Morgunblaðið - 15.09.1939, Blaðsíða 3

Föstudagur 15. sept. 1939.
MORGUNBLAÐIÐ
3
m ay I I ■ I ■ .................ihiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiihiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiii.iiihiiihiiiiiii.uiiiiui
Ofriðarblikan yfir|KoiaskamturtiiI
Kaupmannahöfn I mánaðar í senn I
Hvernig Danir
tóku styrjaldar-
fregnunum
Samtal við Magnús Jónsson prótessor
BRÚARFOSS er fyrsta skipið, sem hingað hef-
ir komið síðan styrjöldin hófst. Þó menn hafi
hjer getað fylgst með aðalatburðunum, hafa
fáar sagnir borist af því, hverjum breytingum daglegt líf
manna hefir tekið í þeim löndum, sem nærri eru skelfing-
um ófriðarins. i
Skólahaldið
verður stytt
Kenslumálaráðherra hefir nti
fyrirskipað, að skólahald
eftirtaldra skóla verði stytt sem
hjer segir:
Kensla í öllum gagnfræðaskól-
um, sem njóta styrks lir ríkis-
sjóði, svo og Háskólanum og Við-
skiftaháskólanum, fellur niður í
janúarmánuði.
Mentaskólinn í Reykjavík byrj-
ar 10. októher í stað 20. sept-
Mentaskólinn á Akureyri byrjar
20. okt. í stað 1. okt.
Kennaraskólinn byrjar 1. nóv.
í stað 1. október.
Magnús Jónsson prófessor
Fregnaði blaðið hann um lífið í 1
talið hjer á eftir.
Það var ekki ómerkilegt að sjá,
sagði Magnús, hvernig Kaup-
mannahöfn brást við fyrstu ófrið-
arfregnunum.
Þær urðu þess valdandi, að jeg
varð að bíða eins og aðrir, sem
með Brúarfossi áttu að fara, og
þá var ekki annað að gera en
ganga um og athuga.
Síðustu dagana á undan stríð-
inu ljetu menn sjer hægt. Blöðin
höfðu gleiðletraðar fyrirsagnir,
en menn kippa sjer ekki svo mjög
upp við það.
„Skyldi nú verða stríðf' sögðu
menn, sem mættust á förnum vegi,
til-þess að hefja samtal. Og svör-
in voru misjöfn. En í rauninni
held jeg, að menn hafi varla trú-
að því. Á hinn bóginn heyrði jeg
á mörgum, að þeir vildu að nú
yrði stríð.
„Það kemur að því, og eftir
hverju er þá að bíða?“ sögðu
sumir, og- það engir angurgapar.
Svo kom 1. sept. með fyrstu
fregnirnar.
Berlingske Tidende setti stór-
eflis spjald á hornið hjá sjer. Og
yfirleitt virtist mjer það hlað taka
völdin í stríðsfregnunnm, líkt og
Morgunblaðið gerir hjer.
„Danzig hefir gerst þýsk og
Hitler hefir veitt henni viðtöku",
stóð þar með stóru letri.
Fólkið hópaðist á Ráðhúspláss-
ið, stóð og las.
Menn hlupu um með fregnmiða.
Aukaútgáfur af blöðunum voru
rifnar út svo fljótt, að allir blað-
salar settu met sitt.
En ró var yfir öllu, enginn ofsi.
Það var frjettalöngun.
Það var gaman að standa við
glugga á Palaee Hotel og horfa
yfir Ráðhúsplássið um kl. 5. Þó
að plássið sje stórt, tók það ekki
mannfjöldann og umferðina. Allir
hqrfðu á spjöldin og í gluggana.
Jeg gekk fram h-já matsölustað
á, Vestnrbrú. Fólk stóð eins og
sild í tunnú á stjettinni fyrjr
framán opnár dyr« Þar vár há-
talari fyrir innan og Hitler var að
halda ræðu.
meðal farþega á Brúarfossi.
þessa síðustu daga. Fer sam-
Allir hátalarar voru umsetnir.
Á öllum veitingahúsum voru há-
talarar, og radiofrjettirnar voru
bókstaflega talað gleyptar.
Hvernig sem stóð á þagnaði alt.
Menn hættu að eta eða drekka
eða tala. Allir lögðu eyrun við og
reyndu að missa ekkert orð.
Hvernig voru fregnirnar ?
Þær voru nálega eingöngu hlut-
laus upptaka hernaðartilkynning-
anna. Þýsku fregnirnar voru hirt-
ar alveg orðrjettar.
Hvernig tóku menn því, er Eng-
lendingar og Frakkar fóru í stríð-
ið?
Það virtist vekja alveg almenn-
an fögnuð.
Danir halda hlutleysi sitt út í
æsar, en ekki virtist mjer vafi,
hvoru megin hugur þeirra var.
Á kvöldin fyltist Ráðhúsplássið
svo, að lögrgelan átti fult í fangi
með að stjórna umferðinni. En
Danir eru nú þessi einstöku prúð-
menni, að hvergi kom til árekstra.
En um ráðstafanir þeirra sjálfra?
Þingið var kvatt saman, en
ekki virtust menn sinna því mik-
ið. Og þegar lögunum tók að rigna
niður, tóku menn því alveg ró-
lega og hljóðalaust,
Mesta athygli vakti tvent. Ann-
að var það, að allir einkahílar
hurfu úr umferð.
Yar þá ekki gott að fara um
göturnar ?
Jú, í vissu falli. En nú jókst,
reiðhjólaplágan um allan helm-
ing. Eins og kunnugt er, er Kaup-
mannahöfn mesti reiðhjólabær ver-
aldarinnar, en nú tók út yfir all-
an þjófabálk. Reiðhjólin voru eins
og þung elfa á Óllum götum. Og
það sem út yfir tók var það, að
nú komu márgir á reiðhjól, sem
voru óvanir.
En Danir taka öllu vel. Stór-
laxarnir lögðu bílunum og stigu
á reiðhjólin sín. Blöðin birtu
myíidír af þéim t'l gamans.
„Þarna er dipIomatfrú“, SDgðu
------- ; ,.."3/- ’J
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
Aðeins ðþarfa akstur
bannaður
Forstjórar bifreiðastöðvanna
hafa orðið þess varir, að
almenningur í bænum hefir mis-
skilið að nokkru leyti ákvæði
bensínreglugerðarinnar. Ýmsir
líta svo á, að ef þeir panta sjer
bílfar á einhverri bifreiðastöð
t. d. til innanbæjaraksturs, þá
þurfi þeir að geta sannað það,
að aksturinn sje þeim nauð
synlegur, annars geti þeir átt
það á hættu að lögreglan stöðvi
þá á leið þeirra.
Það er aðeins akstur einka-
bifreiðanna, sem er bannaður.
Leigubifreiðar mega aka, eftir
því sem um er beðið — nema
það sje alveg sýnilegt, að um
fullkomlega óþarfan akstur sje
að ræða. Þá er það stöðvanna,
eða bifreiðastjóranna að sjá um
að komast hjá slíkri óþarfa
bensín eyðslu.
En ýmsir virðast hafa skoðað
ökubann bifreiða víðtækara en
það er, og orðið fyrir óþæg-
indum fyrir þær sakir. Annað
mál er, að það er vitanlega
æskilegt, að menn geri sjer það
að skyldu, að draga sem mest
úr bensíneyðslu allri. Hugul-
semi í þá átt sýnir, að menn
vilja standa saman um þann
sparnað, sem þjóðinni er nauð-
synlegur.
Ferð „Lym"
til Noregs
Danska háskólafólkið, sem
fór heimleiðis frá íslandi
með Lyru á dögunum, skýrir
frá því í blöðum, að heimförin
hafi orðið tálsvert viðburðafík,
en alt gengið slysalaust. Lyra
var fjórum sinnum stöðvuð af
enskum herskipum, og nokkru
fýrir sunnan Þórshöfn flugu 2
lefuskar- árásarflugvjelar stund-
arkorn yfir skipinu.
I Ný reglugerð um |
J miðlun kola |
lirilHHIIIIIHHIIIHiHHHIHUHHIHIHHIIIItllill! IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIHIIIim
SÍÐDEGIS í gær gaf ríkisstjórnin út reglugerð
um sölu á kolum til húsa.
Samkvæmt reglugerðinni mega kolaverslan-
ir ekki selja meira magn af, kolum til húsa en sem svarar
til mánaðarnotkunar og eigi til annara en þeirra, sem
venjulega skifta við þær.
Þar sem þessi nýa reglugerð snertir svo mjög allan almenn-
ing, ekki síst hjer í Reykjavík og öðrum kaupstöðum, telur
Morgunblaðið rjett að birta hana í heilu lagi.
En það er nú svo um þessa reglugerð, sem aðrar að alt veltur
á framkvæmdinni. En á því ríður e. t. v. meira en nokkru öðru,
að í miðlun kola verði stranglega fylgt reglunni: Eitt yfir alla!
Reglugerðin er svohljóðandi:
Leiðbeiningar
um skðmtunina
i Reykjavfk
Uthlutun matvælaseðla til
íbúa lögsagnarumdæmis
Reykjavíkur fer fram á morgun
og sunnudag í barnaskólunum
fjórum, og skulu menn mæta í
skóla þess skólahverfis, er þeir
búa í.
Undanfarna daga liafa verið
hornar í öll hús í bænum skýrslur
um tölu heimilisfólks og hirgðir
af nokkrum vörutegundum: Rúg-
mjöli, hveiti, haframjöli, hrís-
grjónmn (og öðrum kornvörmu),
kaffi, sykri og kolum.
• Ber heimilisfeðrum að tilgreina
alt heimilisfólk sitt með fullum
nöfnum og fæðingardag, en til
lieimilisfólks teljast allir þeir, er
borða og húa á sania stað. Hins-
vegar skulu allir einstaklingar,
sem horða annarsstaðar en þeir
búa, eða matbúa fyrir sig sjálfir,
gefa skýrslu fyrir sig eina.
Allir, sem hafa eitthvað fyrir-
liggjandi af ofannefndmn vöru-
tegundum, á heimili sínu eða ann-
arsstaðar, skulu tilgreina þær á
skýrslunni.
Skýrslurnar skulu vera sam-
viskusamlega útfyltar, að viðlögð
um drengskap. Þeir, sem gefa
rangar npplýsingar, verða látnir
sæta ábyrgð.
Skýrslumar um vörubirgðir
skulu miðast við 16. þ. m. Mat-
vælaseðlarnir, sem úthlutað verð-
ur, gilda fyrir það, sem eftir er
af september. Er hverjum heimil-
ismanni eða einstakling ætlaður
einn matvælaseðill. Stofninum
(með nafni og heimilisfangi) ber
að skila við næstu úthlutun. ‘Gegn
afhendipgu hans verður úthlutað
matvælaseðlum fyrir næsta mán-
i;ð. Menn verða því að gæta þess
:t'íf* ' * ; ,r;.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
1. gr. Kolaverslanir mega ekki selja
meira magn af kolum til húsa (hitunar
eða matgerðar), en sem svarar til
mánaöamotkunar, og eigi til annara
en þeirra er venjulega skifta við þær.
Hafi kolaverslunin engin kol hauda
viðskiftamönnum sínum, en önnur kola
verslun er á staðnum, gefur sú fyr-
nefnda viðskiftamanni sínum vottorð
um að hann sje hennar venjulegur við-
skiftamaður og tilgreinir mánaðamotk-
un hans. Er öðrum kolaverslunum heim-
ilt að afgreiða kol gegn afhendingu.
þessa vottorðs.
2. gr. Einstaklingum og stofnunum.
ei bannað að kaupa kol nema fyrri
birgðir sjeu þrotnar og þá eigi meir en
svo að birgðir sjeu til eins mánaðar.
3. gr. Allir þeir, er versla með ko!,
skulu 16.—17. sept. 1939 senda skömt-
uiiarskri fstofu ríkisins skýrslu um.
birgðir sínar.
4. gr. Á öllum þeim stöðum, seirr
verslað er með kol, skal hlutaðeigandi
dómari tilnefna einn mann til þess að
vera eftirlitsmann með kolaverslunum
á staðnum. Getur hann veitt undanþágu
frá ákvæðum 1. og 2. gr. reglugerðar
þessarar t. d. þar sem staðhættir eru
þannig, að erfitt er með aðdrætti mán-t
aðarlega. Eftirlitsmaður skal halda
gjörðabók þar sem skráðar eru allar
þær undanþágur, sem gefnar verða.
Áfrýja íná ákvörðunum hans til skömt-
unarskrifstofu ríkisins.
5. gr. Hreppsnefndum og hæjar-
stjómum er skylt að aðstoða eftirlits-
manninn eftir því, sem þörf gerist um
upplýsingar um kolaþörf, kolahirgðir
o. s. frv.
G. gr. Þóknun eftirlitsmannsins á-
kveður hlutaðeigandi bæjarstjóm eða
sýslunefnd og greiðist hún úr hlutað4
eigandi bæjarsjóði eða sýslusjóði.
7. gr. Brot á reglugerð þessari
t'arða sektum alt að kr. 10,000,00, og
skal farið með mál út af þeim sem al-
menn lögreglumál.
8. gr. Reglugerð þessi öðlast þegar
gildi.
Ríkisstjórn Islands, 14. sept. 1939.
Eysteinn Jónsson, Ólafur Thors.
J;.kob Möller. Hermann Jónasson.
Gaskolaskipið
Flutningaskipið, sem er með
kolafarminn til Gasstöðvar- >
innar, lagði af staö frá Englandi
í gær.