Tíminn - 04.06.1952, Blaðsíða 5

122. blað.
TfMINN, miðvikudaginn 4. júní 1952.
5.
Miðvihud. 4.
ERLÉNT YFIRLIT:
Uppreisn fanganna á Koje
Einn alvarlegasti hnekkir S. Þ. í sambamli
við Kóreustyrjöldina
Um nókkurt skeið hefir nafn
eyju, sem' liggur suðaustur af
Kóreu, vérið iðulega nefnt í
blaða- . og ;útvarpsfréttum, en
fæstir munu hafa heyrt það
nafn áður eða vitað, að eyja
þessi var til. Eyja þessi er Koje-
eyja. Ástæðan til þess, að hún
hefir verið svo mjög umtöluð
að undanförnu, er sú, að her S.Þ.
hefir haft þar stærstu fanga-
búðir sínar, en stjórnin þar af
einhverjum ástæðum farið í slík
um handáskolum, að hlotizt hef-
Colsonsskjalið.
Eftir að Ðodd var þannig for-
fallaður, var Charles T. Colson
hershöfðingi skipaður eftirmað-
ur hans sem yfirmaður fangabúð
anna. Honum var fyrirskipað að
ná Dodd úr haldi með illu eða
góðu. Fangarnir hótuðu því, að
lif Dodds væri í hættu, ef reynt
yrði að taka hann með valdi.
Eftir það hófust bréfaskipti
milli Dodds og Colsons með milli
göngu fanganna. Fangarnir
settu ákveðin skilyrði fyrir fram kannanir, og sýndi það bezt, að
sali Dodds og var hann sjálfur þær hefðu átt sér stað og vitan
látinn koma þeim á framfæri lega yrði þeim haldið áfram
RIDGWAY
Sogsvirkjunin nýja
Fyrir nokkrum dögum var
lagður hornsteinn hinnar
nýju Sogsvirkjunar við íra-
foss. Framkvæmdir við virkj-
unina hófust annars fyrir
tæpum tveimur árum, og er
nú gert ráð fyrir, að virkjun-
inni verði að fullu lokið eft-
ir eitt ár.
Jfér er um að ræða lang-
stærsta mannvirki, sem ráð-
ist hefir verið í hér á landi.
Á fyrsta virkjunarstigi eða ir ' qlvai'láo-m- álitshnekkur ne- IJCUII it uauuiei* íegu yiui penn iiaiuio uiiaiu,
eins og stöðin verður að ári1 aðstaða' fuiltrúa S Þ í vopna-íbréflega við Colson- Eftir að hvað sem öllum- loforðum liði.
liðnu, mun hún vera 31.000 hlésviðræðunum í' Panmunjom1 Þessl brefaskípti höfðu staðið í Af þessum ástæðum gætu komm
kw. stöð. Verður þá búið aðjorðið stórúm örðugri en ella. ’ ,'1Í> aaa va',s a' °
setja upp tvennar vélasam-
stæður, en stöðin er gerð fyr-
ir þrennar vélasamstæður
fullvirkj uð. Til samanburðar
má geta þess, að gamla Sogs-
virkjunin er 13.500 kw. stöð.
Var þefta fil-
gangurinn
80. þús. fangar.
Kojeéý-jan er um 23 mílna
löng, eh bréidd hennar er nokk
uð mismun'andi eða 2—15 míl-
ur. Strönd hennar er yfirleitt
hrjóstug- og hálend, en að baki
Upphaflega var hún aðeins1 strandfjallaTnna eru víða frjó-
8000 kw. stöð, eða áður en samir og grösugir dalir. Þegar
verst gggndi fyrir S. Þ. í Kóreu-
styrjölcitnni var rætt um það,
hún var stækkuð 1942.
Það þarf vart að fara um
þaö mörgum orðum, hve mik
ilsvert þetta mannvirki er og
hvílík lyftistöng það er líklegt
til þess að reynast fyrir ís-
lenzkt atvinnulif. Við það eru
líka
að her þeirra kæmi sér þar upp
þrjá daga, varö það niðurstaðan,' únistar ekki tekiö neitt mark á
að fangarnir lofuðu að láta þessum skoðanakönnunum og
Dodd af höndum gegn því, að krefðust því, að allir fangarnir
Colson gæfi umsamda yfirlýs- yrðu framseldir.
ingu. f yfirlýsingu þessari skildi j Colsonsskjalið gerði það að
viðurkennt, að fangavarzlan verkum, að fulltrúum S. Þ. var
hefði farið í handaskolum og gerður málflutningurinn mun
allmargir fangar verið drepnir í erfiðari en áður. Síðan það vqr
viðureign við fangaverði S. Þ. birt, hefir hvorki gengið eða
1 yfirlýsingunni skildl föngun- rekið í sambandi við fanga-
um lofað ýmsum endurbótum. skiptamálið, en það virðist nú
Seinast, en ekki sízt, skyldi þvi
lofað, að fangarnir yrðu ekki
iframvegis beittir neinum þving
öflugum^bækistöðvumefhann unum í sambandi við skoðana-
yrði að^orfa fra meginlandinuJkannanir um það, hvort þeir
Þettta breyttist hins vegar, þeg
ar MacÁrthur hóf hina sigur-1
sælu sókn sína. Þá var ákveðið i
vildu halda heimleiðis eða ekki,
ef til fangaskipta kæmi.
Án þess að ráðfæra sig við
tengdar þær vonir, að.að koma þar upp fangabúðum yfirmenn sínaf undirritaði col-
miklu fleiri geti nctið þæg- J °B fangageymsla haíin þar i s or gon yfiriýsingu þessa og var
inda raforkunnar en hingað i um stli- } dolum Kojeeyjar eru Dodd þá sieppt af föngunum.
til.
Þess er sjálfsagt að minn-
ast, þegar rætt er urn þetta
fyrirtæki, að við höfum ekki
komið því upp af eigin ram-
ieik. Að iangmestu leyti verö-
ur það reist fyrir gjafafé og
lánsfé. Okkur hefði brostið
fjármagn til þessara miklu
framkvæmdar, ef ekki hefði
borist sú aðstoð, sem
Marshallstofnunin hefir látið
okkur í té. Marshallstofnun-
inni eigum við aö þakka, að
ekki aðeins þetta mikla mann
virki kemst upp, heldur líka
áburðarverksmiðj an og nýja
Laxárvirkjunin.
Þetta sýnir það bezt og
sannar, hve fjarstæður er sá
rógur kommúnista, að þátt-
takan í Marshallsamvinn-
unni hafi orðið okkur til
nú ekki,færri en 17 stór fanga-
búðahverfi, þar sem samtals
dvelja um 80 þús. fangar. Um
hvert hverfi eru öflugar víggirö
ingar, svó að fangarnir geta ekki
sloppið í búrtu.
Yfirleftt virðist það hafa verið
reglan áö flytja þá fanga til
Kojeeyju, sem taldú voru baldn
astir viðureignar og eindregn-
astir kommúnistar. Þeir þóttu
vera örugglegar geymdir þar en
i fangabúðum í Kóreu. Þetta
virðist ekki hafa verið að öllu
leyti rétt reiknað, eins og nú er
komið á daginn.
Doddsránið.
Síðari hluta vetrar fóru þær
fregnir að berast frá Kojeey, að
ekki væri allt í lagi með fanga-
geymsluna þar. Verulega at-
hygli vöktu þessar fréttir þó
ekki fyrr en í byrjun maímán-
aðar, er föngum tókst að ræna
yfirmanni fangabúðanna á
tjóns og bölvunar. Þeirri þátt j Kojeey, Fráncis T. Dodd hers-
töku eigum við að þakka höfðingja. Hann hafði farið til
staérstu mannvirkin, sem hér fundar við fuhtrúa fanganna,
er hofðu kvartað undan slæmn
hafa verið reist. Þau munu
gera efnalega afkomu okkar
öruggari í framtíðinni. Ef
þátttökunni hefði verið hafn-
að að ráðum kommúnista,
hefðu þessi mannvirki ekki
komist upp um ófyrirsjáan-
legan tíma og það torveldað
okkur framfarasóknina og
gert afkomuna erfiðari og ör-
yggisminni. Kommúnistar eru
hér staðnir að því verki að
vinna gegn því, að stærstu og
mikilvægustu mannvirki
landsins kæmust upp til þess
að létta þjóðinni lífsbarátt-
una. —
Ekki verður þessi þáttur
kommúnista glæsilegri, 'þegar
þess er gætt, að þeir áttu sinn
þátt í því, að nýsköpunar-
stjörnin eyddi öllum stríðs-
gróðanum, án þess að einn
eyrir væri eftir til þessara
nauðsynlegu framkvæmda.
Ef ráðdeildar og fyrirhyggju
hefði gætt í störfum hennar,
hefði stríðsgróðinn hins veg-
ar 'vel getað hrokkið til þess,
að' hægt hefði verið að koma
upp umræddum framkvæmd-
um, án nokkurrar erlendrar
aðstoðar.
. Þá er og gagnlegt að minn
ast þess, að þessar stórfram
aðbúð. Viðræður þessar báru
ekki árangur, en þegar Dodd og
samfylgdarmenn hans sýndu á
sér fararsnið, voru þeir um-
kringdír áf föngunum. Sam-
fylgdarinönnum Dodds tókst að
komastburtu, en fangarnir
drógu Dodd inn í fangabúðirn-
ar með sér og höfðu hann þar
í haldi/
Ridgway taldi þá Dodd og Col-
son hafa haldið illa á málunum
og voru þeir því fluttir burtu og
lækkaðir í tign. Jafnframt var
yfirlýst, að Colsonsskjalið yrði
ómerkt, þar sem það væri naúð
ungarsamningur. ■
Vopnahlésviðræðurnar
í Panmunjom.
Colsonsskjalið var birt á
versta tíma fyrir samningamenn
S. Þ. í Panmunjom. Þeir höfðu
þá fyrir nokkru gert grein fyrir
skoðanakönnun, er fariö hefði
fram meðal fanganna, og virtist {
hún leiöa það í ljós, að mikill
hluti þeirra vildi ekki hverfa
heim til Kína eða Norður-Kóreu.
Samkvæmt þvi höfðu samninga
menn S.P. boðizt til að afhenda
80 þús. fanga eða þá, sem vildu
fara fúslega heim aftur, en hin-
um yrði haldið áfram og þeir
spurðir að því á nýjan leik af
hlutlausum aðila, hvort þeir
vildu snúa heimleiðis eða setjast
að í Suður-Kóreu.
Fulltrúar kommúnista höfðu
jafnan haldið því fram, að skoð-
anakannanir þessar væru ekki
að marka, því fangarnir væru
ekki frjálsir gerða sinna. Nú
töldu þeir sig hafa fengið óyggj
andi sannanir fyrir þessu, þar
sem var Colsonsskjalið. Amerísk
ur hershöfðingi hafði þar lofað,
að hætt skyldi þvingunum í
sambandi við slíkar skoðana-
?
■
Talsvert hefir verið fylgzt
með ferðum varðskipanna
síðan Bjarni Benediktsson
tók stjórn þeirra af Pálma
Loftssyni fyrir mánuði síðan
og fól hana einum af hirðgæð
ingum Sjálfstæðisflokksins.
Bjarni lét það í veðri vaka,
að þetta væri gert til þess að
géra stjórn landhelgisgæzl-
unnar enn traustari og örugg-
ari. Aðrir drógu hins vegar í
efa ,að þau öfl, er einkum
stóðu að brottvikningu Pálma,
hefðu mikinn áhuga fyrir
bættri landhelgisgæzlu.
Nokkra sönnun fyrir því,
hvernig landhelgisgæzlan er
rekin, undir hinni nýju stjórn,
fengu menn um hvítasunnu-
helgina. Þá var starfrækslu
varðskipanna háttað eins og
hér segir:
Ægir fór á föstudagskvöld
ið með hljómsveit frá Reykja
vík til Vestmannaeyja, en
hún átti að skemmta hjá
Heimdellingum, er dvöldu í
Eyjum um helgina. Ægir
flutti svo hljómsveitina aft-
ur til Reykjavíkur á mánu-
daginn.
Óðinn lá í höfn í Reykja-
vík. —
Sæborg lá í höfn í Reykja-
vík. —
Blátindur lá í höfn í Reykja
vík. —
María Júlía var í fiskirann-
sóknaileiðangri.
Þór var í Álaborg til viðgerð
ar.
Eru þá upptalin öll þau
skip, sem eru á vegum land-
helgi sgæzlunnar.
a uau, Iicuia au Þetta litla yfirlit sýnir,
girðingunum. Innan girðing- j hvernig stjórn varðskipanna
anna hafa fangarnir sjálfir var háttað um hvítasunnu-
eina atriðið, er vopnahléssamn-
ingar stranda á.
Fagnastjórn á Koje.
Doddsmálið hefir orðið til
þess, að yfirmenn S. Þ. i Kóreu
hafa beint aukinni athygli að
fangageymslunni á Kojeey, en
þeim virðist ekki hafa verið
kunnugt um það ólag, sem þar
var ríkjandi. Þær upplýsingar,
sem síðar hafa komið fram,
virðast leiða þaö í ljós, að síðan
á síðastl. hausti hafi fangaverð-
ir S. Þ. nær engu ráðið innan
víggirðinganna. Gæzla þeirra
virðist ekki hafa náð, nema að
(Framhald á 6. síðu).
Raddir nábáanna
helgina. Er það kannske ekki
óræk sönnun um röskleika
hinnar nýju landhelgisstjórn
ar og brennandi áhuga henn-
ar fyrir vasklegum vörnum
landhelginnar?
Já, Bjarni Benediktsson
gerði það hreint ekki út í blá-
inn, þegar hann rak Pálma
Loftsson frá stjórn landhelg-
isgæzlunnar og fól einum hirð
gæðingi sínum að annast
hana.
in, sem tengda-
pabbi fengi
kvæmdif hefðu ekki komist
í verk, éf ekki hefði orðið
stefnubreyting í fjármálum,
er húverandi ríkisstjórn
kom til valda. Ef áfram
hefði haldist stórfelldur
halli á ríkissrekstrinum og
útflutningsatvinnuvegirnir
verið reknir með tapi, eins
og átti sér stað í stjórnar-
tíð Stefáns Jóhanns, hefði
hið erlenda láns- og gjafafé
farið að mestu eða öllu leyti
í súginn. Hugsanlegt er líka,
að við hefðum alveg misst af
því, þar sem Marshallfram-
lögin hafa yfirleitt verið háð
þeim skilyrðum, að ríkis-
reksturinn væri hallalaus og
atvinnuvegunum tryggð líf-
vænleg afkoma. Þessi skil-
yrði eru vel skiljanleg, þar
sem framlögin hefðu ella
orðið eyðslueyrir, en ekki
getað orðið grundvöllur að
nauðsynlegum framkvæmd-
um.
Stjórnarandstæðingar reyna
mjög að hampa þeim áróðri,
að núv. ríkisstjórn sé kyrr-
stöðustjórn. Sannleikurinn er
hins vegar sá, eins og um-
rædd mannvirki bezt sýna,
að hún hefir beitt sér fyrir
stærri framkvæmdum en
nokkur fyrirrennari hennar
og það verður stefnu hennar
að þakka, ef þau komast
fram. Jafnhliða því að beita
sér fyrir þessum mannvirkj-
um, hefir hún unnið að marg
háttuðum umbótum á flestum
sviðum atvinnuveganna og
með forgöngu sinni um stækk
un landhelginnar lagt grund-
völl að því að treysta stór-
lega afkomu sjávarútvegsins
í framtíðinni.
Mbl. ræðir um forsetakjörið
30. f.m. og segir m.a.:
„Þetta eru fyrstu almennu
forsetakosningarnar, sem við
íslendingar göngum til. Um
það hljóta allir að vera
sammála, að æskilegt sé að
þær fari í hvívetna vel fram
og heiðarlega. Með þvi er að
sjálfsögðu ekki útilokað að
blöðin ræði kosti og kalla fram
bjóðendanna. Þeir eru menn
eins og aðrir íslendingar og
það er einmitt hlutverk þjóð-
arinnar að leggja mat sitt á
hæfileika þeirra og byggja Gunnar tengdasonur er nú
dóm sinn á kjördegi á þvi. runninn frá þeirri kenningU
Þetta er það, sem genst 1 o11- sinni, að forsetanum sé ekki
ur verður heldur friðhelgur og f41*® neitt pohtiskt vald sam
ábyrgðarlaus við það eitt að (kvæmt stjórnarskránni eða
bjóða sig fram til forsetaem-! stjórnskipaninni. Hann tekur
bættis. j þessa kenningu aftur í For-
Hlutverk forseta íslands er setakjöri, og játar jafnframt,
m.a. það að vera trúnaðar- J forsetinn hafi a.m.k. veru-
maður stjórnmálaflokkanna iegt pólitískt vald undir
við myndun ríkisstjórna og tvenns konar kringumstæð.
kveða a um, hver þeirra skulii m . ,, ,..
hafa forgöngu í þeim efnum> I »ann get, myndað stjorn,
ef vafi er á. Er liklegt, að sá, ef Þmgið getur ekki komið sér
sem tveir stærstu stjórnmála- saman um meirihlutastjórn,
flokkar landsins hafa lýst yf-; og hann geti látið fara fram
ir, að þeir beri ekki nægilegt þjóðaratkvæðagreiðslu um lög
traust til, geti leyst þetta verk frá Alþingi.
efni farsællega af höndum? j Gunnar segist treysta
Forseti fsiands á að hjálpa'ten da bb sínum t m ð
til að setja niður deilur og f 1
sætta stríðandi öfl í þjóðfé- | fara meö j!et,, . vald; Vara"
laginu. Er líklegt, að maður,1 laust mynd, ekki tengdapabbi
sem notar persónulega vin-' gleyma tengdasyninum, ef
áttu og fjölskyldutengsl til að hann fengi þetta vald. Vax-
reyna að ryðjast upp í forseta- 1 andi óstjórn á Reykjavíkur-
embættið, verði fær til þess að bæ gerir Gunnar nú ótrygg-
draga úr
manna?“
deilum milli
an í borgarstjórastöðunni, og
(því getur verið gott að eiga
Aðalatriðið í sambandi við ráðherrastöðu í bakhöndinni.
forsetakjörið er að velja í forjAfstaða Gunnars er því vel
setaembættið mann, sem skiljanleg. En hitt er eftir að
hægt er að treysta til hlut- ] sjást, hvort þjóðinni geðjast
leysis og réttsýni. Öll embætt (að því að gera forsetaembætt
isstörf séra Bjarna Jónssonar j ið að braskfyrirtæki, er stjórn
mæla með því, að slíkt traust ist af tengdapabba- eða
megi bera til hans * tengdasonarsjónarmiðum.