, þar sem talsvert skortir á, að náðst hafi hafi fullur greiðslujöfnuður. Sömuleiðis má búast við, að verð innflutningsvaranna muni hækka hlutfallslega meira en verð útflutningsvaranna. Sú varð líka reynslan í seinustu heimsstyrjöld. Eina bjargræði þjóðarinnar til að verjast stór- feldu áfalli i þessum efnum, er að draga sem mest úr innflutn- ingnum og auka notkun inn- lendra vara. Öll þjóðin þarf að sameinast um það. Vetrarvertlð er nú byrjuð í flestum verstöðvum við Faxaflóa; hófst upp úr áramótunum. Munu fleiri vélbátar verða gerðir út til fiskveiða frá þessum verstöðvum en áður. Á Akranesi hófust róðrar á annan í nýári og eru nú dag- lega 8—12 bátar á sjó, en 13 munu vera byrjaðir fiskisókn. Alls munu um 20 bátar ganga til fiskjar frá Akranesi í vetur, þar af einn leigubátur úr Reykjavík, hitt allt heimabátar. Held- ur færri bátar verða gerðir út i vetur frá Akranesi en í fyrra. Afli er yfir- leitt tregur og hefir aflinn verið 4—15 smálestir. Togarar hafa keypt flskinn, þorsk á 15 aura pundið og ýsu á 20 au. Stór bátur hefir verið i smíðum i sklpa- smíðastöðinni á Akranesi og er hann að heita má fullgjör og veröur væntan- lega settur á flot um miðjan mánuð- inn. í Reykjavík hefir einn bátur byrjað róðra, en lítið fiskað. í Sand- gerði verða um 40 bátar í vetur, margir þeirra aðkomubátar. Er fiskisókn það- an byrjuð, en afli misjafn og yfirleitt litill. Úr Keflavík og Njarðvíkum munu 50—60 vélbátar sækja sjó, en sjósókn er enn eigi byrjuð, þar eð ágreiningur hefir risið Upp milli sjómanna og út- gerðarmanna um rétt sjómanna til að krefjast hlutaskipa í stað kaups, sam- kvæmt gengisiögum. t t r Trausti Þórðarson á Háleggsstöðum i Deildardal i Skagafirði, ritar Tíman- um: Hér um slóðir hófst sláttur al- mennt um 20. júnímánaðar, um hálfum mánuði fyrr en venjulega. Grasspretta var yfir meðallag, sérstaklega á tún- um, og fengu bændur meiri uppslátt heldu en nokkru sinni áður, bæði vegna þess hve fyrri sláttur var snemma hirtur og vegna hinnar óvenjulegu Það hefir vakið talsverða furðu, hversu rússneska flug- hernum hefir orðið lítið ágengt í Finnlandi, þar sem hann hafði af ýmsum verið álitinn stærsti flugher veraldar. Helztu orsak- irnar á þessari lélegu frammi- stöðu rússneska flughersins eru taldar þessar: Samkvæmt alþjóðlegum skýrslum um flugher stórveld- anna hafa Rússar átt fleiri hernaðarflugvélar en nokkurt annað stórveldi á síðastliðnu hausti, nema ef vera kynni Þýzkaland. En hins ber að gæta í þessu sambandi, að megnið af flugvélum Rússa voru orðnar nokkurra ára gamlar og stóðu því langt að baki nýjum flug- vélategundum, en framfarirnar í flugvélaiðnaðinum hafa orðið geysilegar á síðari árum. Þótt Rússar ættu flestar hernaðar- sprettutíðar, sem hélzt fram á haust. Heyskapur varð því í mesta lagi hjá þeim bændum, er höfðu nægjanlegan mannafla eða nota heyvinnuvélar. Á- setningur er með bezta móti og er þó sauðfé nokkru fleira í Hofshreppi heldur en það var síðastliðið ár. Búfé í hreppnum er nú: Sauðfé 4478, naut- gripir 205, hross 326. Heybirgðir voru í haust samkvæmt mælingum eftir- litsmanna: Taða 12612 hestburðir og úthey 12220 hestburðir. Uppskera úr görðum var víðast hvar ágæt. Aðal- lega eru ræktaðar kartöflur og rófur, en sumstaðar grænmeti og káltegundir. Pærist slík ræktun í vöxt. í Hofsósi heflr verið haldið námskeið í mat- reiðslu grænmetis og sóttu það all- margar konur úr hreppnum. Kennarl var Rannveig Lindal frá Sauðárkróki. Tiðarfar hefii- verið mjög gott í haust og snjólétt lengst af. Sauðfé gekk úti þar til 10. nóvember, en hross hafa víða gengið fram að þessu. Fiskafli hefir verlð sæmilegur á Hofsós, en sérstaklega var þar þó góður síldarafli í haust. Hefir síldin mestmegnis verið verkuð til útflutnings og tekur Kaup- félag Austur-Skagfirðínga hana til söltunar og sér um sölu á henni fyrir sjómennina. — Sauðfé var í vænzta lagi í haust. Jafnaðarþyngd dilka, er slátrað var í sláturhúsinu í Hofsós, var rösklega 14 kilógrömm. En margir bændur á þessum slóðum reka slátur- fé til Siglufjarðar að sumi-inu, og þar á meðal vænstu dilkana oft og tíðum. Bezta meðalþyngd sláturdilka hafði Helgi Guðmundsson á Melum við Hofsós, 18,5 kgr. kjöts. Vænstl dilkur- inn, sem Helgi lét slátra, hafðl 25 kg. þungan skrokk. flugvélar, skorti mikið á, að flugvélaeign þeirra væri sam- bærileg við flugvélaeign hinna stórveldanna. Ástæðan til þess, að Rússar áttu fleiri hernaðarflugvélar en hin stórveldin, er sú, að þeir byrjuðu miklu fyrr vígbúnaðar- kapphlaupið og áttu orðið stór- an flugflota, þegar flugher hinna stórveldanna var til- tölulega lítill. Síðan vigbúnað- arkapphlaup stórveldanna hófst fyrir alvöru hafa Rússar hins vegar ekki staðizt þá samkeppni og þess verður því ekki langt að bíða, að flugvélaeign hinna landanna verður orðin langtum meiri. Nýjustu flugvélar Rússa standa líka langt að baki hinum nýju flugvélum hinna stórveldanna. Rússar hafa frá fyrstu tíð orðið að notast við erlendar upp- fyndingar í flugvélaiðnaðinum, en á síðari árum hefir verið mjög erfitt að fá þær, þar sem hvert stórveldið um sig hefir kappkostað, að ná sérleyfi á uppfyndingum hugvitsmanna sinna. Einkum studdust Rússar við Þjóðverja í þessum efnum meðan þeir voru að koma fótum undir flugvélaiðnað sinn, en síðan nazistar komu til valda í Þýzkalandi hafa þeir ekki feng- ið neina sérstaka aðstoð þaðan. En þetta er ein meginorsök þess, að flugvélar Rússa standa orðið langt að baki hinum nýju flugvélategundum hinna stór- veldanna. Þótt Rússar hafi mjög margar flugvélaverksmiðjur er fram- leiðslan ekki að sama skapi mikil og er nú orðin langt- um minni en hjá hinum stór- veldunum síðan þau hófu vig- búnaðarkapphlaupið fyrir al- vöru. Ein veigamesta orsök þessa er sú, að Rússa skortir mjög til- finnanlega sérfræðinga og sér- lærða verkamenn og vinnu- árangurinn verður því langtum minni en hjá sambærilegum fyr- irtækjum i Þýzkalandi, Englandi, Frakklandi og Bandaríkjunum. Er það raunar mjög eðlilegt, þar sem Rússar eru tiltölulega nýir af nálinni sem iðnaðar- þjóð. Þá hamlar það einnig flug- vélaframleiðslu Rússa, að t. d. framleiðsla mótora er hlutfalls- lega mun minni en framleiðsla flugvélanna sjálfra. Þá er álitið, að flugmenn Rússa standi til jafnaðar að baki flugmönnum annarra stór- velda. Einstaka rússneskir flug- menn hafa unnið mjög glæsi- leg flugafrek, en þrátt fyrir itr- ustu viðleitni þess opinbera hefir ekki tekizt að ná almenn- um árangri í þeim efnum. Finn- landsstyrjöldin þykir sérstak- lega hafa leitt þetta í ljós og einkum hefir þar komið fram, að rússneskir flugmenn eru hinir mestu klaufar í þvi, að varpa sprengjum. Vegna þess hve flugvéla- framleiðsla Rússa stendur langt að baki flugvélaframleiðslu hinna stórveldanna þykir ljóst, að Rússar myndu verða undir i lofthernaðinum, ef þeir lenti í stórstyrjöld. Getur þetta m. a. verið ein skýringin fyrir þvi, að Stalin kaus frekar frið við Þýzkaland en að halda áfram baráttunni gegn nazismanum. Einnig skýrir þetta þær lausa- fréttir, sem oft hafa heyrzt und- anfarið, að Rússar óski aðstoð- ar þýzkra sérfræðinga í stórum stíl. Aðrar fréttir. Helztu tíðindi frá Finnlandi eru þau, að Finnum hefir enn tekizt að tvístra rússnesku her- fylki (15 þús. manns) á Suomi- salmivígstöðvunum. Féllu 1000 Rússar og fjölmargir voru tekn- ir til fanga. Herfang Finna var geysimikið, 43 skriðdrekar, 300 brynvarðar bifreiðar, 100 fall- byssur, mörg hermannaeldhús, fjöldi léttra hergagna, skot- færabirgðir o. fl. Fyrir nokkru síðan tvístruðu Finnar öðru herfylki á þessum slóðum, en Rússar leggja mikið kapp á þessar vígstöðvar, því þarna er stytzta leiðin til botneska fló- ans. — Á Sallavígstöðvunum og Kyrjálanesi hafa verið miklar orustur undanfarið, en engaT breytingar orðið á aðstöðu herj- anna. Ensk blöð ræða mikið brott- för Hore Belisha úr hermála- ráðherraembættinu. Ljúka þau öll miklu lofsorði á starf hans og krefjast fullra skýringa á afsögninni. Líklegt þykir, að á- grelningur hafi risið milli hans og herforingjanna og hafi Chamberlain tekið máli herfor- ingjanna. Af blaðaummælum verður það helzt ráðið, að Hore Belisha hafi verið talinn einn duglegasti maður strlðsstjórn- arinnar og getur því fráför hans haft víðtækar afleiðingar fyrir stjórnina. Mælt er að Chamber- lain hafi boðið honum annað embætti, en hann hafi ekki vilj- að þiggja það. Utanríkismálaráðherrar Ítalíu og Ungverjalands áttu fund með sér um helgina og varð árang- ur hans sá, að þessi lönd munu geTa með sér varnarbanda- lag. Álitið er að ítalir reyni að fá Jugoslaviu til þess að verða aðila í bandalaginu. Carol Rúmenfukonungnr var á ferð um helgina í Bessarabíu, en það er hérað það, sem áður tilheyrði Rússum og þeir vilja fá aftur. Carol flutti þar ræðu og sagði að Rúmenar myndu (Framh. á 4. síðu.) Á víðavangi Furðulegur atburður gerðist í neðri deild seinasta dag þings- ins. Eins og áður hefir verið get- ið, báru fimm Framsóknar- menn íram eftirfarandi tillögu: „Alþingi ályktar að skora á rík- isstjórnina að láta undirbúa fyrir næsta þing tillögur um reglur fyrir útreikningi á verð- breytingum á íslenzkum fram- leiðsluvörum, sem hafa mætti á hverjum tíma til hliðsjónar við ákvarðanir um laun embættis- manna og starfsmanna ríkis- ins og annað kaupgjald í land- inu“. í sambandi við umræð- urnar um kaupgjaldsmálin gat viðskiptamálaráðherra þess sér- staklega, að Framsóknarflokk- urinn hefði talið æskilegt, að hægt hefði verið að taka slíka hliðsjón til afkomu framleiðsl- unnar við ákvörðun kaupgjalds- ins, en þar sem ekki væri búið að finna heppilegan grundvöll fyrir slíkan útreikning, hefði iað ekki verið hægt að þessu sinni og myndi Framsóknar- flokkurinn því leggja til að það yrði gert fyrir næsta þing. í samræmi við þetta var framan- greind tillaga framkomin. * * * Þegar kom til atkvæðagreiðslu um tillöguna óskaði Haraldur Guðmundsson eftir því, að það yrði borið upp sér í lagi, hvort hafa ætti hliðsjón af slíkum út- reikningi við ákvörðun launa- mála og kaupgjalds. Var fyrri- hluti síðan samþykktur en síð- ari hlutinn (hann hefst á orð- unum ,,sem hafa mætti o. s. frv.) felldur að viðhöfðu nafna- kalli með 14:11 atkv. og þykir rétt að greina frá afstöðu hvers einstaks þingmanns. Með tillög- unni greiddu atkvæði: Bergur Jónsson, Bjarni Ásgeirsson, Bjarni Bjarnason, Eysteinn Jónsson, Helgi Jónasson, Jón í- varsson, Jörundur Brynjólfsson, Skúli Guðmundsson, Steingrím- ur Steinþórsson, Sveinbjörn Högnason, Þorsteinn Briem. Á móti tlllögunni greiddu at- kvæði: Ásgeir Ásgeirsson, Einar Olgeirsson, Emil Jónsson, Finn- ur Jónsson, Garðar Þorsteins- son, Gísli Sveinsson, Haraldur Guðmundsson, ísleifur Högna- son, Jakob Möller, Ólafur Thors, Sigurður E. Hlíðar, Sigurður Kristjánsson, Thor Thors og Vilmundur Jónsson. Aðrir þing- menn sátu hjá eða voru fjar- verandi. * * * Það kemur engum á óvart, þótt kommúnistar greiði at- kvæði á þennan hátt. Þeirra markmið er að eyðileggja fram- leiðsluna og skapa atvinnuleysi og óáran, sem verði heppilegur jarðvegur fyrir byltinguna. Hitt er kynlegra, að þingmenn Sjálf- stæðisflokksins og Alþýðu- flokksins skuli greiða atkvæði á sama hátt og kommúnistar í þessu máli. Er þeim enn ekkí ljóst, að framleiðslan er undir- staða allra launagreiðslna og kaupgjalds? Ef framleiðslunni er þyngt meira en hún er fær um að rísa undir, verða afleið- ingarnar ekki aðrar en þær, að hún stöðvast að meira eða minna leyti og atvinnuvand- ræði og neyð koma í stað henn- ar. Þess vegna verður kaup- gjaldið fyrst og fremst að mið- ast við afkomu framleiðslunn- ar. Eða halda þessir þingmenn kannske, að þótt það hafi lán- ast að reka einstaka fyrirtæki eins og t. d. Kveldúlf og félag Finns á ísafirði, með stórfelldu tapi ár eftir ár, að bankarnir geti almennt risið undir slikum skuldafyrirtækjum og viðskiptí bankanna við þau séu til ein- hverrar fyrirmyndar? Þessir háu herrar ættu ekki að vaða í slíkTi villu og þeir ættu heldur ekki að halda, að baráttan fyrir þessu máli hafi verið kveðin niður með þessari atkvæðagreiðslu. Henni verður haldið áfram af bændum, smáútgerðarmönn- (Framh. á 4. síðu.) -A. KROSSG0TUM Vetrarvertíð að hefjast við Faxaflóa — Úr Hofshreppi í Skagafirði

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.