Morgunblaðið - 07.09.1939, Blaðsíða 5

'Fimtudagur 7. sept. 1939.

JptorgtmMet&td

Ötgef.: H.t. Árvakur, R»ykJ*vlk.
Rltstjórar: Jða KJsrtsnuvn o* Valtjv Bfftin—sn
AuglýatBfar: Áml Ól*.
Ritstjórn, auKlýsmg&r o* af«rr«lB»la: ▲nstnrstMBtl S. —
Áskriftargjald: kr. 1,00 * M&nnOl.
t lausasölu: 15 lun slntaklQ — II aura sa«Q LASbók.
Qn»).
MOO.
S JÓM ANN AST JETTIN
Nú, þegar hin ægilega styrj-
öld hefir brotist út milli
'Stórvelda Evrópn, fögnum við
j|)ví, Islendingar, að okkar land
fjarrí hildarleiknum. Fögn-
;um því, að geta verið hlutlausii
í styrjöldinni. Fögnum því, að
*við erum vopnlaus þjóð og þurf-
?ajm þ. a. 1. ekki, að kveðja o<k-
-ar hrau&tustu syni til herþjón-
rustu.
Það ur vafasamt, hvort ís-
ilenska þjóðin hefir gerst sjer
ifyllílega ljóst ennþú, hvers virði
Shlutleysið er. Aö sjálfsögðu hef-
ír hver einstaklingar sínar skoð-
anir á atburðunum, sem nú eru
^að gerast í Evrópu og aðdrag-
,anda þeirra. En þar fyrir er það
*®kki okkrar hlutverk, að setjast
■við domaraborðið og dæma. I
*öllu ókkar starfi ber okkur
iframar öllu að varast, að láta
persónulegar skoðanir okkar
wefða fíl ^þess, að við förum að
taka afstöðu með eða móti öðr-
umhvorum ófriðaraðiljanum.
Og v]>a5 er blátt áfram háska-
Slegt, *ef við förum að hef ja op-
Inberlega áróður gegn þeím
TÍkjum, sem nú berjast, eða
jþjáðhölðin-gjum þeirra.
Wið megum aldrei eitt augna-
Tblik missa sjónir af því, Islend-
idngar, að allar þær þjóðir, sem
nú berast á banaspjótum eru
'vinir okkar, og að við óskum
•einskis frekar en að sú vinátta
’haldist, hvað sem ógnum og
skelfingum styrjaldarinnar líð-
íur.
Þessvegna verðum við nú
strax í upphafi styrjaldarinnar,
.að setja okkur þá ófrávíkjan-
legu reglu, að gæta hlutleysis-
Jns í hvívetna. Okkur er það
ekki nóg, að gæta aðeins þess
jþáttar hlutleysisins, sem lýtur
.að starfi okkar og verknaði,
meðan styrjöldin geisar, heldur
verðum við einnig að gæta hins
fil hins ítrasta, að við sjeum al-
gerlega hlutlausir í öllum
frjettaflutningi frá stríðinu og
í opinberum umræðum í sam-
. bandi við hildarleikinn.
yfir hættusvæðið, tií Bretíands,
eða yfir þvert Atlantshaf, til
Ameríku, á litlu skipunum okk-
ar, í svarta skammdeginu.
Það er eins með okkur Is-
lendinga og önnur hlutlaus
ríki í ófriðnum, að við eigum
alt undir því komið, að okkur
takist að halda uppi siglingum
til landsins og frá.
Norska sjómannasambanjdið
hefir nýlega sent út ávarp til
sjómannastjettarinnar. Þar seg-
ir, að brýn nauðsyn krefji, að
norsk skip verði í förum svo
sem, unt sje, meðan styrjöldin
stendur yfir. Eru sjómannafje-
lögin hvött til að hafa þau á-i
Þegar hætt var við
kappleikinn í Trier
— vegna ófriðarblikunnar
Duísburg 27. ág.
pT erðalag íslensku knatt-
spyrnumannanna nm
Þýskaland virðist ætla að víns óg §ötig við ráúst. Við og við
verða allsogulegt. Nú er svo
komið, að við sitjum hjer
fastir í Duisburg og vitum
í
hvorki upp nje niður, hvort
við komumst úr landi fyr
eða seinna-
Við höfum þó verið fullvissað-
ir um, að gerðar verði ráðstafan-
ir til að koma okkur til Danmerk-
ur, ef til ófriðar skyldi koma.
Frá landamæraborginni Trier
fórum við í mesta flýti. Þar var
tekið a moti okkur á föstudags-
kvöld með hinni mestu viðhöfn,
og hefi jeg í öðru brjefi sagt frá
ferðalagi okkar eftir vesturlanda-
greip hann æði og einu sinni kast
aði hann kassa þeim, sem hann
hjelt á, langt fram fyrir sig og
öskraði eitthvað, sem jeg gat y.
ekki greint hvað var. Kjmniugi
haiis var að reyna að þagga nið-
ur í honum, en það virtist ekki
stoða.
EIE
Hann taldi litlar líkur til þess, aS
við myndum geta komist út fyrir
landamæri Þýskalands fyrstu dag
ana eða vikurnar, og vel gæti far-
ið svo, að við \*rðum að dvelja
svo mánuðum skifti í Þýskalandi.
En liaun bætti við, að við þyrft-
um ekki að óttast sult eða nein
óþægindi. Okkur myndi verða
BSQI=IQI=1Q
Eftir Vivax
hrif, að allir sjómenn verði jmærunum þann dag.
En þegar við Islendingar
íögnum hlutleysi okkar og því,
að við erum fjarri hildarleikn-
<um, megum við ekki gleyma
f)ví, að ein er sú stjettin í
-okkar landi, sem framar öðrum
■ er hætta búin í styrjöldinni, og
|)að er sjómannastjettin. Við
vitum ekki ennþá hvemig
siglingum okkar verður hagað
í styrjöldinni. En þegar að því
: lcemur, að við þurfum að fara
. að koma frá okkur afurðum og
viða að okkur nauðsynjum,
eigum við alt undir okkar dug-
ranjklu sjómannastjett.
Islenska sjómannastjettin
sýndi það í seinustu heims-
styrjöld, að hún bi-cgst ekki
sinni skyldu við landið og
f)jóðina* Hún var altaf reiðu-
Ibúin að sigla, hvort heldur var
kyrrir á skipum sínum, enda
þótt öllum sje ljós hættan, sem
vofi.yfir siglingunum og sjó-
mannastjettinni.
I þessu efni erum við Islend-
ingar nákvæmlega eins settir
og frændur okkar, Norðmenn.
Við vitum, að okkar sjómanna-
stjett gerir sína skyldu nú, sem
endranær.
★
I seinustu heimsstyrjöld
beindist mikið af okkar sigl-
ingum til Ameríku. Ekki er ó-
sennilegt, að eins verði það nú.
En við stöndum ólíkt betur að
vígi nú en þá, vegna þess að við
höfum nú miklu stærri skipa-
kost.
En hvernig sem okkar sigl-
ingum verður hagað í þessari
styrjöld, megum við ekki
gleyma því, að það er okkar
sjómannastjett, sem leggur líf
sitt í hættu fyrir fósturjörðina.
Við verðum því að gera alt, sem
í okkar valdi stendur til þess
að draga út áhættunni.
Sjómannafjelögin hjer hafa
óskað þess, að öll skip, sem
sigla milli landa verði sett í
stríðsvátryggingu og að sjó-
menn fái áhættupeninga fyrir
að sigla á stríðssvæðinu, eftir
sömu reglum og gilda meðal
annara Norðurlandaþjóða.
Þessi ósk er sjálfsögð, enda
hefir stjórn Eimskipafjelagsins
brugðist vel við henni fyrir sitt
leyti. Stöðvun skipa fjelagsins
í höfnum nú stafar af því, að
beðið er eftir því, að stríðsvá-
tryggingin komist í kring. Þeg-
ar þessi trygging er komin í
framkvæmd, eru sjómennirnir
tilbúnir að sigla og sýna þar
með, að þeir gera sína skyldu.
Gamla Bíó sýnir í kvöld í fyrsta
sinn söngleikamynd, sem án efa
mun eiga hjer miklum vinsældum
að fagna. Er hún gerð eftir óperu
Puccinis, „The girl of the golden
West“ og heitir á íslensku „Ást-
mey ræningjans“ Aðalhlutverkin
leika og syngja Jeanette Mac
Donald og Nelson Eddy, sem bíó-
gestir munn kannast við ni. a úr
myndinni „Rose-Marie“, sem sýnd
var í Gamla Bíó ekki alls fyrir
löngu.
Piltunum liafði verið tilkynt að
mæta til æfingar á laugardags-
morgun kl. 10, og þar sem Buch-
loh varð að fara til Belgíu, þar
sem hann átti að keppa á sunnu-
dag, var fenginn annar þjálfari.
Okkur var Ijóst á föstudags-
kvöld, að til stórtíðinda gat dreg
ið, en Þjóðverjar allir, sem við
áttum tal við, virtust þess full-
vissir, að ekkert stríð yrði.
★
Gistihúsið, sem við bjuggum á í
Trier, er rjett andspænis járn-
brautarstöðinni. Alla nóttina, sem
við vorum í borginni, var sífeld-
ur gauragangur frá umferðinni á
götunni. Er jeg Jeit iit um glugg-
ann klukkan 6 á laugardagsmorg-
un, gaf að líta merkilega sjón.
Endalausar raðir af mönnum með
eina handtösku hjeldu í áttina til
brautarstöðvarinnar, sumir báru
pappakassa í sta'5 ferðatösku. Jeg
hjelt í fyrstu, að þetta væru verka
menn, sem væru að fara í vinnu,
en er straumurinn hjelt áfram
langt fram á morgun, fór jeg að
grenslast eftir, hverju þetta sætti
og fekk þá það svar, að þetta
væru menn, sem kallaðir hefðu
verið til herþjónustu og væru að
fara með járnbrautum á þann
stað, sem þeir hefðu verið kallað-
ir. Þessi straumur manna á járu-
brautarstöðiua hjelt áfram stans-
laust, þangað til við fórum frá
Trier klukkan tæplega 2 e. hád.
Fjöldamörg veitingaliús eru í göt-
unni hjá járnbrautarstöðinni og
við hvert einasta borð sátu menu,
sem kallaðir höfðu verið til her-
þjónustu, og drukku flestir öl.
Það leyndi sjer ekki, að margir
þeirra voru uudir áhrifum1 víns og
voru þeir allháværir og töluðu
digurbarkalega. Aðrir voru alvar-
legir á svip. Konur og börn fylgdu
sumum á járnbrautarstöðina. Alt
voru þetta almúgamenn úr hjer
uðunum við Mosel, flestir á að
Mitt fyrsta verk var, er jeg
kom á fætur, að fara á símstöð-
ina til að senda skeyti til Morg-
unblaðsins til að láta vita, að okk
ur liði vel og ekkert myndi verða
okkur að meini, enda höfðu Þjóð-
verjar þeir, sem tóku á móti okk-
ur, sagt að við þyrftum ekkert að
óttast. Fararstjóri okkar, Gíslí
Sigurbjörnsson og Ólafur Sigurð;-
sjeð fyrir samastað langt innj í
landi. Hann bað mig að segja
ekki knattspyrnumönnunum frá
þessu.
★
Frá Trier til Duisburg var eitt
einkennilegasta og merkilegasta
ferðalag, sem nokkur okkar hafði
á æfi sinni lent í. Á járnbrautar-
stöðinni var svo vfirfult, að erfitt
son, formaður Vals, sem einnig var fyrir okkur að halda hópina.
ætluðu að senda skeyti, fóru með Er lestin, sem við áttum að fara
• X I
nijer. með, kom inn á brautarstöðina*
Er við; komum á símstöðina var þyrptist fólkið inn. Þeir, sem
okkur tilkynt, að ekki væri hægýfyrstir komu, fengu sæti, hinir*
að senda skeyti til útlanda, þar urðu að standa. í lestinni var mað
sem öllum landamærum Þýska- ur við mann, konur, börn og karl-
lands væri lokað og ekkert síma- J menn á öllum aldri. Mikið bar á
samband við útlönd. Var ekki einu börnum, sem foreldrar voru að
sinni liægt að síma á milli borga Jsenda lengra inn í landið, frá
innanlands vegna þess að Iierinn landamærahjeruðunum, vegna hina
hafði tekið símann í sína þjón- alvarlega ástands. Þarna í lestinni
ustu.
Eftir að hafa talað við æðstu
embættismenn símamálanna í Tri-'sem, var í vændum.
urðum við fyrst varir við bjá al-
menningi, að hann óttaðist það
er var tekið á móti skeytunum,
en ekki veit jeg enn, hvort skeyt-
in hafa komist lieim þenna dag.
Til dæmis um það, hve síma-
sambandið var slæmt innanlands
er það, að skeyti, sem við sendum
frá Trier til gistihúss okkar í Du-
isburg, var ekki komið er við kom
um þangað um kvöldið, og herra
Geilenherg, framkvæmdastjóri
þýska íþróttasambandsins í Gau
Niederein, sem hefir aðal umsjón
með móttökum okkar, pantaði
Trier í síma kl. 10 á laugardags-
morgun, en fekk fyrst samband
klukkan 5 e. h.
Klukkan 9 á laugardagsmorgun
var ákveðið að liætta við leikinn
Trier, sem fara átti fram á
sunnudag, og einnig var þá ákveð-
ið, að við skyldum flytja okkur
innar í landið, þar sem móttöku-
nefndin vildi ekki bera ábyrgð á
að hafa okkur svo nálægt landa-
mærunum eins og Trier er. Skip-
un var gefin um að enginn okk
ar mætti fara út úr gistihúsinu
og ákveðið að fara með lest til
Duisburg kl. 140. Þjóðverjarnir
lögðu ríka áherslu á, að við hjeld-
giska milli þrítugs og fertugs. um hópinn og sögðust «kki g-eta
tekið neina ábyrgð á þeim, sem
týndust úr hópnum.
Á meðan við biðum eftir að lest
in færi, átti jeg langt viðtal við
einn úr móttökunefndinni þýsku.
Hann sagði mjer, að það væri að-
eins einn af hundrað möguleikum
fyrir því, að ekki yrði ófriður
Ómögulegt var að áætla, hve marg
ir fóru þarna um, en sagt var
mjer, að frá Trier hefðu verið
kallaðir 7 þúsund manns. Trier
liefir um 80 þúsuud íbúa.
Einn þessara nýliða vaktl at-
hygli mína öðrum fremur. Hann
var mjög mikið undir áhrifo.m
Ferðin frá Trier til Köln tók
rúmar þrjár stundir, en þar skift-
um við um lest, sem fór til Duis-
burg, Sama sagan endurtók sig á
járnbrautarstöðinni í Köln. Yi5
urðum að troðast áfram til að
komast með lestinni, en nú höfð-
um við lært, að ekki þýðir ann-
að en að ota sínum tota, ef mað-
ur vill fá það besta, sem til er,
enda náðu nú flestir okkar í sæti
í lestinni.
Fei’ðin frá Köln til Duisburg
tók klukkustund og má fullyrða,
að allir voru fegnir, er ferðalag
>etta var á enda.
Á leiðinni í járnbrautarlestmni
mættum við fjölda mörgum lest-
um fullum af hermönnum og her-
ögnum allskonar. Loftvarnabyss
ur voru hafðar til taks á her-
flutningalestum og stóðu hermenn
við þær, reiðuhúnir, ef eitthvað
skyldi koma fyrir. Á hverri ein-
nstu járnbrautarstöð, sem við fór
um framhjá, sáum við verði al-
vopnaða, sem gættu brautanna.
Við máttum hrósa happi yfir
að hafa farið með þessari lest frá
Trier, því það var síðasta lestin,
sem flutti almenning, vegna þess
að járnbrautirnar til vesturlanda-
mæranna hafa allar verið teknar
undir hermannaflutninga.
Ekki fengum við neitt að frjetta
um, hvernig horfur væru, og gát-
um við alveg eins búist við, að
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐTJ.