Tíminn - 30.03.1940, Blaðsíða 1

24. árg.
Reykjavík, langardaginn 30. marz 1940
Flokksstarfsemi, sem ekki
samrýmist öryggí landsins
Þingsáiyktunartillaga frá Jónasi Jónssyni,
Pétri Ottesen og Stefáni Jóh. Stefánssyni.
/ seinustu heimsstyrjöld urðu hermennirnir á fremstu vígstöðvunum löngum að haldast við í óvistlegum skot-
gröfunum. Nú hafa þeir allgóðar íbúðir í neðanjarðarbirgjum Magniotlínunnar og Sigfriedlínunnar. Framan
við aðalvarnarvirkin eru þó hafðar slcotgrafir með líku sniði og í seinustu heimsstyrjöld og er meðfylgjandi
mynd af litlum hluta þeirra.
Sænski járnmálmurinn
Geta Þjóðverjar verid án hans?
35. blað
í sameinuðu þingi hefir
verið lögð fram þingsálykt-
unartillaga vegna flokks-
starfsemi, sem er ósamrým-
anleg öryggi ríkisins. Flutn-
ingsmenn hennar eru Jónas
Jónsson, Pétur Ottesen og
félagsmálaráðherra.
Tillagan er svohljóðandi:
„Sameinað Alþingi ályktar að
lýsa því yfir, að það telur ekki
viðunandi, að þeir menn gegrni
trnaðarstörfum fyrir þjóðfélag;-
ið, eða sé sýndur vottur um sér-
stakt traust og viðurkenningu
ríkisins, sem vitanlegt er um að
vilja gerbreyta þjóðskipulaginu
með ofbeldi, koma íslandi undir
erlend ríki, standa í hlýðnisað-
stöðu um íslenzk landsmál við
valdamenn í öðrum þjóðlöndum
eða vinna á annan hátt gegn
fuliveldi og hlutleysi ríkisins, svo
sem með því að starfa í pólitísk-
um félögum með einræðisskipu-
lagi, sem er ósamrýmanlegt efni
og anda stjórnarlaga í lýðfrjáls-
um löndum.“
í greinargerð fyrir tillögunni
segir svo:
„Stjórnskipun íslands og ann-
arra lýðfrjálsra landa byggist á
hinni ensku þingstjórnarfyrir-
mynd, sem þróazt hefir um
margar aldir. Þingræðisstjórn er
framkvæmanleg þar, sem þjóð
skiptist í ákveðna, varanlega
flokka um landsmál, hlýðir lög-
um landsins og borgararnir
standa saman um sæmd og
vanda þjóðarinnar út á við, án
tillits til skoðanamunar um inn-
anlandsmál.
En um leið og einn eða fleiri
flokkar í þingræðislandi byrja
að óhlýðnast landslögum, beita
ofbeldi í stað röksemda og jafn-
vel gerast undirlægjur valda-
manna í öðrum ríkjum, þá er
hætt við, að meðferð almennra
mála í þvi landi hverfi af grund-
velli laga og réttar yfir í ofbeld-
isathafnir og þjónustu við erlent
vald. Ef um smáþjóð er að ræða,
þarf sjaldan lengi að bíða eftir
því, að hún glati frelsi sínu. Sú
var líka raunin um íslenzka lýð-
veldið á 13. öld. Konungur og
kirkjuvald í öðrum löndum náðu
floksfylgi á íslandi. Fylgismenn
þessara tilnefndu valdhafa töldu
sig hafa meiri skyldur við er-
lenda húsbændur heldur en
þjóð sína. Þessir íslendingar
KONUR TAKA VIÐ
STORFUM KARLA
/ öllum styrjaldarlöndunum hefir fjöldi
kvenmanna tekið að sér störf karl-
manna, sem hafa verið kvaddir til her-
þjónustu. í Englandi er ráðgert að 4
millj. kvenna verði kvaddur til slikra
starfa. Er hér um að rœða hin ólíkustu
störf, skrifstofuvinnu, verksmiðjuvinnu,
landbúnaðarvinnu o. s. frv. Hér á
myndinni sjást þýzkar stúlkur, sem
vinna í járnsmiðju.
brutu niður frelsi og sjálfstæði
landsins fyrir útlenda harð-
stjóra og eftir skipun þeirra. í
margar aldir leið islenzka þjóð-
in þungar raunir fyrir glapræði
feðra sinna og frelsissviptingu.
En nú virtist vera að því komið,
að íslenzka þjóðin gæti orðið
frjáls í annað sinn og óháð er-
lendu valdi. Þá byrja, þótt í smá-
um stíl sé, hliðstæðar lands-
málaöfgar við það, sem tíðkaðist
á Sturlungaöldinni. Á íslandi
koma frarn raddir um, að þjóðin
eigi að afhenda sjálfstæði sitt
og ganga undir erlent vald að
nýju. Til stuðnings þessari til-
lögu er bent á ýmiskonar augna-
blikshagnað, sem myndi leiða af
framsali sjálfstæðis og lands-
réttinda. Þá er vitað um aðra
íslenzka menn, sem fengið hafa
fé frá erlendri byltingaþjóð til
útbreiðslustarfsemi sinnar, enda
taka þessir menn mikið tillit til
hinna erlendu velgerðarmanna í
málafylgju sinni. Þessir menn
hafa á undangengnum árum
freklega mælt með ofbeldi sem
heppilegustu aðferð í landsmála-
starfseminni. Loks bólar hér á
landi á samtökum um félagsmál,
sem eru sýn’ilega sniðin eftir er-
lendum fyrirmyndum, þar sem
öfgamenn hafa brotið þingræðið
á bak aftur og sett harðstjórn í
staðinn.
Með ályktun þessari er stefnt
að því að safna fylgi lýðræðis-
vina í þinginu til varnar vegna
frelsis lands og þjóðar. Þeir
menn, sem vilja ekki hlíta nú-
verandi þjóðskipulagi, geta tæp-
lega ætlazt til, að þeim verði fal-
ið aö standa á verði um rétt og
hagsmuni þess þjóðfélags, sem
(Framh. á 4. síðu.)
Herskíp víð Grímsey
Samkvæmt fregn frá frétta-
ritara blaðsins í Grímsey sást
þaðan í gær stórt herskip í
noxðvestur af eyjunni.
Undanfarin ár hefir á vegum mæði-
veikivarnanna verið aflað upplýsinga
um sauðfjártölu á svæði því, sem
mæðiveikin er landlæg á, sem sé vestan
Þjórsár og Héraðsvatna. Tíminn hefir
kynnt sér yfirlit það, er nú er nýlokið
við, og er sauðfjártalan þar miðuð við
árslok 1939. Samkvæmt skýrslum þess-
um nemur fækkun sauðfjár á um-
ræddu svæði alls 48319 kindum frá því,
er gefið var upp við vorframtal árið
1936. En þess er að gæta, að i yfirliti
þessu eru heilar sýslur, sem mæðiveik-
in hefir aldrei komið í, eins og ísa-
fjarðarsýsla. Þessar tölur bera með sér,
að nokkur fjölgun sauðfjár hefir orðið
í þessum héruðum frá því í árslok 1938.
Nemur hún alls 15735 kindum. Er sú
fjölgun mest í Vestur-Húnavatnssýslu,
3645 kindur, Mýrasýslu 3466 kindur,
Austur-Húnavatnssýslu 2848 kindur, og
Skagafjarðarsýslu vestan vatna 1996
kindur. Þó er féð enn stórum mun
færra í hinum verst leiknu héruðum
heldur en það var talið að vori 1936.
Nemur sá mismunur 12268 í Vestur-
Húnavatnssýslu, 11751 i Mýrasýslu,
10384 í Árnessýslu, 9561 í Borgarfjarð-
arsýslu, 6640 í Austur-Húnavatnssýslu
og 5266 í Dalasýslu. Nemur fækkunin
14,7 af hundraði allt upp í 41,3 af
hundraði í þessum héruðum. Er það
Vestur-Húnavatnssýsla, sem hefir orðið
hlutfallslega harðast úti, en Borgar-
fjarðarsýsla og Mýrasýsla eru einnig
mjög hart leiknar, því að þar nemur
fjárfækkunin meira en þriðjungi. Á
öllu svæðinu nemur fækkunin 13,4 af
Það virðist almenn skoðun, að
sænski járnmálmurinn sé ein
helzta undirstaða þýzka vopna-
iðnaðarins. Einkum virðist þessi
skoðun útbreidd hjá Banda-
mönnum.
Fyrir nokkru síðan hefir
sænskur málmfræðingur, Gerard
de Geer, gert þetta að umtals-
efni í tímaritinu „Le Nord“. Er
niðurstaða hans sú, að framan-
greind skoðun sé ekki á fullum
rökum byggð.
Röksemdir hans eru í stuttu
máli þessar:
Árið 1938 nam innflutningur á
járnmálmi til Þýzkalands 22
millj. smál. og var meginhlutinn
frá Svíþjóð. Sjálfir framleiddu
Þjóðverjar 11 millj. smál. af
járnmálmi. Þessar tölur gefa þó
ekki hin raunréttu niðurstöðu
til kynna, þvi að þýzki járn-
málmurinn inniheldur ekki
nema um 30% af hreinu járni,
en aðflutti járnmálmurinn um
hundraði, en var talin 17,7 af hundraði
í árslok 1938 og hefir hún það mest
orðið. Alls hefir féð á svæðinu talizt
vera 313114 kindur nú um áramótin.
Sé litið til einstakra hreppa, þá eru
fjórtán, sem orðið hafa fyrir sauðfjár-
fækkun, er nemur 40 af hundraði eða
meira, og fjölda margir, sem biðið hafa
meira en þriðjungsfækkun. Samt sem
áður hefir fénu nokkuð fjölgað síðast-
liðið ár í flestöllum þeim sveitum, er
veikin hefir lengst verið í. Þeir hrepp-
ar, sem fjárfækkunin er mest í, eru
Eyrarbakkahreppur, fækkun 58,7 af
hundraði, Reykholtsdalshreppur, 57,1
af hundraði, Andakílshreppur, 53,3 af
hundraði, Blönduósshreppur, 53,2 af
hundraði, og Staðarhreppur, 52,2 af
hundraði.
r r r
Jón Bjamason að Grýtubakka í
Höfðahverfi í Suður-Þingeyjarsýslu
ritar Tímanum eftirfarandi fregnir úr
byggðarlagl sínu: — Ungmennafélagið
Dagsbrún hér í hreppi gekkst fyrir
ungllnganámskeiði í Grenivík í vetur.
Stóð það yfir í þrjá mánuði og lauk
með byrjun marzmánaðar. Nemendur
voru 12. Kennari var Torfi Guðlaugs-
son frá Bárðartjörn. Námsgreinar voru
einvörðungu bóklegar. — Slysavarna-
deild Höfðhverfinga hefir látið fram
fara athugun á aðstöðu til sundlaugar-
byggingar í Laugarseli í landi Grýtu-
bakka. Skilyrði eru þar eigi alls kostar
góð, en almennur áhugi er vaknaður
fyrir því, að hrinda hugmyndinni í
framkvæmd svo skjótt sem fært þykir.
55%. Innlendi járnmálmurinn
var því raunverulega ekki nema
i/s hluti þess járnmálms, sem
Þjóðverjar notuðu á þessu ári.
Sænski járnmálmurinn inni-
heldur frá 65—70% af járni.
Úr öllum þessum járnmálmi,
aðfluttum og innfluttum, sem
Þjóðverjar notuðu 1938, unnu
þeir um 15.3 milj. smál. af járni.
Hinsvegar nam öll járnfram-
leiðsla þeirra á árinu 23.3 milj.
smál.
í hverju liggur þessi 8 milj.
smál. mismunur? Hann er í fólg-
inn í því, að Þjóðverjar hafa
tekið gamalt járn til nýrrar
notkunar.
Olía og kol eyðast jafnskjótt
og þau eru notuð. En þessu er
ekki þannig varið meö járnið.
Það slitnar tiltölulega lítið. Þótt
járnbra.utarteinar séu orðnir ó-
nothæfir, sökum slits, hafa þeir
ekki tapað nema 5—6% af þyngd
sinni. Járnbrautarvagn, sem er
í suðaustan roki í fyrradag eyðilögð-
ust tveir vélbátar á legunni á Þorláks-
höfn, 10—12 smálestir að stærð. Voru
það Freyr frá Eyrarbakka og Svend
frá Stokkseyri. Tveir bátar aðrir slóg-
ust saman á legunni og skemmdust, og
aðrir voru í hættu, þótt eigi yrði tjón.
r t t
Úr Norður-Þingeyjarsýslu er skrifað:
í tilefni af sextugsafmæli Björns Krist-
jánssonar kaupfélagsstjóra á Kópaskeri
22. febr. s. 1. var þeim Bimi og konu
hans, frú Rannveigu Gunnarsdóttur,
haldið veglegt samsæti í skólahúsi
Núpasveitar. Mætti þar nokkuð á
annað hundrað héraðsbúa og voru þó
nýafstaðin vonzkuveður og færð hin
versta. Formaður Kaupfélags Norður-
Þingeyinga, Þorsteinn Þorsteinsson
hreppstjóri á Daðastöðum, stjórnaði
samsætinu, og mælti hann fyrir minni
Björns Kristjánssonar. Séra Páll Þor-
leifsson á Skinnastað mælti fyrir mlnni
frú Rannveigar, Helgi Kristjánsson í
Leirhöfn fyrir minni foreldra hennar,
Gunnars bónda og Kristveigar i Skóg-
um, og Sæmundur Friðriksson í Efri-
Hólum mælti fyrir minni Kristjáns
Kristjánssonar frá Víkingavatni, föður
Björns. Ýmsar fleiri ræður voru fluttar,
þar á meðal minnst þeirra Þorsteins á
Daðastöðum og Árna Ingimundarsonar
Kvæði höíðu ort: Sigurður Kristjáns-
son í Leirhöfn, Einar Benediktsson 1
Garði og Björn Þórarinsson á Víkinga-
vatni. Gjafir bárust afmælisbarninu
frá vinum og vandamönnum og mikið
á annað hundrað heillaóskaskeyta.
orðinn 20—30 ára gamall, held-
ur enn upprunalegri þyngd sinni.
Það má þannig taka járnið til
notkunar á ný og ný, án þess að
iað verði fyrir verulegri rým-
un.
Þjóðverjar gera meira að þessu
en nokkur önnur þjóð. Þeir
breyta gömlum og úreltum hlut-
um og tækjum, sem eru úr jámi,
í önnur ný og fullkomnari.
í landi, sem hefir notað mik-
ið af járni um langt skeið, fellur
alltaf til meira og minna af slíku
úrgangsjárni. Þjóðverjar telja
sig t. d. geta lagt niður ýmsar
pýöingarminni og gamlar járn-
brautir, og fengið þannig um
10 milj. smál. af úrgangsjárni.
Þá bendir Geer á það, að
járnið hafi miklu minna að segja
í nútíma hergagnaframleiðslu en
áður fyrr. Notkun seguljárns,
chroms og nikkels fer vaxandi,
en járnnotkunin minnkar að
sama skapi.
Niðurstaða Geers virðist þann-
ig sú, að stöðvun málmflutnings-
ins frá Svíþjóð myndi að vísu
reynast mikið áfall fyrir Þjóð-
verja, en hinsvegar sé alltof
mikið úr þessu gert, þegar talið
sé að sænski járnmálmurinn
geti haft úrslitaþýðingu í styrj-
öldinni. Úrgangsjárnið, sem
Þjóðverjar geta stöðugt fengið
til notkunar, og járnmálmurinn,
sem þeir framleiða sjálfir,
myndi geta tryggt þeim nægilegt
járn til hernaðarþarfa a. m. k.
í langan tíma.
í þessu sambandi má rifja það
upp, að Göring hefir skorað á
Þjóðverja að safna saman járn-
rusli og gefa Hitler það á af-
mælisdegi hans í næsta mánuði.
Aðrar fréttir.
Finnska stjómin hefir verið
endurskipulögð. Ryti er áfram
forsætisráðherra, en Tanner er
nú félagsmálaráðherra. Utan-
ríkisráðherra er Witting, einn af
aðalmönnum sænska flokksins.
En Walden hershöfðingi, sem er
einn nánasti samverkamaður
Mannerheims, er hermálaráð-
herra. Stjórnin hefir lýst yfir
því, að aðalverkefni hennar sé
að útvega fólkinu úr héruðun-
um og borgunum, sem Rússar
fengu, störf og búsetu í sveitum
landsins, og auka á annan hátt
hagnýtingu á náttúrugæðum
Finnlands. Þá hefir hún ákveðið
að koma upp traustum víggirð-
ingum á hinum nýju landamær-
um, og að jafnan skuli vera 250
þús. manna her undir vopnum
meðan Evrópustyrjöldin stend-
ur.
Um 400 þús. íbúar voru í hér-
uðum þeim, sem Finnar urðu að
afsala Rússum. Þeir hafa verið
látnir sjálfráðir um það, hvort
þeir vildu vera kyrrir eða flytja
til Finnlands. Næstum því allir
(Framh. á 4. siðu.)
0
A víðavangi
Það virðist sem áhugi manna
fyrir skógrækt sé að aukast
verulega. Lengi hafa ýmsir góð-
ir menn og framsýnir fundið til
Dess, hve gróður landsins var
hart leikinn eftir ágang og illa
meðferð um margar aldir, og séð
hversu allt hefir jafnt og þétt
sigið á ógæfuhlið í þessu efni. En
nú hin seinustu missiri hefir
komið greinilega í ljós, að mönn-
um þykir sem nokkuð sé vert
að gera fyrir skógargróðurinn í
landinu. Hin seinustu ár hafa
verið gerðar tvær miklar skóg-
ræktargirðingar, í Þjórsárdal og
Haukadal, hin síðari að sönnu
að tilverknaði útlends manns.
Skógræktarfélög hafa verið
stofnuð í sumum héruðum
landsins, en önnur eflzt að störf-
um. Margir gegnir menn hafa
ritað góðar greinar um skóg-
ræktarmálefni. Frumvarp til
nýrra skógarlaga hefir verið
samið og lagt fyrir þingið. Loks
er því sízt að gleyma, að í vetur
hafa sveitræknir einstaklingar
orðið til þess að gefa héruðum
sínum allmiklar fjárupphæðir
til skógræktar. Er þar skemmst
að minnast, er þau hjónin, Vig-
fús Guðmundsson gestgjafi og
Sigrún Stefánsdóttir, gáfu 5000
króna sjóð til skógræktar í
Borgarfjarðarhéraði, og Hjalti
Jónsson framkvæmdastjóri gaf
500 krónur til skógræktar í Mýr-
dal. Sennilegt er, að þessar fé-
gjafir verði ýmsum mönnum,
bæði erlendis og hérlendis, er
bera hlýtt hugarþel til æsku-
eða ættstöðva, það fordæmi, sem
þeim þykir gott eftir að breyta.
Mætti þá svo fara, að mörg hér-
uð landsins öðluðust nokkur
fjárráð til að stuðla að skóg-
græðslu og verndun og viðhaldi
þess skóglendis, sem enn er við
líði.
* 4= *
Þrátt fyrir þetta mun þó öllum
almenningi enn eigi nógu ljóst,
hvílík uppspretta velfarnaðar og
yndis fagur skógur er. Hér má
geta nokkurra atriða, sem vert er
að gefa gaum að. Á Jótlands-
heiðum mun það hafa sannazt,
að uppskera af akurlendum jókst
að einum fjórða hluta við það,
að þar voru gróðursett skógar-
belti til skjóls. Væri ekki líklegt,
að einnig hér mætti til stórra
muna auka uppskeru úr garð-
löndum, ef slíkra skjólskóga nyti
við? Og er ekki sennilegt, að
kornlendur myndu arðsamari við
slík skilyrði? Trúlegt er það, og
mjög er athyglisverð hugmynd
Magnúsar Torfasonar, fyrrver-
andi sýslumanns, um akurgerði,
þar sem á skiptast skógarbelti
og ræktunarlönd.
* * *
Flestum bændum mun einnig
kunnugt, hve mikils virði það er,
að geta haft ær sínar í skóglendi
um sauðburðinn, þegar hret eru
og veðurfar óhagkvæmt. Að
sönnu vill ullin skógdragast, ef
ærnar ganga lengi í skóginum
og hann er þéttur, en lamba-
höldin eru undantekningarlaust
betri, svo sem líkindum má ráða,
ef ærnar bera í skóglandinu,
heldur en á berangursjörð,
* * *
Þá er og nokkurs um vert að
eiga skóg til eldiviðartekju og
hóflegrar beitar, en sér í lagi
hefir skógurinn ómetanlegt gildi
vegna þess skjóls og þeirra
verndar, er hann veitir jarðveg-
inum, og vegna þeirrar gróður-
sældar, sem jafnan er í skóg-
lendi. Loks má nota rafta og
viðarhnyðjur úr þroskagóðum
skógi til margra búsþarfa og hef-
ir enda verið gert um aldaraðir.
En hins þarf ávallt vel að gæta,
hvort sem um nýgrædda skóga
eða gamla er að ræða, að hafa
hóf í nytjun. Af því voru heil
héruð eydd skógi á liðnum öld-
um, að þessa var ekki gætt.
Leiðrétting.
í grein Skúla Guðmundssonar í sein-
asta blaði var sagt að í frv. Sjálfstæð-
ismanna um raforkuveitusjóð væri lagt
til að árlegt framlag ríkisins væri 30
þús. í 10 ár. Átti að vera 50 þús. kr.
A KROSSG-ÖTUM
Fjárfækkunin í mæðiveikihéruðunum. — Úr Höfðahverfi. — Tjón á bátum
í Þorlákshöfn. — Samsæti.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFVB:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
StMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG A VGL ÝSINGASKRIFS TOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Simi 2323.
PRENTSMHÐJAN EDDA hJ.
Simar 3948 og 3720.
RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.