Morgunblaðið - 29.05.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 1998.
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Frétfastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
HAGUR ATVINNU-
FYRIRTÆKJANNA
k aðalfundi Eimskipafélags
íslands, sem haldinn var
fyrir skömmu, var frá því
skýrt, að verulegt tap hefði
orðið á rekstri Eimskipafé-
lagsins á sl. ári, og nemur
rekstrarhallinn rúmum 24
milljónum króna, en þá hafa
verið afskrifaðar rúmar 32
milljónir af eignum þess.
Að mati forráðamanna Eim
skipafélagsins eru megin-
ástæður hinnar örðugu
rekstrarafkomu þess á sl. ári
þeir almennu erfiðleikar,
sem steðjað hafa að íslenzk-
um atvinnufyrirtækjum á
þessu tímabili, sem m.a.
höfðu þau áhrif, að vöruflutn
ingar Eimskipafélagsins
minnkuðu á sl. ári frá árinu
áður um 56 þús. tonn, en á
sama tíma hækkaði allur
rekstrarkostnaður félagsins
verulega. Þá varð Eimskipa-
félagið fyrir nokkru fjárhags-
legu tjóni vegna brunans í
Borgarskála og einnig varð
félagið fyrir nokkru áfalli
vegna gengislækkunarinnar í
nóvembermánuði sl.
Ekki er ástæða til annars
en að bjartsýni gæti um
framtíðarhorfur Eimskipafé-
lags íslands, þótt þessir erf-
iðleikar hafi orðið í rekstri
þess á sl. ári, en rekstrartap
þessa stærsta skipafélags Is-
lendinga ætti að undirstrika
nauðsyn þess, að jafnan verði
svo að atvinnurekstrinum bú-
ið, að fyrirtækin verði ekki
aðeins rekin hallalaus, held-
ur hafi þau aðstöðu til að
safna nægilegum sjóðum til
eigin uppbyggingar og til að
mæta áföllum, sem alltaf geta
orðið.
E.t.v. er það vegna fá-
mennisins hér á landi, sem
of lengi hefur reynzt erfitt
að fá það eðlilega sjónarmið
viðurkennt, að atvinnufyrir-
tæki eigi að græða nokkurt
fé, ef vel á að vera. f öðrum
löndum er það einmitt talinn
vottur gróskumikils efnahags
lífs, ef reikningar atvinnufyr-
irtækja sýna verulegan og
vaxandi ágóða frá ári til árs.
Hér á landi hefur það hins
vegar lengi verið talið til
ávirðinga, ef atvinnufyrir-
hæki hafa hagnazt, og þá hafa
jafnan risið upp ýmsir aðil-
ar, sem hafa krafizt þess, að
sá hagnaður yrði tekinn með
einum eða öðrum hætti.
Meðan þessi úrelti hugsun-
arháttur er enn útbreiddur,
er vart við því að búast, að
heilbrigður grundvöllur skap
ist fyrir rekstri atvinnufyrir-
tækja á íslandi. Þess vegna er
nauðsynlegt að breyta hon-
um þannig, að sá eðlilegi
metnaður ríki meðal stjórn-
enda atvinnufyrirtækja að
reka fyrirtæki sitt svo vel, að
það skili verulegum hagnaði,
en þá verða stjórnendur og
eigendur atvinnufyrirtækj-
anna einnig að geta vænzt
þess að fá að nota þann hagn-
að í þágu frekari uppbygg-
ingar fyrirtækisins, en ekki
að hann verði þegar í stað
tekinn ýmist með kostnaðar-
hækkunum í einhverri mynd
eða auknum sköttum.
AFSTAÐAN TIL
FRÍVERZLUNAR-
BANDALAGSINS
k ð undanförnu hefur dvalizt
**■ hér á landi Errol lávarð-
ur, fyrrum viðskiptamálaráð-
herra Bretlands, í boði Fél.
ísl. stórkaupmanna, og í
ræðu, sem hann flutti á veg-
um þess félags og Verzlunar-
ráðs íslands í fyrradag ræddi
hann m.a. hugsanlega aðild
íslands að Fríverzlunarbanda
laginu og sagði: „Ætli ísland
að sækja um inngöngu í EF
TA, þá er það ekki nægileg
röksemd, að innganga þess
færi því einhverja kosti, ís-
land verður að sanna, að að-
ild þess verði einnig banda-
laginu til góðs eða a.m.k. ein-
hverjum hluta meðlimaríkj-
anna.“
Þetta er vissulega atriði,
sem ástæða er til að íslend-
ingar hafi í huga. Við.getum
ekki vænzt þess að ná hag-
kvæmum samningum við
Fríverzlunarbandalagið, ein-
göngu vegna þess, að aðild
okkar að því mundi verða
sjálfum okkur til hagsbóta,
heldur verða EFTA-ríkin
einnig að hafa nokkurn hag
af aðild okkar.
í þessu sambandi er einn-
ig ástæða til að minna á um-
mæli forsætisráðherra Bjarna
Benediktssonar um afstöðu
íslands til Fríverzlunar-
bandalagsins, í ræðu sem
hann flutti á aðalfundi Vinnu
veitendasambandsins fyrir
skömmu, en forsætisráðherra
sagði þá: „Eins þurfum við að
leggja áherzlu á, að útilokast
ekki frá okkar eðlilegu mörk-
uðum, vegna þess að við ótt-
umst um okkar sjálfstæði, ef
við tökum þátt í samtökum,
sem sízt af öllu hafa orðið til
þess að skaða sjálfstæði ann-
aeYMsm

ÓÁNÆGJA MEÐAL
KÍNVERSKA STÚDENTA
UM þetta leyti eru stúdentar
í flestum löndum að ljúka
vetrarnámi, og þeir sem taka
háskólapróf búast til starfa
hver á sínum vettvangi. En í
Kína eiga stúdentar ekki eins
gleðilega framtíð í vændum.
Fyrstu stúdentahóparnir eft
ir menningarbyltinguna, ljúka
háskólanámi innan fárra
vikna. Samkvæmt fréttum,
sem borizt hafa, glíma stjórn
arvöldin við þann vanda að
útvega öllu þessu unga fólki
atvinnu við sitt hæfi.
Kínverskir menntamenn
eiga fárra kosta völ. Þeir
munu fá störf og embætti hjá
ríkinu og verða að taka því,
sem að þeim er rétt. Sumir
eru svo heppnir að fá vinnu
í samræmi við menntun og
eigin vilja, en þeir eru í
miklum minnihluta.
Gert er ráð fyrir, að stúd-
entarnir taki þessu með til-
hlýðilegum fögnuði. En ýms-
ir hafa látið að því liggja, að
stúdentarnir séu þó Iangt frá
því að vera ánægðir með það
hlutskipti sem ríkið skammt-
ar þeim.
Skólum í Kína var lokað í
júnímánuði 1966 til þess að
leyfa æskulýð landsins að
taka þátt í „byltingu“ þeirri
sem Mao var að hefja. Það
var ekki fyrr en Sl. haust, að
flestir skólanna tóku til
starfa aftur. Sumir eru lokað
ir enn í dag. í mörgum skól
um hefur verið sáralítil aka
demisk kennsla, mestan hluta
námstímans hefur verið varið
til stjórnmála'kenndlu.
Engu að síður ljúka all-
margir námi í vor. Og þeir
sem ljúka námi verða sendir
til landbúnaðarhéraða lands-
ins, aðrir til hrjóstrugra landa
mærasvæða og fjarlægra
verksmiðjuhéraða- Þessar
framtíðarhorfur þykja stúd-
entum að vonum ekki glæsi-
legar.
Blaðið Wen-Hui Pao í
Shanghai skrifaði nýlega, að
stúdentarnir teldu að þeir
mundu tapa meiru en þeir
öfluðu og að háskólanám
þeirra væri til einskis, ef
þeir yrðu sendir út á lands-
byggðina, til landamæra-
svæða, verksmiðja og annarra
staða, sem stúdentarnir segja
að sé á hjara veraldar. Þessi
afstaða er gagnrýnd og farið
Mao formaður vill ekki
þvinga stúdentana.
lofsamlegum orðum um þá,
sem láta fé og frama ekki
sitja í fyrirrúmi, en leggja
kapp á að vinna að uppbygg
ingu og ræktun bæði í eigin-
legum og óeiginlegum skiln-
ingi.
Stúdentunum er bersýni-
lega ljóst að lífið úti á lands-
byggðinni getur orðið þeim
érfitt. Þeir vita að það er að
eins í borgunum sem þeir
geta vænst nokkurs gróða, og
aðeins þar telja þeir að
menntun þeirra fái notið sín.
Þeir eru andvígir því að
verða sendir brott, og þetta
er engin ný bóla, og gerði
vart við sig löngu áður en
menningarbyltingin hófst. En
Rauðu varðliðarnir lögðu sig
fram um að brjóta óþjóðrækn
islegu stefnu á bak aftur. Það
hefur þó ekki fcekizt.
Þó að háskólastúdentar og
önnur ungmenni hafi tekið
þátt í menningarbyltingunni
af einhug, kært sig kollóttan
um að skólum væri lokað og
nám þeirra fcafið, þá eru þeir
þó ekki eins „byltingarlega
þenkjandi" þegar framtíð
þeirra er í veði.
Von Mao formanns var sú,
að menningarbyltingin myndi
útrýma því sem Kínverjar
kalla „skaðvæn borgaraleg
áhrif“. Gengið var út
frá því sem gefnu, að æsku-
fólkið hefði lært sjálfsfórn og
mundi fúslega varpa eigin
hagsmunum fyrir borð svo og
öllum persónulegum draum-
um um frægð og frama. Von
azt var til að hugarfarsbreyt-
ing hefði orðið hjá æskulýðn
um og hann tæki þegjandi
óg hljóðalaust saman föggut
sínar og færi hvert á land
sem væri, í samræmi við
þarfir föðurlandsins.
En þrátt fyrir það halda
stúdentarnir enn áfram að
tala um að þeir muni tapa
meiru en þeir afla — mennt
un þeirra sé þar með á glæ
kastað, ef þeim er þröngvað
til að setjast að í afskekkt-
um héruðum. Þeir segja að
skipu'lagning háskólakerfis-
ins sé röng. Og margir veigra
sér við að fara frá fjölskyld
um sínum fyrir fullt og allt.
Mao er ekki fylgjandi því
að atúdentarnir séu beittir
þvingunum. Hann vill að for
tölum sé beitt og þeir taki
við störfum og embættum
með gleði og góðum hug. En
hingað til hafa fortölur ekki
dugað.
Sannleikurinn er sá, að
stúdentar í Kína — þrátt fyr
ir menningarbyltingu, Rauðu
varðliða og ægivald Maos —
eru á flestan hátt líkir stú-
dentum hvar sem er í heim-
inum. Það hefur komið í Ijós
í vor, svo að ekki verður um
villzt.
(OBSERVER, öll réttindi á-
á'skilin).
arra heldur til að auka þeirra
velmegun, þeirra sjálfsbót og
þeirra bjartsýni. Þess vegna
fagna ég því sérstaklega, að
bæði Landssamband ísl. út-
vegsmanna, iðnrekendur og
nú síðast Vinnuveitendasam-
bandið hafa með samþykkt-
um ýtt á um það, að gerð
verði gangskör að því að
kanna hvort unnt sé, eins og
ég er sannfærður um að unnt
verður, að fá aðild að Frí-
verzlunarbandalaginu með að
gengilegum kjörum. Það er
auðvitað með öllu ólíklegt og
vantar fyrir því öll rök, að
íslendingar einir allra þjóða
í lítt numdu landi og að
mörgu leyti erfiðu og sem
menn gera sér nú einmitt á
þessum vormánuðum grein
fyrir, að er í raun og sann-
leika erfiðara heldur en
margir hafa viljað telja sér
trú um, að við einir getum
útilokað okkur án skaða fyr-
ir okkur sjálfa frá samvinnu
við aðra.“
LISTMUNA-
UPPBOÐ
í gær hélt Sigurður Bene-
diktsson 150 listmuna-
uppboð sitt, en fyrsta uppboð
ið hélt hann snemma í maí
árið 1952. Listmunauppboð
Sigurðar Benediktssonar eru
orðin fastur þáttur í menn-
ingarlífi höfuðborgarinnar,
og vissulega væri það snauð-
ara en ella, ef þessi starfsemi
væri ekki fyrir hendi.
Á undanförnum árum hef-
ur gróska í lista- og menn-
ingarlífi íslendinga verið
mjög mikil, og vekur þar ekki
sízt athygli mjög alm. áhugi á
leiklist, tónlist og málaralist,
og það er sérstaklega ánægju
legt hve unga fólkið í land-
inu virðist taka mikinn þátt
í þessu menningarstarfi og
nægir í því sambandi að
minna á starfsemi Listafélags
Menntaskólans í Reykjavík.
Sigurður Benediktsson hef
ur unnið þarft verk með list-
munauppboðum sínum og
stuðlað með þeim að dreif-
ingu góðrar listar meðal
fólksins í landinu, og er þess
að vænta að listmunauppboð
hans verði enn um langa
hríð fastur þáttur í menning-
arlífi Reykjavíkurborgar.