Morgunblaðið - 01.07.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MUÐJUDAGUR 1. JÚLÍ 196®
Próf. Jón Helgason sjötugur
JÓN Helgason, prófesisor við
Kaupman.rtahafnar hásikóla, fyll'ti
í gær sjöunda tuginin. Slitot stór-
afmaeli er mikill áfamigi á ævi-
biraut hvers mamnis, etoki sízt em-
bætt ii.sm.amna, sem lögum sam-
kvæmt hverfa frá embaettum sín-
um, þegair þeim aldri er náð.
Raiunar eru þetta miklu minmi
umskipti fyrir Jón Helgason en
mairga ðara. Fræðimenmsitoa hef-
ur löngum átt hug hans öðru
fremur, og að henni getur hann
uninið óskiptairi nú, þegar hann
er laius við embætti'ð.
Stundium er sagt, að blaða-
greiniar, sem skrifaðar eru á stór-
afmælum manna, eigi eitthvað
skylt við æviminninigar, en sízt
miumidi silíkt eiga við um þann
miainm, siem hér á hlut að máli.
Bngum toem/ur til hugar, að hann
ieggi frá sér penmann eða slaki
til við sjálfam sig á viinmiukröf-
um, þótt sjötu.gur sé orðimn að
árum. En sameigið er það þeim
KUNAÐARBANKINN
er banki liílltsins
tegundum ritsmíða, sem nú voru
nefndar, að oft eru rifjuð upp
æviatriði þeirra, sem um er
storifað. Svo skal og gert hér í
allra stærstu dráttum.
Jón Helgason er Borgfirðingur
að uppruma, fæddur að Raulðsgili
í Hálsasveit 30. júmí 1899. Hanm
fór umigur í Fliemisborgarskólamn
í Hafnarfirði og vakti brátt eftir-
tekt kemmara sinma og annarra
fyrir frábærar námsigáfur. I>á var
þar kenmari síra Janius Jónsson,
sem var mjög vel að sér í fom-
um íslenzkum fræðum. Ef til
vill hefur hanm að eimthverju
leyti átt þátt í því að vekja
áhuga Jóns á þeirri fræðigrein.
Hugboð mitt um þett/a er sprott-
ið af tileinkum, sem Jón lét
prenta framam vi'ð sérprent af
ritgerð sinnii „Norges og Isfands
digtning", sem birtist í „Nordisk
kultur“ VIII. Þessi tileimikum
hijóðar sivo:
„í mimmiingu séra Janiusar Jóns-
sonar, umnanda kenminiga og
fomra hátta, sem borinm var í
heiminm á jólum 1851 og átiti ald-
arafmæli meðan bókin var í
smíð. Hanm skýrði mér fynstur
Skáldskaparmál".
Jón Helgasom varð stúdent frá
Einbýlishtís — raðhtís eða sérhæð
5—7 herbergi ásamt bílskúr óskast til leigu eigi síðar en 15.
ágúst n.k. Leigutími minnst eitt ár.
Tilboð merkt: „Góð íbúð — 377", leggist inn á afgreiðslu
Morgunblaðsins fyrir 5. júlí n.k.
Skrifstofustúlka
óskast frá 15. júlí. Aðeins vön stúlka, eldri en 20 ára, með
góða vélritunar- og enskukunnáttu kemur til greina. Laun
eftir samkomulagi. Umsóknir sendist blaðinu merktar: „321"
fyrir 7. júlí.
ÞOL - ÞOL - ÞOL
ÞOL er þakmálning.
ÞOL þolir alla veðráttu.
ÞOL er þakmálning fyrir íslcnzka
veðráttu. — Gæðavara.
Appelsínur
Epli
Ný sending
Ennfremur nýkomið úrval af öðrum
matvörum.
................*...........IMIMlHfW.
......
It.lMMttW,
Miklatorgi — Lækjargötu.
Memm'taiskólanum í Reykj avík
vorið 1916. Mér er það í mimmi,
að svo mikið orð lék á homum
fyrir niámsgáfur, að silítos miumu
fá dærni um nýbafeaðam stúdent.
Og ekki var hanm mimmia metimm
af skófabræðrum sínum og toumm
imgjum en kemiruuirum skólams.
„Hamrn er sá aligáfaðaisti strákur,
sem ég hef þetotot", sagði skóla-
bróðir hams við miig.
Er Jón hafðd lokið stúdemts-
prófi sigldi hamm samsumars til
Kaupmammahafniar og hóf há-
skólamiám í norrænum fræðum.
í þeim laiuk hanm meiistaraprófi
13. júní 1923, em þá hafði aðal-
kienmari hans við háskólanm,
Fininiur Jónsson, fyrir löngu femig
ið augastað á honium sem eftir-
manni sínum í embætti.
Þó að Jón s'tundaði nám sitt af
hinni mestu kostgæfni, tók hann
eigi að síður mikiinm þátt í íélags
lífi stúdenta. Bæði á fumdum í
stúdemtafél igimu og öðrum sam-
kiomum skemmti hanm kostulega
mie’ð kvæðum og gamamsögum.
Kvæðim voru að mesitu sfcop-
kvæði, en ílestir voru jafn góðir
vinir slcáldsins, þó að þau væru
ort.
Jón Helgason kvæntist 29. júní
1923 Þórunni Ástríði Bjömsdótt-
ur óðalsbónda í Grafarholti. Öll
þau ár, sem ég var þeim sam-
tímis í Höfn, nutu stúdemitar og
fleiri mikiLLai gestrismi á heimild
þeirra, enda var þar oft margt
manma. Mörgum mun í mimim góð
vild húsfreyjumnar, eimfcum til
þeirra, sem hún vissd að bjuggu
við þrönigari kost. Hún amdaðist
9. maí 1966.
Árið 1928 hlaut Jóm Helgason
dokitomsniafnbót frá Háskóla ís-
lamds fyrir bók um Jón Ólafsson
frá Grunnavík.
Jón Helgasom var kenmari við
háskólamm í Osló veturinm 1926—
27, en hvarf síðam aftuir til Kaup-
manmahafmar og geriðist forstöðu-
maður Ármasafns. Fininur Jórns-
son náði aldorstakinarki embætt
ismamna 1928 og árið eftir var
Jón skipaður prófessor í ís-
lenzkri tungu og bókmenmitum
við Kaupmannahafnar háskóla.
Forstöðu Ámaisiafns hélt hanm
jafnframt prófessorsembættinu.
Eins og fyrr segir eru kvæðd
Jóns frá stúdentsárunum mest
skopkvæði, og þess kyns ljóð hélt
hanm áfrarn tJð yrkja eftir að stig
inn var til raammvirðiniga, emda
var hanm eftir sem áður aufúsu-
gestur á samkomnim stúdiemta.
Hitt var fáum kiummugt, að bamn
átti eimmig í fórum sínum skáld-
skap anmars og alvarlegra efmiis.
Þrátt fyrir náinm kuimimgsskap
við Jón ÖLI þaiu ár, sem við vor-
um báðir í Höfn, hafði ég ekki
huigmynd um það allit þaiugað til
kvæðabók hans „Úr Landsuðri"
kom út 1939. Þá hafðd ég verið
tvö ár hér heima, og mætti vera
að á rmeðal Hafnar íslendinga
hefðd eittihvað kvisazt um him al-
varlegri ljóð Jóng fyrr em á premt
feomiu, en ekki veit ég neitt um
það. 1 eftirmála segir Jón, að sig
hafi aldirei dreymt um skáld-
nafn, em etoki leið á lömigu umz
hamm væri viðurkemndur ömdveig-
isákáld. Sumum fanmst svo mikið
til um fevæði hamis, að þedr ósk-
uðu þess, að Jóm legði nú alfa
fræðimenmisbu á hillunia og gæfi
sig eimgöngu a!ð sbáldskap. Sem
betur fer hefur hamrn hvorugt
þesisara hugðarefinia sinma faigt á
hiilluina. „Úr Lamidisuðri“ kiom út
með úrfellimgum og viðaukum
1948 og 1965, og árið 1962 gaf
Jón út „Tuttugu erleimd kvæði
og einu betur", sem hanm hafði
þýtt.
Störf Jóns Helgasomar á sviðd
íslenzkra og norræmmia firæða eru
svo mikil og fjöllþ'ætt, að ekki
er nokkur Leið að gera þeim skil
í stuttri blaðaigrein. Yfirlit um
verk hanis, þau er þá voru komin
á premt, birtist í Samtfðarmömn-
um 1965, og á afmælisdegi harns
í gær mun nafa komið út í Kaup-
mantnahöfn skrá yfir allt, sem etf
ir hamm liggur á premiti. Verk
Iðnaðarhúsnœði —
geymsluhúsnœði
Til leigu er strax 500—900 ferm. iðnaðar- eða geymsluhús-
næði á jarðhseð í Austurbænum, lofthæð 4.60 m. Tilboð send-
ist Mbl. fyrir 6. júlí merkt: „Austurbær — 319".
I sumar-
leyfið
Dragtir, vendikápur með
og án kjóla.
Fallegar unglingakápur,
tízkulitir, einnig hinar
óviðjafnanlegu íslenzku
mocca-kápur.
Tízkuverzlunin
CjfUffrún
Rauðarárstíg 1,
sími 15077.
hams eru mótuð af fiastatökum á
viðfiamigsefmiumium. Þar fer siamam
einstaklega mikil'l skairpleiki og
í'trasfa nákvæmmi. Sumum fimmst
fiátt um miákvæmmi, em þeir, sem
þanmig hu'gsa, gæta þess efeki, að
viffliur, þótt smávægilegar sýndist,
geta dregið eftir sér furðumikinm
slóða. Etoki þarf að geta þeisis, að
Jón fer víða nýjar Leiðir, óbumd-
imm af skoðumium fyrri firæði-
miamma. Útgáfur hamis og rit eru
a'ð rnesfu leyti á sviði íslemzkra
og norrænmia bótomiemmitia og bók-
miemmtasögu, em etoki má gleyma
því, sem hamm hetfur laigt fram
ti!l miálfræðinmar, svo sem hinmi
ágætu bók um málið á Nýja
testamemti Odds Gottstoálfessomar,
emda er haam, svo sem feumm/uigt
er, ágætur málfiræðinigur. Hamn
hefur fiengizt við mál og bók-
memmitir frá öllum öldum sögu
vorrar og eimmig sdrunt moktouð
fæireystoum firæðum. Fyrr er get-
ið dofctorarits hams, em fyrsta
verk hams, sem á preot toom, var
útgáf a Heiðretos sögu og Hervarar
árið etftir að hamm lauk me.istaira-
prófi. Sú sag-a bafðd endur fyrir
Löngu verið premtuð me'ð rússm-
eskri útgerð. Jón vildi ekki láta
verk sitt frá sér fara ám þess að
kynmia sér allar fyrri útgáfur
sögumimar, þar á meðal þá, er nú
var getið, og brauzfi í gegnium
formálamm, þó að á rússmesku
væri, en það mái hafði hamm ekki
lært nema af sjálfsnámi. Á fyrstu
áruimum eftir meistarapróf, ef til
viffl veturinn, sem Jón kemmdi við
hásfeólamm í OsiLó, gerðist ham/n
samverkamaðuæ Alberts O. John-
sens prótfessoms þar, vi'ð útgáfu
himmar mikílu sögu af Ólafi helga
(Den gtore saga om OLav dem
hellige). Þeir umdirskrifa báðir
í júnímánuíði 1930 formálanm að
þekn hluta þessa mdkla verfcs,
sem kom út á því ári, en lokið
vaæ verkimu 1941. Þar hefur toom
ið í góðar þarfir glöggskyggni
Jóns á Lestui’ handrita, en hamm
sýndi sig öruíggam handritailes-
ara þegar á stúdenitsárum. I
þeirri grein mumu fáir honium
j afriiSnijaillir síðan Jón Sigurðsson
var uppi. Getið skal tveggja mik-
i'lla útg.áfuvertoa, sem Jón hietfur
í smíðum, og er báðum lamgt
toom.ið. Annað er íslanzk miðalda
kvæ'ðd, og eru komim öll helgi-
kvæði frá 15. öld og fram um
siðaskipti, em veraldleg kvæði
frá sama tímabili eru ótoomin.
Hitt verkið er mikil útgáfa ís-
Lenzkria fornlkvæða. Af þeim eru
toomiin á prent sex birndi með
orðamum úr hamdri'tum tovæð-
amma aillt til vorra daga. Þetta
eru sams toornar tovæði sem oft
eru mefinid damsar eða sagtniadams-
ar, en forntovæðd eru þau netfnd
í útgáfu Jóns Sigurðssomar og
Svend Gruinditvigs, og beldur Jón
Heligason því nafnL Ekki má
ruigla þeim saman við kvæði frá
þeim tíma, sem vér netfnum fom-
öLd vora.
Síðustu ámatugimia heíur í
Kaupmaninahöfin verið ummið mik
ið að íslenztoum og norrænum
fræðum, og hetfur sú starfsemi
verið vel studd fjárveitimgum.
Baekuirmiar eru nú að verulegum
hluta með emiskiri útgerð, em áð-
uir var útgerðin dönsk á ísliemzk-
um fomrituim, sem þar voru gef-
in út af ö'öruim en féiögum Is-
Lendinga, síðan latínam hætti að
vera heimsmál. Þesisi starfsemi
hefur að miestu leyti farið flram
undir handLeiðslu Jóns Helgasom
ar. Þykir mönmum gott með hom-
um að vinna og nijóta leiðbeim-
inga hanis, enda mumu þær hafa
reynzt mörgum ómetam/legar.
Jón Helgaisom er kjörimm félagi
flesitra etf etoki alHma helztu vís-
indaféLaga í Dammörku, Noregi og
Svíþjóð. Félagi Vísimdatfólags ís-
lemdiniga var hanm kjörimm 1930
og heiðursfélagi Hins íslemzka
bóbmenmitatfélags 1951.
Það var sagt um Jón Helgason
umigam, að hanm muindi verða
sómi hvens hásfcóla, sem hamm
starfaði við. Þess-a gó'ðspá hefur
hanm margsanmiað með verkum
siinium. Enda hefur Kaupmamma-
haifnar háskóli búið vel að hom-
um. En oss löndium hamis finmist
rnest tl um hitt, að emmiþá hef-
ur ísLemzk hömid orpið bjarma á
Norðurlömd.
Bjöm K. Þórólfsson.