Alþýðublaðið - 18.02.1945, Blaðsíða 5

5
Sunnudagur 17. íebrúar 1945
ALÞTÐUBLADIÐ
Sérstæðux persónuleiki — Augu, sem eru bjartari nú
en þau voru fyrir 20 árum — List og látlaus orð — Nýtt
listahof á Skólavörðuhæð — Kjarval. -
JÓHANNES KJARVAL er ein-
kver sérstæðastí persónuleiki,
sem fsland á. Hann hefur næstum
í heilan mannsaldur þjónað því
með list sinni og skilað því meiri
fegurð og ‘meiri listaverðmætum
en flestir aðrir. — Ég er enginn
Mstgagnrýnandi, en mér finnst að
Kjarval hefur aldrei komizt jafn
iiátt í list sinni og nú. Þess bera
jþau .merki .fjörutíu málverkin
hans, sem nú eru til sýnis í Lista-
mannaskálanum.
KJARVAL verður sextugur á
þessu ári. Það er nokkuð hár
aldur fyrir listamann, og það er
eimnitt sönnunin fyrir „genialit-
et“ iháns, að hann skuli nú, næst-
am sextugur, hafa meira vald á
list sinni en nokkru sinni áður. —
Fyrir nokkrum dögum étti ég tal
við Kjarval, aðeins stutta stund,
en þó nógu langa til þess, að ég
sá, að augu hans voru jafnvel enn
gáfulegri og bjartari en fyrir meir
en tuttugu árum, er ég hitti hann
fyrst í Austustræti, og hann sagði
við mig nokkur orð, sem mér fund
wst svo furðuleg þá, að ég starði
undrandi á eftir honum.
KJARVAL er furðulegur mað-
ur. Menn þykjast geta lesið sögur
úr málverkum hans, og það fer
eftir því hver skoðar, þessi les
eitt og hinn annað. Eins eru orð
hans. Það er eins og snilld hans í
meðferð lita og hin sérstæða hæfni
augna hans, er hann skoðar nátt-
• 'úruna, komi líka fram í orðum
hans. Orðin, sem hann mælti við
gesti sína, er sýningin var opnuð,
voru ekki fjölskrúðug, en hverju
þeirra fylgdi sérstakur ylur, saga,
já, jafnvel flestar tilfinningar
mannlegs hjarta. Og 'hann talaði
af skyndilegri þörf, örsnöggum
innblæstri. Ég hygg að þeirra orða
muni lengi minnst í listasögu þess
arar þjóðar.
KJARVAL hefur gefið þjóð
sinni stórkostleg verðmæti. Sjálf-
ur hefur hann verið úti í misjöfn
um veðrum, og þá ekki alltaf get-
að búið sig eins vel og skyldi. Og
aldrei hefur heitasta þrá hans
rætzt: að sjá málverk sín öll á
einum stað, þar sem öll þjóðin,
sem heild, gæti notið þeirra á ó-
komnum öldum. — Þegar ég sat
á bekkjunum í Sýningarskálanum
í fyrrakvöld og horfði á listaverk
in, fór ég að hugsa um þetta, að
eftir hálfan mánuð eða svo verð-
ur öll þessi dásamlega fegurð kom
in inn í reykvískar stofur, gefin
eirium, tveimur, þremur.
MÉR DATT í HUG að aldrei
framar fengi ég líkast til að sjá
„Vatnsvík" hans, sem túlkar fyrir
manni æðri heima, eitthvað það
sem allir þrá að sjá og finna. Mað
ur fær aldrei framar að sjá,
„Djúpalónssand" eða „Landnám“.
Það er rétt, sem Kjarval sagði. |
Við eigum öll að eiga listina sam-
an. En heimilin eru lokuð, eins
og eðlilegt er, og aðeins örfá heim
ili eignast listina.
ÞAÐ Á AÐ REISA HOF fyrir
Kjarval, fagra byggingu á Skóla-
vörðuhæð yfir list hans. Húsið
ætti að standa við hlið Hnitbjarga
Einars Jónssonar. Þar á að verða
heimili fyrir list þessa málverka-
skálds, og þangað eiga aldnir og
öbornir að getá sótt hvíld og un- I
að. Ég veit ekki hvort nienn hafa
nógu góðan skilning á þessu, en
það veltur á miklu að svo verði.
Hið opinbera á að kaupa málverk
Kjarvals handa þjóðinni, allt sem
hann málar hér eftir og reyna að
fá keypt smátt og smátt allt, sem
hann hefur málað áður.
MAÐUR SANNFÆRIST umþac^
er rnaður skoðar sýninguna í
Listamannaskláanum, að enginn
túlkar íslenzka náttúru eins vel
og Kjarval. Veggirnir opnast, mað
ur hverfur inn til fjarlægra staða,
þar sem Kjarval vann í þögn,
maður getur lagzt í mosann, sem
er að nema fjallið við jökulinn.
Maður getur leikið sér eins og
barn í mölinni og í flæðarmálinu
við „Djúpalónssand". Maður vill
hjúfra sig upp að hraundröngum
Tröllakirkju, og maður vill helzt
falla fram og tilbiðja „Lómagnúp".
ÉG ÓSKA ÞEIM til hamingju,
sem geta framvegis notið þessara
listaverka á heimilum sínum, en
ég hryggist yfir því, að aðstæður
skuli vera þannig, að þjóðin í
heild skuli ekki geta notið þeirra
í framtíðinni.
Hannes á horninu.
Amen'sk V-sprengja
Fleiri geta fraim'leitit VHspnen,gjur en Þijióðverj ar. Eiimig Ameriikiumenn enu farnir aö frarn
leiðta svilíisiprenigijur í stóriuim stíi. Hér er mynd atf einni þeirra í verklsmiðju „einlhivens staðar
í BandarliIk'jiUin'Uim.“ Hiún er með vél, sfcrúfu og stýrisútitaúnaði og er 27' fiet á lengd.
NAiFNBÓT Harry Hopkins,
isem verið hetfur undantfar-
ið í tferðaílagi í London, París1 o:g
Rrámaborig, ihefur efcki verið
fílííktað mjlöig mikið,— en hann
er einkiaríáðgijaffi o|g aðstoðar-
maður Bandaríkjaforsetans.
ÍÞiagar Rjöoisevielt var í fjórða
skiiptið settur hátíðiega inn í
tforsetaemitaættið, stóð hainn úti
á taaklsvolum Hvíita ihúsisinís í
Washimgtlon. Harry Hiopikins,
iotinn í herðum, með taöggiað-
an hatt á hlöfði og hendiur í vös
ucm, stóð tfyrir neðan sviailirnar
í miðjium tóp taarna og unigi-
iniga, 'blaðaijóismyndara og leyni
líögregjkumanna. En uippi á sivöl
■unuin, við hlið forsetans, stóðu
hershiöifðinigjar og ráðherrar og
auk þeirrd Byrnes dóimari, sem
er í raun og veru staðgiengill
forlsietans. iSamt isiem áður
hetfur iHópkins meira að segja
helldúr en Byrnes dómari, sök
um þesis, að Hiopkins er trúnað-
arvinur Rooseveltis tforseta.
Htopfcinis' hetfur sjlálíur 'feomizt
svlo áð orði: „Það er skyMa
hvers manns að gef a orðúm fior-
setans gauim. En augnaráð hans
getur getfið meira í skyn undir
vislsum kringiuimstæðúlm, heldur
en mlörg orð. Ástiæðan fyrir iþvá,
að ág heíi swo lengi umgiengizt
forsetann oig notið vináttu hans
er sú, að ég hietfi jlaifnan gert
mér far um að skilja hann, —
slkilja hvað hann tjáir með lát-
bragði slínu í hvert *eitt sinn.‘
í raun og veru er Harry Hop
'kinís staðgengiM1 Roasevelts og
meira en það: hann er, sem
perisiónul'egur vinur hans, nauð-
synlegur tforsetanum tii hjápar
honuim í stærstu vandaimálum
oig ertfiðleikum. Auðvitað er
þesisi istaða Htopkinis undir því
ktomin, að hann sé ekki met-
orðtagljarn og huigsi efeki meira
u.m eigin hag en hvað góðu
hiólfi gegni ,heldiur sé trúr oig
tryggur forsetanum og gefi sig
heiian og óskiptan að starfi
siínu. Oig Hiopikinis1 er óefað starfi
siínu vaxinn. Hann er jafnan
reiðuitaúinn til þess að starfa að
Og hugleiða, hvert það miálefni,
sem forsetinn leggur fyrir bann.
Qg stundum á hann hugmynd-
irnar að því, sem1 forisietinn læt
ur framikvæana.
❖
Fysta mifcilvæga starfið, sem
Höptkins var falið af hálfu
' Roosavelts, var það, að undir-
G REIN þessi birtist ný-
lega í enska blaðinu
,The Observer‘. Segir hér frá
starfi Harrys Hopkins, sem
er nánasti samstarfsmaður
Roosevelts Bandaríkjaforseta
Höfundur greinarinnar er ó-
kunnur.
taúa tfunid damókrata í Ohicagó
árið 1940, þegar unnið var að
því áð kjiósa Roosevélt forseta
í þriðja sinn. Hopkins var hlið-
holilur l'áns- og leigulagafrum
varpimu, er það kom fyrst
fram og jafnan síðan. Hann
var mikið viðriðinn ýmis-
ífeonar áætlanir og áikvarð-
anir í sambanidi við staíðsund1-
irihúninig Bandai-íkjanna og auk
na hengagnaframileiðsliu þeirra.
Hann vann að endunsfcoðun hlut
leyisislaganna og með því að
aoiba herigagnaframleiðsluna og
striíðisundirbúninginn allan,
stnax eftir ánásina á Pearl Har-
taour, fsýndi bann meira hug-
reklki eða öllu heldur gerði það
fraimlfcviæmaniljeig, isem jiatfnvei
enigan Amerákana hefði áðúr
þorað að llátia si,g dreyma um.
' 'Hann aðstoðaði fonsetann í
þvá að koma á stotfn skritfstotfu
í isambandi við kvaðiiingu
manna í herinn og Ikom. þvá til
leiðar, að Byrntes dómara væri
fálin yfirstjórn þeirrar skrif-
stofu.
'Hopkins er jatfnan reiðutaú-
inn, hvernig siem á stendur, að
fara hwert á land sem^ er í er-
indaigerðum fyrir forsetann, -
eMagar, ef betur þyfc'ir henta,
að standa við hlið fiorisetanis í
skritfistofunni í Hvíta búsinu og
aðstoða hann í störtfum hans
e'ftir taeztiu getu. Allir, sem
heyra mlál Hopkins, finna,
hann taiar í natfni forsietans,
þar sem hann kemiur opiniber-
lcga frarn, en efcki í eigin þágu.
Hiopkinis hafði ekki ýkja mik
ið íyrir þvií að afla sér núver-
andi stöðu sinnar. í byrjun síð
■ulstu heimstyrj aMar var bann
aðalimaðiurinn í stjómarneifnd
New Yiork-taorgar, einkum hvað
viðvtíkiur uppeldismláLum æslbu
lýðsinS, sáðar varð hann tforcmað
ur taerkiavamasambandlsins þar
loosevelfi
og heilbrigðismálanetfndarmn-
ar.
»
íÞegar Roosevelt kom tfyrst til
valda, var HtopOdnis falið að hafa
umisjón með framkvætmd vinnu
áætlunar hinnar nýju sitjórnar.
Gagnrýnendur Hopkinis nefndu
hann „tfraimlkvœiinidastjórann
þarflausa", — mann ,sem gerði
sér leik að því, að eyða alþjóðar
fé í árangurlausar tilraunir. Síð
ar varð (hann viðskiptamiálaráð
herra.
Allan sinn stjórnmiálaferil hef
ur Harry HopMns beitt sér fyr-
ir þwí, að sameina þjóðarheild
ina í istahfi slínu. Og hann beffur
verið viðurkenndur sem snill-
inigur á þwí swiði swo lanigt sem
'áhrifa hairís gætir. Árum saman
haifði bann átt við beilísuilieysi
a’ð taúa. Síðar var gerður á hon.
um uppislkurðúr og eftir hann,
þjiáðilst hann atf meltingarhvill-
•um, en nýleiga var hann afbur
skorinn upp og virðilst haitfa náð
heiilisu1 með undrarvierðum
hætti.
.Hopkins er maður þriígiftur.
Hann átti fjögur taörn í fyrista
hjónataandinu. Árið 1940, þegar
hann var viðskiptamálaráð-
herra, reis hann upp af sjúkra
beð slínum, snædidi miðdegis
werð í Hwtíta húsdnu, var þar
um nóttina, — og áfram um
þriggja og háffis áns slfeeið. Ári
eftir að hann kwænist í þriðja
skipi, flutti hann úr Hvíta hús
inu um stund og var mjög gagn.
rýnduir alf ýmisum fyrir dlvöl
sína þar. Sumir segja, að þriðja
hjónataandi hans hafði werið
Jsamið í kring af Roosevelt sjálf
um.
Vegna iþass, hwe hann hefur
náið samlband við fbrlsetann og
tfonsetinn hefiur mikla trú á hon
um, kloma margir starfsmenn
stjórnarinnar fyrst til Hopkins
til þdss að ná tali af forsetan-
um. Miargir nefndu hann Þránd
í Götu vegna þess, að hann varð
að hv'íilast swo oft wegna weik-
india sinna oig war ekki til við
tafe. Og þeir gagnrýndu hann
oft og tíðum wagna þess að al
dfiei hefði hann tfullJkomlega lok
ið neiniu verki áður en hanm
hefði byrjað á öðru nýjiu.
iHann werður að breyta vinnu
háttium sínuim, þegar forlsetinn
breytir sínum. Og þetta hefur
„;a . Fraooh. á 6. síðu.