Morgunblaðið - 10.09.1940, Blaðsíða 5

3»riðjudagur 10. sept. 1940.

Tvö gagnstæð sjónarmið
11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 4HIIMIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIHIIIIHIIIIMINinMf IHIHIHINIIIIIIII
Ólafsson I
4iHiNiHiHiHiHimi«tNHiiiiimNiNiiiimmnin«NiHiniir
| Eftir Olaf
i
^11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111'
JPorcjttitlrta&tft
Útget.: H.f. Árvakur, Heykjavlk.
Ritstjörar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgTSarm.).
Augíýsingar: Árni Óla.
Rltstjórn, auglýsingar og afgrelCsla:
Austurstuæti 8. — Slmi 1606.
Áskriftargjald: kr. 3,50 á mánuBi
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakiS,
25 aura meC Lesbók.
Vetrarforðinn
Skömtun kornvara, kaffi og
sykurs var nauðsynleg
og sjálfsögð í byrjun stríðsins.
Með skömtuninni var hægt að
fyrirbyggja, að þeir sem pen-
ingaráð höfðu gætu keypt upp
Jjær litlu birgðir, sem til voru í
iandinu, því að vitað var að
varan myndi hækka. Einnig
*var alt í óvissu um það til að
i>yrja með, hvernig yrði með
-aðdrætti til landsins, eftir að
• stríðið var komið í algleyming.
En nú er viðhorfið allt annað.
Nú eru komin á föst viðskifti
við Ameríku og þar kaupum
við okkar kornvöru, kaffi og
: sykur. Hjer eftir þarf ekki að
■ óttast, að menn geri óeðlilega
stór innkaup á þessum vörum,
:með því verði, sem nú er á vör-
-unni. Skömtunin er því óþörf
-eins og nú er ástatt. Hún er
búin að gera sitt gagn. Skömt-
■ unin gat meira að segja beinlín-
is orðið skaðleg, ef fyrirkomu-
lag hennar hefði verið hið
sama áfram, þannig að að-
eins væri skamtað til tveggja
rmánaða í senn. En þessu verður
breytt frá 1. október að því er
kornvöruna snertir. Verða þá
'fhentir skömtunarseðlar til 5
mánaða í einu.
Rjettast hefði verið að af-
nema alveg skömtunina. Hitt er
þó til stórra bóta, að rýmka
hana á þann hátt, sem gert
verður. Með því er mönnum
gert kleift, að nota sumarkaup-
ið strax í haust til þess að afla
vetrarforða til heimilanna. En
þetta var mönnum ómögulegt
með eldra skömtunarfyrir-
komulaginu, að því er þessar
•vörur snertir.
Sem betur fer verður afkoma
margra stjetta mun betri eftir
betta sumar, en oft undanfarið.
En það eru áreiðanlega hygg-
índi sem í hag koma, að nota
: sumarkaupið sem mest til þess
að safna vetrarforða til heim-
Ilanna. Það vill fara svo fyrir
mörgum, að ef sumarkaupið er
ekki notað strax á haustin, til
þess að viða að til heimilanna
fyrir veturinn, verður fjeð ekki
fyrir hendi síðar, þegar matinn
vantar. Fjeð hefir þá farið í
annað, sem e. t. v. var ekki
eins nauðsynlegt.
Tlmarnir, sem við nú lifum á
■ eru og þannig, að enginn veit
hvaða verð verður á kornvöru
og annari nauðsynjavöru, þeg-
ar líður á veturinn. Það er því
áreiðanlega hyggilegt fyrir
fólk, að vanrækja ekki að safna
vetrarforða til heimilanna. Það
er altaf vissast, sem í hendinni
er.
Allir, sem eitthvað hafa af-
lögu eftir sumarvinnuna, eiga
nú að muna eftir því, að lang-
ur vetur fer I hönd.
Deilur um mál frá gagn-
stæðum sjónarmiðum
eru venjulega til lítils. Það
eina, sem á j)ví kann að
græðast, er, að sjónarmiðin
sjálf skýrist, línurnar verði
gleggri.
Um samkomulag getur ekki ver-
ið að ræða. Það kemur afarskýrc
fram í ádeilugrein síra Jóns Auð-
uns í „Morgni“.
Lesendum þess rits reyndi hann
að telja trú um, að spíritisminn
hefði lagt íslensku kirkjuna und-
ir sig, að sjónarmið hans ætti eitt
rjett á sjer þar, að spíritistar
væru „góðir synir og dætur
kirkjunnar“, en aðrir ekki, og að
þetta væri hin eina sáluhjálplega
kirkja. Þar mátti ekkert annað
komast að, allra síst þó evangel-
iskur lútherskur hoðskapur, af
því spurningin fyrir spíritismann
um að vera eða ekki að vera, er
undir því komin. Þeir, sem þann
boðskap flytja, eru með því að
ráðast á spíritismann og um leið
á kirkjuna, eins og hann vill að
hún sje.
Á þessu skyldu sauðirnir þekkj-
ast frá höfrunum í íslensku
kirkjunni.
Annað, sem kann að hafast
upp úr árekstri gagnstæðra sjóu-
armiða er það, að hægt verði að
greina hverjir mennirnir eru, sem
þar eiga hlut að máli.
Síra J. A. er einn þeirra manna,
sem hafa gumað mest af sínu
eigin frjálslyndi og víðsýni. Nú
kemur hið sanna í ljós um það,
hvort spíritisminn gerir menn
frjálslynda og víðsýna, vegna
þessa áreksturs. Það próf hefir
síra J. A. staðist á þann veg, að
hann gleymir alveg, hver hann
er: Fríkirkjuprestinum finst hann
vera rjettur maður til þess að
halda uppi kirkjuaga í þjóðkirkj-
unni, eins og væri það að tilskip-
un biskups. Spíritistinn kveður
upp dóm um það, hvað kenna
megi í lútherskri kirkju og
hverjir sjeu sannir synir hennar
og rjettir fulltrúar.
Ófrjálslyndur maður hefir
sjálfur enga tilfinningu af því,
hve afskiftasemi hans er í mörg-
um tilfellum óviðeigandi. En
reyna mætti að leiða honmu það
fvrir sjónir. Hugsum okkur að
við þjóðkirkjumenn færum að
láta málefni fríkirkjunnar til
okkar taka. Jafnvel við, sem er-
um sífelt ásakaðir fyrir þröngsýni,
leiðum þau mál hjá okkur.
Hvernig því er varið með frjáls-
lyndi og víðsýni höfuðfulltrúa
spíritismans hjer á landi, má m.
a. sjá á því, að hann getur ekki
minst á andstæðing í fjarlægu
landi, án þess að sýna honum ó-
virðingu — próf. dr. Halleshy, á-
hrifamesta prjedikara og víðlesn-
asta kristilega rithöfundi Norð-
urlanda, afburðamanni svo mikl-
um, að jafnvel ritstjóri „Morg-
uns“ er enginn maður til að ráð-
ast á hann — nema aftan að.
★
Það, sem okkur síra J. A. her
á milli, er ekki aðeins smávægi-
legur ágreiningur um það eitt,
hvort biðja eigi fyrir framliðn-
um eða ekki. Eins og jeg hefi
þegar bent á, kom það glögt fram
í grein hans í „Morgni“.
En í svargrein sinni til mín
hjer í blaðinu 1. þ. m. virðist hann
vera horfinn frá öllum atriðuiu
hinnar þungu ádeilu sinnar, nema
einu. Hann er einhverra hluta
vegna orðinn allur annar maður
um leið og hann hættir „ritstjóra
rabbi“ sínu í „Morgni“ og fer að
skrifa úm sama mál fyrir lesend-
ur „Morgunblaðsins".
í „Morgni“ gerir hann postula
og kirkjufeður og aðra, sem hann
býst við að gangi einna best í
augu fólksins, að spíritistum, og
fylgir í því venju fyrirrennara
sinna. En í „Morgunblaðinu“ ger-
ir hann spíritista að lútherskum
mönnum, stillir brautryðjendum
hans upp við hlið siðabótahetj-
unnar frá' Worms, eins og hefði
hann aldrei sjeð lúthersk kristin-
fræði og vissi ekki, að þeir sögðu
nei, þar sem hann sagði já.
Hjer gerir hann ráð fyrir að
jeg „tali fyrir munn nokkuð fjöl-
menns hóps innan kirkjunnar“.
En þar tók fríkirkjupresturinn
rögg á sig og vildi láta reka mig
einan úr þjóðkirkjunni, — og þó
væntanlega ekki inn í sinn eigin
söfnuð.
Hjer virðist hinn skyadilegi á-
hugi hans fyrir kristniboði vera
liðinn frá honum aftur. En þar
Ijet hann það mál til sín taka,
(sem hefir verið óvenjulegt á þeirn
stað, nema á annan hátt væri), og
taldi mig vera óhæfan til þess
starfa. Hefði því mátt búast við,
að það frjettist næst frá safnað-
arstarfi síra J. A., að hann hefði
stofnað kristniboðsfjelag, til þess
að geta sent spíritistatrúboða til
Kína í minn stað, en að „Morg-
unn“ tæki við samskotafje í því
skyni.
Hversvegna er það nú, að síra
J. A. gerir sjer far um það í
Morgunblaðsgrein sinni að þurka
burt takmörkin milli spíritisma
og kristindóms, tala eins og væri
hann strangtrúarmaður um „játn-
ingarrit vorrar lúthersku, kirkju“,
og halda „Morgni“ á lofti sem
evangelisku lúthersku trúvarnar-
riti ?
Er það blekking? Eða er það
vegna þess, að hann fyrirverður
sig fyrir fagnaðarerindi spírit-
ismans ?
Ekki gerðu fyrirrennarar hans
það. Ekki gerði síra Ilaraldur
Níelsson lítið úr þeim áhrifum,
sem sambandið við andaheiminn
mundi hafa á trúarskoðanir
manna. Hann var þess fullviss,
og fór ekki í felur með það, að
„kirkjan yrði að leiðrjetta kenn-
ingar sínar“ eftir niðurstöðum
spíritismans. Og spíritistar hafa
ótrauðir tekið kristindóminn til
aðgerðar út frá því sjónarmiði,
að æðsta úrskurðarvald í triiar-
efnum sje að finna í sambandinu
við anda framliðinna og trúarvit-
und mannsins sjálfs, —- (þó þetta
samband sje, vægast sagt, flestu
öðru vafasamara og að af engu
hafi mennirnir verið jafn afvega-
leiddir og trúarvitund sinni).
Á þessum grundvelli stendur
síra J. A. Út frá því sjónarmiði
deiMr hann á mig fyrir kenningar
mínar um bænina. En okkur greiu
ir ekki á um það eitt, heldur alt
varðandi trú, kenningu og breýtni
Úr prjedikunarstól og ritstjóra
sessi flytur hann annað fagnað-
arerindi en við, sem ekki viljum
hvika hársbreidd frá kenninga-
grundvelli evangeliskrar lútherskr
ar kirkju. Við getum ekki minst
svo á trúarefni, að við ekki sje-
um ósamdóma. Afleiðing þess, að
hann notar í þeim efnum annan
mælikvarða en lútherska kirkjan,
er sú, að útkoman verður gjör-
ólík.
Niðurstöður spíritismans og trú-
arvitund mannsins sjálfs er það
úrskurðarvald, sem spíritistar
lúta í trúarefnum. En meginatriði
evangeliskrar lútherskrar kristin-
dómsskoðunar er, að Heilög Ritn-
ing sje uppspretta sannleikans og
æðsta úrskurðarvald um trú,
kenningu og hegðun, og að inni-
hald hennar snúist alt um frels-
un „án verðskuldunar af náð
Guðs fyrir endurlausnina, sem er
í Kristi Jesú“.
Þessum hvorutveggju meginat-
riðum hafnar síra J. A., eins og
aðrir spíritistar. Er það því öllum
heilvita mönnum sjáanlegt, hve
mikil mótsögn er í því að tala um
„evangeliska lútherska spíritista“.
★
í svargrein sinni til mín skýt-
ur síra J. A. sjer á bak við fjög-
ur andans stórmenni þessa lands:
Fvrsti og annar eru aðalbraut-
ryðjendur spíritismans; þriðji er
stórt skáld, en lítill guðfræðing-
ur; sá fjórði er mikið skáld og
mikill algyðistrúarmaður.
Spíritistar fara sjaldnast einir,
þar sem þeim er að mæta. Þeir
velja sjer einatt fylgd fínna
manna; „heimsfrægra prófessora
og vísindamanna, framúrskarandi
mælskusnillinga og rithöfunda' ‘,
o. s. frv. Og af þessu fína fylgd-
arliði verður allur þorri manna
1
stórhrifinn. Hafa spíritistar notað
sjer það óspart. Þeir hafa reynslu
fyrir því, að enga trú er auðveld-
ara að hoða en „autoritetstrú“ (þ.
e. trú á mannasetningar). Stóru
og fínu nöfnin eru rúsínurnar í
öllum þeirra ræðum og ritum.
Hve ólíkt þeim, sem hafa prje-
dikað fagnaðarerindið. Það hefir
sýnt sig á liðnum öldum, að hinn
látlausi boðskapur um synd og
náð er „kraftur Guðs til. hjálp-
ræðis hverjum þeim, er ,trúir“.
Kristindómurinn þarf engrar að-
gerðar hjá okkur mönnunum,
einskis stuðnings, engrar viðbót-
ar, heldur það eitt, að honum
sje veitt viðtaka. Lífið hefir stað-
fest það.
Nú viðurkennir síra J. A. þi
staðreynd, að ekki sje einn staf-
ur fyrir þeirri kenningu í Nýja-
testamentinu eða játningaritum
lúthersku kirkjunnar, að biðja
eigi fyrir framliðnum eða að fram
liðnir biðji fyrir okkur. Fyrir
þessari þögn kristindómsíns vil
jeg beygja mig, og bið Guð að
varðveita mig frá að byggja boð-
un fagnaðarerindisins á niðurstöð-
um spíritismans, trúarvitum 1
manna eða tilfinningum, eða
mannasetningum, og byrja sál-
gæslustarfið eftir að menn eru
komnir í gröfina.
Síra J. A. hefir ennfremur ekk-
ert að athuga við þann ótvíræða
úrskurð lífsins sjálfs og kirkju-
sögunnar, að trúin á fyrirbænir
framliðinna og hænir fyrir þeim
þrífst einkum innan safnaða, sem
eru formstorknaðir kirkjulega eða
andlega dauðir, og að þessi trú
hefir að mestu horfið fyrir öllum
heilhrigðum trúarvakningum og
finst að heita má ekki þar, sem
kristilegt trúarlíf er mest.
Fyrir þessu vil jeg ekki loka
augunum.
★
„Þá mundu upp renna við-
burðaríkir tímar fyrir kirkjuna, ef
hún þekti sinn vitjunartíma. Þá
mundi fjöldinn safnast um boð-
skap hennar um þessa hluti, sem
sálarrannsóknarvísindin munu
færa oss sannanirnar fyrir. Kirkj-
urnar mundu fyllast og söfnuð-
irnir öðlast gleði og brennandi trú
frumsafnaðarins' ‘.
Þannig trúðu og töluðu og
skrifuðu fyrstu brautryðjendur
spíritismans hjer á landi. Nú eru
það mörg ár liðin síðan, að tíma
hlýtur að vera kominn til að svip-
ast eftir þessari miklu vakningu í
kirkjunni íslensku. Það hefir ekki
staðið á því, að fólk hafi fengið
fræðslu um niðurstöður spíritism-
ans. Hjer hefir verið mikill fjöldi
allskonar rita um þau efni. Kirkj-
urnar flestar hafa staðið opnar á
gátt, þegar spíritisminn barði að
dyrum. í allmörgum söfnuðum
hafa prestar hans starfað dyggi-
lega árum saman.
En hvenær kemur vakningin?
Dó hún ef til vill með síra Har-
aldi Níelssyni?
Sannleikurinn er sá, að það hef-
ir komið fram hjer á landi, sem
Jesús sagði: „Ef þeir hlýða ekki
Móse og spámönnunum, mundu
þeir ekki heldur láta sannfærast
þótt einhver rísi upp frá dauð-
um“.
Spíritisminn getur hrósað sjer
af að han sje „hlutfallslega áhrifa
ríkari í landi voru en í flestum
ef ekki öllum vestrænum löndum**.
Hefir þá spíritisminn brugðist og
ekki haldið heit sín, þar sem það
er staðreynd að líklega er hvergi
á vestrænum löndum andleg deyfð
meiri hlutfallslega og kirkjusókn
minni en hjer.
Þeir, sem hafa kynt sjer kenn-
ingar spíritismans í ljósi fagnað-
arerindisins, hafa gert mikið að
því að vara menn við tálvonum
hans (eins og t. d. C. Skovgaard
Petersen, Olfert Richard o. fl.)
Enda eru þær kenningar síst væn
legar vakningar.
PRAMH. Á SJÖTTH SfÐU.