Morgunblaðið - 23.12.1956, Blaðsíða 21

Sunnudagur 23. des. 1956
MORCUNBLÁÐIÐ
45
Gleðileg jól!
gott og farseelt komandi ár.
j Þökkum viðskiptia.
Málmsmið|an Hella h.f.
Gleðileg jéll
Gleðileg jól!
Indriðabitð
Þingholtsatræti 15«
Gleðileg jól!
Hafliðahúð
Njálsgötu 1
| Gleðileg jól!
« Gott og farsaelt nýtt ár.
^ Þakka viðskiptin á því iiðna
Prentstof*
Brautarhoiti 22.
Gleðileg jól!
HOOVER-verkstæSiS
Tjarnargötu li.
Gleðileg jóll
Verxltuún Smít
Frjálsðþróttir nútímans
hófust ■ enskum
skólum
fyrr en hann hafði fundið sefinga-
kerfi, sem henti öllum, hávöxn-
um sem lágvöxnum, ungum sem
gömlum, já, að jafnvel sjúkl-
ingar gætu verið með og notið
hollra og heilsusamlegra hreyf-
inga.
Hann notaði í æfingakerfi
slnu gamlar æfingar — fann nýj-
ar og smíðaði ný áhöld, sem nauð
synleg voru til nýrra æfinga. —
Fram til hans daga, höfðu æfing-
arnar verið mótaðar eftir áhöld-
unum, en þeirri reglu sneri hann
við. Ling smíðaði áhöldin eftir
æfingunum. Sérstaka áherzlu
lagði Ling á frjálsar, formfastar
sefingar; þær eru í raun og veru
kjarni Ling-kerfisins. Þær hófu
sína sigurgöngu um heiminn á
dögum Lings og þeirri sigurgöngu
er ekki lokið ennþá — 117 árum
eftir andlát hins sænska fimleika-
brautryðjanda.
Hér á landi hafa fimleikar allt-
af verið í hávegum hafðir. Fyrir
nokkrum áratugum, er alda í-
þróttarina var að leysast úr læð-
ingi, var ef til vill engin íþrótt
jafnvinsæl hér og fimleikar né
heldur jafnalmennt iðkuð. Félög,
sem nú eru meðal stærstu íþrótta
félaga landsins, voru beinlínis
stofnuð og grundvölluð á vett-
vangi fimleika. Hópar fólks,
karla og kvenna, hafa oft sýnt
fimleika á erlendum vettvangi —
við góðan orðstír. Þannig nær
þessi stutti söguþráður okkar
um fimleikana allt frá grárri
fortíð í Kína til okkar er í dag
lifum.
Leikbannið var afnumið í
byrjun 17. aldar. Leikurinn fékk
þá allt annan og siðmeiri svip en
fyrir bannið — en þó vantaði
fastari leikreglur. Þeirra varð
enn lengi að bíða, því fyrstu
reglurnar sáu ekki dagsins ljós
fyrr en á 19. öld. Fram til þess
tíma voru þó komin í gildi ýmis
óski'áð lög, sem tóku sífelldum
breytingum eftir þroska og mann
dómi þeirra er fremst stóðu í iðk-
un leiksins.
©
Nemendur í hinum stærri heima
vistarskólum Englands, einkum
Harrow og Eton eiga heiðurinn
fyrir að knattspyrna var leikin
eftir föstu kerfi. Þar mynduðust
fyrstu samtökin og nemendur frá
þeim skólum urðu fyrstir til að
stofna knattspyrnufélög. Gamlir
Eton og Harrownemendur stóðu
því að baki fyrstu knattspyrnu-
reglum, sem út voru gefnar 1848
og að þeim reglum fengnum var
eins og útbreiðslu knattspyrnunn-
ar væru engin takmörk sett.
Knattspyrna er nú leikin af há-
menntuðum mönnum — lögfræð-
ingum, prestum, læknum o.fl.
jafnt sem innfæddum og naut-
heimskum Afríkumönnum og
Eskimóum í GrænlandL
Margt hefur þó gengið hægt
í þróun reglanna. Það var ekki
fyrr en 1871 að það ákvæði var
í þær sett, að enginn nema mark-
vörður mætti snerta knöttinn
með hendinni. Árið áður hafði
fyrsti landsleikurinn í knatt-
spyrnu farið fram milli Skot-
lands og Englands.
©
Þannig er í stuttu máli saga
knattspyrnunnar, sem á sér svo
langa sögu að ekki er með neinni
vissu hægt að segja um uppruna
hennar. Þó að með vissu megi
rekja uppruna leiksins til Eng-
lands snemma á öldum og Grikk-
lands enn lengra aftur í tímann,
er mjög líklegt að leikurinn eigi
sér enn lengri sögu. Ef til vill er
upphafsins að leita á hinum elztu
menningartímabilum í sögu Eg-
yptalands.
frjálsíþróttir um 1860 óg „fæð-
ingarstöðina“ má hiklaust telja
ensku háskólana Oxford og Cam-
bridge. Áður höfðu þó ýmsir
enskir skólar tekið upp íþróttir,
einkum víðavangshlaup, en milli
háskólanna komst á föst keppui
með ákveðnum greinum.
★
Þannig eru helztu drættirnir 1
sögu frjálsíþróttanna. Sú saga er
kannski nolckuð sundurlaus, en
ástæða þess er sú, að frá örófl
alda hafa mennirnir keppst við
að hlaupa hraðar, stökkva hærra,
kasta lengra,
citius, altius, fortius
Það er vígorð OlympíuleikJ-
anna og ekki af tilviljun valin
hraðar, hærra, sterkar.
A. St. “
Vissa er nefnilega fyrir þvi, að
Englendingar stunduðu knatt-
•pyrnu þegar á 9. öld. Var þá
einn dagur ársins ætlaður til leiks
Þannig gekk það til á „knattspyrnudaginn“ í Englandi hér á
•Idum áður. Knattspyrnan var villtur leikur, þar sem aðeins ein
regla giiti — sú að hafa ekki vopn með í leiknum.
Isleiidingor taldir eigo þétt
í tilkomu knattspyrnunnur
um fimleiðana) en þar er ekkert
aðalatriði að stökkva hátt, held-
ur að stökkva á réttan hátt.
★
Olympíuleikarnir hinir fornu
náðu nær eingöngu yfir frjálsar
íþróttir. Fyrstu sagnir af þeim
leikum eru frá 776 fyrir Krist. Þar
var, að því er fullvíst er talið,
keppt í hlaupum, langstökki og
kringlukasti. Maraþonhlaupið á
klassískan uppruna, sem allir
þekkja. Ýmsar aðrar greinir eru
til komnar af hefðbundnum þörf-
um kynslóðanna. Þær miðuðu að
því að gera manninn (oftast her-
manninn) hæfari til erfiðra
starfa, auka þol hans og hreysti
og_ kraft.
í stangarstökki kepptu menn i
upphafi jöfnum höndum að því
að stökkva sem lengst á stöng-
inni og því að stökkva sem hæst
— eins og enn varir. Af sögnum
er það ljóst, að slíkt var oft nauð-
synlegt. Það var víðþekkt aðferð
í hernaði, að reyna að koma veg-
artroðningum undir vatn. Mót-
leikurinn var að æfa hermenn-
ina í því að stökkva langt á stöng
— yfir vatnsflauminn. Það er
álit ýmissa manna, að stangar-
stökk eigi upphaf sitt að rekja
til þeirra staða, þar sem vatns-
elgur er mikill og flóð tíð. En
keppni í stangarstökki er fyrsta
sinn getið, að því vitað er um
1600.
En blómlegt menningarskeið
leið, Rómaveldi hrundi, Olympíu-
leikir með 11 alda sögu að baki
voru bannaðir. íþróttir hurfu í
skuggann —- myrkur miðaldanna.
En frjálsíþróttir gleymdust aldrei
alveg. Þó puritanar bönnuðu alla
„léttlyndislega tómstundaiðju"
var samt alltaf til það fólk, sem
hljóp, sem stökk og sem kasfaði.
Og frjálsiþróttir áttu eftir að eiga
sitt annað blómaskeið. Það hófst
um og upp úr aldamótunum 1800
og núverandi mynd sinni náðu
kjól-
SÖGURITURUM ber ekki sam-
an um uppruna knattspyrn-
unnar — íþróttarinnar sem nú á
mestum vinsældum að fagna.
Sumir þeirra fullyrða að knatt-
•pyrna hafi fyrst verið leikin í
•uður- og v.hluta þess hluta heims,
•em við búum í. Þeir halda því
íram að í Grikklandi hafi menn
etundað leik, sem líktist knatt-
•pyrnu og þann leik megi telja
undanfara knattspyrnunnar.
Fyrst snemma á miðöldum er
leikurinn tekinn upp í Englandi,
Frakklandi og Ítalíu — á Ítalíu
eftir föstum reglum, en á hin-
um stöðunum án nokkura reglna.
Öllum ber saman um, að eng-
en einn mann sé hægt að telja
upphafsmann knattspyrnu, held-
wr hafi íþróttin þróast smám sam-
an gegnum aldirnar. f frásögnum
af uppruna leiksins geta sagna-
ritarar m.a. knattleiks þess er ís-
lendingar stunduðu og sem í
mörgu var líkur knattspyrnunni,
•ins og við þekkjum þá íþrótt nú.
\
Vafalaust má telja að leiks ís-
lendinga sé getið í sögu knatt-
•pyrnunnar einungis vegna þess
þáttar, sem norrænir víkingar
•ru taldir eiga í þeirri sögu. Um
víkinga er sú saga sögð m.a., að
er þeir komu til Englands um
árið 1000 hafi þeir hálshöggvið
konunga þar og valdamenn og
•parkað höfðum þeirra á milli sín
eftir götum konungsbæjanna.
Vera kann að hópar siðlausra
víkinga hafi verið svo grimmir
árið 1000, að þessar sögur séu að
eilu eða einhverju leyti sannar.
En á það er bent, að nær liggi
•ð ætla að með þessum leik hafi
þeir verið að skopast að enskum
•ið — leik sem þá tíðkaðist í Eng-
kuidi.
! ©
ins — knattspyrnudagur. Leik-
urinn fór fram á strætum þorpa
og borga og var gauragangurinn
og lætin óskapleg. Menn settu
hlera fyrir verzlunarglugga og
aðra glugga á neðstu hæðum húsa
til að forða verðmætum frá eyði-
leggingu, því er leikurinn var
hafinn þótti engu skipta þó
nokkrar rúður brotnuðu. Engum
reglum var fylgt og eins margir
máttu vera með í leiknum og
vildu. Hvaða bolabögðum sem
var mátti beita. Aðeins eitt var
bannað — að hafa vopn með sér
til leiksins.
©
Þrátt fyrir allt náði leikurinn
miklum vinsældum og snemma
fór mesti ómenningarbragurinn
af leiknum. Unnendum leiksins
fannst knattspyrnudagurinn líða
fljótt og laumuðust til knatt-
spyrnuleiks æ oftar milli knatt-
spyrnudaganna. Kom að því, að
menn voru teknir að slá slöku
við vinnu sina leiksins vegna —
og það fór svo í vöxt, að borgarar
báðu konung banna leikinn. Varð
konungur við þeirri ósk þegna
sinna.
FRJÁLSAR íþróttir eru ekki
einungis sú grein íþrótta sem
í heimi vorum hefur náð mestri
útbreiðslu, heldur er sú greinin
mikilvægust. Hún myndar kjarna
í stærstu íþróttahátíð nútímans,
Olympíuleikunum, og hefur að
öðru leyti geysilega íþfóttalega
þýðingu, því sum atriði frjáls-
íþrótta, t. d. hlaup eru undir-
staða allrar líkamlegrar æfing-
Langstökk á enska meistaramótinu í Stamford Bridge 1893. Takið eftir klæðnaði starfsmanna —
föt og pípuhattar, en þannig klæddust þeir á mótum um margra áratuga skeið.
ar.
Frjálsíþróttir skiptast í fimm
aðalþætti þ. e. hlaup, göngur,
stökk, köst og þrautir. í sumum
löndum teljast fleiri þættir til
frjálsíþrótta, en stefnan er þó
heldur sú að fækka þeim og eru
víða þær raddir uppi, að skipa
göngum í annan flokk.
★
Sumar greinar frjálsra íþrótta
eru elztu íþróttir sem til eru.
Listin að hlaupa, kasta spjóti o.
fl. hefur fylgt manninum síðan
hann ráfaði um slétturnar og
veiddi dýr merkurinnar sér til
matar. Má öðrum þræði segja að
ekki sé hægt að tala um sögu
einstakra greina frjálsíþróttanna,
því þær eru jafn gamlar sögu
mannsins.
Sem keppnisgreinar eru ýmsar
greinar frjálsíþrótta mjög gamlar.
Svo virðist af sögnum að um ein-
hvers konar keppni í hlaupum,
stökkum og köstum hafi verið að
ræða á tímum Nýja ríkisins í
Egyptalandi, en um það er ei
gerla vitað og upphafs keppni í
þessari íþróttagrein er því ekki
leitað lengra en til hins forna
Grikklands.
Á grundvelli ýmissa íþrótta-
greina fornaldarinnar, sem nán-
ast áttu skilið að kallast starfs-
íþróttir (t. d. spjótkast o. fl.) eru
keppnisgreinar nútímans byggð-
ar. Ýmsar nýjar koma þó til, sem
eldri sögur nefna ekki. Meðal
þeirra er hástökk. Það er fyrst
nefnt í fimleikakerfi Jahns (sjá