Morgunblaðið - 03.11.2001, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 2001 35
ÉG hef fengið gott og
skemmtilegt bréf frá Ingvari
Gíslasyni, fyrrv. menntamála-
ráðherra, og fer það hér á eftir
óstytt:
„Kæri Gísli!
Ég er staddur „á Mývatni“,
eins og nú er sagt. Slík stað-
arávísun kemur „okkur 19. ald-
ar mönnum“ spánskt fyrir
sjónir, en komum engum vörn-
um við.
Þetta er jafnvel verra en þeg-
ar sagt er Grund í Eyjafjarð-
arsveit, Kálfsskinn í Dalvíkur-
byggð, Viðey í Reykjavík,
Laxnes í Mosfellsbæ eða Hali í
Hornafirði.
En hvað sem þessu líður, er
Mývatnssveit alltaf inspírer-
andi. Þar verður hver aulinn að
skáldi.
Hringfari frændi minn, með-
reiðarsveinn minn í norðurför,
raulaði í eyra mér þetta stef,
öldungis upp úr þurru:
Kominn til himna er Hensi,
þótt happasjó færi ekki á lensi.
Sem auðna er körg
hann ók fyrir björg
á afskráðum Mercedes-Benzi.“
Mér þótti vænt um að fá þetta
bréf og ekki síst að mega (með
eftirgangsmunum) segja frá því
hvað hið ágæta limruskáld,
Hringfari, heitir í þjóðskránni.
Full ástæða og mjög tímabært
að andæfa þeim kauðahætti um
staðarvísbendingar sem sam-
eining sveitarfélaga virðist hafa
þrengt upp að okkur.


Aukafallsliðir (framhald).
III. Í eignarfalli. Er nú ekki
eins feitan gölt að flá og síðast
og sömuleiðis verra að finna
beinar samsvaranir í latínu.
Ekki vantar þó genitífa þar en
þeir eru ekki eins algengir og
ablatífarnir í aukafallslið.
a) Tímaeignarfall, sjá tíma-
þolf. og tímaþáguf. Nú mjög
sjaldgæft, svo óyggjandi sé:
Þetta gerðist þrítugasta þessa
mánaðar. Þarna mætti segja að
eignarfallið stýrðist af töluorð-
inu og væri þá sambærilegt við
gen. partitivus í latínu: Caesar
ibi multum temporis in castris
manebat. En í fornu máli höfum
við skýr dæmi um tímaeignar-
fall:
Komið einir tveir,
komið annars dags.
(Völundarkviða; ærið gömul.)
b) Staðareignarfall (gen.
loci). Bæði þessa heims og ann-
ars. Og Þrymskviða:
Mætti hann Þór
miðra garða, þ.e. í miðjum görðunum.
Livia longum aevum Romae
vixit. (Livia lifði langa ævi í
Róm.)
c) Eðliseignarfall (gen. quali-
tatis). Þetta er þriggja hæða
hús. Hann var maður mikillar
visku. Vir... magni animi,
magnae inter Gallos aucto-
riate. (Maður mikils hugar og
mikils áhrifavalds meðal Galla.)
Já, og í Guðmundar sögu góða
eftir Arngrím Brandsson segir
um Ísland að þar sé enginn
skógur „utan björk og þó lítils
vaxtar“.
d) Tillitseignarfall, sjá II. g.
Vegurinn er illur yfirferðar.
Glámur var vondur viðskiptis.
e) Frjáls nafngift: Við verð-
um að hefjast handa. Fór hann
þangað þess erindis að biðja
konungi liðveislu: Konungi er
þarna þægindafall (dat. com-
modi).
Er þá um sinn lokið við auka-
fallsliði.


Framhald bréfs í síðasta
þætti.
Vitleysur:
friðarviðræðanir; fá leið á;
karlmenn lifa styttra en konur;
ójafnrétti; hugsanaháttur; til
neytendans
Nykrað:
hefur komið í dagsins ljós;
víða liggur pottur brotinn
Ensk áhrif:
Til að byrja með (= í fyrsta
lagi); hefði getað sparað mikinn
fjölda mannslífa, meðan
(While): stelpur lærðu að
prjóna meðan strákar lærðu að
lesa NB; (sjá líka undir klauf-
skap), þú (notað sem óákv. fn.)
Smekksatriði:
sumurin (oft fallegra en
sumrin)
Stafsetning:
„annarra“ oft ekki rétt staf-
sett; „að sumu leyti“ sömuleið-
is.
Setningafræðileg atriði:
Það eru ... sem; „sem“ látið
vísa til heilla setninga (getur
valdið misskilningi): Ísrael
svarar þessum hryðjuverkum
með sprengjuárásum og enn
hertari öryggiskröfum sem
bitnar á ...; þannig hugsar fólk
enn; sem sést best á ...
Klaufaskapur:
Með betri og fjölmennari
menntun kvenna ...; kynin eru
ólík í nokkra staði en svo eru
þau mjög lík í alla aðra staði;
gyðingar voru í undanhaldi í
mörgum löndum; voru ólík hvað
útlit varðaði; sem ekki allir eru
jafnsáttir með; beittu fyrir sér
sögulegum rökum; uppeldi
stráka og stelpna er öðruvísi;
fólk fær það sem því vanhagar
um og meira til; eru vandamál
að stækka; brotnar niður í
mola; sumir kunna að stilla sér í
hóf; halda rangt á spilunum; að
koma upp sjóð; gekk nokkuð
þýðlega fyrir sig; líta hýru auga
á; það er búið að sanna það að;
vanþróuðulöndin þar sem kon-
ur jafnt sem karlar hafa ekki
náð sama þjóðfélagsstigi og í ...;
mikil efnahagsleg þróun hefur
átt sér stað; guð gæddi konum
og körlum þeim eiginleika að
geta gætt nýtt líf í heiminn;
hlutverk fjölskyldunnar hefur
rýrnað; fjöldi nýrra verslana
eykst með hverju ári (= versl-
unum fjölgar); með spjótið út
um öxl; málum er svo farið nú
til dags; þurfa að sýna að þær
eru verðugar starfinu; hefur
hreint ekki tíma fyrir hvort
annað; ráða kvenmenn í hátt-
settar stöður, konur er fallnar
til prjónaskaps; svar við þessari
vangaveltu; nú á dögum hefur
margt breyst; allt byggir á ná-
kvæmni (betra: byggist); fyrir
ekki meira en fimm árum; en
fremur en venjulega var ekkert
í sjónvarpinu; réttindi hafa
skánað; kjör kvenna taka að
bætast; en ágætti lífsgæða eru
ekki umdeilanleg, orðið sjálft
felur í sér gæði; um aldir alda
(= um aldir), hvort þú sért
maður eða kona á vinnumark-
aðinum skiptir það ekki höfuð-
máli ólíkt því sem áður var,
jafnt hjá körlum sem öðrum;
lífsgæðakapphlaupið er að
valda okkur meiri skaða; að lok-
um er varan keypt af neytanda;
frá öræfum alda.


Vilfríður vestan kvað:
Ljótur var Leópold kútur,
lét um jól eins og tvævetur hrútur
og fór móti vonum
að fáta í konum
jafnvel fyrr en hann kæmist í mútur.
ÍSLENSKT MÁL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1.134. þáttur
HEFUR þú komið í
Tónlistarskóla? Hefur
þú séð ljómann í litlu
andlitunum þegar lag-
línu er náð? Úr flaut-
unni, fiðlunni og
hvaða hljóðfæri sem
viðkomandi hefur val-
ið sér.
Hefur þú komið í
Tónlistarskóla? Lítill
nemandi strýkur
strengi. Hægt og var-
lega í fyrstu, síðan
vex honum ásmegin
og áður en við er litið
heyrist fallegt lag frá
þýðum strengjum.
Djúpir tónar sellósins
hljóma úr innstu stofunni. Píanó-
nemandinn spilar trillurnar sínar,
dillandi tónar harm-
onikunnar, mildir gít-
arstrengir, ómar
þverflautunnar. Og í
stóru stofu flauta for-
skólanemar allt hvað
af tekur. Þessi hljóm-
kviða er spiluð á
hverjum degi og æv-
inlega jafn fjölbreytt
og skemmtileg.
Kjarni málsins
Dag hvern vinnast
sigrar stórir og smáir
eins og gengur í líf-
inu. Stundum gengur
allt upp, stundum
þokast um hænufet.
En áfram er haldið því að sá eða
sú sem er í tónlistarnámi veit að
æfingin skapar meistarann. Og
það sem er ekki minna virði góður
og vel menntaður kennari. Þar er-
um við komin að kjarna málsins.
Var ekki tónlistin kölluð göfugust
allra lista? Ekki eru ýkja mörg ár
síðan það voru sérstök forréttindi
að fá að læra á hljóðfæri og í aug-
um svo alltof margra fjarlægur
draumur.
Síðar varð draumurinn að veru-
leika hjá fjölda barna og ung-
menna. Víðsvegar um landið risu
upp tónlistarskólar. Enn er þó
langt í land að öll börn hafi sömu
tækifæri til tónlistariðkunar. Við
vorum að minnsta kosti komin á
byrjunarreit. En hvað svo?
Til hvers
að læra tónlist?
Börn í tónlistarskólum læra öðr-
um fremur sjálfsaga, nákvæm
vinnubrögð og síðast en ekki síst
þegar til lengri tíma er litið, tillits-
semi. Fyrir utan það sem mestu
máli skiptir þ.e. tónlistina sjálfa.
Sá sem spilar í hóp þroskar með
sér næmi og skilning, hver sá sem
síðar tekur þátt í félagslegu starfi.
Já, hvar sem viðkomandi haslar
sér völl í framtíðinni býr hann að
þessum grunni.
Fyrr en varir er litla fiðlustelp-
an orðin stór, píanóstrákurinn tán-
ingur. Allir krakkarnir í skólanum
farnir að velja sér verkefni í sam-
ræmi við aldur og getu. Ef til vill
langar einhvern að verða tónlistar-
kennari. Því fátt er meira gefandi
þegar vel gengur.
Engir kennarar,
engin kennsla
Já, vonandi verður ekkert lát á
vinnu í íslenskum tónlistarskólum,
vonandi veitum við fleirum kost á
námi. En föllum ekki í þá gryfju á
borga kennurum svo lág laun að
þeir gefist upp. Engir kennarar,
engin kennsla, engir skólar. Lát-
um það ekki henda okkur að
hrekja tónlistarkennara frá vinnu
vegna lélegra kjara. Látum ekki
nægja að taka í höndina á þeim
eftir vel heppnaða jóla- og vor-
tónleika, það er svo létt í vasa.
Vonandi verður tónlistarkennsla
aldrei aftur svo fjarlægur draumur
að við eygjum ekki von um að
hann rætist.
Hefur þú komið í
Tónlistarskóla?
Sigríður
Gunnlaugsdóttir
Tónlist
Látum það ekki henda
okkur, segir Sigríður
Gunnlaugsdóttir,
að hrekja tónlistar-
kennara frá vinnu
vegna lélegra kjara.
Látum ekki nægja að
taka í höndina á þeim.
Höfundur er ritari
í tónlistarskóla.