Morgunblaðið - 20.01.1980, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 1980
Fréttaritarar AP hafa borið saman bækur sínar um horfurnar í veröld
Efnahagurinn
yfirleitt góður
en olíuverðið
setur strik
í reikninginn
Helztu áhyggjuefni Vestur-
Evrópu-þjóðanna eru ótryggt
orkuframboð, yfirvofandi kreppa
og frekara valdakapphlaup við
Sovétríkin á árinu 1980. Við enda
síðasta árs voru þessi vandamál
öll á döfinni en enn á ný eru
varnarmálin í brennidepli.
Aðildarlönd Atlantshafsbanda-
lagsins samþykktu á fundi sínum í
haust að koma fyrir nýjum banda-
rískum kjarnorkuskotvopnum á
Bretlandi, Ítalíu og í Vestur-
Þýzkalandi til mótvægis við nýjar
sovézkar eldflaugar. Hollendingar
voru á móti þessari ákvörðun og
Belgar mjög hikandi svo búast má
við að samstarf Vesturlanda gangi
ekki alveg snurðulaust fyrir sig á
árinu. Á sama fundi lýstu aðild-
arlöndin áhuga á frekari samn-
ingaviðræðum við Sovétríkin um
vopnasamdrátt.
Þegar framboð á peningum
minnkar dregst iðnaður saman.
Það þýðir færri störf í framtíðinni
fyrir þá sem eru nú við nám.
Framleiðslusamdráttur dregur úr
eftirspurn og leiðir til offram-
leiðslu í þungaiðnaði. Þegar stál-
verksmiðjum var lokað í Frakk-
landi og á Bretlandi olli það
uppþotum og mótmælaaðgerðum á
síðasta ári.
í fyrra var Margaret Thatcer
kjörin fyrsti kvenforsætisráð-
herra Breta. Nú feta ríkisstjórnir
annarra landa i fótspor hennar og
leitast við að skera niður ríkis-
útgjöld en það var aðalbaráttumál
hennar í kosningabaráttunni. Er-
lendar skuldir Dana eru á við 20%
þjóðartekna þeirra. Þeir hafa
gripið til þess ráðs að fella gengi
krónunnar og hafa rætt lækkun
THATCHER
— Gaf fordæm-
ið um niður-
skurð ríkisút-
gjalda
Efnahagur íbúa Vestur-Evrópu
er yfirleitt góður. Helzta
áhyggjuefni þeirra nú að loknu 25
ára uppbyggingarstarfi eftir
heimsstyrjöldina síðari er hvernig
hægt verði að greiða fyrir olíu,
hvaða orkugjafar geta leyst hana
af hólmi, hvernig halda má yfir-
vofandi atvinnuleysi í skefjum og
hvort sífelldum verðhækkunum
linni nokkurn tíma. Verst er
verðbólgan á Bretlandi eða 17,4%
þrátt fyrir tekjur landsins af
olíunni úr Norðursjónum.
Löndin í Vestur-Evrópu lifa og
hrærast í kringum viðskipti. Eilíf-
ar hækkanir á olíuverði síðastliðin
6 ár hafa haft mikil áhrif á
vöruverð og vaxtakjör. Verðhækk-
un í einu landanna hefur fljótt
áhrif í næstu nágrannalöndum.
Olíubirgðir á Ítalíu samsvara
aðeins 75—80% eftirspurnar. Ef
ekki tekst að fá keypt það sem á
vantar er spáð auknu atvinnuleysi
eða fjölgun atvinnulausra úr 1.7
milljónum í rúmar 2 milljónir á
árinu 1980. Einnig myndi koma til
benzínskömmtun og strangar
reglur um bílanotkun.
rauntekna og strangari skatta-
reglur.
Evrópskir umhverfisunnendur
létu í sér heyra þegar slys varð í
kjarnorkuveri á Three Mile Island
í Pennsylvaníu síðastliðið ár.
Vegna aðgerða þeirra er vafasamt
hvort kjarnorka fái að koma í stað
olíu sem orkugjafi.- í Vestur-
Þýzkalandi töfðu þeir fyrir fram-
kvæmdum og í Svíþjóð komu þeir
til leiðar þjóðaratkvæðagreiðslu
um framleiðslu kjarnorku sem
haldin verður í marz n.k. Á
Bretlandi sameinuðust umhverfis-
unnendur gegn smíði nokkurra
nýrra kjarnorkuvera þar.
Hryðjuverkamenn vaða uppi á
Ítalíu, Spáni og í Tyrklandi en þar
hafa 2500 manns látist á síðustu
tveimur árum í baráttu hægri- og
vinstrisinnaðra öfgamanna. Á
Norður-írlandi hafa um 2000 lát-
ist á síðustu 10 árum í eilífum
átökum. Andstæðingar yfirráða
Breta í landinu hafa hótað að
hefja að nýju sprengjutilræði í
Englandi og „myrða eins marga og
mögulegt er“ á komandi ári.
DENG
— Sífelldar
handtökur for-
boðnar
næði, gefinn kostur á menntun og
þeir verða frjálsari til orðs og
æðis í stjórnmálum.
Mikil ókyrrð hefur ríkt í stjórn-
málum landsins síðustu 13 ár og
komið róti á líf borgarbúa. Þeir
krefjast nú meira en fæðis, fatn-
aðar og húsnæðis — þeir krefjast
róar og friðar í hversdagslífi sínu.
Deng Xiaoping varaforsætisráð-
herra Kína hefur komið því til
leiðar að stjórn landsins hefur
bannað sífelldar handtökur eins
og á tímum Maós. Ný lög hafa
verið samin til að tryggja rétt
ákærðra manna og lofa Kínverj-
um að kjósa í fyrsta sinn í sögunni
sveitarstjórnir árið 1980 leynilegri
kosningu og raða frambjóðendum
í öll sæti.
Einn mesti vandinn er þó sá að
hemja mjög öra fólksfjölgun í
landinu. Aætlað er að grípa þurfi
til alvarlegra ráðstafana á næstu
Iðnvæðingardraumar -
Lífskjör eiga að skána
— Fólksf jölgunarvandi
Takmark Kína nú er að gera
þessa fjölmennustu þjóð í heimi
sem telur 960 milljónir að iðnveldi
á tveimur áratugum. Þær tilraun-
ir krefjast mikillar stjórnmála-
legrar-, efnahagslegrar og and-
legrar orku því landið er mjög
fátækt í dag. Snemma á síðasta
ári vaknaði kommúnistastjórn
landsins af vondum draumi við
það að hún hafði farið rangt af
stað með því að beina öllum
peningum og áætlunum inn á
braut þungaiðnaðar. Stefnunni
var breytt og næstu þrjú ár verða
notuð til endurskipulagningar sem
hefur í för með sér mikinn sam-
drátt.
Næstu 12 mánuðina verður að-
aláherzla lögð á landbúnað sem er
eðlilegt þar sem að honum starfa
um 780 milljónir bænda. Bændum
verður séð fyrir nauðsynlegum
verkfærum og betri lífskjörum í
von um að það hvetji þá til frekari
dáða. Beinni aðferðum verður
beint að 180 milljónum verka-
manna og menntamanna í borgum
og bæjum. Þeim verða greidd
hærri laun, útvegað betra hús-
árum til að koma fólksfjölgun
niður í 5 á þúsund íbúa árið 1985
og 0 árið 2000. Öllum ráðum
verður beitt til að koma þessu til
leiðar — verðlaunum, hvatningu,
menntun og sektum.
Samskipti Kína við umheiminn
gætu aukizt mjög á árinu. Kína
hefur byrjað að sækjast eftir
aðstoð, lánum og tæknilegri þekk-
ingu annarra landa og hugsanlegt
er að viðskiptahlunnindi þau sem
Bandaríkin og Japan hafa lofað
Kína séu upphaf nýs tímabils í
viðskiptasögu landsins.
SOVÉT 1 ...□
Efnahagur bágur — Glund-
roði í iðnaði — Leiðtog-
ar komnir að fótum fram
Erfitt ár er í vændum í So-
vétríkjunum. Frekara kapphlaups
í vopnasmíði er að vænta, efna-
hagsmál eru í ólestri og ókyrrð
ríkir á landamærum landsins eftir
innrásina í Afghanistan.
Líklega verður staðið við lang-
tímaáætlanir um uppbyggingu í
húsnæðis- og heilbrigðismálum en
sendiráðsstarfsmenn frá Vestur-
löndum spá einhverjum sam-
drætti í efnahagsmálum. Mikil
óvissa ríkir í Kreml vegna hrak-
andi heilsu Leonid Brezhnevs for-
seta sem er 73 ára. Meðalaldur
þeirra sem eiga sæti í æðstaráði
Sovétríkjanna verður 70 ár á
árinu og Alexei N. Kosygin, for-
sætisráðherra, var sagður veikur
og kom hvergi fram í allt haust.
Stjórn Sovétríkjanna barðist
hart fyrir samþykkt SALT II-
samninganna og gegn nýjum
bandarískum vopnum í Vestur-
Evrópu. Hvort tveggja var til
einskis og Kreml bíða frekari
ótíðindi frá Öldungadeild banda-
ríska þingsins. Auk þess verða 572
nýjum bar ‘arískum atómflaugum
komið fyri í Vestur-Evrópu á
áii. 1 ofnnálag fór Jimmy
Car^“»- ijandaríkjaforseti, fram á
azkir. útgjöld til varnarmála
næstu fimm árin sem kemur sér
illa fyrir Sovétríkin. Kreml kann
að gera frekari tilraunir til samn-
ingaviðræðna um vígbúnað á 9.
áratugnum eða ákveða að bæta
eigin herbúnað.
Hagvöxtur var minni í Sovét-
BREZHNEV
— Meðalaldur foringjanna 70 ár
ríkjunum 1979 en nokkru sinni
síðan í seinni heimsstyrjöldinni.
Aukning þjóðartekna var aðeins
2% á árinu. Kornuppskeran var sú
minnsta í 5 ár eða 179 milljón
tonn. Vestrænir hagfræðingar
bentu á, að aukning iðnfram-
leiðslu væri að minnsta kosti jafn
mikil og í Bandaríkjunum og
kenndu slæmum samgöngu- og
geymsluskilyrðum um skort á
pappírsvörum, áburði og málmi.
Engin merki sáust þó þess að
stjórnin ætlaði sér að breyta
hagkerfinu meira en svo að betr-
umbæta gæði á nokkrum fram-
leiðsluvörum.
Uppreisnarmenn múhameðstrú-
armanna í Afghanistan segjast
ætla að halda áfram að berjast
gegn marxísku stjórninni í land-
inu sem Sovétríkin styðja og mikil
ókyrrð ríkir í íran. Búist er við að
Sovétmenn reyni að hefja að nýju
viðræður við Kína á árinu um
„eðlilegt samband" ríkjanna en
fátt bendir til þess að risaveldin
tvö séu að færast í átt að sam-
komulagi. Undanfarið hefur
stjórnin í Moskvu lýst áhyggjum
af hugsanlegu hernaðarsamstarfi
Kína, Japans, Suður-Kóreu og
Bandaríkjanna og af vopnakaup-
um Kínverja í Vestur-Evrópu.