Tíminn - 07.01.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 7. janúar 1950
5. blað
Mesta vandamál bændanna
Þótt oft sé úr vöndu að
ráða hjá bændastétt lands-
ins með framkvæmd hinna
ýmsu starfa vetur og sumar,
held ég þó, að ekki geti ork-
að tvímælis, að heyverk-
unin, eða þær aðferðir, sem
henni henta bezt sé mesta
vandamálið, og að þar sé mest
þörf hinna fullkomnustu til-
rauna, og síðan leiðbeininga.
Mestur vandinn er að finna
þær aðferðir, sem öllum al-
menningi hy.itar bezt, og
geta á stuttum tíma orðið
almennings eign og með við-
ráðanlegum tilkostnaði.
Þetta hefir mönnum lengi
verið Ijóst, enda hafa nokkr-
ir okkar mestu búnaðarfröm
uðir verið óþreytandi að
hvetja menn til að nota sér
þau úrræði, sem líklegust
hafa þótt á hverjum tíma,
má þar til nefna alveg sér-
staklega búnaðarskólastjór-
ana Torfa Bjarnason og Hall
dór Vilhjálmsson, sem með
reynslu sinni, eftirdæmi og
ritgérðum, voru óþrjótandi að
hvetja menn til að taka upp
votheysverkunina, en þótt ó-
trúlegt sé, hefir árangurinn
af starfi þeirra og margra
fleiri fyrr og síðar orðið ó-
trúlega lítill.
Að vísu skal ég játa það,
að eins og aðstæður hafa
verið og eru enn víða, kemur
ekki til mála, að verka allt
hey, sem vothey, veldur þar
um ýmislegt svo sem lang-
sót'tur útheyskapur yfir ó-
færa vegi, enda ekki full-
kannað hér á landi, að
minnsta kosti hvort fénaður
verði fóðraður með fullkomn
um árangri, aðeins með vot-
heyi. En hvað sem um það
er að segja, er hér svo langt
í land, þar sem ennþá er
fjöldi b§enda, sem ekki verka
neitt vothey, eða ekki sem
teljandi sé.
Skál ég nú víkja fáum orð-
um að þeim helztu nýungum,
sem hér hafa verið reyndar
og menn hvattir til að not-
færa sér og líta á þau, í
ljósi þeirrar reynslu, sem ég
hefi bæði séð hjá öðrum
og reynt sjálfur á minni nær
50 áfa búskapartíð.
Þurrheysverkun.
Fram yfir síðustu aldamót,
eða þó nokkru lengur, var
þar sem ég þekkti til, ein-
göngu sú aðferð að þurrka hey
ið á túninu og setja það í sæti,
eða dríla, þegar af því blés,
en oft vildi verða litill á-
rangur af því starfi. Þegar
stórrigningar og storma gerði
fauk heyið og rennblotnaði,
svo að oft hefði verið betra
að láta það vera óhreyft. Þá
fundu menn upp þá aðferð,
að strengja striga yfir sæt-
ið og enda var þá óhætt að
setja það í stærri lanir eða
galta og verja það með striga
yfirbreiðslum. Þetta var stór
umbót, o> er nú svo komið
þar sem ég þekki til, að eng-
um manni dettur í hug, að
sæta sátu eða lön, án þess
að verja þær með strtga-
yfirbreiðslum.
Vothey.
Þegar Torfi i Ólafsdal fór
að skrifa um votheysverkanir,
var ég í foreldrahúsum. Ég
man- eftir því, að föður mín-
um þótti þetta mjög merki-
legt mál og tók þegar dá-
litla gryfju í hlöðugólfið og
fyllti hana með nýslegnu
Eftlr Mas'niis Fiiinbo$>'asoit, Reynisdal.
heyi og setti þungt grjót-
farg á heyið, svo var hlaðið
þurru heyi yfir, og ekkert
við þetta fengist, fyrr en bú-
ið var að gefa þurra heyið
ofan af, kom þá í ljós, að
heyið var angandi gott og
skepnur þær, sem það var gef
ið, voru strax mjög sólgnar
í það, og þótti þetta undrum
sæta. En síðan þessi tilraun
var gerð, eru líklega full 60
ár. Þetta hygg ég að muni
hafa veriö fyrsta tilraunin,
sem gerð hafi verið með vot-
hey hér í Mýrdal og jafnvel
þótt víðar væri leitað. Síðan
þetta skeði hefir þessi hey-
iverkun verið að ryðja sér til
rúms hér í sveit og er nú svo
komið, að hver einasti bóndi
verkar vothey, hvernig sem
viðrar. Engum manni hér,
dettur í hug, að þurrka há,
og margir láta einnig meira
og minna af fyrri slætti í
vothey.
Votheysturnar.
Tvö síðastliðin ár, hefir
verið mikið skrafað og skrif-
að um „turnana“ og er það
eins og gengur, sumir hafa
lofasð þá úr öllu hófi, en
aðrir verið mjög vantrúaðir
á að þeir væru allra meina
bót, en ég hygg, að 'sann-
leikurinn liggi hér, eins og
oft endra nær, milli vega.
Turnarnir eru vafalaust góð-
ir, þar sem þeir henta betur,
en niðurgrafnar tóftir, svo
sem á sléttlendi, þar sem allt
verður að vera ofanjarðar og
þar sem heyöflun er í stórum
stíl og getur því borið mik-
inn tilkostnað með vinnu-
sparandi vélum, en á búum
eins og þau gerast almennt
með meirj og minni úthey-
skap koma þeir alls ekki til
greina. En þetta getur breytzt
með aukinni ræktun og stækk
andi búum og þar af leiðandi
nærtækari heyskap.
Súgþurrkun.
Eins og áður er að vikið,
á það enn þá vafalaust mjög
langt í land að allur hey-
fengur verði verkaður sem
vothey, og enn munu bænd-
ur um ófyrirsjáanlegan tíma
treysta á að þurrka meira
og minna af heyunum, en
af þeim aðferðum, sem enn
þá eru kunnar, virðlst hin
svo kallaða súgþurrkun vera
beszta úrræðið. En af því að
menn greinir mjög á í þessu
efni, bæði um nytsemi að-
ferðarinnar, og kostnað við
uppsetningu og rekstur, skal
ég í stuttu máli skýra frá
reynslu minni í þessu efni,
sem einnig kemur alveg heim
við reynslu þeirra bænda, í
nágrennl mínu, sem reynt
hafa þessa aðferð.
Stofnkostnaður.
Veturinn 1946—1947 fór ég
að búa mig undir að
setja súgþurrkunarkerfi í
hlöðuna hjá mér.Mjög skrikkj
ótt gekk að afla þeirra tækja,
er með þurfti, en þó lán-
aðist mér að vera búinn að
komá öllu í lag í sláttarbyrj-
un óþurrkasumarsins mikla
1947. Hlaðan er 21X9 áln-
ir og vegghæð 4y2 alin og tek-
ur 4—-500 hesta þegar vel síg-
ur í henni. „Blásturshólminn1
en svo nefni ég aðalpípuna
frá blásaranum er með öðr-
um veggnum og er úr stein-
steypu, en út frá því gangá
svo trérennur yfir um þvera
hlöðu opnar að neðan og lít-
ið eitt á lofti. Ennfremur er
settur niður miðstöðva^rofn í
vélahúsinu, með tilheyrandi
ofni, svo að aðstaða er til
lofthitunar, þótt ég hafi lítið
notað hana. En ég tel það
tæplega gjörlegt nema með
olíukyndingu, vegna vissra
tafa við að kynda kolum.
Kostnaður við uppsetningu,
fyrir utan upphitunarkerfið
var sem hér segir:
1. Dieselvél 7 ha. 3100.00
2. Blásari (vifta) 950.00
3. Pípukerfi, ö. vinna 1800.00
4. Vélahús 2000.00
Samtals kr. 7850.00
Reksturskostnaður:
13 tunnur hráolía 360.00
Smurningsolía 120.00
Viðhaldskostn. (áætl.) 300.00
Samtals kr. 780.00
Vextir af 7850.00 stofn
kostnaði: 314.00
Kr. 1094.00
Ef reiknað er með að í
hlöðuna fari 500 hestar, sem
ég hygg nærri lagi, verður
kostnaður við þurrkunina ná-
lega 2 kr. á heyhest.
Til þess að vega á móti
þessum kostnaði kemur vinnu
sparnaður, sem illt er að á-
kveða, þar sem svo misjafn-
lega mikill tími fer í að þurrka
heyið ef á að fullþurrka það
úti. En engan efa tel ég á
því, að hér sé um veruleg-
an ávinning að ræða, og svo
bætist þar við hvað heyið
er örugglega vel verkað, þar
'sem ekki vottar fyrir neinum
rekjum, hvorki við veggi, und
ir eða ofan á og auk þess al-
veg öruggt fyrir skemmdum
af hita.
Samkvæmt því, er að fram-
an greinir tel ég lang beztu
'og öruggustu heyverkunarað-
i ferðina af þeim.sem enn þekkj
(ast, vothey og súgþurrkun.
jHinn mikli tilkostnaður, sem
jorðinn er við verkún heys-
jins krefst þess, að hvert strá
fullnáist, en fari ekki að
meira eða minna leyti for-
görðum við verkunina.
Eigi bændur vothevstóft-
ir fyrir ca. helming töðunnar
og sú þurrkunartæki til að
fullþurrka hinn hlutann, þarf
aldrei að koma til neinna
verulegra mistaka með nýt-
inguna.
„Ekki minni vandi að gæta
fengins fjár en afla.“
Hinar breyttu kringumstæð
ur við öflun fóðursins krefj-
ast þess, að heyskapn. sé sem
fyrst komið á ræktað land,
sem næst býlinu, en við þetta
er óhj ákvæmilega mikill
kostnaður, sem verður að end
urgjaldast með minni vinnu,
meiri afurðum og betri og
öruggari nýtingu heyjanna,
en ef menn þurrka alla þá
töðu, sem til fellst, er voð-
inn vís, hvað vlitið sem út
af ber, — og það er eins víst
og 2+2 eru 4, að það kemur
alltaf fyrir með styttra og
lengra millibili, hitt er orðin
miklu minni hætta á, að
grasvöxturinn bregðist, fáist
(Framh. á 6. síðu.J
ÓBRENNT KAFFI hefir ekki
fengizt 1 verzlunum nú um hríð.
Allt það kaffi, sem komið hefir á
markað í Reykjavík síðustu vikur,
hefir verið brennt og jafnvel mal-
aö áður en því er lofað að koma í
búðirnar til sölu. Ýmsir gera sér
ekki grein fyrir þessu, af því að
þeir eru vanir því að kaupa kaffið
brennt og malað. En til eru hús-
mæður, sem vilja brenna kaffið
sitt sjálfar, enda liggja töfrarnir
við að búa til verulega gott kaffi
fyrst og fremst í því, að brenna
það mátulega og jafnt. Auk þess
er hagur að spara sér að borga
brennslu og mölun á kaffinu.
ÞETTA ER SENNILEGA einn
liður 1 því, hvernig iðnaðurinn
leggur verzlunina undir sig og tek-
ur af heimilunum aðstöðuna til að
kaupa vöruna óunna eða hálfunna
og skattleggur þau hvort þau vilja
eða vilja ekki. Það er atriði, sem
ekki er hægt að þola til lengdar.
í þessu tilfelli treysti ég því, að
Kron gefi viðskiptamönnum sín-
um framvegis kost á óbrenndu
kaffi, en haldi ekki svo til kaffi-
brennslu sinnar, að hver baun
verði þangað látin, Sé lítil eftir-
spurn eftir óbrenndu kaffi, er það
að sama skapi útiátalítið að hafa
fáein pund af því í búðunum til að
geta gert þeim fáu, sem eftir því
óska, úrlausn. — En heildarstefnu
þessara mála þarf að gjörbreyta
strax, en bíða ekki eftir því stigi,
að kaffi fáist aðeins til drykkjar á
veitingastöðunum, svo að menn
verði að fara út á kaffihús og
borga þjónustugjald og allt saman,
ef þeir vilja veita sér þann mun-
að, að drekka kaffisopa.
í FYRRAKVÖLD voru flutt tvö
merkileg og góð erindi í útvarpið.
Sigríður Björnsdóttir frá Hesti tal-
aði í kvennadagskránni og Emil
Björnsson annaðist þáttinn sinn á
innlendum vettvangi. Bæði fluttu
þau ágætar hugvekjur. Sama
kvöldið las Einar Ólafur Sveinsson
þátt úr Egilssögu. Mér finnst, að
við megum gjarnan hugsa um það
stundum, hvílík yndisbót og menn-
ingarauki er að útvarpinu, þó að
okkur þyki ýmislegt í rekstri þess
á annan veg en vera ætti. Við skul-
um sízt af öllu láta það verða til
að blinda okkur fyrir því, sem já-
kvætt er við fyrirtækið.
NÝSTÁRLEGUR SKÁLDSKAP-
UR birtist í Mbl. 1 gær og hefir fyr
irsögnina: í tilefni jólaljóða Tím-
ans. Þar sem ég veit, að lesendur
mínir hafa margir gaman af vis-
um vil ég láta þá sjá sýnishorn af
þessum kveðskap. Þetta er þriðja
visan:
Fyrir sterka foringjann,
er fýsir á valdastólinn,
trúarsálma sína hann
heiðra meir en annað.
En niðurlagserindi rímunnar er
svona:
Hvort. að muni áfram eins,
á er nokkur vafi,
reynast tálan raka meins
á Reykjavíkurhafi.
Svo er. nú það. Ekki er höfund-
ar við getið og skal engum getum
að því leitt, hver skáldjöfur hafi
hér að verki verið, en sjálfsagt er
að unna honum verðugrar viður-
kenningar og frægðar.
Starkaður gamli.
Innilegar þakkir fyrir vinarhug, er mér var á margan
hátt sýndur á sjötugsafmæli mínu 23. des. 1949.
Jón Símonarson,
Stóru-Fellsöxl.
TRÉSMÍÐAVELAR
Erum kaupendur að 16—18 tommu bandsög, og 6
tommu afréttara.
Landssmiðjan
niimiiiiiiniiiiniiiinmimiiiiiiiinmiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiMimimiiiiiiiiniiiiiiinimiiiiiiiiiiniB
Silfurmunir
Tek til viðgerðar silfur- og gullmuni.
Verkið framkvæmt af fagmanni.
Kaupi brotagull.
Franch Michelsen
Laugavegi 39. — Sími 7264.
Fisksalar!
Höfum til sölu 1. fl. gellur í kilópökkum á kr. 2,60
kg. — Einnig ýsu í kílópökkum á kr. 2,80 kg.
ÍSBJÖRNINN H. F.
Símar 1574 og 2467.