Tíminn - 02.08.1950, Blaðsíða 5

166. blað
TÍMINN, miðvikudaginn 2. ágúst 1950
5
Miðvikud. 2. átfúst
Erenburg og
ávarpið
Einn hæstlaunaði „lista-
maður“ Sovétríkjanna, rit-
höfundurinn Ilja Erenburg,
á grein um Stokkhólmsávarp
ið í Þjóðviljanum s.l. föstu-
dag. Erenburg segir, ef grein-
in er rétt þýdd, að þeir, sem
leyfa sér að draga í efa, að
„ávarpi“ þessu hafi verið
komið af stað til að efla frið
í heiminum, séu „illgjarnir"
og „illkvittnir“, en þar að
auki haldnir af „blóðþorsta“,
„geðveiklun og sálarröskun".
Hann bendir líka á, að ekki
séu þeir allir kommúnistar,
sem hafi undirritað ávarp
þetta. Rétt er það hjá hon-
um. Sennilega veit hann þá
líka, að ýmsir, sem undir
skrifuðu, t. d. á Noröurlönd-
um, hafa nú óskað þess, að
nöfn þeirra verði strikuð út.
Þeim leist ekki á blikun, þeg
ar byrjað var að halda því
fram í rússneskum blöðum,
að allir, sem sett hefðu nöfn
sín undir ávarpið, væru skyld
ugir til að taka þátt í skemmd
arstarfsemi í þágu Rússa, ef
á þyrfti að halda.
Hér á landi þekkja menn ýms
dæmi um söfnun undirskrifta
og hver hugur fylgir máli hjá
sumum þeim, er lána nöfn
sín á slík plögg. Mörgum reyn
ist erfitt að neita kunningj-
um sínum um þessháttar
greiða, a. m. k. ef það kostar
engin fjárútlát í bili fyrir þá
sjálfa. Sumir, jafnvel kunn-
ir menn og konur, eru haldn-
ir þeim veikleika að skrifa
undir allt, sem að þeir er
rétt, og aðrir grípa hvert
tækifæri til að minna á, að
þeir séu til, hafi verið settir
hjá, séu til alls vísir, ef ekki
sé að vilja þeirra farið o. s.
frv. Þegar á allt þetta er litið,
er ekkert undarlegt, þótt
fleiri en kommúnistar hafi
slysast til að skrifa undir
þann dulbúna stríðsáróður,
sem hér er um að ræða.
En eitt táknrænt dæmið
um raunverulegan tilgang
„friðarávarpsins frá Stokk-
hólmi“, er fréttin, sem send
var um heim allan um að
helmingur íbúanna í Norður-
Koreu hefðu undirritað ávarp
ið. Þessi tilkyning mun hafa
verið gefin út einum eða
tveimur dögum áður en her
Norður-Kóreu réðst á varnar
laust nágrannaríki i því skyni
að leggja það undir sig á fá-
um dögum.
En engan þarf að undra,
þótt IIja Erenburg verji Stokk
hólmsávarpið. Um langt skeið
hefir rithöfundur þessi verið
einn allra duglegasti áróðurs
maður stjórnarinnar í
Moskvu. Verk hans eru fjör-
lega skrifuð og læsileg, en
þó nokkuð þreytandi til lengd
ar eins og verða vill um verk
þeirra höfunda, sem skrifa
í áróðursskyni fyrir aðra.
Þessi maður er hér raunar
ekkert einsdæmi, því að í
Rússlandi, er ætlast til, að all
ir rithöfundar séu beinlín-
is í þjónustu hinnar ráðandi
stjórnarstefnu, og fyrir það
fá þeir rífleg laun. — í síð-
ari heimsstyrjöldinni var Ilja
ERLENT YFIRLIT:
Eru Þjóðverjar sekir?
Síðari hluti greinar Hcrberts Tingstcns um
|»að, hvort kcima cigi nazistum cða fiýzku
þjóðinni uni styrjöldina.
Það er önnur meginvörn Þjóð- ,
verja fyrir afstöðu þeirra til
Hitlersstjórnina á fyrstu valda- |
árum hennar, að aðrar þjóðir
hafi síst sýnt henni meiri and-
úð. „Meðan við sátum í fanga-
búðum, gældu fulltrúar erlendra
ríkja við böðla okkar“, sagði
einn háttsettur forvígismaður
jafnaðarmanna í
samtali við t
mig. Var það ekki einmitt lengi
vel þannig, að erlendum stjórn-
málamönnum væri dulið hið J
raunverulega markmið Hitlers
og var þá ekki eðlilegt, að þýzka
þjóðin léti einnig blindast?
Brezk-þýzki flotasamningurinn
frá 1935 virðist a. m. k. sanna
þetta. Kunnir Svíar, eins og
Boök og Hedin, voru sannfærð-
ir um friðarvilja Hitlers. Þó
gátu menn miklu betur gert
sér grein fyrir stjórnarháttum í
Þýzkalandi utan þess en inn-
an. Kepptust ekki allar þjóðir
við að taka þátt í Ólympíu-
leikjunum í Berlín 1936 og
sendu þær ekki þekkta fyrir-
lesara og aðra áhrifamenn til
að mæta á allskonar mótum og
þingum hjá nasistum? Og
sagði ekki sjálfur Winston
Churchill (í Times 7. nóv. 1938)
að hann vonaðist til, að Eng-
land eignaðist sinn Hitler,
ef það ætti eftir að bíða ósig-
ur í styrjöld. Þurfti ekki sjálfa
styrjöldina og kannske öllu
fremur ósigurinn í henni til að
opna augu manna til fullnustu
fyrir því, hvernig stjórn Hitlers
í raun og veru var?
Svíar ekkert betri en
Þjóðverjar.
Eg hirði ekki um að rifja upp
fleiri af slíkum röksemdum
Þjóðverja. 1 tilefni af þeim læt
ég aðeins nægja að árétta
tvennt. Ef dæmt er eftir sænsku
blöðunum frá árunum fyrir
styrjöldina, voru Svíar síður en
svo nasistískir á þeim tíma, en
þeir höfðu að miklu leyti sömu
fölsku hugmyndirnar um Hitlers
stjórnina og meginþorri þeirra
Þjóðverja, sem ekki voru nazist-
ar. Þó höfum við á margan hátt
betri aðstöðu til að fylgjast með
óþokkaverkum nasista og gera
okkur grein fyrir fyrirætlun-
um þeirra en almenningur í
Þýzkalandi. Við höfðum t. d.
vitnisburð flóttamannanna. En
við lokuðum augunum fyrir
staðreyndum og lifðum í sælu
fáfræðinnar.
Með þessu er það þó ekki sagt,
að taka beri framangreindar
röksemdir Þjóðverja að öllu
leyti sem góða og gilda vöru.
Maður getur vel hugsað sér að
hlýðnin og undirgefnin við
valdhafana hefði víða verið
minni en hún var í Þýzkalandi,
andstaðan ákveðnari og þrótt-
meiri og almenningur ekki al-
veg eins auðtrúa. Maður getur
líka hugsað sér að efnahagserf-
iðleikar, eins og þeir, sem ruddu
nasismanum brautina, myndu
hjá félagslega _ þroskaðri þjóð
ekki hafa leift til þvílíkrar
ógnarstjórnar.
En þrátt fyrir þessar mót-
bárur, virðist mér kenningin um
sameiginlega sekt Þjóðverja
ekki raunhæf og að sumu
leyti svo óréttmæt, að ekki
eigi að þurfa að rökræða
hana. Einstaka Svíar geta kann
ske staðið Þjóðverjum framar í
siðferðilegum efnum, en hitt er
bæði heimskulegt og rangt að
halda því fram, að algengur
Svíi sé eitthvað fremri og betri
en algengur Þjóðverji.
Þýzku mótspyrnusamtökin.
Þá er ekki rétt að láta sér
sjást yfir þýzku mótspyrnuhreyf
inguna eða réttara sagt hreyf-
ingarnar, því að aldrei var hér
um nein skipulögð heildarsam-
tök að ræða. Engar nákvæmar
upplýsingar eru fyrir hendi um
tölu þýzkra flóttamanna eða
pólitískra fanga, en þessir ólán
sömu menn skiptu áreiðanlega
hundruðum þúsunda, jafnvel
milljónum. Árið 1944 handsam
aði Gestapo a. m. k. 33 þús
þýzka ríkisborgara.
Þrátt fyrir allan hinn mikla
áróður nazista, virðast hug-
myndir þeirra ekki hafa fest
sterkar rætur í Þýzkalandi. Hjá
vissu fólki eða stéttum hefir
hann þá sennilega styrkc vissa
eldri fordóma eins og t. d. and-
úðina á Gyðingum.
Nokkuð hefir verið deilt á
það, að fyrrverandi nasistar
gegna enn ýmsum trúnaðarstöð
um í Þýzkalandi. Það er þó
rangt að halda því fram, að
Erenburg sískrifandi í þágu
þeirrar stefnu sem stjórn
hans rak á hverjum tíma.
Eftir að Hitler hafði sigrað
Frakka með hlutleysi og að-
stoð Rússa, skrifaði hann
hins stóru skáldsögu um „fall j
Parísar“, sem var vörn fyrir
hið rússneska afskiptaleysi og
átti að sýna, að Frakkar ættu
skilið að hljóta þau örlög, er
þeir höfðu hlotið.
Ilja Erenburg er sem sagt
mjög dugandi maður í sinni
grein,. En hann er ekki neinn
sérstakur friðarsinni, heldur
launaður starfsmaður rúss-
nesku ráðstjórnarinnar og
rauða hersins Engin ástæða
er til að taka hann alvarleg-
ar í þessu máli, en t. d. Stalín
eða Vishinsky. Báðir vinna að
sama markinu. Munurinn er
aðeins sá, að Erenburg mun
ekki vera valdamaður í Rúss
landi, heldur hlýðir fyrirmæl
um annarra, hvort sem hon-
um kann að vera það Ijúft
eða óljúft.
Nýlega var Erenburg á ferð
í Englandi. Óð þar með nokk
urri frekju upp á einn af
öndvegisrithöfundum Breta
fyrir að hafa ekki viljað und
irrita „ávarpið“. Brezki rit-
höfundurinn svaraði með
rökum, sem hendi voru næst:
Hann sagði að Erenburg kæmi
frá þjóð, sem hefði stærsta
her í heimi, og langmestan
vígbúnað allra Norðurálfu-
ríkja. Honum væri bezt að
fara heim og tala við ráða-
menn sinnar eigin þjóðar um
að hætta að búa sig undir
stríð.
Fleiri munu mæla líkt og
þessi brezki rithöfundur, þeg-
ar kommúnistar eru að lýsa
friðarvilja sínum. Sænska
blaðið „Göteborgs Handels-
og Sjöfarbstidrig" sem lengi
hefir verið talið eitt ráðvand
asta og hreinskilnasta blað
Norðurálfu, sagði nýlega:
„Ef Rússar vilja frið, verð-
ur friður“. Þetta eru fá orð í
fullri merkingu, og skal ekki
nánar rætt um réttmæti
þeirra. Þó myndi það margra
mál, þeirra sem eitthvað
þekkja til slíkra hluta. Hið
sænska blað mun vera óhlut
drægara en IIja Erenburg í
deilum stórþjóðanna um þess
ar mundir.
Schumacher.
hér sé um einhverja nasista-
dýrkun að ræða. Margir urðu
stöðu sinnar vegna að ganga í
nasistaflokkinn, þótt þeir væru
aldrei raunverulegir flokks-
menn. Það liggur líka í hlut-
arins eðli, að ógerningur er að
fá hæfa menn í allar trún-
aðarstöður, ef hafna verður öll
um þeim, sem gegnt hafa slík-
um störfum um 12 ára skeið.
Núverandi valdamenn Þýzka-
Iands og nazisminn.
í hópi þeirra manna, sem nú
fara með völdin í Þýzkalandi,
eru vissulega ýmsir, sem segja
má að eigi hæpna fortíð með
tilliti til nasismans. Megin-
þorri þessara manna hefir hins
vegar hreinann skjöld og hafa
ýmist verið andstæðingar Hitl-
ersstjórnarinnar alla tíð eða
engin afskipti haft af stjórn-
málum fyrr en nú. T. d. hafa
allir þeir, sem eiga sæti í nú-
verandi sambandsstjórn Vest-
ur-Þýzkalands, ýmist verið
sviptir embættum eða fangels-
aðir af nazistum. A. m. k. 160
hinn 410 þingmanna á Bonn-
þinginu hafa orðið fyrir ofsókn
(Framhald á 6. siðu.)
Raddir nábáanna
Forustugrein Mbl. í gær
nefnist: Hernaðarbandalag
kommúnista, og segir þar
m. a.:
„Málgagn Moskvavaldsins
hér á landi reynir að ásaka ís-
lenska fylgismenn hins vest-
ræna lýðræðis fyrir það, að
þeir hafi ráðið því, að ísland
gekk í varnarbandalag Atlanz-
hafsþjóða, því að þessi samtök
séu hernaðarlegs eðlis.
En hverir íslendinga hafa
gengið í hernaðarbandalag?
Kommúnistar, fylgismenn
og liðsmenn Moskvavaldsins
hér á landi. Kommúnistar
allra þjóða, sem innritaðir eru
í flokkinn, hafa ekki einasta
tjáð sig fylgjandi því, að
„herraþjóð" þeirra leggi lýð-
ræðisþjóðirnar undir sig með
vopnavaldi. Þeir eru beinlínis
gengnir í þjónustu þess her-
veldis, sem vinnur að því, að
þær varnir, sem hinn aust-
ræni her á að ráðast á, verði
sem allra veikastar.
Kommúnistar allra landa
hafa staðfest, með endurtekn
um loforðum sinum og skuld-
bindingum, gagnvart aust-
rænum húsbændum sínum, að
þeir telji, að þeim beri bein
skylda til þess að verða rúss-
neskum innrásarher hjálpleg-
ir hvenær sem sú „gleðistund“
rynni upp, að Moskvastjórnin
hefðist handa til að leggja
undir sig land þeirra“.
Mbl. segir siðan, að fjand-
skapur ísl. kommúnista gegn
Atlanzhafsbandalaginu sé
sprottinn af því, að þeir vilji
hafa ísland opið og varnar-
laust. Þá yrði innrás auðveld
þar eins og í Suður-Kóreu
eftir að ameríski herinn var
farinn þaðan.
Viðhorfið til
nazismans
í gær og í dag hefir birzt
hér í blaðinu grein eftir einn
kunnasta rithöfund Svía,
Herbert Tingsten fvrrum pró-
fessor og núv. aðalritstjóra
„Dagens Nyheter“ í Stokk-
hólmi. t grein þessari ræðir
hann um það, hvort rétt sé
að kenna nazistaforingjun-
um cinum eða þýzku þjóð-
inni í heild um síðari heims-
styrjöldina .
Hér skal ekki rætt um
þetta deilumál, en rétt þvkir
að vekja sérstaka athygli á
einu atriði, sem kemur fram
í grein Tingstens. Það er við-
horf annarra þjóða en Þjóð-
verja til nazistastjórnarinn-
ar á fyrstu árum hennar og
raunar allt þangað til að
stríðsgæfan snerist á móti
henni.
Tingsten bendir á það í
grein sinni, að í Svíþjóð hafi
síður en svo ríkt sterk andúð
gegn nazistastjórninni þýzku
á þcssum tíma og voru þó
Svíar engan veginn fylgjandi
nazismanum. Svipað mun og
mega segja um viðhorf
manna hér á landi. Meðal
margra þeirra, sem ekki bein
línis aðhýlltust nazismann.
var ríkjandi viss vinsemd í
viðhorfinu til nazistastjórn-
arinnar. Þetta kom t. d. hvað
eftir annað fram í Morgun-
blaðinu og þó nokkru eftir að
styrjöldin hófst, lýsti Þjóð-
viljinn yfir þvi, að engin
munur væri gerandi á naz-
ismanum og vestrænu lýð-
ræði. Aðalmunurinn væri sá,
að nazistar notuðu brúnan
einkennisbúning, en hinir
gráan.
Það var ekki sízt þetta við-
horf erlendra þjóða, sem
gerði nazistastjórninni mögu
j legt að treysta völd sín, eins
mikið og raun var á, og leiða
þá bölvun yfir heiminn, sem
síðari heimsstyrjöldin var.
Henni var ekki aðeins leyft
að svíkja alþjóðlega samn-
inga, sem Þjóðverjar höfðu
staðið að, heldur var til við-
bótar sezt að samningaborð-
inu með henni og gerðir við
hana samningar eins og
Múnchen-sáttmálinn og þýzk
-rússneski griðasáttmálinn.
Þetta andvaraleysi annarra
þjóða gerði henni ekki sizt
mögulegt að fremja illræðis-
verk sín.
Það má segja, að tilgangs-
lítið sé að rifja þetta upp nú
og vekja þannig upp gömul
deilumál. Þessu fer þó fjarri.
Viðhorfið er nú ekki ólíkt og
það var nokkru fyrir síðari
heimsstyrjöldina. Stefna, sem
í einu og öllu fetar i fótspor
nazismans og beitir sízt heið-
arlegri baráttuaðferðum en
hann, ógnar nú friðnum og
frelsinu í heiminum á svip-
aðan hátt og þá. Kommún-
isminn er hinn nýi nazismi,
sem jafnvel er enn hættu-
legri hinum fyrri, því að
hann hefir öflugra hervald
og enn fleiri blekkta og af-
vegaleidda áhangendur á bak
við sig.
Til þess er reynslan, að af
henni sé lært. Hlutleysið og
undanlátssemin, sem allt of
margir sýndu nazismanum,
var ein meginorsök seinni
heimsstyrjaldarinnar. Engar
líkur benda til þess, að þriðja
heimsstyrjöldin verði umflú-
in, ef sama hlutleysið og af-
(Framhali á 6. síðu.)