Tíminn - 10.05.1941, Page 1

RITSTJÓRI:
\ ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÍFORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
PRAMSÓKNARPLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Síml 2323.
PRENTSM3ÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, langardagmn 10. maí 1941
52. blað
Bretayinnan
Bretar taka miklu Íærrí menn £
vinnn næstu mánuðina en þeir hafa
gert undanfarið
Loftárásir beggja styrjaldavaðíla fœrast nú mjög í vöxt. Þjóðverjar hafa einkum gert stórfelldar árásir
á helztu hafnarborgir á vesturströnd Bretlands og valdið þar miklu tjóni. Árásirnar gera Þjóðverjar að
nœturlagi og telja Bretar, að nœturorrustuflugvélar sínar nái nú orðið stórum betri árangri en áður. Und-
anfarnar nœtur hafa Þjóðverjar því orðið fyrir verulegu flugvélatjóni. Hér á myndinni sést flak af þfjzkri
flugvél, sem hefir veriö skotin niður.
Moldín er bezti hermaðurínn
Þjóðverjar töpuðu heimsstyrjöldinnl, því að
þeir gleymdu að rækta moldina.
Hilmar Steiánsson
fimmtugur
Hilmar Stefánsson bankastjóri
er fimmtugur í dag.
Hilmar er fæddur að Auðkúlu
i Húnavatnssýslu, sonur séra
Stefáns M. Jónssonar, sem var
pitestur þar. Hann lauk gagn-
fræðaprófi við menntaskólann
á Akureyri. Sex árum síðar
gerðist hann starfsmaður
Landsbankans og var það í sam-
fleytt 18. ár. í júlí 1930 var
honum falin stjórn útibús
bankans á Selfossi og gegndi
því starfi þar til haustið 1935.
Þó var hann um hríð settur
aðalgjaldkeri Landsbankans, en
hvarf frá því starfi, eftir eigin
ósk og áskorun fjölda bænda
í Árnes- og Rangárvallasýslum.
Sýnir það vel vinsældir þær,
sem hann hafði getlð sér sem
útibússtjóri.
Haustið 1935 var hann ráðinn
bankastjóri Búnaðarbankans og
jafnframt formaður Kreppu-
lánasjóðs. Hefir hann getið sér
hið bezta orð í því starfi og
bankinn mjög aukizt og eflzt
við stjórn hans. Má hiklaust
fullyrða, að fáir menn njóti nú
meiri vinsælda og trausts hjá
bændastétt landsins en Hilmar
Stefánsson. En hann nýtur ekki
aðeins trausts bændanna, sem
hafa fengið að njóta starfs-
krafta hans, heldur allra þeirra,
sem hann þekkja eða kynnzt
hafa störfum hans.
Brottflutningur
kommúnístanna
Ríkisstjórnin var ekki sammála
um að stöffva undirróffur kom-
múnistablaðsins gegn setuliðinu
í umræðum á Alþingi í fyrra-
dag um bráðabirgðalögin um
breytingu á landráðagreinum
hegningalaganna gerði Garðar
Þorsteinsson þá fyrirspurn,
hvers vegna þessum lögum
hefði ekki verið beitt meira
gegn blöðunum.
Ólafur Thors lýsti þá yfir þvi,
að hann hefði verið algerlega
andvígur því, að gerðar væru
nokkrar ráðstafanir gegn „Þjóð-
viljanum" af íslenzkum stjórn-
arvöldum. Færði hann fram
þau rök, að hann hefði álitið
blaðið svo ómerkilegt og áhrifa-
laust, að skammir þess myndu
ekki teknar alvarlega, heldur
verða frekar til viðvörunar.
Hermann Jónasson upplýsti,
að Bretar hefðu látið í ljós við
rikisstjórnina óánægju út af
skrifum „Þjóðviljans“. Hann
kvaðst hafa álitið það rétt, að
beita hinum nýju ákvæðum
hegningarlaganna gegn blaðinu,
bæði vegna tilhæfulausra og ó-
svífinna árása þess á íslenzka
(Framh. á 4. slðu).
Eins og kunnugt er hefir
eftirspurn Breta eftir ís-
lenzku vinnuafli verið svo
mikil undanfarið, að fram-
leiðslu landsmanna var stór
hætta búin. Hefir ríkis-
stjórnin því átt í samning-
um við yfirvöld Breta hér
um takmörkun á þessari
eftirspurn.
Máli þessu var tekið með
fullum skilningi af yfirvöldum
Breta og hafa þau lofað að tak-
marka eftirspurnina verulega
frá því, sem þau höfðu upphaf-
lega ætlað sér.
Munu Bretar þegar taka færri
menn í vinnu en þeir hafa gert
til þessa. Um næstu mánaða-
mót munu þeir enn fækka
verulega og í júlí og ágúst munu
þeir hafa um þriðjungi færri
íslendinga í vinnu en nú og nær
helmingi færri en þeir ætluðu
sér.
Fækkunin í júlí og ágúst er
gerð með tilliti til heyskapar-
ins og síldarútvegsins. Það
mun sennilega láta nærri, að
ekki munu öllu fleiri menn
verða í vinnu hjá Bretum en
verið hefðu við byggingarvinnu
og hitaveituna, ef hér hefði
verið venjulegt ástand.
Eru utanbæjarmenn þvl al-
varlega varaðir við, að leita
hingað i atvinnuleit.
Þá hefir náðst samkomulag
um að öll ráðning verkamanna
í vinnu hjá brezka setuliðinu
um land allt, skuli fara fram
hjá vinnumiðlunarskrifstofunni
í Reykjavík. Verði þessi mál þar
undir sameiginlegri stjórn
þriggja manna. Skipa hana
Jens Hólmgeirsson, formaður
framfærslunefndar ríkisins,
Kristínus Arndal, skrifstofu-
stjóri vinnumiðlunarskrifstof-
unnar og Sigurður Björnsson
framfærslufulltrúi.
Þá mun Búnaðarfélag ís-
(Framh. á 4. siðu.)
Tíðindamaður Tímans átti i gær-
kvöldi tal við Klemens Kristjánsson,
tilraunastjóra á Sámstöðum i Fljóts-
hlíð'. Klemens kvaðst hafa lokið við að
sá í akrana sína í gær. Voru það rúm-
lega 5 hektarar, er hann sáði i, bæði
byggi og höfrum. Verða kornakrarnir
því um þrem hektörum minni í ár
heldur en venjulega. Rúmlega eina
smálest af sáðkorni hefir Klemens selt
til bænda að þessu sinni. Einkum voru
það bændur á Suðurláglendinu, er sáð-
korn þetta keyptu, en nokkuð af því
fór þó norður í land og austur. Skort'-
m- á verkamönnum dregur úr fram-
kvæmdum á Sámsstaðabúinu, enda
mmi hafa brugðizt, að sumlr piltanna
kæmu, þeirra, er þangað höfðu ráðið
sig. í ráði er að sá korni og kartöflum
á Rangársandi, þótt i fremur smáum
stíl verði og í tilraunaskyni. En eins og
kunnugt er hefir Klemens með hönd-
um merkilegar tilraunir um það,
hvernlg auðveldast sé að breyta sönd-
unum i ræktarland.
I f f
í fyrradag lásu forsetar beggja deilda
Alþingis upp bréf frá utanríkismála-
ráðuneytinu og símskeyti er ráðuneyt-
inu barst þá um daginn frá sendifull-
trúa íslands í Lundúnum. Var i bréf-
um þessum skýrt frá líðan hinna is-
lenzku manna, sem brezka herstjórnin
nam á brott fyrir skemmstu, og að-
búnaði, er þeir eiga að sæta í Englandi.
í bréfi ráðuneytisins sagði, að þelr
Einar, Sigfús og Sigurður væru komn-
. . Þjóðverjar töpuðu heims-
styrjöldinni, þrátt fyrir alla
hina glæsilegu hernaðarsigra,
því að þeir gleymdu að rækta
moldina og sendu of marga
menn til vígvallanna. Það var
skorturinn, sem reið baggamun-
inn. En Þjóðverjar muna eftir
þessu nú. Þeir láta ekki slíkt
henda sig aftur ...
Þannig fórust hinum aldur-
hnigna sigurvegara i heims-
styrjöldinni, Lloyd George, ný-
lega orð i ræðu, sem hann flutti
i neðri málstofunni.
— Það á ekki að leggja minni
áherzlu á ræktun moldarinnar
en uppeldi hermannanna, sagði
Lloyd George ennfremur. Þeg-
ar allt kemur til alls, er hún
bezti hermaðurinn..
Lloyd George minntist þess,
hversu miklu geigvænlegra
skipatjón Breta væri nú en í
seinustu heimsstyrjöld. Fyrstu
19 mánuði heimsstyrjaldarinn-
ar hefði skipatjónið numið
1.900 þús. smál., en fyrstu 19
mánuði þessarar styrjaldar
hefði það numið 5.500 þús. smá-
lestum. í marz 1940 hefðu Bret-
ar misst 88 þús. smál., en í marz
1941 377 þús. smál. eða fjórum
ir til Englands og séu þeir nú i Royal
Patriotic School í Wandsworth. í
skeytinu tjáði Pétur Benediktsson
sendifulltrúi það, að hann hefði hitt
fangana alla þrjá. Biðji þeir þess getið
við venzlafólk sitt, að þeim liði öllum
vel og eigi við gott viðurværi og kurteist
viðmót að búa. Um sinn verði þeir í
skólahúsinu, þar sem aðbúnaður allur
sé mun betrl en i venjulegum fangels-
um, þar sem sumir landar hafa áður
verið.
I ! t
Tímanum hefir nýlega borizt bréf úr
Neskaupstað í Norðfirði, frá Björgúlfi
Gunnlaugssyni. Þar segir svo: — Ný-
lega fundust tvær útigangskindur í
svonefndri Nýpu, norðanvert við Norð-
fjarðarflóa. Hafa þær gengið þar sjálf-
ala í tvö ár. Þetta er fjögurra vetra
gömul ær og fylgir hennl dóttir henn-
ar tvævetur. Hefir hún aldrei í hús
komið og kann ekki átið, því að þær
mæðgur komu ekki af fjalll haustið
1939 né heldur í fyrra. Báðar kind-
urnar voru i sæmilegum holdum. Nýp-
an, er kindurnar héldu sig í, er ægilegt
hamraflug, mjög gróðurlítið og viðast
ófært mönnum. Þó er hægt að komast
eftir stalli umhverfis fjallið, milli
Norðfjarðar og Mjóafjarðar, en ekki
er mér kunnugt um nema 2—3 menn
hér i Norðfirði nú, sem þá leið hafa
farið. Mjög er títt, að fé úr kaupstaðn-
um lenti í ófæriun i hamraflugi þessu,
og ferst árlega eitthvað fé af því, er
þar lendir. Þykir furða, að þessar tvær
sinnum meira. Það væri vitan-
lega höfuðnauðsyn að reyna að
draga úr skipatjóninu, en ör-
uggasta og bezta vörnin væri
þó sú, að framleiða sem mest
af matvælum í landinu sjálfu.
Lloyd George deildi siðan all-
hart á stjórnina fyrir seina-
gang í landbúnaðarmálum og
hvatti hana til að láta hendur
standa fram úr ermum á næst-
unni.
Eins og kunnugt er, hefir
Lloyd George barizt árum sam-
an fyrir aukningu landbúnaðar-
ins i Bretlandi. Margir mætir
menn hafa stutt hann í baráttu
hans, m. a. Beaverbrook lá-
varður.
Hudson landbúnaðarráðherra
svaraði Lloyd George og fleir-
um, sem þótti hægt ganga hjá
stjórninni. Hann sagði, að síðan
1917 hefði íbúum Stóra-Bret-
lands fjölgað út 41 milj. i 47.8
milj., en á sama tíma hefði
ræktað land minnkað um 2.500
þús. ekrur. Hins vegar væri
árangurinn af landbúnaðar-
framkvæmdum þess opinbera
miklu betri nú en í seinustu
styrjöld. Þegar Lloyd George
(Framh. á 4. siðu.)
kindur skuli hafa llfað þar í tvo vetur,
svo gróðurlítið, sem þar er og veður
hörð og svipvindar miklir. Kindumar
komu sjálfar úr hömrunum, og er ekki
vitað að nokkur maður hafi þeirra var
orðið þetta timabil. Er þó önnur kindin
auðkennd, hvít með stóran, svartan
blett á síðu. Klndurnar eru eign Jó-
hannesar Jónssonar kennara i Nes-
kaupstað.
t t t
Sigurður Þórðarson, kaupfélagsstjóri
á Sauðárkrókl, skýrði Tímanum svo
frá í simtali í gær, að þar nyrðra væri
nú tekið að gróa. Þurrviðrasamt hefir
verið að undanfömu, en í fyrradag
gerði ofurlitla vætu, svo tll nokkurra
bóta var. Hörgull er á kartöfliun til út-
sæðis, en þó enn tilfinnanlegrl skortur
á áburði. Ákaflega miklum erfiðleikum
er bundið að fá fólk til hlnna nauð-
synlegustu starfa, ekki siður pilta en
stúlkur, og em bændur mjög kvíðandi
sökum þessa. — Flskur er í firðinum,
en þó róa bátar ekki, þvl að beitulaust
er. Pæst hvorki sild né loðna. Á dög-
unum tókst að ná i ofurlítið af loðnu
til beitu, og fékkst rokafli á meðan
beitan entist.
t t t
í fyrrakvöld komu þrir norskir vél-
bátar til Vestmannaeyja, 30—60 smá-
lestir að stærð. Talið er að bátar þessir
hafi komið hingað til lands frá
Englandi. Eru á bátunum norskar
áhafnir. Flýðu menn þessir frá Noregl
(Framh. á 4. siðu.)
Erlendar fréftir
Báðir stríðsaffilar hafa stór-
um hert loftárásirnar undan-
farna daga. Þjóðverjar hafa að-
allega ráðizt á borgirnar við
Clyde (Glasgow o. fl.) og^ Mers-
ey (Liverpool o. fl.), sennilega
í því skyni að eyðileggja
vöruskemmur og hafnarmann-
virki og torvelda þannig af-
greiðslu skipa. Er það vafalaust
einn liður Atlantshafssóknar-
(innar. Bretar viðurkenna, að
tjón hafi orðið mikið, en láta
hins vegar vel af árangri næt-
urorustuflugvéla sinna. í jan-
úar voru skotnar niður yfir
Betl. að næturlagi 15 þýzkar
flugv. í febr. 15 í marz 47, íapríl
90 og fyrstu átta næturna i
maí 86. Þá telja þeir, að brezku
orustuflugvélarnar torveldi að
mestu tilraunir Þjóðverja til
dagárása, og er nú iðulega bar-
izt yfir Ermarsundi að degi til,
því að brezkar orustuflugvélar
koma þar til móts við þýzku
flugvélarnar. Segja Bretar, að
Þjóðverjar sjái oftast þann kost
vænstan að snúa aftur. —
Bretar hafa aðallega beint á-
rásum sínum gegn Hamborg og
Bremen. í fyrrinótt fóru fleiri
brezkar sprengjuflugvélar til
árása á Þýzkaland en nokkru
sinni fyrr. Telja ýmsar frétta-
stofur, að alls hafl flugvélarn-
ar verið 400. Bretar segja, að 10
þeirra séu ókomnar. Þeir segj-
ast hafa valdið víða miklum
skemmdum í þessum flugleið-
angri.
Stalin hefir, síðan hann varð
forsætisráðherra, gert tvær
ráðstafanir, sem sýna, að hann
vill eftir megni þóknast Þjóð-
verjum. Fyrri ráðstöfunin er sú,
að fréttastofa ríkisins hefir ver-
ið látin tilkynna, að Rússar hafi
ekki aukið herlið við vestur-
landamærin, en erlend blöð
höfðu birt fréttir um það. Seinni
ráðstöfunin var brottvísun á
sendimönnum frá hinum land-
flótta stjórnum Júgoslavíu,
Noregs og Belgíu.
Samningar standa nú yfir
milli Frakka og Þjóðverja og er
Darlan á stöðugum ferðalögum
milli Vichy og Parísar. Talið
er að Þjóðverjar krefjist
franska flotans og algers stuðn-
ings Frakka.
Haile Selassie hélt innreið
sína í Addis Abeba síðastliðinn
mánudag, eftir fimm ára út-
legð. Var honum ákaft fagnað.
Hefir hann nýlega tilkynnt, að
hann muni koma upp öflugum
her Abessiniumanna, sem verði
látinn berjast með Bretum ut-
an Abessiniu.
Þýzku herskipi, sem hélt uppi
hernaði á Indlandshafi, hefir
verið sökkt.
Þjóffverjar herða nú tauga-
stríðið gegn Tjrkjum. Láta þeir
í veðri vaka, að þeir muni fá
bækistöðvar í Sýrlandi, en þacfc
myndi þó ekki koma þeim að
fullum notum gegn Tyrkjum,
nema þeir gætu notað sjóleið-
(Framh. á 4. siðu.)
A víðavangi
EITT ÁR.
í dag er liðið eitt ár síðan að
::sland var tekio hernámi; það
ætti að vera næg ástæða fyrir
hvern og einn íslendjng til að
minnast þess, sem gerzt hefir í
peim málum, og skyggnast fram
á leið. Sambúðin við setuliðið
hefir á ýmsan hátt tekizt betur
en margir ætluðu upphaflega,
en um ýmislegt hefir henni líka
orðið ábótavant. Framkoma
setuliðsmanna hefir yfirleitt
verið prúð og drengileg. Þeir
hafa leitast við að viðurkenna
og virða þjóðartilfinningar okk-
ar og þjóðrækni eins og glöggt
kom fram 1. desember. Þeir
hafa engin afskipti haft af sér-
málum þeirra íslendinga, sem
hafa fylgt þeirri reglu að vinna
ekki gegn hernaðaraðgerðun-
um, heldur látið þær afskipta-
lausar. Allt þetta ber okkur að
meta og það treystir trú okkar
á það loforð ensku stjórnarinn-
ar „aff þaff sé fastur ásetningur
hennar að kalla þennan herafla
heim, þegar er yfirstandandi ó-
friffi lýkur“. Hinsvegar verður
að viðurkenna það að fram-
koma okkar hefir ekki verið að
öllu leyti hin æskilegasta. Þar
er ekki.aðeins að ásaka komm-
únistana og nazistana.sem hafa
reynt að auka afskipti setu-
liðsins af innlendum málum,
heldur einnig þá, sem hafa sýnt
óeðlilega fýkn í samneyti við
útlendu hermennina. Slíkt er
hættulegt fyrir móðurmálið og
þjóðerniskenndina, sen> eru
okkar styrkustu stoðir í þjóð-
frelsismálinu. Við þurfum stöð-
ugt að hafa í huga þá stefnu,
sem kemur fram í eftirfarandi
ummælum Pálma Hannessonar
á öðrum stað í blaðinu í dag:
„Skipiff ykkur saman, ekki til
árásar og tortímingar, heldur til
verndunar og viffhalds alls þess,
sem islenzkt er“. Þetta er hin
eina stefna, sem getur bjargað
þjóðarheiðri okkar og þjóðar-
sjálfstæði, hvernig, sem annars
er ástatt.
MBL. OG KOMMÚNISTAR.
Mbl. reynir í gær að afsaka
daður sitt við kommúnistana
með því að segja að Framsókn-
arflokkurinn sé og hafi verið
meira tvístígandi í afstöðu sinni
til kommúnistanna en Sjálf-
stæðisflokkurinn. Þessu er bezt
svarað með því að vitna til um-
ræðna þeirra í þinginu, þegar
upplýst var afstaða ríkisstjórn-
arinnar í Þjóðviljamálinu. For-
vígismenn Sjálfstæðisflokksins
vildu ekki að neinu leyti hefta
undirróður Þjóðviljans gegn
Bretum. Þeir vildu halda hlífi-
skildi yfir kommúnistum í þeirri
von að geta notið aðstoðar
beirra itl að eyðileggja Alþýðu-
flokkinn. Forvígismenn Fram-
sóknarflokksins vildu hinsvegar
stöðva undirróður kommúnista-
blaðsins svo af honum hlytist
ekki afskipt erlends hervalds af
tslenzkum málum. Forvígsmenn
Sjálfstæðisflokksins fengu vilja
sínum framgengt og afleiðing-
arnar eru kunnar. Sannar-
lega virðast Sjálfstæðismenn
ekki afskipti erlends hervalds af
skráratriði þjóðstjórnarinnar,
að vinna gegn öfgaflokkunum,
þegar þeir hafa verið að hlaða
undir kommúnista á kostnað
Alþýðuflokksins og hafa hugs-
að sér til að njóta aðstoðar
þeirra i þingkosningunum á
Seyðisfirði og víðar.
Kennaraskólinn
Prófum í Kennaraskólanum
er nýlega lokið. 27 nemendur
luku að þessu sinni kennara-
prófi. Voru það þessir:
Axel Kristjánsson, Útey,
Laugardal. Ásdis Steinþórsdótt-
ir, Reykjavík. Áslaug Friðriks-
dóttir, Reykjavík. Bjarni Guð-
björnsson, Reykjavík. Elínborg
(Framh. á 4. Stðu.)
A. KROSSGÖTUM
Kornræktin á Sámsstöðum. — íslenzku fangarnir í Englandi. — Útigöngu-
fé. — Úr Skagafirði. — Norskir flóttamenn í Eyjum. —