Vísir - 09.05.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Miðvikudaffinn 9, mai 1945.
VlSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Friðnr.
■Jjungu fargi er létt af mönnum. Friður er
* komiun á í Evrópu. Engin þjóð hefir
sloppið við ógnir ófriðarins, þótt þær hafi
ekki tekið þátt i styrjöldinni i orði kveðnu.
Jafnvel íslenzka þjóðin lief-ir fært þungar fórn-
ir beint og óbeint. Manntjón þjóðarinnar af
völdum ófriðarins er æðimikið, og sízt minna
en þeirra þjóða, sem barizt hafa á vígvöllun-
um, ef miðað er við hlutfallstölu. Allt er þetta
liðið hjá, en nú verður hver þjóð að færa
fórnir í þágu friðarins.
Island var hrenumið í upphafi ófriðarins.
Síðar naut það herverndar. Þjóðverjar lýstu
yfir því, að landið og allt umhverfi þess væri
hernaðarsvæði. Þrátt fyrir það hefir ekki
komið hér til bcinna hernaðarátaka milli hinna
stríðandi aðila. Stríðinu er lokið. Nú er að
-skyggnast um öxl. Verður þá fyrst fyrir að
þakka allt það, sem vel hefur verið gert. Her-
nám Islands fór fram án allra hermdarverka.
Herverndin hefur verið svo að segja árekstra-
laus. Ifvorttveggja þetta ber að þakka. Hver
cinstaklingur i brezka hernámshernum kom
svo vel fram, að ekki verður betra vitni borið
um brezka þjóðarmenningu. Sama má segja
um ameríska liðið, sem hér hefur dvalið. I
upphafi voru menn kviðafullir, vegna dvalar
Friðnz. Friðm. Friðui í Eviópu.
Þetta er það, sem gagntelcur hug olckar allra nú, á
þessari stunda. Og Jmg milljóna manna um allan heim.
Kirkjuklukkurnar hljóma í dag um löndin sem merki
Jfess fagnaarð, er tengir menn saman á þessari óglegm-
anlegu hátíðarstundu.
Danmörk frjáls. Holland frjálst. Þessar fréttir bárust
sem eldur í sinu fyrir rúmum þrem dögum. Endurheimt
frelsis Dana, sem við höfðum lifað svo lengi í sambýli
við, hreif olclcur næstum því eins og riinnið hefði upp
okkar eigin frelsisstund. Menn tókust í hendur hljóðir
eða með fagnaðarbros á vörum.
En brátt leitaði hugurinn ósjálfrátt til hinnar frænd-
þjóðarinnar, Norðmanna. Við lögðum með óþolinmæði
fyrir sjálf olckur spurninguna: „Hvenær?“ Biðin varð
elclci löng, sem betur fór. Aftur er það eins og við lif-
um okkar eigin frelsisstund.
Og fögnuður oklcar verður enn meiri við hugsunina
um að þessar frændþjóðir oklcar hafa vaxið við raun-
irnar og þrautirnar, sem þær liafa orðið að þola.
Á sama hátt samfögnum við öllum hinum vinaþjóð-
unum, sem hafa barizt hetjubaráttu og þolað hverskon-
ar raunir með þrelci og festu. Við minnumst þess jafn-
framt með þakkarhug, með hvílikumb drengslcap <
prýði herverndarþjóðir Islands hafa unnið það vanda-
sama starf. • •
Þótt vinaþjóðir okkar eigi ennþá í baráttu á fjar-
lægum Kyrrahafsvígslóðum, er það trú okkar og von, að
þeirri baráttu sloti mjög bráðlega.
Við drúpum höfði í lotningu fyrir þeim, sem hafa
fórnað lífi sínu svo sigurinn mætti vinnast. Þar lcoma
og synir og dætur okkar fámennu þjóðar við sögu.
Er við nú vottum frænclþjóðum og vinaþjóðum okk-
ar, öllum sameinuðu þjóðunum, innilegustu scimfagn-
aðaréskir ókkar, þá koma þær frá dýpstu hjartarólum
olckar allra. Þær fela um leið í sér þakkarhug fyrir það,
sem þær hafa strítt og þjáðst í baráttunni fyrir þeim
hugsjónum, sem við íslendingar teljum okkar eiga sam-
eiginlega með þeim. En samnefnari þeirra hugsjóna er
það, sem mest er í heimi: k æ r l e i lc u r i n n.
Því fögnum við öll sigrinum og friðinum.
Fomgismeim bandamama haida
ræður.
Friðarixts minnzt um allast heim.
hins erlenda liðs í landinu. Þurfti ekki mikið
úa af að bera, til þess að alvarlegir árekstrar
yrðu. Allt hefur þetta farið á annan veg og
hinn heppilegasta. Ber að þakka það bæði Is-
lendingum og hverjum einstakling í hinu er-
lenda liði, en þó fyrst og frcmst foringjum
þeim, scm hér hafa dvalið og sýnt fullan skiln-
ing á aðstöðu íslenzku þjóðarinnar. Víst er
það, að hefðu þessir menn ekki beitt fullu
umburðarlyndi, hefðu markskonar árckstrar
orðið óumflýjanlegir, en til þess kom ekki.
Ber að þakka þetta sérstaklega öllum aðilum,
scm Hér eiga hlut að máli.
Er hernám landsins fór fram og síðar, er
herverndin kom til greina, gáfu Brctar og
Bandaríkjamenn ákveðin loforð um að Jcalla
heri sína héðan, strax er því yrði við komið
af öryggisástæðum. Rekur nú að þessu fyrr
en varir, en þess er að vænta, að sambúðin
Aærði svo góð hér eftir, sem hún hefur verið
hingað til. Minnumst þess, að við höfum vefið
ú hættusvæði, og ef til vill hefur háskinn verið
nær, en margan hefur grunað. Til þess haf'a
varnir verið öflugar i landinu, að afstýrt yrði
yfirvofandi Iiáska, enda má það hverjum
manni vera ljóst, að Island er og verður hern-
nðarlega mikilvægur staður, þótt framtíðin
heri vonandi engar ófriðarógnir í skauti sér.
Friður, — friður, — friður í Evrópu, mælli
íorscti Islands í gær. Þetta er fagnaðarboð-
skapur til hrjáðs mannkyns og einhver hinn
■dýrlegasti, sem fluttur vcrður. Ógnir ófriðar-
ins eru að baki i þessari hálfu heims, en þrátt
íyrir það er hildarleilcnum enn ekki lokið.
Alikið og erfitt verkefni bíður framundan
íyrir þær þjóðir, sem háð hafa til þessa hörð-
ustu baráttuna, þannig að henni ljúki scm
i'yrst og án tilfinnanlegs tjóns, sem þó vérður
oumflýjanlega alltaf eitthvað. Friður, — frið-
úr, — friður um allan heim bíður framundan.
Þá fyrst ber baráttan tilætlaðan árangur og
fyrir friði er barist.
Ræða Hákonar
Noregskonungs.
Hákon 7. Noregskonungur
fiutti ræðu í tilefni af því, að
Noregur var aftur orðinn
frjálst ríki. Hann hóf mál sitt
meit þvi að bera öllum ibú-
um Noregs, körlum jafnt og
konum, kveðjur sínar og rik-
isstjórnarinnar. Þvi næst
hvatti hann alla Norðmenn
að snúa sér undir eins að
uppbyggingarstarfinu, því
Noregur þyrfti nú á öllum
kröftum þjóðarinnar að
halda við endurreisnina, Kon-
ungurinn lauk máli sínu með
þvi að hvetja samlanda sina
td þess að sleppa ekki tökum
af neinu því, sem hefði
treyst samvinnu þeirra og
samheldni á liðnum erfið-
leikaárum. Minnist fallinna.
Noregi allt.
Ávarp Olafs ríkisarfa
Norðmanna.
Landar: Þýzki herinn í
Noregi hefir gefizt upp. Við
minnumst nú orða þeirra,
sem Ruge yfirhershöfðingi
mælti í tilkynningu sinni 9.
maí 1940. Hann sagði þá:
„Fyrsta þætti stríðsins er
Jakið, en stríðinu verður hald.
ið áfram á öðrum vígstöðv-
um og Norðmenn munu berj-
ast þar.“
Já, stríðinu hefir verið
haldið áfram, bæði erlendis
og heima í Noregi og nú hef-
ir það verið leitt. til lykta.
Það er mér mikil gleði, að
geta scnt kveðjur til alllra
landa minna, sem hafa með
afrékum sínum og framkomu
lagt svo mikið af mörkum í
baráttunni.
Ráðstafanir hafa verið
gerðar til þess að afvopna
jjýzku hermennina í Noregi.
líer okkar frá Noregi og lög-
regla okkar, sem kemur frá
Svíþjóð, mun taka þátt í því,
ásamt skipulögðum flokkum
norska heimahersins.
Nýjum her verður boðið út
eins fljótt og hægt er. Norski
heimaherinn er beðinn að
hal'a nánar gætur á því, að
Þjóðverjum takizt ekki að
koma sér hjá því að uppfylla
uppgjafarskilmálana.
Norskir hermcnn heima og
erlendis hafa háð einhuga
baráttu.
Fáni vor er óflekltaður og
undir honum skulum við
kappkosta að vera samhent
og samhuga í framtíðinni, til
blessunar fyrir alla.
Guð varðveiti konunginn
og föðurlandið.
Ræða Nygaardsvold.
Já, dagurinn cr upp runn-
inn,.er þýzka herveldið hef-
ir algerlega veri'ð brotið á
bak aftur. Noregur var eitt
þeirra landa, sem einna fyrst
fékk að kenna á þýzka járn-
hælnum. Vér erum meðal
hinna síðustu sem heimtum
aflur frelsi gamla landsins
okkar.
Á undanförnum fimm
fimbulvetrum styrjaldarinn-
ar höfum vcr orðið að þola
miklar eyðiíeggingar og tjón.
En oss cr samt hlíft við nýrri
herferð á norskri grund og
öllum þeim eyðileggingum,
sem þvi mundi liafa fylgt.
Það væri freistandi að segja:
Nú er okkar tími kominn, en
við segjum aðeins: Nú er
tn li

Fjöldinn. Eg var einn af fjöldanum í gær, eins
og venjulega. Eg lét berast með
straumnum, fylgdist með þvi sem gerðist um-
hverfis mig og reyni að enduróma það eins
greinilega og mér er unnt. En það er erfiðara
en margan grunar, að eiga að bergmála slíkan
„þúsundradda klið“. En mig langar til að gizka
'á, hversu margt fólk var niðri i miðbæ eftir
hádegi i gær, enda þótt það sé enginn leikur
að komas’í 9ð nákvæmri niðurstöðu í því efni,
hvað þá að komast að óyggjandi sannindum
um það. Eg held j)ó, að eg skjóti ekki mjög
fjarri markinu, ef eg segi, að þar hafi verið
hátt upp í tiu þúsund manns.
*
Gleðin. í>cgar eg tróð mér upp í einn glugg-
anna, sem gnæfði yfir Austurvöllinn í
gær, voru andlitin fyrir neðan eins og hafsjór.
Það var ekki liægt að greina svipbrigði manna,
en j)egar niður var komið aftur, því að ég er
allsstaðar á sömu sl'.undu, — mátti sjá gleði í
svip hvers manns. Menn fundu til þess, að það
var mikill dagur, sem upp var runninn, þótt
tekið hefði verið „forskot á sæluna“ — eins
og eitt af skáldum okkar sagði hér um árið —
daginn áður. Það var sama livort maður leit
framan í Islending eða einhvern af þjóðum
bandamannanna. Atlir voru þeir ánægðir, eins
og hver um sig hefði innt af hendi erfitt dags-
verk. Gg það er heldur ekki hægt að segja ann-
að en að í sameiningu hafa-allir lagt mikið
af mörkum. Við liöfum ekki borið vopn eins
og aðrir, en störf okkar hafa þó ekki verið til
einslcis unnin.
*
Kveður. Við sendum frændþjóðum voruni á
Norðurlöndum kveðjur okkar i gær,
og margir þeirra, sem hafa rétt þeim hjálpar-
hönd að undanförnu, án þess að koma fram
í dagsljósið, gripu tækifærið til þess að fara
sjálfir og' heilsa þeim. EinStaklingurinn hvarf
að vísu í fjöldanum, en það er fjöldinn, sem
ræður, og það var hann, §em sýndi hug sinn
og hjaréa í gær með þvi að fjölmenna að bú-
stöðum þeirra sendimanna erlendra ríkja, sem
við höfum fundið sárast til með: á undanförn-
um ár.um. Við höfum átt því láni ,að fagna, að
hljóta hetri örlög en þau á „síðustu og verstu
timuni“, en við höfum líka sýnt, að við kunnum
að meta það, með þvi að senda þeim kveðj-
ur okkar.
*
Banda- Af bandamönnunum voru það yfir-
mennirnir. lcitt Bretar, sem voru hávaðasam-
astir í gær. Það er vel skiljanlegt.
Stríðið í Evrópu hefir verið svo miklu nær
þeim og ættmennum þeirra, sem hér hafa ver-
ið á undanförnum árum-en t. d. Bandaríkja-
mönnum. Þeir geía nú allt i einu varpað önd-
inni léttara yiir því, að nú er ekki frekar hætta
á því, að ástvinir 'þeirra bíði hana fyrir liá-
loftsskeylum, sem enginn fær við ráðið, hversu
mikill vilji, sem vera kann, til að ráða niður-
lögum þeirra. Þeir hafa ánim saman vitað af
sínum nánustu í hættu, en skyndilega er þeim
Ijóst orðið, að þeir þurfa ekki framar að ótt-
ast um þá. Er ekki von til þess, að þeir gleðjist?
*
Tjarnarbað. Mér var meira að segja sagt það,
að einhverjir af hinum kátustu af
handamönnum hafi fundið ás'.æðu til þess að
fá sér bað i Tjörninni okkar. Eg skal ekki full-
yrða, hversu mikið kann að vera salt í því,
en sá sem sagði mér þetta, kvað það heilagan
sannleika. Nú, við vituni, að það hafa komið
fram tillögur um það, að breyta Tjörninni i
baðstað og hver veit nema þessir piltar hafi hafO
einhverja nasasjón af þvi og viljað gera okkur
þann greiða, að raiinsaka öll skilyrði, áður er.
þeir fara af landi hurt. Eg skal ekki um það
scgja, en liver getur trúað því, sem hann vill.
*"
Timburmenn. En þóitt mönnum h'afi fundizt
ástæða iil að gleðjast í gær og
sumir jafnvel haldið, að allt væri leyfilegt, eins
og á stóð, ])á er þó hægt að ganga full-langt. Og
þá koma timburmennirnir. Mér finnsl það satt
að segja nokkuð langt gengið, þegar menn gera
sér leik að því að brjófa stórar gluggarúður,
sem hver um sig kostar mörg hundruð jafnvel
nokkur þúsurid krónur. Það er hægt að fyrirgefa
það, þólt ein og ein .rú'ða hrotni, en þegar þær
fara að skipta lugum og skila jafnvel heilu
hundraði, cf vel og vandlega er leitað, og erfitt
eða ómögulegt að l'á þær aftur, þá fer skörin
að færast upj) í bekkinn. Þá er hætt við að
limburmennirnir verði nokkuð miklir og örð-
ugir.