Morgunblaðið - 28.01.1947, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 28. jan. 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
.Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla, •
Austurstræti 8. :— Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Embættaveitingar j
FRAM er komið á Alþingi frumvarp um embættia-
veitingar og ráðning opinberra starfsmanna, og er flutn-
ingsmaður Gylfi Þ. Gíslason.
Er í greinargerð rjettilega bent á, að það sje „eitt af
megineinkennum heilbrigðra þjóðfjelagshátta, að til sjeu
fastar reglur eða a. m. k. hefðbundnar venjur um veitingu
embætta og opinberra starfa, en handahófi og hlutdrægni
markaður sem þrengstur bás“.
Ennfremur segir: „Getur ekki leikið á tveim tungum, að
örugg skipan þessara mála stuðli mjög að því, að til
starfa í þágu ríkisins veljist sem hæfastir menn, er bjóða
hinu opinbera þjónustu sína eða gegna opinberum störf-
um og óska að breyta um starfssvið eigi sanngjarna kröfu
á að vita, eftir hvaða reglum muni farið, og þá jafnframt
á hinu, að þær sjeu rjettlátar. Þegar veitingarvaldið er í
höndum pólitískra ráðherra, sem gera pjer ljóst, að þeir
kunna að sitja skamma stund aðeins á valdastóli, er
óneitanlega sjerstök hætta á, að hver þeirra um sig fylgi
sinni reglu eða þeir freistast til að taka meira tillit til
ítjórnmálahagsmuna og kunningsskapar en góðu hófi
gegnir. Meðan fastar reglur eða trausta hefð skortir, getur
ráðherra og oft og einatt átt í vök að verjast gagnvaft
ásælni skjólstæðinga, þótt hann sje í sjálfu sjer allur að
vilja gerður til þess að sýna fylsta hlutleysi og rjettlæti“.
★
Flutningsmaður bendir ennfremur á, að hjer á landi sje
ástand þessara mála ekki þann veg sem skyldi. Hann
segir:
„Engin heildarlöggjöf hefir verið til um veitingu em-
bætta og opinberra starfa, reglur þær, sem verið hafa í
einstökum lögum, eru oft og tíðum ófullkomnar og í
ósamræmi innbyrðis, en um mjög fáa flokka embætta
hafa skapast svo traustar venjur, að yfirleitt sje ekki frá
þeim brugðið Á síðustu árum hefir það og mjög færst í
vöxt, að til embætta og starfa hafi verið stofnað að Alþingi
fornspurðu, þ. e. a. s. án lagaheimildar. Hvorttveggja hefir
þetta valdið því, að meiri ófriður hefir verið um embætta-
•(•eitingar en heppilegt er, stundum að vísu alveg að á-
stæðulausu, enda virðist hafa viljað brenna við, að ^pd-
stæðingar ráðherra telji sjer skylt að finna að sem flestu,
er þeir aðhafast, hversu sjálfsagt sem það er, en oft hefir
þó með rjettu mátt mjög að ráðstöfunum veitingarvalds-
ins finna“.
★
í frumvarpi þessu er kveðið svo á, að ráðherra sje
óheimilt að stofna til embættis eða opinberra starfa, að
Alþingi forsurðu.
En til þess að reyna að tryggja rjettlæti og samkvæmni
í meðferð veitingavaldsins, er sú leið farin í frumvarpinu,
að ráðherra skuli, áður en hann veitir embætti, ávalt leita
umsagnar aðila, sem telja megi hlutlausa og hafi góð skil-
yrði til að dæma um hæfni umsækjenda. Eru í frumvarp-
inu sjerstök ákvæði um, til hvaða aðila skuli leita. Skal
skylt að auglýsa öll embætti'með hæfilegum umsóknar-
fresti.
Ekki er ósennilegt, að ákvæðin um umsagnirnar þyki
nokkuð þunglamaleg. Og flutningsmaður ætlast ekki til,
að ráðherra sje bundinn við umsögnina. En víki hann frá
umsögn, er honum skylt að gera opinberlega rökstudda
grein fyrir því, hvers vegna hann gerði það.
Þótt menn kunni að greina á um einstök atriði í þessu
frumvarpi, er heildarstefnan, sem þar er mörkuð án efa
rjett.
Það er tvímælalaust nauðsynlegt, að setja heildarlög
um embættaveitingar og ráðningu opinberra starfa. Hin
síðari ár hefir það komið þráfaldlega fyrir, að embætti eru
veitt án þess að þau hafi áður verið auglýst. Oft hefir
þetta verið gert í pólitískum tilgangi eingöngu, og þver-
brotnar allar viðurkendar reglur við veitingu embætt-
anna. •
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Öþorf minnismerki.
ÞEGAR gengið er '*niður
Bræðraborgarstíg og komið er
að Vesturgötu blasir við gult
skilti, sem á stendur: „Army
Truck Route“. Slík skilti eru
víðar í bænum og eru frá þeim
tímum er hjer var her og her-
stjórnin lagði fyrir vörubíl-
stjóra sína að aka eftir ákveðn-
um leiðum um bæinn.
Mönnum sýnist sem von er,
að þessi leiðarmerki, ásamt öðr
um, sem víða má sjá í og fyrir
utan bæinn, sjeu óþörf nú orð-
ið og tími ætti að vera kominn
til að taka þau niður. Menn geta
litið þeim augum á hernám og
hervernd, sem þeim sýnist, en
um hitt ættu allir að geta ver-
ið sammála, að ekki þurfi að
hafa götur og þjóðvegi merkta
með erlendum leiðarvísum nú,
þegar allur her er loksins far-
inn.
Það getur ekki verið svo mikið
verk að taka skiltin niður, að
það ætti að vera til fyrirstöðu.
•
Braggar og „kampar“.
BRAGGABYGGINGAR eru
víða ill nauðsyn vegna húsnæð-
isvandræðanna. — En hitt er
lítil þörf, að láta hálfrifna
bragga standa um borg og bý,
eins og enn á sjer stað.
Vestur í Kaplaskjóli er
braggahvérfi, sem nýlega hefir
verið rýmt. Hefir það gengið
undir nafninu „Camp Knox“.
Mun þar eiga að vera íbúðar-
hverfi á vegum bæjarins. í
þessu herskálahverfi eru marg
ar góðar byggingar. í raun og
veru er ,,Knox“ smábaér út af
fyrir sig. Þar voru verslanir,
skemtistaðir, leikfimihús o. s.
frv.. ,,Þorpið“ hafði meira að
segja sitt eigið rafmagnskerfi.
Nú hafa Islendingar tekið við
herskálahverfinu, en ennþá
stendur við aðalhliðið, að hjer
sje „flotastöð Bandaríkjaflot-
ans á íslandi11.
/ Það skilli og önnur merki,
sem minna á dvöl flotans þar
mætti að skaðlausu taka niður
hið fyrsta.
•
Tónlistarsýningin.
TÓNLISTARSÝNING Tón-
skáldafjelagsins í Listamanna-
skálanum gengur vel og það
fór eins og gera mátti ráð fyr-
ir, að henni hefir verið veitt
athygli utan landsteinanna. Þau
ríki, sem hjer hafa fulltrúa
hafa kepst um, að gera „sína
daga“, sem best úr garði og
veitt alla þá aðstoð, sem beðið
hefir verið um og meira en
það.
Það er ekki laust við, að er-
lendir menn hafi sýnt fullt eins
mikinn áhuga fyrir sýningunni
og íslensk yfirvöld.
Það má vel vera, að menn
geti fundið eitthvað að þessari
sýningu og víst er, að með betra
húsnæði og meira fjármagni til
undirbúningsins hefði mátt
gera hana glæsilegri, en þess
ber þó að gæta, að hjer er um
byrjendastarf að ræða.
Almenningur ætti að sækja
sýninguna. Fylgjast vel með
hvað sýningin hefir upp á að
bjóða þann og þann daginn og
njóta þess, sem þar er fagurt
að sjá og heyra.
•
Þægileg nýsköpun.
NÝBYGGINGARRÁÐIÐ var
stofnað til þess að hafa for-
ystu og forgöngu um nýsköp-
unina og máttt því vænta þess,
að eitthvað nýtt kæmi frá þess
ari stofnun, eis og líka raun
hefir orðið á.
í einu smáatriði hefir ný-
bygingaráð tekið upp þægilega
nýbreytni, en það er að senda
mönnum símskeyti, sem greitt
hefir verið fyrir á einhvern
hátt. Venja ráða og nefnda hef
ir verið að senda mönnum orð-
sendingar í pósti, en það er
eins og mönnum er því miður
altof vel kunnugt, tafsöm boð
leið stundum. — Það mun ekki
vera algengt, að menn sendi
boð með símskeytum innanbæj
ar og ætti raunar að vera ó-
þarfi, ef póstafgreiðslan væri
eins og hún gæti verið best.
En á meðan svo er ekki er
símskeyta aðferðin fljótlegri,
ábyggilegri og þægilegri.
•
Ný skemtun
Reykvíkinga.
REYKVÍKINGAR, sem hafa
ráð á ökutækjum, eða vilja
leggja í kostnað til að leigja
sjer bíla hluta úr degi, hafa
fengið nýja og nýstárlega
skemtun. En það er að aka
upp í Kollafjörð og horfa á
er bátarnir eru að veiða síld.
Því miður hefir veður ekki
verið upp á hið besta til að
,,iðka þetta sport“, en þrátt fyr-
ir' það skiftu Reykjavíkurbílar
tugum á Kjalarnesinu á sunnu
daginn var. Bátarnir voru
margir að veiðum, sumir með
herpinót, aðrir með troll, eða
reknet.
Þykir mönnum hin besta
skemtun að horfa á síld-
veiðarnar, enda er það ekki oft
sem höfuðstaðarbúar fá tæki-
færi til að sjá slíkt alveg upp
í landsteinum.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
4-
Enginn veit sína æfina...
Fribourg, S'viss,
20. jan. 1947.
Það var föstudagskvöld. Kl.
var orðin 6 og jeg var satt að
segja orðin dauðþreytt, því jeg
hafði verið í tímum frá því
kl. 9 um morgunninn og lítið
getað hvílst í matarhljeinu. En
jeg átti ennþá eftir einn tíma,
svo jeg labbaði niður á neðstu
hæð með töskuna mína og hugs
aði mjer að hvíla mig ögn þenn
an stundarfjórðung, sem í dag-
legu máli er nefndur „akadem-
iska kortjerið“. Jeg opnaði
dyrnar að skólastofunni. Þar
var ljós. Ungur piltur stóð við
töfluna og skrifaði eitthvað á
hana með krítinni. Hann hrökk
við þegar jeg kom inn og lagði
frá sjer krítina í flýti. Jeg bauð
gott kveld á frönsku og lagði
töskuna mína á bekkinn þar
sem jeg ællaði að sitja. Pilt-
urinn tók undir kveðju mína.
Málrómur hans var dálítið
vandræðalegur, svo jeg hugs-
aði með sjálfri mjer, að jeg
hefði líklega gert honum helst
til bylt við. Til þess að bæta
fyrir það, hjelt jeg áfram að
tala, og tjaldaði því sem til
var af frönskukunnáttu.
Við erum snemma í því,
sagði jeg. Hann.játaði því og
bætti við, að ekki væri víst að
neilt yrði úr kenslustundinni,
kennarinn væri veikur. Jæja,
sagði jeg. Það vissi jeg ekki,
því þetta var fyrsti tíminn
minn hjá þeésum kennara. Pilt
urinn horfði á mig og virtist
vera að ná sjer eftir skelkinn.
— Hvaða mál talið þjer ann
ars? sagði hann svo. Talið þjer
þýsku?
Jeg hló. Jæja, hugsaði jeg.
Úr því hann segir þetta, þá er
franskan mín líklega ekki á
marga fiska! Þá er að reyna
hvernig gengur með þýskuna.
Við hjeldum svo áfram sam-
talinu á þýsku.
— Hverrar þjóðar eruð þjer?
spurði hann kurteislega.
— Jeg er íslendingur, sagði
jeg, — og aftur varð mjer að
brosa, þegar jeg sá hversu for-
viða hann varð.
— íslendingur! En jeg hjelt
að íslendingar væru Eskimóar
— Jeg er ekki Eskimói —
bætti jeg við.
— Nei, jeg sje það. Eruð þjer
fæddar á íslandi?
— Já, sagði jeg.
— Og eru þá ekki líka Eski-
móar á íslandi, fyrir utan hvítu
mennina?
Jeg fullvissaði hann um að
svo væri ekki. Hann hjelt á-
fram að spyrja og jeg leysti úr
spurningum hans eftir bestu
getu. Sagði honum frá aðal-
dráttunum í sögu íslands frá
landnámsöld og fram að 1944.
— Jæja, sagði hann loksins,
yfir sig hissa. Þetta var fróð-
legt að heyra! Þjer eruð fyrsti
íslendingurinn sem jeg hef sjeð
á æfi minni og jeg bjóst ekki
við, að það ætti fyrir mjer að
liggja að sjá Islending, svo þjer
verðið að fyrirgefa forvitnina.
Jeg er nefnilega líka „að norð-
an“. Jeg er frá Lettlandi. Vit-
ið þjer hvar það er?
— Já, auðvitað veit jeg það,
sagði jeg. Það er eitt Eystra-
saltslandanna. Og jeg hefi sjeð
marga landa yðar.
— Ha! Nei, nú er jeg hissg!
Hvar hafið þjer sjeð þá?
— í Kaupmananhöfn á stríðs
árunum. Það voru flóttamenn.
Og í einu vetfangi flaug hug
ur minn tvö ár aftur í tímann.
Jeg sá í anda langa halarófu
af fólki með svolitla blikkskál
í hendinni, sem beið þolinmótt
eftir því að því væri útmældur
súpuskamturinn sinn. Og um-
hverfis það stóðu Danir og
horfðu forvitnislega á hópinn.
Sumir tautuðu eitthvað í barm
sjer og aðrir hristu höfuðin og
hröðuðu sjer síðan áfram eftir
götunni, hver til síns heimilis.
En fólkið í biðröðinni átti ekk-
ert heimili. Það átti ekkert at-
hvarf nema hálmfletið á gólf-
inu í skólabyggingu sem Dan-
ir höfðu, nauðugir viljugir, orð
ið að láta af hendi handa þeim.
Við urðum ásátt um að fara
út. Það var, komið fram yfir
tímann og kennarinn kom ekki.
Það var eftir engu að bíða.
— Vitið þjer, að það er stríð
í Eystrasaltslöndunum núna?
sagði jeg. Lithauen og Pólland
Framh. á bls. 8