Morgunblaðið - 01.06.1939, Blaðsíða 5

Tiintudagur 1. júní 1939.

Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón KJartansson og Valtýr Stefánason (ábyrstS&rmaBur-).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýslngar og afgrelBsla: Austurstrœtl 8. — Slml 1«00.
Áskriftargjald: kr. 8,00 á mánuCi.
f lausasölu: 15 aura elntakiB — 25 aura me8 Lesbók.
Stjórnarerindrekar
í fremstu
ALLIR TIL STARFA!
| að koma inn úr síðustu
veiðiförinni að þessu sinni. Þeir
hætta nú allir veiðum. Afla-
.hrotan, sem vart varð á Horn-
banka á dögunum lengdi út-
hald togaranna um hálfan mán-
uð til 3 vikur.
Skipin, sem hætt voru veiðum
áður en þessi aflahrota kom,
urðu ver úti en hin, sem lentu
i aðalhrotunni. Þó munu flest-
ir togaranna fá sæmilegan túr
þessa síðustu veiðiför.
Þessi lenging á úthaldi togar-
ogararnir eru nú sem óðast fullum mánuði fyr en vant er.
En bændur vantar tilfinnanlega
fólk yfir sláttinn.
Ráðningarltofa Reykjavíkur-
bæjar hefir ótal staði í sveit,
þar sem beðið er um mann eða
konu í kaupavinnu. Hefir stof-
an þegar ráðið fjölda fólks í
sveitina, en þó ekki líkt því get-
að fullnægt eftirspurninni.
Sjerstaklega er eftirspurnin
mikil eftir kaupakonum. Víða
er boðist til að taka stálpað
barn, eitt eða tvö með kaupa-
konunni. Ætti því hjer að vera
-;anna bætti nokkuð afkomu sjó- tilvalið tækifæri fyrir mæður,
;mannanna, enda þótt hlutur sem heimangengt eiga, að kom-
þeirra verði eftir sem áður
rmjög rýr, eftir vertíðina. Nokk-
•ur viðbót kemur einnig á heild-
-arafla landsmanna fyrir þessa
síðustu veiðiför togaranna og
iþurfti þess vissulega með. Hins-
vegar hefir þessi síðasta veiði-
för engin áhrif á útkomuna hjá
togurunum sjálfum. Sem heild
hefir þessi vertíð verið sú allra
rýrasta, sem 'komið hefir og
verður því afkoman hjá togara-
:flotanum mjög slæm.
★
Nú verður í óða önn faríð að
búa togarana út á síldveiðar.
Ekki munu þó öll skipin fara á
síld, og er það illa farið, því að
togari veitir mikla atvinnu yf-
ir síldveiðitímann, ef vel geng-
ur. Þyrfti vissulega að stuðla
að því að fremsta megni, að
togararnir færu á síld.
Nokkur skip munu hugsa til
Þýskalandsferða í ágústmán-
uði, þegar þangað má fara að
selja ísfisk. Gott eitt er við því
■ að segja, því vissulega þurfum
við að nota til fullnustu alla
þá sölumöguleika, sem við höf-
um, ekki síst nú, þar sem mjög
íer gengið á enska ,,kvótann“.
Aldrei hafa vonirnar verið
jafn tengdar síldveiðunum og
æinmitt nú, ibæði vegna atvinnu
fólksins og vegna afkomu þjóð-i
arbúskaparins. Það er því gott
til þess að vita, að viðbúnaður-
inn undir síldveiðarnar er meiri
^að þessu sinni en nokkru sinni
-áður. Þátttakan í síldveiðunum
verður með mesta móti. Gangi
síldveiðin vél, má vænta góðrar
afkomu hjá einstaklingum og
'þjóðarbúskapnum í heild.
Ríkisverksmiðjurnar munu
verða tilbúnar að taka á móti
•síld frá 10. júní. Bátar eru þeg-
;ar farnir út, til þess að leita að
síld. Verður Tögð áhersla á, að
veiði geti hafist af fullum
krafti, strax og síldin kemur.
★
En þótt síldveiðin taki nú til
sín fleira fólk en áður, er einn-
ig til annar atvinnuvegur, sem
kallar til sín starfandi hendur.
Það er landbunaðurinn.
Tíðin hefir verið svo ein-
staklega hagstæð um land alt í
vor, að allar lfkur benda til þess
sað sláttur byrji að þessu sinni
Stjórnarerindrekar stór-
þjóðanna hafa ekki átt
sjö dagana sæla síðan Hitler
leysti upp tjekkóslóviska
ríkið og: ítalir hertóku Al-
baníu. Síðan hefir verið
skift liði í Evrópu: „Öxuls“-
ríkin annarsvegar og; varn-
arbandalafiið hinsvee:ar.
Stjórnareríndrekar Þjóðvevja,
Itala, Breta og Frakka um alla Ev-
fópu voru sendir á stúfana í apríl
til að reyna að kúga, kaupa, eða
á annaii hátt að fá stjórnir þeirra
rikja, seni þeir störfuðu hjá, til
])pss að veita hver sinni þjóð
stuðning. Þessi átök voru ekki
hvað síst áköf í Tyrklandi. Pang-
að sendi Hitler , sinn slyngasta
samningamann, von Papen, sem
m. a. undirbjó fyrir hann innlim-
un Austurríkis í Þýskaland.
En það kom þó fyrir ekki. Bretar
víglínu
Mælt er að sendiherra Breta í
Moskva hafi getað lifað kyrlátu
lífi, þar til í apríl síðastliðnum.
Þá fyrst gaf breska stjórnin hon-
um olubogarúm til þess að láta
eitthvað að sjer kveða. Yfirleitt
munu breskir sendiherrar í Ev-
rópulöndunúm hafa haft lítið ráð-
rúm fram til þessa, og þess vegna
getað látið lítið til sín taka. Þetta
stafar fyrst og fremst af hinni
liefðbundnu einangrunarstefnu
Breta, sem hafði að höfuð-marki,
að takast engar ábjrgðir á hend-
báru liærra hlut. Sendiherra ]>eirra, ur »™a þær sem nauðsyulegar
Knatchbull Hugessen, tókst að gera væru fJ’rir örvggi breska lieims-
ast í sveit með börn sín yfir sum
artímann.
★
i Vel á minst. Hvernig er það
með styrkþega bæjarins? Hvað
er gert til þess, að koma þeim
til vinnu í sveit?
Nefnd sú, sem bæjarstjórn
kaus á síðastliðnum vetri, til
þess að athuga framfærslumál-
in, skrifaði fyrir nokkru bæjar-
ráði og benti á nauðsyn þess,
að reynt yrði að útvega þeim
styrkþegum, sem vinnufærir eru
og heimangengt eiga vinnu í
sveitinni. Bæjarráð fól fram-
færslufulltrúum að athuga
þetta og Ráðningarstofunni að
koma fólkinu' í vinnu.
Hvað ágengt hefir orðið í
þessu veit Morgunblaðið ekki.
En hjer er um slíkt stórmál að
ræða, að það má ekki sofna í
aðgerðarleysi. Það nær vitan-
lega ekki neinni átt, að bæjar-
fjelagið sje að ausa fje til full-
vinnufærra manna, á sama tíma
sem kallað er eftir fólki til
þeirrar hollustu og heilnæmustu
vinnu, sem völ. er á hjer á landi.
Það er enginn velgerningur við
fólkið sjáíft, að viðhalda þessu
ástandi, og fyrir þjóðfjelagið
er þetta stórháskalegt.
Allir til starfa. Þetta verður,'" iessar ir‘
að vera einkunnarorð allra
sannra Islendinga nú. Náttúr-
an sjálf gerir sitt til, að þetta
geti orðið, og atvinnuvegirnir
kalla á fólkið til starfa. Þess-..TT.
vegna má enginn skerast úr IIltler alrvað að lata v017 1 apei1, gerði eftirfarandi samanburð
leik. Enginn bregðast skyld-;vera um JV'rí i Ankara til þess að | stjórnarerindrekuio Breta og Þjóð
unnar.
samnhig við Tyrki, sem tryggir
Bretum stuðning þeirra í styrjöld
Knatchb.ull Hugessen hefir áður
komið við sögu, að vísu undir öðr-
um kringumstæðum. Það var hann,
sem Japanar særðu hættulega, er
hann var á leiðinni í bifreið frá
Nanking til Shanghai, fyrsta ár
Kína-styrjaldarinnar. Hann var
þá sendiherra Breta í Kína.
Með bresk-tyrkneska samningn-
um gjörbreyttist viðhorfið í aust-
anverðu Miðjarðarhafi, Bretum í
hag. ítalir virðast hafa first við
þetta, því að þýsk blöð spáðu því,
að Mussolini myndi nota 'þetta
tækifæri til að segja upp bresk-
ítalska vináttusamningnum. En
líklegt er, að hjer liafi þýsku blöð-
in staðfest málsháttinn, að ",svo
mæla börn sem vilja“.
Frá sjónarmiði Þjóðverja er
það aðalatriðið, að þeir verða nú
að reikna með því, að bresk her-
skip geti farið frjáls ferða sinna
um Dardanellasund og veitt Rúm-
enum alla þá hjálp, sem liægt er
að veita þeim af sjó. Mikil vin-
átta er auk þess milli Tyrkja og
Rússa, og ef samningar takast
milli Rússa og Breta, er stórum
mikilvægt, að Dardanellasundið
sltuli vera frjálst afnota fyrir all
j j-^egar á þetta er litið, verður
| r** Ijóst live mikill sigur Knatch-
1 bull Hugessén var. Það getur því
j lieldur ekki komið á óvart, að
veldisins, Þessa stefnu lagði Mr.
Chamberlain á hilluna, þegar liann
hjet Pólverjum stuðningi, ef á þá
yrði ráðist. Síðan hafa Bretar
bætt við sig mörgum nýjuin á-
byrgðum, í Rúmeníu, Grikklandi,
Tyrklandi og (að líkindum) í
Rússlandi.
En jafnvel í Rússlandi gætir á-
hrifa frá Þýskalandi. Fullyrt er
að Tukatsjefski hershöfðingi, sem
Stalin ljet drepa í fýrra, h'afi
barist fyrir hernaðarsamvinnu við
Þjóðverja. Sje þetta satt þá eru
lítil líkindi til að hinum þýsku
áhrifum liafi verið útrýmt með því
að skjóta hann, og fjelaga hans.
Það er líka eftirtektarvert, að
Hitler, sem aldrei setur sig úr
færi að hella úr skálum vanþókn
unér sinnar yfir Rússa, mintist
ekki einu orði á þá, í ræðunni sem
liann flutti þegar haun svaraði
Roosevplt og sagði upp samning-
unum við Breta og Pólverja.
★
Jeg minnist í þessu sambandi
fróðlegs samanburðar, sem jeg las
einhverntíman að gerður hafi ver-
frá þessum samanburði í endur-
verið rjettur fyrir 20 árum, þá er
þó ekki þar með sagt að hann
sje það enn í dag.
Það er nú smátt og smátt aS
koma í ljós hvernig lið munu
skiftast ef til ófriðar dregur. Þó
eru ennþá áhöld um nokkur ríki
eins og- t. d. smáríkin í Suð-aust-
ur-Evrópu, Júgóslafa, Búlgara og
Japana í Austur-Asíu o. fl.
Breska blaðið ..Nevvs Chronicle“
hefir jiýlega birt yfirlit yfir her-
afla þjóðanna í heiminum, bæði
fastaher og lierstyrk ef til ófriðar
dregur .Með því að geta í eyðurn-
ar og setja t. d. Rússa með varn-
arbandalaginu, þótt í raun og veru
sje of snemt að gera það, skiftist
þessi herstyrkur milli „öxul“-ríkj-
anna, varnarbandalagsins, hlut-
lausra ríkja og óvissra ríkja, sem
lijer segir:
(Fyrri tölurnar er fastaherinn
en þær síðari ófriðarherstyrkur,
ineð varaliði).
Öxulsríkin
Þýskaland
Ítalía
1.000.000 6.000.000
(eða meir)
600—900 þús. 7.500.000
Námskeið í vefnaði heldur frú
Sigurlaug Einarsdóttir í Hafnar-
firði næstu 6 vikur. Kensla fer
fram í Flensborgarskólanuni.
,,Kirkjuritið“, maí-heftið er ný-
komið út. Efni er m. a.: ,,Yorið“,
Ijóð eftir Arelíus Níelsson, stud.
theol. ,,Kristur“, sálmur eftir
Knút Þorsteinsson kennara. Kirkj-
an menningarmiðstöð, eftir sjera
Hálfdán Helgason. Endurfæðing,
eftir Pjetnr Sigurðsson, kenni-
mann. Sunnudagshelgin, eftir sr.
Oskar J. Þorláksson. Hversvegna
sæki jeg kirkju, eftir Valdimar
V. Snævarr skólastjóra. Fvlking
tímans eftir dr. Magnús Jónsson
prðf. Þingvallakirkja árið 2000
eftir Jón Magnússon skáld o. fl.
reyna að vinna gegn samvinnu
Breta og Tyrkja, áður en endan-
legir samningar verða undirritaðir.
Þannig standa hinir erlendu
sendiherrar stöðugt í fremstu víg-
línu. í Japan hafa Þjóðverjar sótt,
fast á að fá japönsku stjórnina til
þess að ganga í þýsk-ítalska
hernaðarbandalagið. Mælt er að
Sir Robert Craige, sendiherra
Breta í Japan, liafi tekist að
fá Arita, utanríkismálaráðherra
Japana, ofan af áformi sínu um
að ganga í þetta bandalag, í sam-
tali sem hann átt við hann á veit-
ingaskála í Tokio. Þjóðverjar hafa
þó ekki gefið upp alla von hjer,
frekar en í Tyrklandi.
★
Rússland er sjerstakt á blaði.
byltingarárið 1917.
að Bretar æt.tu
málaerindrekana
verja:
heimi.
fyrst vikum saman. Þeir s
skýrslum í ótal þykk bindi, r
er sett í nefndir, og áður en
loksins liggur fyrir í endar
formi, veit allur heimurinn, hvað
þeir eru með á prjónunum. Um
Breta gegnir alt öðru máli. Þeir
taka engar ákvarðanir fyr en á
síðustu stundu. Þeir bíða og sjá
hverju fram vindur („wait and
see“) án þess að vita sjálfir hvað
þeir eigi að gera, þar til alt virð-
ist komið í eindaga. Þá alt í einu
taka þeir ákvörðun, og þessi á-
kvörðun kemur e t. v. öllum öðr-
um þjóðum á óvart.
Þótt þessi samanburður hafi
Japan? 800.000 6.248.000
Ungverjaland 50.000 700.000
V arnarbandalagið:
Bretar 185.700 1.100.000
Frakkland 700.000 6.500.000
Pólland 450.000 4.000.000
Rúmenía 180.000 1.800.000
Tyrkland 200.000 700.000
Grikkland 80.000 600.000
pússland 2.000.000 11.000.000
Eire 13.696 30.000
Kína f 850.000 3.000.000
Hlutlaus ríki:
Danmörk 11.000 100.000
Svíþjóð 48.000 623.000
Noregur 14.200 134.200
Finnland 29.300 300.000
Sviss 50.000 450.000
(með borgaraliði)
Belgía 80.000 800.000
Holland 60.000 250.000
Estland 11.000 108.000
Lettland 20.700 225.700
Lithauen 25.400 312.400
Óviss ríki: Spánn 1.000.000 4.000.000
(fyrir heimsendingu herm.)
^ Portúgal 54.814 514.814
Júgóslafía 190.000 1.805.000
^ Búlgaría 60.000 700.000
g Bandaríkin 183.447 1.000.000
i Fljótsjeð er hversu ónákvæmt
þetta yfirlit hlýtur að vera. Portú-
gal til dæmis hefir samning við
Breta um gagnkvæman stuðning.
En Portúgalar hafa hallast all-
mikið að Þjóðverjum og Itölum
síðustu árin. Líldegt er að Eystra-
saltsríkin dragist inn í styrjöld
með varnarbandalaginu. Samúð
Bandaríkjanna virðist öll .vera
með Bretum o. s. frv.
En tölurnar sýna a. m. k. her-
styrk þjóðanna, hverrar fyrir sig.
Pjetur Ólafsson.