Morgunblaðið - 26.06.1930, Qupperneq 45

MOEGDNBLAÐIÐ 0000000000000ö-00000000000000<>000<>0000000
H.f. Eimskipafjelag íslanös.
Þeir menn, sem snemma á árinu 1913
gengust fyrir því að stofna innlent skipa-
fjelag, sáu greinilega, að fyrsta skilyrði
til að auka sjálfstæði þjóðarinnar var,
að þjóðin gæti sjálf ráðið siglingum sín-
um. Fyrir íslendinga hafa siglingar á-
valt verið hin mesta nauðsyn, vegna þess,
að vjer byggjum eyland, sem eigi liggja
að aðrar leiðir en sjórinn.
„Navigare necesse“ — siglingar eru
nauðsyn — voru því orðiti, sem valin
voru sem einkunnarorð fyrir boðsbrjefi,
sem sent var út á meðal þjóðarinnar, til
þess að fá menn til að leggja fram hluta-
fje ti^ stofnunar Eimskipafjelags íslands.
Eins og verslun landsmanna fyr meir
var í höndum útlendinga, svo voru og
siglingar vorar í erlendum höndum og
það um all-langan tíma eftir að verslun-
in var farin að færast á innlendar hend-
ur. En menn fóru brátt að sjá, að því
meira sem landinu fór fram, atvinnuveg-
um þess, framleiðslu, menningu o. s. frv.,
því meiri væri þörfin á áreiðanlégum
og góðum skipaferðum. Og eftir því, sem
verslunin færðist meira og meira á inn-
lendar hendur, varð mönnum það ljóst,
að brýnasta þörfin var að eignast eigin
...."''fl
E.s. GULLFOSS. Fyrsta skip fjelagsins. Hefir
siglt nál. 550 þús. sjómílur frá byrjun til þessa
dags, eða nærri því 25 sinnuin kringum jörðina.
skip, og að skipalaus þjóð gæti aldrei átt
von á þvi, að verða sjálfstæð þjóð.
Stofnun fjeíagsins var því ekki nema
sjálfsögð framför í lífi vaknandi þjóðar.
Hún hlaut að koma. Enda voru undir-
tektir þjóðarinnar svo góðar, að þegar
á fyrsta árinu safnaðist svo mikið hluta-
fje, að talið var fært að stofna fjelagið
og undirbúa smíði tveggja skipa. Hlutir
voru ákveðnir svo lágir, að sem flestir
gætu tekið þátt í fjelagsstofnuninni,
enda varð hluttaka almennings mikil
þegar í stað bæði hjer á landi og meðal
íslendinga vestanhafs. Mun Eimskipa-
fjelagið vera það hlutafjelag á landinu,
sem hefir langflesta hluthafa, en þeir
munu vera um 14000.
Undirtektir Vestur-lslendinga við
hlutafjársöfnunina áttu og mikinn þátt í
því, að trú manna hjer á landi á slíku
fyrirtæki ykist, og er það því merkara
að Vestur-lslendingar skyldu þegar í
stað leggja fram svo mikið hlutaf je, sem
þeir gerðu (um 200 þús. kr.), að þeir
gátu aldrei átt von á því að hafa sjálfir
neitt gagn af siglingum fjelagsins, og
gerðu þeir það því eingöngu til styrktar
málefninu og framfaraviðleitni íslend-
inga hjer heima fyrir. Sama máli er að
gegna um ýmsar sveitir hjer á landi, að
menn lögðu fram hlutafje í fjelagið þó
þeir vissu að þeirra sveit gat tæplega
haft beint gagn af siglingum fjelagsins.
Það sýndi sig fljótt, að nauðsyn hafði
verið að stofna fjelagið, og að heppilegt
var að það skyldi stofnað á þeim tíma,
sem gert var. Þó mun engan hafa grunað
að þess yrði svo skamt að
bíða, sem raun varð á.
Á sama árinu og fjelagið
var stofnað (1914) brautst
stríðið út, og snemma á
næsta ári (16. apríl 1915)
kom fyrsta skip fjelagsins
Gullfoss til Reykjavíkur, en
með því að þá voru orðnir
örðugleikar á að sigla til
Danmerkur og Englands,
’nóf skipið þegar í stað sigl-
ingar til Ameríku, og hjelt
þeim áfram nokkurnveginn stöðugt um
næstu 4—5 ár.
Þá varð mönnum fyrst fyllilega ljóst,
hve hepnir vjer vorum, að hafa eignast
eigin skip, þar eð nú hættu fjelög þau
er áður höfðu rekið siglingar hingað til
lands brátt að sigla hingað, með því að
skipaþurðin í heiminum orsakaði að nú
gátu þau haft betri arð af skipum sín-
um á öðrum siglingaleiðum.
Það er óþarfi að rekja hjer frekar
sögu fjelagsins, það hefir verið gert
stundum áður og flestum Islendingum
er hún kunn í aðalatriðum. Menn vita
að skipastóll fjelagsins hefir aukist jafnt
og þjett og á þessu ári bætist
sjötta skipið við í hópinn. Að
sjálfsögðu hafa siglingar einnig
batnað stórum og ferðafjöldi milli
íslands og útlanda og með strönd-
um fram aukist í beinu hlutfalli
við þá aukningu, sem orðið hefir
á skipastól fjelagsins.
Þessu til sönnunar mætti geta
þess, að fyrir 60 árum (1871) fór
eitt skip 7 ferðir milli Islands og
Danmerkur. — Tíu árum síðar
(1881) voru skipin orðin tvö og
fóru þau 9 -ferðir á milli Islands
og útlanda, og hjelst þetta um
nokkuð langt skeið. Á þessu ári
fara skip Eimskipafjelagsins 52
ferðir milli Islands og útlanda,
auk töluverðra strandferða, og eru þá ó-
talin skip þau, sem f jelagið tekur á leigu
í viðbót við fastar ferðir eigin skipa til
þess að fullnægja betur flutningaþörf-
inni, en það eru 6—8 ferðir. Sömuleiðis
eru ótalin öll þau erlendu skip, sem hing-
að sigla.
Auk þess sem ferðafjöldi hefir aukist
svo gífurlega hefir Eimskipafjelagið
hafið siglingar til erlendra hafna, sem
vafasamt er hvort komnar væru á enn
ef fjelagsins hefði ekki notið við. Sum-
ar af þeim höfnum eru aukahafnir, sem
komið er við á þegar þörf krefur, en aðr-
ar eru aftur fastar viðkomuhafnir er-
lendis, svo sem Hamborg og Hull. Frá
Þýskalandi kemur_______________________
mikið af þeim vör-
um, sem Islending-
ar hafa áður keypt
frá Danmörku. Nú
fá menn þær beint
frá framleiðendum
í Þýskalandi tölu-
vert ódýrara en áð-
ur var kostur á.
Hull er sömuleiðis
að ýmsu leyti heppi
legri staður fyrir
verslun við Eng-
Iand en Leith, og þó
ennþál sje töluvert
flutt frá síðar-
nefndu höfninni,
eykst flutningur til
og frá Hull stórum.
Báðar þessar hafn-
Fáni fjelagsins er
hvítur með bláun
Þórshamri.
ir eru mjög heppilegar sem
umhleðsluhafnir vegna
góðra siglingasambanda við
svo að segja hverja einustu
höfn í heimi, sem nokkuð
kveður að.
Það er örðugt að gera í
stuttu máli grein fyrir
hinni margháttuðu siglinga-
starfsemi fjelagsins. — Til
þess að geta það, þarf að
birta fjölmargar skýrslur,
sem 'sýna í tölum bæði aukn-
ing f jelagsins inn á við og út á við, og
má vænta þess að það verði gjört síðar,
en ýmsar tölur er samt að finna í skýrsl-
um og reikningum fjelagsins undanfar-
in ár, og þa'ðan eru þær upplýsingar
teknar, sem hjer fara á eftir.
Skip fjelagsins sigla samtals rúmlega
180 þús. sjómílur á ári. (Siglingaleið
kring um jörðina er talin rúmar 22 þús-
und sjómílur, og hafa skipin því siglt
næstum 8 sinnum kringum jörðina á ár-
inu). Mest af þeim siglingum fer í milli-
landaferðirnar, því leið sú, er skip þarf
að sigla í hverri ferð milli íslands og
Danmerkur eða Þýskalands er um 3000
sjómílur,’og eru innanlandssigling- _____
ar þá ekki taldar með, en innan-
landssiglingar skipanna eru um 50
þús. sjómílur á ári. Leiðin sem
skipin sigla er þau fara kring um
land og koma við á helstu höfnum
er um 1000 sjómílur, en öll sigl-
ingaleiðin umhverfis landið með
viðkomum á aðalhöfnum er um
1500 sjómílur. Á ári hverju hafa
skipin 8—900 viðkomur á höfnum
úti um land.
Þessar viðkomur kosta fjelagið
auðvitað mikið fje, og er tekin var
yfirlitsskýrsla fyrir nokkrum ár-
um, sýndi það sig að þær 10 hafn-
ir á landinu, sem mestur flutn-
ingur er til og frá, gáfu samtals
1 miljón og 600 þúsund krónur í flutn-
ingsgjald, en þær 10 sem næstar voru að
flutningsmagni, gáfu nálega 5 sinnum
minna eða 348 þús. krónur. Þá voru eft-
ir 55 hafnir, sem svo lítill flutningur
var til og frá yfir árið, að allar saman-
Iagðar gáfu þær minna flutningsgjald en
þessar 10, sem voru næst á undan, eða
samtals 340 þús. kr. Af þessu má sjá,
að töluvert muni vanta á, að siglingar
á hinar smærri hafnir borgi sig fyrir
fjelagið, en vegna þess að það er innlent
hlutafjelag, sem allir landshlutar hafa
lagt í, hefir fjelagið jafnantalið sjer skylt
eftir mætti að sjá öllum landshlutum
fyrir samgöngum, enda er nú síglt á þær
___________________ hafnir, sem þörf
hafa fyrir það,
hvort sem það borg-
ar sig eða borgar sig
ekki.
En af þessu leið-
ir einnig hitt, fje-
lagið hefir ekki alt-
af getað borgað hlut
höfum arð, en því
verður ekki neitað,
að það hefir borg-
að landinu arð, sem
ekki verður metinn
til peninga. Eitt af
því sem sannar
þetta, er sú stað-
reyn'd, að flutnings-
gjöld og fargjöld
með skipum fje-
lagsins hafa á und-
anförnum 15 árum numið um 30 miljón-
um króna. Alt þetta fje hefðu landsmenn
þurft að greiða til útlanda ef fjelagið
hefði ekki verið til, og sennilega tölu-
vert meira, því eitt af því sem fjelagið
hefir fyrst og fremst stuðlað að, er að
flutningsgjöld og fargjöld hafa yfirleitt
haldist hjer lægri en annarsstaðar í nó-
lægum löndum. Sem dæmi má nefna, að
fargjald frá íslandi til Kaupmannahafn-
ar er 150 krónur. Vegalengdin er um
1500 sjómílur, en fyrir vegalengd, sém
er einar 270 sjómílur (Oslo—Kaup-
mannahafnar) hefir fargjaldið með
skipum þeim, sem þar sigla til skams
tíma verið 85 krónur og á vegalengd sem
er 380 sjómílur (Hull—Hamborgar) tek-
ur siglingafjelagið um 66 krónur. —
Sama máli er að gegna með ýms flutn-
ingsgjöld, og mætti taka mörg svipuð
dæmi á því sviði.
Vöruflutningar með skipum fjelags-
ins milli Islands og útlanda hafa stöðugt
aukist, og eiga að sjálfsögðu eftir að auk-
ast eftir því, sem fjelagið eykur skipa-
stól sinn. Síðustu árin, sem skýrslur hafa
verið teknar (1926—1928) hefir inn- og
útflutningur aukist úr 40 þús. smálestum
>'■■■
A?
• ■/ r'Á r. '
/ ■ . ) ,
■V-V'VÁ' .:->•>•■ *»
V'V i 7 *- 7Y /.*•'•'.
H •; * * 1
4/lf,: 6 * ! •i’.
. \ V
E.s. BRÚARFOSS. Nýjasta skipið. Er útbúið með
kælivjelum og eru öll framrúmin einangruð svo
hægt sje að flytja fryst kjöt og fisk frá íslandi.
Húsbygging fjelagsins í Reykjavík. í
húsinu eru eingöngu skrifstofur og sölu-
búðir. Um 40 símaáhöld munu vera í
húsinu auk 22 áhalda í sjálfvirku innan-
hússímakerfi fjelagsins sjálfs. — — —
í 63 þús. smálestir á ári, og munu þeir
enn hafa aukist á síðasta og þessu ári.
En þörfin fyrir aukinn skipastól er mjög
mikil, til þess að geta jafnan fullnægt
þeim kröfum, sem vöruflytjendur gera
til fljótrar afgreiðslu, en á því hefir
stundum borið, að ekki hefir verið unt,
einkum þá tíma ársins, sem mest er að
flytja, sem sje vor og haust, að fullnægja
þeim algjörlega.
En eins og skiljanlegt er, leiðir hvað
af öðru, að því meira og betur sem lands-
menn nota íslensku skipin trl ferðalaga
og flutninga, því fyr og betur er hægt að
auka og bæta skipakostinn svo rætast
megi von þeirra, er gengust fyrir stofn-
un Eimskipafjelags íslands, að Islend-
ingar gætu orðið algjörlega sjálfum sjer
nógir í siglingamálum sínum.
Stjórn Eimskipafjelagsins skipa núí
Eggert Claessen, fyrv. bankastjóri.
Hallgrímur Benediktsson, stórkaupm.
Halldór Kr. Þorsteinsson, skipstjóri.
Garðar Gíslason, stórkaupmaður.
Jón Þorláksson, fyrv. forsætisráðh.
Jón Ásbjörnsson, hæstarjettarm.flm.
Jón Árnason, framkvæmdastjóri.
Ásm. P. Jóhannesson, Winnipeg, og
Árni Eggertsson, Winnipeg.
Emil Nielsen var framkvæmdastjóri
fjelagsins frá stofnun þess, en 1. jánl
1930 tók Guðmundur Vilhjálmsson,
framkvæmdastjóri S. I. S. í Leith, við
framkvæmdastjórastöðunni.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOC
— 45