Morgunblaðið - 23.12.1956, Blaðsíða 20

44
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 23. des. 1956
Sundið er einhver elzta grein íþróttanna. Margir hafa þeir af-
reksmenn verið í sundinu, er hlotið hafa nafnbótina „konungur
sundmanna". Hér sézt einn þeirra, Japaninn Furuhasi, sem skráði
nafn sitt gullnum stöfum í metaskrána. En þróunin heldur áfram.
Nú á hann ekkert metið og sund hans barnaleikur hjá því sem
nú tíðkast. Svo ör er þróunin, þó saga íþróttanna sé löng.
Er synt hafði verið í
7000 ár varð ný sund-
aðferð til fyrir misskilning
Það er
5 ÞAB er gömul saga og ný,
\ að mennirnir eigi í sífelldu og
S eilífu kappstríði. Á líf ein-
i staklingsins má líta sem sam-
| fellda keppni, sem hefst við
S fæðingu og lýkur á dánar-
) dægri. Það er móðir náttúra,
\ sm ýtir okkur út í þetta stríð,
S og móðir náttúra hefur gert
i einstaklinginn hæfan til þess-
| arar keppni. Frá þessu sjónar-
S miði má segja að lífið gjálft sé
i íþróttin mesta.
• Lífeðlisfræðin geymir ara-
S grúa dæma um það, hvernig
S einstaklingurinn ávinnur sér
• þá kosti, sem gera hann hæf-
S astan til að heyja lífsbarátt-
S una, og hvernig líf manna,
| dýra og jurta er barátta og
S keppni um sem bezta lífsaf-
S komu.
| Líf mannsins er vettvangur
S fjölbreyttrar keppni. *3runn-
S tónn þeirrar keppni er: ár-
í angur í lífsbaráítunni. Einn
S stælir hug sinn og anda, ann-
S ar líkama sinn til ýtrustu á-
j taka og afkasta. Það er þröng-
S sýnn andans maður, sem for-
S smáir náungann fyrir líkams-
s dýrkun. Jöfn er heimska þess,
^ sem telur að líkamsefling án
S stælingar andans sé eina leið-
i in til árangurs. Vitrir menn
; og lærðir forsmá ekki íþróttir.
1 Til sönnunar þess er sagan um
S Aristoteles og Platon, sem eru
S upphafsmenn fimleikakerfis
s
gömul
og ní
— en að því víkjum við síðar
í greininni.
Fáir munu þeir fslendingar
vera, sem ekki hafa notið í-
þrótta ýmist sem þátttakend-
ur eða sem áhorfendur. — í
heimi íþróttanna gerast at-
burðir sem eru æsandi, hríf-
andi og spennandi öðrum
þræði en að hinum þræði til
hvetjandi, þroskandi og vitna
um viljastyrk, ötulieika og
staðfestu. Ef veggir og brauíir
íþróttavalla fengju mál, gætu
þeir sagt sögur um einvígi án
lífláts, um keppni þar sem að-
eins einn gat sigrað, en allir
hurfu þó á braut sem vinir.
Utan þessara helgu staða í-
þróttanna, gerast einnig slíkir
atburðir — því íþróttamennsk
an og hinn sanni íþróttaandi
er alls staðar ómissandi, ekki
hvað sízt í hinni mestu íþrótt
allra íþrótta, íþróttinni, sem
við köllum líf.
En allir hlutir eiga sína
sögu. Við, sem í dag sjáum
mann í fimleikum, sundi,
knattspyrnu eða einhverri
grein frjálsíþrótta, gerum okk }
ur sjaldan það ómak að hugsa 1
um það að allar þessar grein- ^
ar íþrótta eiga sér aldagamla s
sögu, sumar tilkomnar af hefð i
bundnu starfi margra kyn- ^
slóða. Þær hafa átt sín blóma- J
skeið og sína banntíma. Þær i
hafa verið í hávegum hafðar |
— eins og nú — og það hefur s
áður um aldaraðir verið sagt: j
citius — aitius — fortius. •
Ólympíuleikir setja sinn (
svip á ókyrrt líf jarðarbúa í S
dag. Þeir hafa skotið rótum •
— en fullorðnir menn á meðal (
vor muna þó upí-*af þeirra. S
En Ólympíuleikarnir fornu ^
náðu yfir 11 alda tímabil. — ^
Þeirra saga er löng og ekki s
bein, frekar en rennsli iækjar i
fram sléttlendi. Blómaskeiðið ^
var langt. Bjartast var það er s
heliensk menning náði hæst 1
— dimmast var það þegar ^
Rómverjar innleiddu atvinnu- )
mennskuna í íþróttirnar og 1
siðleysi, óheiðarleiki og mút- ^
ur mótuðu kappmóíin. Saga s
er alltaf marglit, og löng saga i
hefur flesta litina. ^
Þá erum við komin að efn- s
inu — að skyggnast um sem S
alira snöggvast í gamalli •
sögu 4 íþróttagreina. Sú saga S
er svipmyndir, örlítili þráður, >
það er varla hægt að gera •
langa sögu íþrótta mjög stutta. S
VIÐ fslendingar höfum sannað
með þátttöku okkar í 200 m
sundkeppni Norðurlandaþjóða, að
sundkunnátta er hér a landi al-
mennari en nokkurs staðar ann-
ars staðar. Sundkunnátt.a og sund
mennt fer hér og vaxandi, og er
það vel.
★
En þó að sú kynslóð, sem þetta
land byggir í dag, sé vei synd,
þá fer því víðs fjarri að það séu
leifar af, eða þróun aldagamall-
ar sundkunnáttu. Við kunnum að
vísu ótal sögur um sundafrek
forfeðranna, þeirra er lifðu á
blómaskeiði ísl. meoningar á sögu
öld. En frá söguöld til vorra tíma
er langur tími — tími baráttu
við hungur og dauða er íþróttir
gleymdust. Menn hafa kannski
ekki talið sig hafa tíma til að
læra sund — en víst er um það,
að ef fleiri hefðu kunnað það, þá
hefðu margir náð hærri aldri en
raun varð á.
En lítum enn lengra. fsland á
sér þúsund ára sögu eða rúm-
lega það. En sundíþróttin á sér
að minnsta kosti 6—7 sinnum
lengri sögu. Og það er kannski
einkennilegt að sú sundgreinm,
sem sumir telja yngsta vegna
þess að menn ná á henni mestum
hraða, er elzt allra aðferða. Fæst
munum við hugsa um það, er við
sjáum Pétur eða Helga eða Ara
synda á sundmótum hér, að svona
hafi verið synt í heiminum í 7000
ár. En myndir af sundmönnum
er fundizt hafa sýna að svo er.
Hér á landi er mest synt bringu
sund. Enginn veit með vissu hve
gamalt það er. Myndir, egypzkar,
sýna menn á sundi og líkist að-
ferðin bringusundi. í Hómers-
kviðu er sagt að Odysseifur hafi
synt með hendurnar útréttar.
Ýmsir sagnritarar geta líka um
sundaðferð, sem líkisf vængja-
blaki fugls. Gizkað er á að þar
sé um bringusund að ræða. En
með vissu er vitað, að um Krists
burð var bringusund til. Þess er
þá getið í riti og myndir sanna
það.
Bringusundið mættí kalla
menningarsund. Það kemur til er
sundmenning eykst. Frumstæðar
þjóðir, börn náttúrunnar, beita
skriðsundi, ófullkomnu að vísu.
Tilkoma bringusunds á sennilega
sína ástæðu í því, að hreyfingar
eru léttari og þægilegri en á
skriðsundi. En hraði bringusunds
mannsins er ekki eins mikill, því
mótstaðan er margfalt meiri. Auk
þess er sundið rykkjótt. Sund-
maðurinn knýr sig áfram með
höndum og fótum, síðan stöðvar
hann ferð sína með þvi að beygja
hendur og fætur og þannig koll
af kolli. Það er líkast því sem
maður aki bifreið, gefi henni
duglega inn, láti hana renna o.
s. frv. — eða með öðrum orðum,
aðferð, sem fáir mundu kæra sig
um að beita.
★
Af bringusundi leiddi flugsund
ið svokallaða. Og það er fárra ára
gamalt. Engin sundaðferð á sér
eins einkennilegt upphaf. Það er
FIMLEIKARNIR eru sú íþróttin,
sem almenningur í dag snýr sér
helzt að sér til heilsubótar og
hressingar. Sú leikfimi, sem al-
mennust er hjá okkur — t.d.
skólanemendum — á uppruna
sinn að rekja til Þýzkalands. Þar
í landi átti fimleikaíþróttin ötula
og skelegga baráttumenn, s. s.
Guts Muths, Jahn og Spiess.
Orðið fimleikar táknar kerfi
hreyfinga, sem fullnægja á
þörfum líkamans fyrir hreyfingu.
Takmark fimleikanna er að
styrkja líkamann alhliða. Það má
því segja með nokkrum sanni,
að takmark fimleikanna sé öfugt
við aðrar íþróttir, þar sem tak-
markið með æfingunni er nán-
ast að ná árangri í einni hreyf-
ingu eða fáum, sem mæla má
beinlínis sprottið af misskilningi
— eða mistúlkun á reglum. í
alþjóðareglum um sund, er
bringusundi settar þrengri skorð-
ur en öðrum sundaðferðum. —
Reglurnar er lögum samkvæmt
gefnar út á 3 tungumálum, og
vegna mistúlkunnar varð flug-
sundið til. í bringusundsreglun-
um segir: Báðar hendur skulu
færðar saman fram og samtímis
aftur. í ensku útgáfunni er notað
orð sem þýðir bæði saman og
samtímis. í hinni þýzku útgáfu
orð sem þýðir saman og í
frönsku útgáfunni orð sem þýðir
samtímis. Og af þessu leiddi að
flugsund var aðeins talið af-
brigði af bringusundi og leyft í
bringusundskeppnum. Nú hafa
greinarnar verið aðskildar —
deilurnar jafnaðar en eru nú að
spretta upp aftur vegna þess hve
bringusundsmenn synda langt i
kafi — en það er önnur saga. —
Nýr kafli í hina 7000 ára sögu
sundíþróttarinnar.
með klukku, málbandi eða stiga-
útreikningi.
Fimleikar er íslenzka orðið,
sem notað er fyrir gymnastike.
Það orð varð til um 400 f. Kr., og
er myndað af gymos, sem þýðir
nakinn (Grikkirnir voru naktir
við sínar íþróttaæfingar). Gríska
orðið gymnastike má finna nær
óbreytt í flestum tungumálum
Evrópuþjóða.
Hve langt rekja má sögu fim-
leikanna er ekki gott að segja,
en margt bendir til þess, að upp-
hafsins sé að leita í Kína eða Ind-
landi. Sértrúarflokkar þar höfðu
æfingakerfi byggðu á trúarleg-
um grunni. Þekktast þeirra kerfa
er kong-fou, kínversk sjúkraleik-
fimi. í Grikklandi þróuðust fim-
leikarnir mest og þar má nánast
finna fyrirmynd þeirrar leikfimi,
er við í dag þekkjum, og þá stað-
reynd, að fimleikar eru undir-
staða allra annarra íþrótta-
greina. Mörg fimleikakerfi komu
fram og sagan segir, að hugsuð-
irnir Platon og Aristoteles hafi
verið upphafsmenn eins slíks.
Á löngum og dimmum miðöld-
unum gleymdist þessi íþrótta-
grein hugsuðanna. Það var sjón-
armið miðaldarkirkjunnar, að
mannslíkaminn bæri eitthvað ó-
hreint, sem menn skyldu sem
minnst sinna. Fyrst á tímum
franskra byltinga — er öldur
frelsis, janfréttis og bræðralags
skoluðust um lönd Evrópu, fædd-
ist það sem við í dag köllum fim-
leika.
En víkjum aftur til Þýzka-
lands, þar sem stóð vagga fim-
leikanna í nútímaskilningi. Guts
Muths gaf út árið 1793 ritverk,
þar sem fimleikaíþróttin er
grundvölluð. Um svipað leyti
komu þeir fram Þjóðverjinn
Jahn, sem telja má upphafsmann
áhaldafimleika, sem nú, 160 ár-
um eftir hans daga, hafa náð svo
miklum vinsældum, og landi
hans Spiess, sem lagði höfuð-
áherzlu á mikilvægi og nytsemi
frjálsra staðæfinga.
Þá þróun er síðar hefur orðið
má beinlínis eða óbeinlínis rekja
til Svíans Per Henrik Ling
(1776—1839). Það er um hann að
segja, að hann leitaði eftir þeim
æfingum, sem byggðar voru á
þörfum mannslíkamans. Hann
vildi umfram allt, að æfingarnar,
sem hann lét fólkið gera á fim-
leikagólfinu, yrðu því að gagni
og styrktu sem flesta vöðva lík-
amans. Or» hann var ekki í rónni
*
Þessi mynd er
tekin úr riti er út
kom 1793, en þar
grundvallaði
Þjóðverjinn Guta
Mttiths fimleikana
í nútímaskilningi,
Myndin sýnir
klifuræfingar í
kerfi hans.
Mannslíkaminn er eitthvað
uhreint, sem engn sknl sinna