Morgunblaðið - 20.12.1949, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. des. 1949.
99
Sjómaður skriíar:
Íslendingar sprengja fiskmarkaðinn í
Bretlandi með fiskflutningi sínum
66
EITTHVAÐ á þessa leið hljóð-
aði frjet.t í Morgunblaðinu fyrir
skömmu, þar sem Robert Booth
by, þingmrður íhaldsflokksins
fyrir austurhluta Aberdeen, seg
ir í þingræðu, að grípa þurfi til
róttækra ráðstafana til þess að
koma í \eg fyrir að ísland
sprengi fiskmarkaðinn í Bret
landi.
Það er ekki nýtt að heyra ým
is ummæli um okkur sem fisk
veiðiþjóð frá nágrönnunum. Er
það ekki nema eðlilegt og sann-
ar það máltækið, að „aumur er
öfundlaus maður“.
Við strendur landsins eru
fiskimið og hefir útlendingum
þótt betra að senda eigin skip
til veiða, en kaupa fiskinn af
okkur. Þetta er í sjálfu sjer vel
skiljanlegt frá þeirra sjónar-
miði, þar sem hver þjóð kapp-
kostar að framleiða sem mest
til eigin neyslu. Mun jeg reyna
að gera grein fyrir, hvaða vá
er fyrir dyrum íslensku þjóðar
innar, ef haldið verður áfram
á sömu braut og áður, að er-
lendum fiskiskipum helst uppi
að gjörþurka miðin.
Á 15. öld fara erlend fiski-
skip að leita hingað til lands
og hafa upp frá því stundað hjer
veiðar að meira eða minna leyti.
Fiskistofni okkar var engin
hætta búin meðan handfæri var
notað til veiðanna. Það er ékki
fyr en togarar koma til sögunn-
ar að sjá fer á stofninum.
í Norðursjó var á nítjándu
Veiðar i landhelgi
Þegar svo afli fór að verða
tregari fyrir utan landhelgi,
leituðu erlendu togararnir inn
fyrir línuna og stunduðu veið-
arnar við landssteinana, sökum
þess, að þar gáfu þær meiri
arð. Þótti mörgum þetta mikill
yfirgangur og oft kom fyrir, að
þessir togarar tóku veiðarfæri
manna úr landi og stóðu þeir
uppi allslausir. Oft kom fyrir,
að veiðarfæri bátanna týndust
að miklu eða öllu leyti í vörp-
ur togaranna. Þá voru skipa-
samgöngur öðruvísi en nú, svo
ekki varð fyllt í skarðið. Ýmis
konar yfirgang sýndu þessi er-
lendu skip auk veiðanna í land
helgi og má þar til nefna, er
Hannes Hafstein ætlaði að taka
togarann „Royalist'* að land-
helgisveiðum fyrir vestfjörð'
um í kring um aldamótin. Lenti
þá báturinn undir vírunum og
hvolfdi. Drukknuðu þar 3 menn
og komust hinir mjög nauðug-
lega undan. Eins má og geta, er
„Chieftain" rændi sýslumannin
um í Barðastrandarsýslu og fór
með hann til Englands. Sama
mun hafa endurtekið sig síðar
að skipverjar af varðskipunum
hafi verið teknir til Englands
af togurum, sem staðnir voru
að veiðum í landhelgi. Heyrt
hefi jeg talað um, að í Ólafsvík
hafi skömmu eftir aldamót far
ið fram rjettarhöld út af því
að erlendir togarar sviftu bát-
ana þar miklu, eða öllum veið-
er með íslenskum áhöfnum hafa
sýnt sig sem fullkomnustu veiði
tæki úthafanna, eru dýr, en af-
köstin mikil. í Englandi og víð-
ar er litið svo á, að afli íslensku
togaranna sje ekki allur veidd-
ur af þeim sjálfum, heldur sje
oft bætt vlð keyptum afla á út-
leið. Eftirtektarvert atriði er,
að eftir komu nýju íslensku
togaranna hafa fleiri og fleiri
erlendir togarar farið að leita
hingað, í þeirri von að fá þar
sama afla og heimaskipin. Næg
ir að minna á að aldrei héfir
sjest annar eins fjöldi veiði-
skipa á Selvogs- og Eldeyjar-
banka, eins og í vetur sem leið,
sem og í vor við ísafjarðardjúp.
Máske hefir aflatregða við
Bjarnarey og í Hvítahafi ráðið
einhverju um ásókn þessa.
Þýskir togarar hafa ekki verið
hjer við land eins margir eftir
stríðið, sem fyrir. 1938 voru að
heita má samfellt 30—40 þeirra
sem stunduðu Halann.
Nú virðist aftur á móti að
þeim sje að fjölga að miklum • þeirra. Hefja þessi tyíburaskip
öld byrjað með svokallað „bónu ' arfærum þeirra. Ut af þessu yf-
troll“. Voru seglskip látin draga' ir8angi voru Óettarhold, um a-
veiðarfærið. Þótti þetta gefast,rangur þeirra er mjer ekkl kunn
vel fyrst, en skipin þurftu vind ugt' Sömu sögu hafa margir
til að geta fiskað og sáu menn !firðir og flóar að seg^a frá
að til þess voru vjelknúin skip'um tímum- Það er ohætt að
langt um hentugri. Var þá tekið , fullyrða’ að mörg bresk útgerð-
að smíða vjelknúna togara, sem | arfielög hagnast álitlega á land
báru svo langt af seglskipun-I helgisveiðum hier við land’^afn
um, að undrun sætti. Aflamagn vel dæmi 111 að sum þeirra
ið á hvert skip margfaldaðist bygSðust að n<>kkru eða öllu
og stutt var fyrir fiskveiðiþjóð- ,leyti upp á þeim'
irnar við Norðursjó að sækja á : Þegar svo faiúð var að verja
miðin. Brátt fór þó að koma í landhelgina af íslenskum skip-
Ijós, að aflabrestur fór að verða urn í stað dönsku, lögðust land-
þar og fóru þá togararnir rjett helgisveiðar erlendra og inn-
undir síðustu aldamót að koma ’ændra skipa að mestu eða öllu
hingað til lands. Hirtu skipin leyti niður. Rjett um sama leyti
ar á Hvalbak fram að árinu
1925. Þá fengu allir að heita
má eins mikið af smáfiski og
þeir vildu, var sem sje hægt að
ráða hve marga poka skipið
fjekk, eftir því hve togtíminn
var langur. Hvernig er þama
umhorfs síðan 1926? Sem sagt,
allt uppausið.
Andanes.
Þegar það mið fyrst fannst,
var aflinn alveg gífurlegur á
vissum tíma. Undanfarin 2 ár
hefur hann gengið mikið til
þurrðar og sum skipin, sem
gerðu þarna 2—3 túra á vertíð
gerðu á síðastliðnum vetri að-
eins einn.
Spönsku tvíburarnir:
Svo eru um 50 lesta veiðiskip
nefnd, sem stunda veiðar 2 sam
an með einskonar flotvörpu, er
þau draga á milli sín. Fiska
þau mestmegnis út af S.V. Eng-
landi og hafa togarar sem gerð-
ir eru út frá Milford Haven
fengið smjörþefinn af komu
mun, enda fjöldi þýskra tog-
ara, sem í stríðinu var, komu
fyrst nú á þessu ári í not, eftir
að hafa starfað við eyðingu
tundurdufla o. fl. eftir stríð.
Þar við bætist svo, að Þjóð-
verjum var leyft að smíða yf-
ir 100 togara, sem ekki færu
fram úr ákveðinni stærð. Skip
þessi þóttu of smá og hefir eft-
irspurnin þessvegna verið frek
ar lítil. Þó eru komin á veiðar
rúm 30 skip af þessari tegund
150 feta lögn og munu þau þann
ig byggð, að hægt er að lengja
þau um 15 fet.
Hvítahafið.
Þegar afli fór að tregast hjer
við land, fóru sumar fiskveiði-
þjóðir að leita í Hvitahafið. Var
þar eins og hjer uppgripaaflí til
að byrja með. Sömu söguna er
að segja þaðan og hjeðan. Fyrst
koma togararnir með fullfermi
af flatfiski, síðan minkaði hann
og snjeru veiðiskipin sjer þá að
bolfiski og nú er hann einnig
mikið genginn til þurðar.
fyrst aðeins flatfisk og síðan
ýsu og hafa margir breskir sjó
menn, sem byrjuðu hjer við
land, fyrst í Faxaflóa og síðar
í kring um Látrabjarg, sagt
mjer að í byrjun hafi þeir
aldrei, eins og það er kallað af
sjómönnum, þurft „að slá í
blokkina". Þeir toguðu í 3—5
mínútur og var þá varpan full
af kola. Oft voru þessir togarar
ekkki nema 36 klst. að lúgu-
fylla sig af flatfiski. Annar
breskur skipstjóri sagði mjer,
að hann hafi fyrst komið til ís-
lands 1903 og fjögur fyrstu ár-
in hefði hann aldrei verið nótt
úti í sjó. Hann fiskaði á dag-
inn, leitaði skjóls á nóttunni
' við land og gerði að aflanum.
( Aflabrögðum þeim, sem lýst er
' hjer á undan áttu sjer stað að
1 miklu, ef ekki öllu leyti, utan
íslenskrar landhelgi.
var settur 10% tollur á allan
fisk í Bretlandi. Ekki ber þó
að skilja það svo, að jeg haldi
fram, að tollurinn hafi verið
settur á sökum þess að farið
var að verja landhelgina betur.
Heldur hittist svona á, að þreng
ingar voru þá á breska mark-
aðinum og var afli þeirra eigin
skipa skorinn niður og jafn-
framt tollurinn settur til að
vernda flota þeirra og afkomu.
Fleiri þjóða má og minnast
í sambandi við landhelgisveið-
ar við strendur landsins. Þá
hvað helst þýsku togararnir
sem teknir voru að landhelgis
veiðum um eitt skeið í kipp
um og ekki má gleyma norsku
síldveiðiskipum fyrir norður-
landi á sumrin.
Nýju togararnir
Þessi miklu og fallegu skip,
veiðar á þessum slóðum eftir
eða jafnvel fyrir stríðið 1914—
1918 og hafa stundað það síðan
nema ekki í síðasta stríði. Bát-
arnir toga aðeins á daginn og
fá einvörðungu bolfisk. Er varp
an höfð rjett við botninn, jeg
veit ekki betur en hún geti ver-
ið hvar sem er í snjónum.
í dag eru togararnir frá Mil-
ford Haven að leita á fiskislóðir
við ísland, þar sem afli þeirra
er orðinn svo rýr að hann getur
á engan hátt borið sig. Nú í
vetur var fenginn skipstjóri frá
Hull, sem kunnugur var á ís-
landsmiðum, til að fara reynslu
túr hingað. Stýrimaður á skip-
inu var fyrverandi skipstjóri
þess og átti að kenna honum
fiskimiðin og hann síðan að
kenna hinum.
dráttum, hvernig aflinn hefur
gengið til þurrðar á öllum fyrr-
nefndu fiskimiðum og mun það
sennilega stjórnast af því að
of mörg skip hafa stundað veið-
arnar. Er hjer aðeins verið að
benda á, hver vá er fyrir dyr-
um með allan okkar veiðiskap,
ef í framtíðinni verður beitt á
fiskimiðin kring um strendur
landsins erlendum fiskiskipum
í stór hópum.
Þaðan, sem vötn renna:
Þegar talað var um laridar-
merki áður fyrr, þá var alltaf
miðað við að land bóndans byrj
aði, þaðan sem vötn renna og
næði 60 faðma undan stór-
straumsfjöru. Hefur það senni
lega átt að vernda ýmiskonar
hlunnindi, svo sem æðarvarp,
selalagnir og beitutekju fyrir
landeiganda.
Hinsvegar er landhelgi okkar
miðuð við 3 mílur undan ystu
annesjum. Yafalaust hefur*
þetta verið nóg, er Danir viður
kenndu þessi landhelgistak-
mörk fyrir okkur, því þá voru
fæstar fleytur hjer, sem út fyr-
ir þau takmörk komust til veiða
Nú er þetta breytt. Við þurfum
aukið landrými fyrir eigin fisk-
veiðar, þannig að íslendingar
einir hafi rjett til að veiða með
hvaða veiðarfæri á öllu land-
grunninu í kring um landið nið-
ur í 3—4000 faðma, það á að .
vera okkar landhelgi og með
því getum við vænst, að fiski-
flotinn geti unnið fyrir sjer á
komandi árum, en það mun
verða erfitt, ef erlendar þjóð-
ir hafa um 8—9 togara á hvern
einn íslenskan. Jeg vildi óska
að það fjelli ekki í skaut er-
lendra veiðiskipa að eyðileggja
djúpmiðin við strendur lands-
ins eins og þau eyðilögðu land-
helgina og grunnmiðin.
Bjarnarey.
Rjett um 1930 fundust þar
geysiauðlég fiskimið. Herjuðu
nú allar fiskveiðiþjóðir þangað
og fjekkst um langan tíma mjög
mikill afli. Siðan leituðu tog-
ararnir nbrður að Spítzbergen
og að Seá Horse eyjum. Nú í
dag er fiskgengdin einnig að
ganga til þurðar þar og má
reikna með að eins fari með
þessar slóðir og hjer að framan
er lýst, að þær eyðist smám
saman þar til ekki borgar sig
að gera út á þær. Áður fyr var
fiskurinn þarna jafn að stærð,
sem við gætum kallað millifisk.
Undanfarin 2 ár og sama virð-
ist vera útkoman í ár, fá skip-
in 3/4 poka í drætti. Þar af
er hirðandi 20 — 30 — 40 körf-
ur, afgangurinn fer aftur í sjó-
inn sem óhirðandi smákóð. Er
þetta alvgg sama sagan og er
skip allra þjóða stunduðu veið
Moaryfjörðurinn.
íslenskir sjómenn kalla hann
oftast Maríufjörð. Hann friðuðu
Bretar fyrir langa löngu fyrir
sínum togurum. Hinsvegar gátu
þeir ekki friðað flóann fyrir tog
veiðum útlendinga. Þegar
breska stjórnin friðaði flóann,
þá brugðu togaraeigendur við
og yfirfærðu nokkra af togur-
um sínum til Niðurlandanna, þá
gátu þeir fiskað í flóanum, upp
að lögboðinni landhelgislínu og
lönduðu þeir aflanum í Bret-
landi. Enn í dag er enskum tog-
urum bannað að fiska þarna,
en aflinn er svo lítill að ekki
kemur til greina fyrir togara
að fiska þar, þó eru ákvæðin
látin haldast.
Norðursjór.
Eftir síðasta strið var mikill
afli í Norðursjó. í dag er hann
kominn á sama stig og hann
var fyrir stríð. M. ö. o. mjög
lítiH og bera gufutogarar, sem
veiðarnar stunda, t. d. frá Bret-
landi, sig afar illa.
Aflarýrnun.
Það er búið að lýsa í stórum
Verndarar smóþjóðanna.
Þær þjóðir, sem vernda og
hjálpa vilja smáþjóðunum,
ættu að skilja, að okkur er
hætta búin af rányrkju er-
lendra veiðiskipa, bæði togara
og síldveiðiskipa og ættu þess
vegna að vilja hjálpa okkur til
að vernda fiskimiðin, sem er*i
f jöregg þjóðarinnar, svo við get
um lifað menningarlífi.
Við þurfum að geta fram-
leitt fiskafurðir með hóflegu
verði og selt þær. Kröfur bess-
ar þarf ríkisstjórnin að bera
fram. Verndun fiskmiðanna er
mál málanna fyrir íslensku þjóð
ina.
Skógarliögg.
Hvað mundu Norðmenn, Sví-
ar, Finnar og fleiri þjóðir sem
skóglendi hafa, segja, ef ein-
hver þjóð, sem ekki hefur timb
urskóga í sínu landi, tæki upp
á því, að senda skip og menn í
landareignir þeirra til að
höggva skóg, flytja hann úr
landi óunninn og selja vöruna
síðan í heimalandinu.
Viðmegum hinsvegar sjá er-
lend veiðiskip fara hjeðan af
Framhald á bls. /