Morgunblaðið - 18.02.1945, Side 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 18. febrúar 1945.
Útg.: H-f Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Kitstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettariistjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á manuði innanlands,
kr. 10 00 utanlands.
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Osæmileg íiamkoma
SAMGÖNGUMÁLARÁÐHERRA Emil Jónsson, upp-
lýsti á Alþingi á dögunum, að stjórn Eimskipafjelags ís-
lands hefði skrifað ráðuneytinu brjef — og einnig Ný-
byggingaráði — þar sem farið var þess á leit, að fje-
laginu yrði trygður gjaldeyri til þess að kaupa alt að sex
ný skip að stríðinu loknu. Lagði stjórn Eimskips í brjefi
sínu áherslu á, að hafist yrði handa um framkvæmdir
í þessu efni eins fljótt og auðið væri.
Allir sannir íslendingar munu.af einlægni fagna þess-
um tíðindum. Fagna þeim stórhug, sem hjer kemur fram
og þeim skilningi á þörfum þjöðfjelagsins, sem lýsir sjer
í þessu brjefi stjórnar Eimskips.
Þó voru til menn á Alþingi, sem fanst ekki ástæða til
að fagna þessum tíðindum. Það voru hinir þröngsýnu
afturhaldskurfar í Framsóknarflokknum, undir forystu
Eysteins Jónssonar. Þessir menn vildu svifta Eimskip öll-
um möguleikum til aukningu skipastóls landsmanna. Þeir
vildu láta ríkið taka af Eimskip gróðann, sem fjelaginu
áskotnaðist 1943, en einmitt vegna þessa óvænta happs
getur fjelagið nú ráðist í þau stórfeldu skipakaup, sem
ráðgerð eru. Og þeir vildu ganga lengra afturhalskurf-
arnir. Þeir vildu skattleggja svo Eimskip í framtíðinni,
að örugt væri að fjelagið næði aldrei því takmarki, sem
að var stefnt í upphafi, er fjelagið var stofnað: — Að sjá
þjóðinni fyrir nægum skipakosti, svo að hún þyrfti ekki
að vera upp á aðra komin í því efni.
Þannig var hugarfar ráðamanna Framsóknarflokksins
á fyrsta ári hins íslenska lýðveldis!
★
En það er í fleiru en þessu, sem framkoma Framsóknar-
manna hefir verið með þeim hætti, að undrun sætir. Svo
takmarkalaust er ábyrgðarleysi þessara manna, að það
verður ekki skýrt með því einu, að þeir hafa nú valið
sjer hlutskifti stjórnarandstöðunnar.
Lítum aðeins á það, hvernig Framsókn snýst við þeirri
viðleitni ríkisstjómarinnar, .að bjarga fjárhag ríkissjóðs.
Þegar fjörlögin voru afgreidd laust fyrir áramótin, vissu
allir þingmenn, að enn vantaði ríkissjóð a. m. k. 15—20
miljónir króna, til þess að geta staðið undir óhjákvæmi-
legum útgjöldum. Þingið átti sem sje eftir að afla tekna
úil þess að greiða uppbætur á útfluttar landbúnaðarvörur
og til niðurgreiðslu landbúnaðarvara á innlendum mark-
aði. Þingið átti þess engan kost, að skjóta sjer undan þess-
um greiðslum.
En hvað skeður, þegar ríkisstjórnin leggur fyrir þingið
skattafrumvörp, sem gera ríkissjóði möguiegt að standa
undir þessu? Aðalskattafrumvarpið — veltuskatturinn
— á að mæta fullum fjandskap af hálfu Framsóknar-
flokksins í heild.
Skiljanleg gat þessi afstaða verið, ef flokkurinn hefði
haft aðrar uppástungur að gera, til þess að afla ríkissjóði
þessara tekna. En þessu er ekki þann veg farið, Framsókn
hefir enga tillögu gert í þessu efni.
Hvernig á að skilja þessa framkomu? Hvernig á að
skilja það, að Framsóknarmenn, sem gerðu samkomulag
við fulltrúa bænda á Búnaðarþingi í haust, að ríkissjóður
greiddi uppbætur á útfluttar landbúnaðarafurðir og jafn
framt lýstu yfir þeim vilja sínum, að útsöluverð landbún-
aðarvara á innlendum markaði skyldi haldast óbreytt til
15. september 1945, með greiðslum úr ríkissjóði — já,
hvemig ber að skilja, að þessir sömu menn skuli rísa önd-
verðir gegn öflun tekna í ríkissjóð, sem gerir honum
kleift að standa undir þessum greiðslum?
Fjandskapur Framsóknar í garð núverandi ríkisstjórn-
ar skýrir ekki þessa framkomu. Ríkisstjómin á enga sök
á þessum greiðslum. Þær eru leifar frá fyrverandi stjórn,
sem Framsókn hjelt dauðahaldi í.
Ætlast Frarpsókn, til, að ríkisstjórnin svíki samkomu-
lagið við full.trúa ba;nda? Eða er ætJunin sú, að reyna að.
koma fjárhag ríkissjóðs í kaldakol? Hvorugt ef sæma«di
stjórnmálaflokki, sem vill telja sig ábyrgan gerðá sinna.
íslendingar eru ein-
menn
I SKIPASKORTI á flutningi
útlendra vara til landsins, er
talið einna nauðsynlegast að
flytja til landsins úllendan
gerfiáburð á tún og í garða, 3—
4000 smálestir árlega, sem lág-
mark, og á sama tíma framleið-
um við hjer í landi álíka mik-
ið af fiskimjöli sem útlending-
ar keppast um að fá til áburð-
ar hjá sjer og telja betri vöru
en sinn eigin gerfiáburð í mörg
um lilíellum.
Jeg á hjer sjerslaklega við
fiskimjöl, sem framleitt er nú
nýýju hráefni daglega, það eru
fiskimjölsverksmiðjur á Akra-
nesi, Patreksfirði og Vestmanna
eyjum, sem þannig vinna. Hrá-
efnið, sem unnið er úr: þorsk-
hausar, hryggir og þunnildi á-
samt karfa, keilu og öðrum
verðlitlum fiski. Úr þorski, sem
er flakaður til hraðfrystingar
ery ca. 40% flök en 60% fer
til fiskimjölsvinslu. Hin að-
ferðin er að þurka hráefnið úti
á túnum, melum og klöppum
o. s. frv., en í okkar veðráttu
hjer á veturna fer mikið áburð
arefni til spillis, nema þar sem
túnin eru notuð sem þurkvöll-
ur, þá fá þau sinn hluta af á-
burðarefnunum strax. Þegar
þetta hráefni er orðið hæfilega
þurt úti, er það flutt í hús og
malað, og hefir það síðan verið
selt og auglýst, sem sólarmjöl
Verðið á vjeluna mjölinu er tals
vert hærra til útflutnings.
Áður fyrr notuðu menn við
sjávarstíðuna talsvert af slori
og fiskúrgangi til áburðar á
tún og í garða, en nú þykir
það ekki „fínt“ lengur, enda
líka talsverður tilkostnaður
með núverandi kaupgjaldi að
koma þessum úrgangi á sinn
stað og hefir líka þann leiða
galla að talsverður óþefur er af
slíku, þegar það fer að rotna.
Oðru máli gegnir með fiskmjöl-
ið, það er líkt og grófmalað rúg
mjöl og geta menn dreift því
sparibúnir án þess að saurga sig
hið minsta. Á Akranesi háfa
menn notað vjelþurkað fiski-
mjöl með mjög góðum árangi
árum saman. bæði sem skepnu-
fóður og til áburðar. Jeg vil
sjerstaklega benda mönnum á,
að þar sem slæmir kúahagar
eru, er mjög mikils virði að
bera fiskimjöl á, og gefur það
tvöfaldan gróða, meiri mjólk
og betri hagar. Útlendi áburð-
urinn hverfur í jarðveginn
fyrsta árið, en beinkornin í
fiskimjölinu halda sennilega
áfram að gefa arð árum sam-
an. Það hafa ýmsir haldið, að
útlendi gerfiáburðurinn sje
beinlínis skaðlegur skepnum,
en um það atriði get jeg ekkert
fullyrt.
Mjer findist ekki nein fjar-
stæða, þó íslenskum stjórnar-
völdum væri bent á, að nauð-
syn bæri til þess að athuga,
hvort ekki væri heppilegra að
’ioia það takmarkaða skiprúm,
sem við höfum, meira til flutn-
ings á byggingarefnum og alls
konar vjelum og öðrum slíkum
nauðsynjum, en takmarka sem
mest flutning á gerfiáburðin-

verji álripar: ><$&&$>&$
% ilaoleqci (íji
inu
um.
16. febrúar 1945.
Haraldur Böðvarsson.
í töfrahöll.
LISTAMANNASKÁLINN er
sannkölluð töfrahöll þessa dag-
ana. Þúsundir Reykvíkingar hafa
farið þangað til að skoða dýrð-
ina hans Kjarvals og það verður
ábyggilega enginn fyrir vonbrigð
um.
Hvílíkir litir og línur! Mikill
listamaður er það, sem hefir fest
þessa tóna og þessar raddir á Ijer
eftið. Jeg er enginn listgagnrýn-
andi og veit ekki, og get ekki
skýrt hversvegna þessi málverk
hrífa mann eins og þau gera. En
það er eins og að koma inn í
undraheim að skoða þessa sýn-
ingu.
Þegar maður horfir á þess-
ar myndir, getur maður skilið
hversvegna menn frá stórþjóðun
um, sem kynst hafa verkum Jó-
hannesar S. Kjarvals, öfunda okk
ur íslendinga af að eiga slíkan
istamann. Það myndi hvaða þjóð,
sem er vera hreykin af því að
eíga Kjarval og list hans og
hugsa um hann og verk hans eins
og dýrustu fjársjóði sína.
Sem flestir þurfa að
sjá sýninguna.
ÞESSA DAGANA er verið að
smala skólabörnum á áróðurssýn
ingu eina hjer í bænum. Það get
ur verið saklaust og jafnvel á-
gætt. En ef það er ástæða til að
sýna hinni upprendandi kynslóð
löfuðstaðarins tómar áfengisflösk
ur og skrípamyndir á Hótel
Heklu, þá er þúsund sinnum
meiri ástæða að fará með þau á
hina miklu listasýningu í Lista-
mannaskálanum. Skólastjórar
hinna svonefndu æðri skóla ættu
að sjá til þess, að nemendur
þeirra fengju tækifæri til að sjá
listaverkin hans Kjarvals. — Það
myndi verða nemendum minnis-
stæður dagur. Unglingar hjer í
höfuðstaðnum eiga ekki kost á
því á hverjum degi, að kynnast
listaverkum eins og þeim, er til
sýnis eru í skálanum við Austur-
völl. Erlendis er almenningur bet
ur settur. Þar eru listasöfnin op-
in öllum.
En við íslendingar eigum ekk-
ert opinbert listasafn og þess
vegna má tækifæri, eins og þetta
ekki ganga úr greipum þeirra,
sem vilja kynnast listinni.
Fátækt.
MIKIÐ er íslenska þjóðin fá-
tæk. Að vísu á hún nokkur hundr
uð miljónir króna í erlendum inn
stæðum. En við eigum ekkert
listasafn. — Jú, eitt einkasafn. En
verk okkar bestu listamanna
voru til skamms tíma geymd í
hrúgum niður í kjallara.
Það er erfitt að vera fátækur,
en fátæktin stafar oft af því, að
verðmætunum er kastað á glæ
eða það er ekki hugsað um að
varðveita þau. Hvað listina áhrær
ir, höfum við kastað verðmætun-
um á glæ og þessvegna erum við
fátæk á því sviði.
Hvaða þjóð sem væri, hvort
hún ætti miljónir í erlendum inn
stæðum eða ekki, væri búin fyrir
löngu að reisa listamönnum sín-
um höll til að geyma í fjársjóð-
ina, sem þeir hafa gefið þjóðinni.
Ef að Jóhannes S. Kjarval hefði
lifað meðal miljónaþjóðar, væri
hann heimsfrægur maður, sem
búið væri að reisa mikið og veg-
Iegt safn. Pílagrímar listarinnar
myndu koma hvaðanæfa að til áð
skoða listaverkin hans og lofn
meistarann. - A'd; i-xi'.
Enn er hægt að bæta
úr.
NÝLEGA var þess getið í blaði
að Kjarval listmálari yrði sextug
ur á hausti komanda, og væri það
viðkunnanlegt, að í sambandi við
þau merku tímamót yrði lista-
manninum reist hús, þar sem
hann gæti dvalið innan um lista-
verk sín það sem eftir er. Þetta
er svo sjálfsögð tillaga, að það
ætti ekki að þurfa að ræða hana
heldur framkvæma orðalaust.
Með því væri hægt að bæta
nokkuð úr vanrækslu margra ára.
Tillögumaður talaði um, að hafa
mætti einhvern paragraf um það,
að er listamaðurinn fjelli frá,
rynni húsið aftur til þess er reisti
það. Ekki til að tala um. Slíkt hús
ætti að reisa þannig, að það gæti
orðið veglegt Kjarvals-hús, sem
stæði um ókomnar aldir, sem
minnisvarði um þenna merka
listamann, sem framtiðin mun
kunna að meta, ekki síður en nú-
tíðin.
Það á að uppfylla ósk lista-
mannsins, sem hann bar fram við
opnun sýningarinnar á dögunum:
„Jeg vildi helst, að myndirnar
yrðu sameign ykkar allra“.
•
Heimsókn í verstöð.
HJER á dögunum fjekk jeg
tækifæri til að heimsækja ver-
stöð eina í nágrenninu. Það var
lærdómsríkt. Bátarnir voru að
koma að í blæja logni, drekk-
hlaðnir af-físki. Landfólkið var
önnum kafið við að gera að og
koma fiskinum fyrir. Einn hlut-
inn fór í ís, annar í hraðfrystihús.
Alt gekk eftir ákveðinni snúru, ef
svo mætti segja.
Hjer að framan var jeg að
stinga upp á því, að skólanemend
unum væri gefinn kostur á að
skoða sýningu Kjarvals og víst
væri það ómaksins vert. En það
ætti líka að fara með skólanem-
endur, sem komnir eru til vits
og ára upp á Akranes, eða á Suð
urnesjahafnirnar, þegar vel fisk
ast og sýna þeim, hvað er að ger
ast. Hversvegna við höfum ráð á
að lifa í vellystugum praktur-
lega, meðan aðrir svelta.
Þau hefðu gott af að sjá vinnu
brögðin, vinnugleði sjómannanna
^ ög þeirra, sem í landi vinna við
að bjarga fengnum afla.. Koma í
sjóbúð og heyra karlana rabba
saman um „sjóferðir og fiskirí.. “
og svo framvegis.
Og það væri jafnvel mentandi
og þroskandi fyrir fleiri í okkar
þjóðfjelagi, að finna einu sinni
ærlega slorlykt og hressandi sjó-
loft.
•
Skíðaferðir barna.
NÚ HEFIR bæjarráð ákveðið
að veita fjárupphæð til þess að
hægt verði að fara með skólabörn
í skíðaferðir. Þetta var gert í
fyrra og mæltist vel fyrir og var
börnunum til skemtunar og á-
nægju. Hefir nú verið gengið feti
framar en í fyrra og ákveðið að
halda námskeið fyrir nemendúr
í efstu bekkjum barnaskólanna.
Hafi bæjaryfirvöiþin þakkir
fyrir góðan skilning á þessu máli.
Flandin fyrir rjetti.
LONDON: — Pierre Fland-
in, hinn kunni franski stjórn-
málamaður, sem var forsætis-
ráðherra um skamma hríð, efl
ir að Pétain setti Laval frá um
stundarsakir, verður dreginn
fyxir dóm ásamt öðrum Vichy-
ráðherrum. 50 menn af skæru-
flckkum munU. dæma hann.