Morgunblaðið - 09.01.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JANUAR 1977
25
AÐ
BÖLVERKSSÖNGVAR
eftir Erni Snorason.
Helgafell 1976.
ÞAÐ ER óvenjulegt að skáld
hefji feril sinn með því að
kynna lærimeistara sína og
helstu fyrirmyndir. En þetta
gerir Ernir Snorrason í formála
Bölverkssöngva.
Ernir skýrir frá því að titill
bókarinnar, Bölverkssöngvar,
sé „órökstudd þýðing á nafninu
Maldoror" sem conte de
Lautréamont (hann hét f raun-
inni Isidore Ducasse) orti um.
„Sú evrópska bókmenntahefð,
sem Isidore Ducasse telst til,
hefur aldrei skotið rótum í
íslenzka jörð“, segir Ernir, en
meðal annarra lærimeistara
Ernis er að hans eigin sögn
Tristan Tzara og andi skálda
eins og Charles Baudelaire og
Arthur Rimbaud svffur hér líka
yfir vötnum.
I upphafi bókar sinna greinir
Ernir frá því að Lautréamont
sé „sem næst óþekkt skáld á
fslenzku". Ég býst við að Erni
sé kunnugt um bók Jóns
Óskars: Ljóðaþýðingar úr
frönsku (1963), en þar birtir
Jón þýðingar úr Söngvum
Maldorors og fjallar um skáldið
f formála. Jón segir að Söngvar
Maldorors hafi orðið „nokkurs-
konar biblfa súrrealistanna“ og
bætir við: „Það er athyglisvert,
að bæði Rimbaud og Lautréa-
mont eru á æskuskeiði þegar
þeir semja skáldverk sfn
(annar innan við tvftugt, hinn
tvftugur eða liðlega tvftugur),
enda bera verk þeirra þess
merki, en fá ljóðverk nftjándu
aldar hafa haft jafngífurleg
áhrif á síðari tfma skáld og verk
þessara tveggja æskumanna
sem gerðu uppreisn gegn lff-
inu, gegn grimmd þess má
segja, og þó ef til vill f rauninni
einkum gegn þvf sem þeir voru
sjálfir, einsog Albert Camus
segir um Lautréamont (kaflinn
Upreisnarljóðið í LHomme
révolté)".
„Spegilmynd illskunnar"
kallar Jón Óskar heim Lautréa-
monts og Ernir Snorrason vitn-
ar til bréfs sem Lautréamont
skrifaði útgefanda sínum, en í
því kveðst hann hafa lofsungið
hið illa. Aftur á móti bendir
hann á f bréfinu að hann hafi
lofsungið örvætninguna til þess
eins að fá lesandann til að þrá
„hið góða sem lausn“. Hinu
góða er í rauninni alltaf sungið
lof þótt aðferðin sé önnur en
skálda „gamla skólans"
(Victors Hugo og fleiri). Mark-
miðið hjá Lautréamont og þeim
sem „gylla hið illa“ er siðferði-
legs eðlis, enda er hann byrjað-
ur á nýju verki þegar hann
deyr og í því „átti að speglast
trú á lífið, bjartsýni og von-
gleði“ að sögn Jóns Óskars. í
einum Söngva Maldorors sem
Ernir Snorrason birtir þýðingu
á yrkir Lautréamont um beiska
reynslu sína af mönnunum og
ákallar að lokum Guð með þess-
um orðum: „Sýndu mér góðan
mann!“
1 Bölverkssöngvum sínum
tekur Ernir Snorrason upp
merki Lautréamonts, en söng-
varnir eru ortir f Clervaux á
jólum 1968 þótt þeir komi ekki
út fyrr en nú. Ég verð að játa að
mér hefði þótt bók Ernis sæta
meiri tíðindum ef hún hefði
ekki beðið jafn lengi eftir
prentun eða ef hún hefði verið
samin af einhverju öðru skáldi
á bernskuárum Ernis. Um það
er ekki að sakast. Ljóðlistin
hefur tekið aðra stefnu en þeir
Rimbaud og Lautréamont
mörkuðu fyrir löngu. Auk þess
þykist ég greina bergmál fra
enn einu skáldi í Bölverks-
söngvum. Hljómur ljóðsins er
líkur Duinoelegfum Rilkes.
í Bölverkssöngvum er talað
um „óljóst tákn“ og um ljóðið í
heild sinni má segja að það
byggi meira á myndum og
hugljómunum en ákveðnum
ráðningum sem lesandanum
eru fengnar. Þetta er ef til vill
stefnuyfirlýsing skáldsins:
forðumst söguna
ryðjum ljóðinu rúm
svo finni það lífið og
manninn
í þjáning og dauða
I þessum orðum er ekki lítill
metnaður fólginn, enda ætlar
Ernir Snorrason ljóðinu mikið
hlutverk. Tilfinningunum er
gefinn laus taumur („Ó, verum
heimskir um stund, látum lífið
um æðar oss renna) í könnun
skáldsins á hinum innra manni.
Ljóð hans er af heimspekileg-
um og sálfræðilegum toga. Það
Ernir Snorrason
Bðkmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
skortir ekki að skáldið sér
margt, en hins vegar er bún-
ingurinn af nokkrum vanefn-
um. Orðalag er tilgerðarlegt,
líkt og hreinritun ljóðsins hafi
gleymst. Málfarið er þó sfður en
svo litlaust og stirðleiki þess
getur stafað af einhliða kynn-
um af erlendum skáldskap.
Heimþrá er að mínum dómi
athyglisverðara ljóð en
Bölverkssöngvar. I þvf er upp-
runaleg skynjun umhverfis
þótt óljós tákn flækist fyrir
skáldinu. Um Heimþrá gildir
sama og Bölvekssöngva að ljóð-
ið verður að lesast f heild sinni.
Þess vegna gefa tilvitnanir litla
hugmynd um vinnubrögð
skáldsins. Hér skal þó birt brot:
eins og i gegnum glerkúlu
horfum vð
og ávalt glerið teygir
úr andlitum okkar
eins og við séum
komnir langt að
eins og lífið sé aðeins
ein hlið
á kviku sem er úrskeiðis
sem mjókkar
sem þrengist þegar
fjær dregur
i óljósan púnkt
sjáöldur eru augu
sem horfa á okkur
I ljóðum Ernis Snorrasonar
er næm kvika. Hann á erindi
við lesendur sfna. Frumraun
hans, Bölverkssöngvar, er með-
al örfárra byrjendaverka síð-
ustu ára sem óhjákvæmilegt er
að gefa gaum. Hér er á ferð
ungt skáld sem tekst á við
vandamál lífs og ljóðs.
A
♦
*
.é
Morgunblaðinu sl. fimmtudag en
þar var frá því sagt, að húsnæðis-
málaráðherra landsins hefði
framið sjálfsmorð. Síðan sagði í
fréttinni: „Ofer skaut sig f
höfuðið á fáfarinni strönd og
skildi eftir sig bréf, þar sem hann
neitar öllum ásökunum um fjár-
svik, þegar hann var yfirmaður
stórs byggingarfyrirtækis áður en
hann tók sæti í ríkisstjórn...
Rabin sagði syrgjendum að Ofer
hefði nýlega komið til sín og lýst
yfir sakleysi sinu af öllum
ásökunum, sem bornar hefðu
verið á hann í þinginu og f blöð-
um. Kvaðst forsætisráðherrann
hafa sagt Ofer að hann tryði
honum. En samkvæmt orðrómi
sagði Rabín Ofer einnig að hann
fengi ekki neina sérstaka vernd
ef lögreglan sæi ástæðu til að
ákæra hann. „Við verðum að læra
af þessu sorglega dæmi að sýna
hófsemi, þegar við efumst um
ágæti annarra manna“, sagði
Rabin við jarðarförina. Margir
þingmenn hafa hvatt til þess að
meiðyrðalöggjöf Israels verði
hert og að komið verði í veg fyrir
að lögreglan veiti blöðum upplýs-
ingar um mál, sem ekki eru rann-
sökuð.“
í þriðja lagi hljóta þær umræð-
ur, sem hér hafa verið gerðar að
umtalsefni að leiða til þess að við,
sem þjóð, lítum í eigin barm og
spyrjum sjálf okkar þeirrar
spurningar f tilefni af þvi sem
fram hefur komið nú þegar i um-
ræddum sakamálum, hvort sá sið-
ferðisgrundvöllur, sem þjóðfélag
okkar byggir á er að bresta. Ber-
sýnilegt er, að þessi hugsun leitar
á marga um þessar mundir og
nægir að vitna til þess, að við
áramót fjölluðu forseti Islands,
dr. Kristján Eldjárn, Geir
Hallgrfmsson, forsætisráðherra
og Ólafur Jóhannesson, dóms-
málaráðherra, með einum eða
öðrum hætti um þessa spurningu.
Svarið við henni finnum við fyrst
og fremst í því hvernig við höld-
um á okkar eigin málum á næstu
misserum og árum en vonandi er
erfitt tímaskeið að baki f þessum
efnum og hreinna og tærara and-
rúmsloft framundan.
Eftirmál um
ASÍ-þing
Athygli vakti um áramót, að
Ragnar Arnalds, formaður
Alþýðubandalagsins, varði fyrsta
hluta áramótagreinar sinnar í
Þjóðviljanum til þess að halda
uppi vörnum fyrir öfgakenndar
starfsaðferðir flokksmanna hans
á ASÍ-þingi og þá aðför, sem þeir
beittu sér fyrir á hendur Sjálf-
stæðismönnum í verkalýðshreyf-
ingunni, en þetta ASÍ-þing leiddi
í ljós enn einu sinni, að ef miðað
er við fulltrúatölu á því þingi eru
Sjálfstæðismenn annar stærsti
verkalýðsflokkurinn i landinu en
ef miðað er við kjósendatölu
almennt er auðvitað ljóst, að
Sjálfstæðisflokkurinn er stærsti
launþegaflokkur landsins og sá
stjórnmálaflokkur, sem launþeg-
ar bera mest traust til. Varnarorð
Ragnars Arnalds sýna, að honum
hefur þótt nauðsynlegt að reyna
að rétta hlut sinna manna í þeim
umræðum, sem orðið hafa eftir
ASÍ-þingið og er það út af fyrir
sig skiljanlegt.
Hér verða gerðar athugasemdir
við tvo efnisþætti í þessum skrif-
um formanns Alþýðubandalags-
ins. i áramótagrein sinni fjallar
hann um hlut Alþýðuflokksins á
ASl-þingi og i verkalýðshreyfing-
unni og segir: „Morgunblaðið hik-
aði ekki við að benda Alþýðu-
flokksmönnum á með stærilæti
þess, sem telur sig hafa húsbónda-
valdið að seinustu áratugi hefðu
þeir verið upp á náð íhaldsins
komnir innan verkalýðshreyfing-
arinnar... Morgunblaðið er hér
ekkert að skafa utan af hótuninni
í garð Alþýðuflokksins: annað
hvort standið þið með okkur eða
við kippum undan ykkur fótunum
innan verkalýðshreyfingarinnar.
Það er mikil örvænting að baki
slikum hótunum gagnvart sam-
herjum, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur hingað til talið ómiss-
andi. “ Síðar í áramótagrein sinni
segir Ragnar Arnalds: „Stað-
reyndin er sú, að Björn Jónsson
forseti Alþýðusambandsins er
eini forystumaður Alþýðuflokks-
ins, sem virðist skilja til fulls
hvað þarf til þess að verkalýðs-
flokkur veki á sér traust. Hann
hefur beitt sér fyrir skeleggri
afstöðu flokksins í ýmsum mál-
um með samvinnu til vinstri...“
Um allt þetta má segja: heyr á
endemi! Hér talar nefnilega sá
forystumaður stjórnmálaflokks,
sem margsinnis á undanförnum
misserum hefur lýst því yfir, að
helzta markmið flokks hans á yf-
irstandandi kjörtímabili sé að
ganga að Alþýðuflokknum dauð-
um og þurrka hann út af Alþingi
íslendinga! Alþýðuflokksmenn
hljóta að hugsa margt, þegar slík-
ur maður tekur sér skyndilega
fyrir hendur að halda uppi vörn-
um fyrir Alþýðuflokkinn vegna
„stærilætis" Morgunblaðsins. Um
þetta þarf ekki að hafa fleiri orð.
Hitt er auðvitað ljóst, að lýðræðis-
sinnar í verkalýðshreyfingunni
standa frammi fyrir þvf, hvort
þeir eigi að halda áfram löngu
samstarfi innan launþegasamtak-
anna, sem hefur gefizt vel og
komið í veg fýrir of sterk ftök
kommúnista f verkalýðssamtök-
unum eða hvort þeir sundrast nú
sem verður vatn á myllu komm-
únista og mun auðvelda þá alls-
herjar valdatöku öfgaafla f
kommúnistaflokknum í einstök-
um verkalýðsfélögum, sem stefnt
er að. Þessari spurningu hefur
Morgunblaðið varpað fram Al-
þýðuflokknum til umhugsunar.
En það kemur sannarlega úr
hörðustu átt, þegar þeir, sem hafa
lýst þvf, sem megin markmiði
sfnu að drepa Alþýðuflokkinn
þykjast nú eiga þá ósk heitasta að
taka hann undir verndarvæng
sinn.
Alþýðubanda-
lagið berst við
vindmyllur
I áramótagrein sinni segir
Ragnar Arnalds ennfremur um
skrif Morgunblaðsins eftir ASÍ-
þing: „Óttinn við að Sjálfstæðis-
menn lendi í pólitískri einangrun
skfn út úr hverju orði. Þeir þykj-
ast ekki vita að vinstri menn al-
mennt líta á það sem sjálfsagða
skyldu sína að útiloka áhrif
íhaldsins í verkalýðshreyfingunni
sem annars staðar, eftir því sem
framast er unnt. Sjálfstæðisflokk-
urinn er íhaldsflokkur í flestum
sínum verkum...“
Hér er gengið út frá því, að
talað sé um íhald f merkingunni
afturhald og það skal fullyrt, að
afturhald í íslenzkum stjórnmál-
um er fremur að finna annars
staðar en í Sjálfstæðisflokknum.
Raunar er það nauðsynlegt fyrir
þá Alþýðubandalagsmenn að setj-
ast niður og gera sér gleggri grein
fyrir íslenzkri flokkaskipan og
eðli þeirra stjórnmálaflokka, sem
hér starfa. Ef þeir gerðu það
mundu þeir vafalaust komast að
þeirri niðurstöðu að sú „ihalds"-
móðursýki, sem þeir eru haldnir
gagnvart Sjálfstæðisflokknum á
sér ekki stoð í veruleikanum. Það
mundi þjóna heilbrigðri skynsemi
í fslenzkum stjórnmálum, ef Al-
þýðubandalagið gerði sér grein
fyrir þessu.
Hvort sem litið er til starfa
Sjálfstæðisflokksins á vettvangi
landsmála eða i sveitarstjórnum
og t.d. borgarstjórn Reykjavíkur
er auðvitað alveg ljóst að á engan
hátt er hægt að lfta á Sjálfstæðis-
flokkinn sem afturhaldsflokk.
Enda mundi slíkur flokkur aldrei
ná því fylgi og trausti, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur náð meðal
kjósenda. Ef Alþýðubandalagið
lítur á það sem helzta hlutverk
sitt f islenzkum stjórnmálum að
berjast við vindmyllur þá heldur
það auðvitað áfram að berjast við
„afturhaldið", sem það telur sig
sjá f Sjálfstæðisflokknum. En
vilji það losna við rangar hug-
myndir ætti það að svipast um
eftir afturhaldinu á öðrum vfg-
stöðvum.