Morgunblaðið - 03.12.1953, Síða 2

2
MORGUNBLAÐÍÐ
Fimmtúdagur 3. des. 1953.
Kosnmgnlagnirumv^i:
fiokksmanna og úrsknrinr Hnl
dérs Ásgrímssanar
Eftir Jón Pálmason9 alþm.
í>AÐ hefur vakið talsvert umtal,
sem frá hefur verið sagt í blöð-
um og útvarpi, að ég einn greiddi
atkvæði gegn því, við atkvæða-
greiðslu í Neðri aeild Alþingis
hinn 19. f. m. að vísa kosninga-
lagafrumvarpi Alþýðuflokks-
manna til annarrar umræðu.
Það er því ekki úr vegi, að ég
geri grein fyrir því opinberlega
á hverju ég byggi mitt nei í þéssu
efni, enda þó ég viti, að margir
aðrir alþingismenn séu mér sam-
mála, þó þeir ætli sér að geyma
sína andstöðu til síðari stiga máls
ins.
Mín neitun byggist á því, að ég
tel umrætt frumvarp ekki þing-
Jhæft í þeirri mynd, sem það er,
•og því sé sá úrskurður, sem vara-
forsetinn, Halld. Asgrímss., kvað
upp við umrædda atkvæða-
greðslu ekki réttur. Til þess að
hægt sé með einföldum lögum að
gerbreyta kosningareglum við
alþingiskosningar verður breyt-
ingin að hafa grundvöil í stjórn-
arskrá landsins.
Það hafa ákvæði þessa frum-
varps ekki og því geta þau eigi
náð lagagildi nema stjórnar-
skránni sé breytt.
Skipan Alþingis er ákveðin í
31. gr. stjórnarskrárinnar, sem
hljóðar svo:
„Á Alþingi eiga sæti allt að 52
þjóðkjörnir þingmenn, kosnir
leynilegum kosningum, þar af
a) 8 þingmenn í Reykjavík.
Kosning þeirra er hlutbund-
in. Jafnmargir varamenn
skulu kosnir samtímis og á
sama hátt.
b) 6 þingmenn í þessum kaup-
stöðum, einn fyrir hvern
kaupstað: Hafnarfirði, Isa-
firði, Siglufirði, Akureyri,
Seyðisfirði og Vestmannaeyj-
um.
c) 27 þingmenn í þeim ein-
mennings- og tvímennings-
kjördæmum, sem nú eru öðr-
um en kaupstöðum. Skal kosn
: ing vera hlutbundin í tví-
menniiigskjördæmum og jafn-
margir varamenn kosnir sam-
tímis og á sama hátt. Deyi
þingmaður, kosinn í einmenn-
ingskjördæmi, eða fari frá á
kjörtímanum, þá skal kjósa
þingmann í hans stað fyrir
það sem eftir er kjörtímans.
•d) Allt að 11 þingmenn til
jöfnunar milli þingflokka, svo
að hver þeirra hafi þingsæti í
sem fyllsta samræmi við at-
kvæoatölu sína við almennar
kosningar. Heimiit er flokk-
um að hafa landlista í kjöri
við almennar kosningar, enda'
greiði þá kjósendur atkvæði
annað hvort frambjóðanda í
kjördæmi eða landslista. —
Frambjóðendur þess flokks,
sem landslista hefur í kjöri og
nær jöfnunar þingsæti taka
sæti eftir þeirri röð, sem þeir
eru í á listanum að lokinni
kosningu. Skal að minnsta
kosti annað hvert sæti tíu
efstu manna á landslista, skip-
að frambjóðendum flokksins í
kjördæmum utan Reykjavik-
ur. Að öðru leyti fer um skip-
un jöfnunar þingsæta eftir
kosningalögum. — Jafnmargir
varamenn skulu kosnir jöfn-
unar þingsætum samtímis og
á sama hátt.
Þingmenn skulu kosnir til 4
ára“.
I næstu greinum stjórnarskrár-
innar er ákveðið um deildaskipt-
ingu Alþingis, kosningarrétt og
kjörgengi til þess. En um skipan
þingsins og kosningaúrslit eru
ekki önnur ákvæði í stjórnar-
.skránni en 31. grein.
Getur nú hver sem hana les
séð að þár éru engin ákvæði ef
heimili það, að gerbreyta með
kosningalögum viðurkenndum og
alkunnum reglum um úrslit kosn
inga. Hafa þó sumar þeirra gilt
asoimrn sma
óbreyttar frá því fyrst var kosið
til Alþingis og fram á þennan
dag, eins og t.d. sú, að sá fram-
bjóðandi í eir.menningskjördæmi,
sem fær flest átkvæði við kosn-
ingar fengi þingsætið. Reglur um
hlutfallskosningar eru miklui
yngri, en hafa þó gilt á sama veg
við alþingiskosningar frá því sú
kosningaaðferð var upptekin og
yngsta reglan er um hlutfalls-i
kosningu í tvímennings kjördæm
um.
Skipun Alþingis er svo þýðing-
armikið grundvallaratriði í
stjórnskipun íslands, að það
mætti nærri geta að um það
hefðu verið sett ákvæði í stjórn-
arskrána, ef þeir, sem hana
sömdu og samþykktu hefðu hugs
að sér það, að með einföldum
lögum væri hægt að gerbreyta
alkunnum reglum um úrslit kosn
inga. Engin slík ákvæði eru í
stjórnarskránni og því-er þar eng
mn grundvöllur fyrir ákvæðum
umrædds frumvarps. í því efm
er þýðingarlaust að segja, að eng-
in ákvæði séu í stjórnarskránni,
sem banna breytinguna. Það
verða að vera til ákvæði, sem
heimila hana. En þau eru engin
til. Þvert á móti eru ákvæði 31.
greinar byggð á alkunnum regl-
um um úrslit kosninga og jöfn-
unarsæta ákvæðið beinlínis
grundvallað á því, að þeim regl-
um, sem verið hafa sé fylgt á-
fram. Það ákvæði er aukinn
réttur Í3rrir stjórnmálaflokka og
trygging fyrir þeim rétti. Að
hægt sé að gerbreyta honum með
kosningalögum eða drepa hcila
flokka á þann hátt er því fráleitt.
Til þess þari breytingu á stjórn-
arskránni.
Eina atriðið, sem telja má til
raka í úrskurði varaforsetans
er það, að með kosningalögum sé
nú ákveðið, að landslistaatkvæði
reiknist frambjóðanda flokks og
þá geti komið fyrir, að sá sé kos-
inn sem fær færri atkvæði per-
sónulega, en annar sem fellur. —
Þess vegna megi ganga miklu
iengra í þá átt, án þess að breyta
stjórnarskránni.
Þcssi kenning heldur ekki, af
því hér er ólíku saman að jafna.
Landslistaatkvæðin eru flokks-
atkvæði. Þau eiga því að koma
þeim frambjóðanda að gagni sem
er viðurkenndur af íiokknum í
viðkomandi kjördæmi. Sú regla,
sem nú gildir um þetta atriði er
því rétt og sjálfsögð. Að öll lands
listaatkvæði þýði vantraust eða
mótmæli gegn frambjóðanda er
fullkominn misskilningur. Eitt-
hvað af þeim er þannig til komið,
en sennilega mikill minni hluti.
Eg skal nefna ljósustu dæmin
frá síðustu kosningum.
Á Akureyri komu 103 atkvæði
á landslista Framsóknarflokks-
ins. I Gullbringu- og Kjósarsýslu
féllu 185 atkvæði á landslista
Sjálfstæðisflokksins og 140 á
landslista Alþýðuflokksins.
Ég efast um, að hægt sé að
finna marga Framsóknarkjósend-
ur á Akureyri, sem vilja heldur
flokkinn en frambjóðandann dr.
Kristinn, núverandi utanríkisráð-
herra, eða Alþýðuflokksmenn í
Gullbríngu- og Kjósarsýslu, sem
viija heldur flokkinn en fram-
bjóðandann, Guðm. í. Guðmunds
son, bæjarfógeta.
Hitt staðhæfi ég, að ekki
mundi unnt að finna marga Sjálf
stæðiskjósendur í Gullbringu- og
Kjósarsýslu, sem vilja heldur
flokkinn en frambjóðandann,
Olaf Thors, forsætisráðherra. Svo
vinsæll er Ólafur í kjördæmi
sínu.
Hér er líka allt annað sem
ræður. Það er misskilningur kjós
enda á aðferðinni. Margir halda
að það sé rétta aðferðin að krossa
við landslistann. Það er íyrir sí-
endurtekinn áróður í blöðum og
útvarpi.
Að þctta sé mest áberandi í
Gullbringu- og Kjósarsýsiu er
eðlilegt. Hluti af henni er sama
og Reykjavík og þar sjást nokk-
uð oft og heyrast setningarnar:
„Kjósið D-listann“, „Kjósið A-
listann“ o. s. frv. Þess vegna tel-
ur margt af fólkir.u rétt að krossa
við lista bókstafinn.
Hvernig mundi bandalagsregl-
an verka?
Til að sýna hvernig reglan um
kosningabandalög getur verkað
og hve fjarri hún er því sem til
er ætlast með 31. gr. stjórnar-
skrárinnar er ljósast, að taka á-
kveðin dæmi. Að vísu getur þessi
.regla þýtt allavega bandalög sitt
á hvað eftir því sem braskgjörn-
um flokksforingjum kæmi í hug.
En almennast er litið á hana sem
tilraun til bandalags milli Al-
þýðuflokksins og Framsóknar-
flokksins. Hefði það bandalag
verið í gildi um síðustu kosning-
ar, þá hefði það verkað þannig,
að óbreyttum úrslitatölum kosn-
inganna:
Sex kjördæmakosnir alþingis-
menn, sem nú eru á þingi, hefðu
getað fallið.
Flokkarnir hefðu þá fengið
þessa tölu af kjördæmakosnum
þingmönnum:
Framsóknarflokkurinn .. 19
Sjálfstæðisflokkurinn . . 16
Alþýðuflokkurinn ....... 4
Sósíalistaflokkurinn .... 2
Þjóðvarnarflokkurinn hefði
þurkast út.
Framsóknarflokkurinn með 16.
959 atkv. hefði fengið 19 þing-
menn, en Sjálfstæðisflokkurinn
með 28.738 atkv. hefði fengið 16
þingmenn. Kjósendur á þing-
mann Framsóknarflokksins
hefðu verið að meðaltali 892, en
Sjálfstæðisflokksins 1795. Það
hefði þurft tvo Sjálfstæðis kjós-
endur á móti hverjum einum
Framsóknar kjósanda.
Grundvöllurinn fyrir úthlutun
jöfnunarsæta hefði umturnazt al-
gerlega. Hlutfallstala kosning-
anna varð í síðustu kosningum
1060, en hefði orðið með banda-
laginu 892 og bilið milii kjósenda
fjölda og þingmannatölu stórum
aukizt, enda þótt Þjóðvarnar-
flokkurinn hefði horfið út.
Til að jafna alveg milli flokka
samkvæmt síðustu kosningum
hefði þurft 28 uppbótarþing-
menn. En til að jafna alveg milli
flokka miðað við ofannefnt
bandalag hefði þurft 37 uppbótar
þingmenn, þó flokkarnir hefðu
orðið fjórir í stað fimm.
En þetta er miðaö við óbreyttar
kosningatölur, sem auðvitað hefði
ekki komið fyrir (sbr. ísafjörð).
Þetta dæmi er tekið til að
draga upp mynd af því, hve gíf-
urleg röskun gæti leitt af því
stjórnarskrárbroti, sem hér er
verið að bollaleggja um. — Það
brot, ef framið yrði, er því miklu
alvarlegra en flesta grunar.
Færi nú svo. sem heldur er ó-
trúlegt, að þetta frumvarp yrði
samþykkt í neðri deild Alþingis,
þá er ekki þar með sagt, að það
ætti greiðan gáfig gegn um efri
deild.
, En yarðandi piina afstöðu, þá
held eg Sjái áldrei eftir því, að
hafa sagt neiið strax.
JÓLASÖFNUN Mæðrastyrks-
nefndar er nú í þann veginn að
hefjast.
Skrifstofa nefndarinnar er flutt
í Ingólfsstræti 9B, þar sem barna-
verndarnefnd Rej'kjavíkur er
einnig til húsa. Frá og með 8.
þ. m. verður skrifstofan opin alla
virka daga kl. 2—6 e. h., og verð-
ur þar tekið á móti pcningagjöf-
um og hjálparbeiðnum og gefnar
allar upplýsingar varðandi jóla-
starfsemina. Símanúmer er þar
4349.
Vegna þrengsla í Ingólfsstræti
9B hefur Mæðrastyrksnefnd feng-
ið inni yfir jólamánuðinn á Amt-
mannsstíg 1, og verður þar tekið
á móti fatnaðargjöfum og þeim
úthlutað. Þar verður opið alla
virka daga kl. 2—6 e. h. frá og
með 10. þ. m. og fram til jóla.
Reykvíkingar hafa sýnt jóla-
starfsemi Mæðrastyrksnefndar
sívaxandi velvild, og má í því
sambandi geta þess, að í fyrra
söfnuðust nálega 100 þús. kr. í
peningum, sem úthlutað var til
fátækra mæðra og barna hér í
bænum. Einnig hefur nefndinni
borizt mikið af fatnaði fyrir jól-
in, en þó aldrei eins og í fyrra.
Gáfu m. a. sumar verzlanir og
fyrirtæki nýjan fatnað fyrir stór-
fé.
Öllum þessum góðu gefendum
þakkar Mæðrastyrksnefndin!
stuðning þeirra, og i trausti þess, *
að enn mæti hún skilningi og
örlæti hefur hún, eins og und-
Prófessor Ásmundur
Guðmundssðn endur
kjörinn form. BÆR
6. ÁRSÞINGI BÆR — Bandalags
æskulýðsfélaga Reykjavíkur —
var slitið fyrra föstudag. Þingið
var sett hinn 15. f. m. en þá
frestað um 12 daga á meðan
nefndir störfuðu.
í æskulýðshallarmálinu var
eftirfarandi tillaga frá allsher.j-
arnefnd samþykkt einróma: „6.
ársþing BÆR samþykkir að fela
stjórn BÆR að athuga þá mögu-
leika, að framkvæmdir á bygg-
ingu fyrsta áfangs í væntanlegri
Æskulýðshöll verði ásamt BÆR
í höndum aðila, sem er styrk-
hæfur úr íþróttasjóði. Leiti
stjórnin í því sambandi áfram-
haldandi samvinnu við bæjar-
stjórn Reykjavíkur.
Felur þingið stjórninni að hafa
lokið þessum athugunum eigi síð
ar en fyrir lok febrúarmánaðar
n. k. og kalli þá, eða fyrr, sam-
an aukaþing og leggi fyrir það
athuganir sínar og tillögur til
afgreiðslu".
Form. BÆR var einróma end-
urkjörinn Ásmundur Guðmunds-
son próf., en meðstjórnendur
Stefán Runólfsson, Þorsteinn
Valdimarsson, Sigurjón Daní-
valsson, Theodór Guðmundsson,
Kjartan Gíslason og Andreas
Bergmann.
í varastjórn voru kjörnir:
Jens Guðbjörnsson, Þorvaldur
Árnason, Hannes Sigurðsson,
Hjörtur Guðmundsson, Helga
Ápnadóttir og Böðvar Pétursson.
anfarin ár, sent söfnunarlista tili
fjölmargra fyrirtækja í bænum,
Konur úr nefndinni munu up$
úr næstu helgi vitja um listana,
og er þess vænzt, að þær mæt{
góðri fyrirgreiðslu bæði forráða-
manna og starfsfólks fyrirtækj-
anna. >
Þegar nú Mæðrastyrksnefndirí
hefur enn á ný jólasöfnun sína
er það í trausti þess að Reyk-
víkingar minnist eins og svo offc
fyrr þeirra, sem við erfið kjöp
búa, og láti sem flestir eitthvað
af hendi rakna við nefndina, svai
að hún geti fært bágstöddum,
mæðrum og börnum jólaglaðn-<
ing.
Mæðrasty í ksnef nd.
„Um öl! heimsins
höf", ævinlýraleij
bók sæfaranda
„UM öll heimsins höf“ nefnistl
ný bók eftir Karl Forsell, serrt
komin er út í íslenzkri þýðingu,
Nafn bókarinnar 'er réttnefni,
þar sem höfundurinn hefir siglfc
um „öll heimsins höf“ og ratacS
í hin ótrúlegustu ævintýri.
Sjómannsferil sinn hóf hann a
seglskipum, en stjórnaði síðar:
risastórum gufuskipum. Hanrt
hefir verið umrenningur J
Kanada, ,,strandræningi“ í Pata-
góníu, selveiðimaður í Norður-
íshafinu, lifði um tíma meðal
San Blasindíánanna í Suður-
Ameríku og er þá fátt eitt nefnt.
Útgefandi er Draupnisútgáfan,
og er frágangur vandaður.
Firmakeppni Bridge-
sambands fslands
FIRMAKEPPNI Bridgesambands
íslands hefst n.k. sunnudag í
Mjólkurstöðinni. Fjölmörg fyrir-
tæki taka þátt í keppninni og
mætast þar allir beztu bridge-
spilarar bæjarins.
Ekki er enn fullvíst, hve mörg
fyrirtæki verða meðal þáttlak-
enda, en þau verða á annað
hundrað.
Fyrirlesfur **!■
dr. Hansens 1 r?
NÆSTKOMANDI föstudag kl. 5
siðttegis flytur dr. Haye W. Han-
sen fornfræðingur og listmálari
erindi í I. kennslustofu Háskól-
ans um Húsbyggingar og bygg-
ingarlest á Víkingaöld. — í Þjóð-
minjasafninu fer nú fram sýn-
ing á teikningum og málverkum
eftir dr. Hansen og hafa 300
manns .sótt. sýnjnguna.
Fiskiþingið í gær
FUNDIR Fiskiþings stóðu aUan
daginn í gær. Voru þá þessi inál
tekin til meðferðar:
Fiskmat og afurðasala, fram-
sogum.: Einar Guðfinnsson.
Verðjöfnun á olíu, framsögum.
Níels Ingvarsson.
Hagnýting sjávarafurða, fram-
sögum. Valtýr Þorsteinsson.
Afkoma sjávarútvegsins, fram
sögum. Valtýr Þorsteinsson. Vis-
a, til sjávarútvegsnefndar.
Skýrsla skipaverkfræðlngs
Fiskiþingsins um fúa í skiiuim,
framsögum. Páll Þorbjarnarson.
Bárður G. Tómasson hefir gert
skýrslu um fúaskemmdir í ís-
lenzkum skipum. Hefir mest bor-
ið á þes^um fúaskemmdum \
amerískri eik.
Fræðslumál, framsögumaður:
Hólmsteinn Helgason.
Minningarrit um aldarafmælí
sjómannafræðslu á ísafirði og
Torfa Halldórsson skipherra,
framsögum. Arngr. Fr. Bjarna-
son.
Beitumál, framsögum. Magnús
Gamalíelsson.
Fiskveiðiréttindi við Grænland
framsögum. Hólmsteinn Helga-
son.
Try&ging vélbáta, framsögum,
Valtýr Þorsteinsson.
Bætur fyrir veiðarfæratjón í
Hvalfirði, framsögum. Arngr. Fr.
Bjarnason.
Lög Fiskifélagsins, framsögum,
Arngr. Fr. Bjarpaspn.