Morgunblaðið - 20.03.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1980
Hér fer á eftir erindi er sr. Auður Eir
Vilhjálmsdóttir flutti á fundi í sjálfstæð-
iskvennafélaginu Hvöt 4. marz sl. og
útdráttur úr erindi er sr. Jón Bjarman
flutti á sama fundi. — Áður hefur erindi
dr. Björns Björnssonar veriö birt.
Auður Eir Vilhjálms
dóttir, sóknarprestur:
Félagsleg
þjónusta í
söfnuðinum
■ Þegar ég fer að hugleiða félags-
lega þjónustu í söfnuði koma
margar spurningar fram í hug-
ann. Hvaða félagslega þjónustu á
kristinn söfnuður að veita? Hverj-
ir eiga að njóta hennar og hverjir
eiga að láta hana í té? A hún að
vera sjálfboðavinna, launað starf
eða hvort tveggja? A hún að vera
á þeim sviðum, sem önnur svipuð
þjónusta er fyrir hendi? Á hún að
bera sérstök merki kristinnar
trúar?
Félagsleg þjónusta virðist ef til
vill einföld og sjálfsögð þegar við
sitjum saman í vinsamlegum hópi
en í reynd er félagsleg þjónusta
erfið vegna þess að mannleg
vandamál eru jafnan vandmeðfar-
in og viðkvæm og þeir, sem
gangast undir að sinna þeim, geta
átt á hættu margskonar aðkast.
Þess vegna skyldi kirkjan gaum-
gæfa mál sín vel. Það er ekki sama
fyrir kristna kirkju í hvaða þjóð-
félagi hún býr. Og við hljótum að
spyrja sjálf okkur hvaða mögu-
leika íslenzk kirkja hafi til að
sinna félagslegri þjónustu í söfn-
uðunum og kirkjunni sem heild.
Nú er margskonar félagsleg
þjónusta veitt í kirkjunni á
Islandi. Margir söfnuðir veita
þjónustu við aldrað fólk, t.d.
fótsnyrtingu, handavinnukennslu,
afþreyingarstundir, samtalsþjón-
ustu, heimsóknir, fyrirgreiðslu við
að komast í samband við aðra
félagsþjónustu og fleira.
I hverjum söfnuði er veitt mik-
ilvæg þjónusta í hjónabands erfið-
leikum, uppeldismálum og á ýms-
um fleiri sviðum, jafnvel þótt ekki
sé annað launað starfsfólk í söfn-
uðinum en presturinn.
í æskulýðsstarfi er veitt marg-
víslegþjónusta, kvenfélög bræðra-
félög eða safnaðarfélög veita þjón-
ustu og fólki á öllum aldri stendur
til boða sálusorgun í guðþjónust-
unni og í samtölum við prest sinn
eða annað starfsfólk safnaðarins,
safnaðarsystur og djákna, og því
býðst uppörvun á bænastundum, á
biblíulestrum og öðrum samveru-
stundum.
Þjóðkirkjan sem heild veitir
margvíslega þjónustu við söfnuði
og ef litið er til allra kristinna
safnaða í landi okkar, innan þjóð-
kirkjunnar og utan, verður sú
þjónusta enn fjölbreyttari. Það er
ómetanlegt fyrir þau, sem vinna
hjálparstarf í söfnuðunum að geta
leitað til þessarra aðila og raunar
til hverrar þeirrar félagsþjónustu,
sem veitt er.
Ef hvert okkar mætti skrifa
lista ýfir það starf, sem við teldum
nauðsynlegt að vinna í söfnuðun-
um myndu þeir listar eflaust
verða misjafnir.
Ég fyrir mitt leyti myndi setja
ofarlega heimsóknir og hjálp við
einmana fólk. Nú er þess að geta
að prestar, safnaðarstarfsfólk og
sjálfboðaliðar sinna þessu starfi
þegar en þau komast vitanlega
ekki yfir allt það starf, sem þau
vildu vinna. Hverjir geta aðstoðað
starfsfólk safnaðanna við þetta
starf og önnur? Er hægt að stofna
þjálfaða hjálparhópa í söfnuðun-
um?
Annað starf, sem ég vildi óska
af einum slíkum hjálparhópi er
aðstoð við fermingarundirbúning.
Þjálfað starfslið, sem mætti ferm-
ingarbörnunum við hlið prestsins
þann vetur, sem þau ganga til
spurninga, gæti nýtt enn betur
það tækifæri, sem kirkjan hefur
þar þó til að hitta þessi börn og
þau til að hitta kirkjuna.
Og þá varpa ég fram síðustu
spurningunni. Á hin félagslega
aðstoð kirkjunnar að vera almenn
eða bera það með sér að hún er
unnin af kristinni kirkju? Ég tel
að hún eigi að bera merki krist-
innar trúar. Ef kirkjan boðar ekki
orð Guðs gerir enginn það. Gott á
það þjóðfélag, sem á kristna
kirkju, sem ekki er spegill þess
heldur salt. Ég tel að til þess að
kristin kirkja geti verið salt í
þjóðfélaginu þurfi hún að boða orð
Guðs í starfi og láta orð Guðs
hljóma í starfinu, sem hún vinnur.
Að lokum vil ég segja: Við erum
kirkjan. Gagnrýnum hana eins og
við viljum, gerum þær kröfur ti!
hennar, sem okkur sýnist. En
munum að það er gagnrýni og
kröfur á sjálf okkur. Vinnun
kirkjunni eins og við getum og
skirrumst ekki við að vænta a!
henni þeirrar blessunar, sem vi(
þráum. Og verum þess viss af
Drottinn okkar og frelsari mætir
okkur og verður með okkur í verki.
Auður Eir Vilhjálmsdóttir
Útdráttur úr framsöguræðu á
fundi í Sjálfstæðiskvennafélaginu
Hvöt 4. marz s.l.
I undirbúningi mínum fyrir
þetta kvöld hafði ég ekki handbær
nein gögn frá Félagi Félagsráð-
gjafa, hvorki lög né samþykktir.
Þegar þannig stendur á leitar
maður í orðabókum og handbók-
um, sem tiltækar eru.
Orðið „félagsráðgjöf" er það
nýtt í málinu, að það er ekki til í
Orðabók Menningarsjóðs frá 1963.
Uppruna þess má víst rekja til
ensku í gegnum dönsku. Á ensku
er það „social work“, en dönsk
þýðing þess er „social rádgivning".
I Learners Dictionary of Current
English frá Oxford Press, útgáfa
1951, finn ég ekki orðið „social
work“. En aftur á móti er það til í
Webster’s New World Dictionary,
concise edition frá 1956. Sú bók
hefir þetta um prðið að segja:
„Sérhver starfsemi, sem ætlað er
að stuðla að velferð samfélagsins
og einstaklinganna, t.d. starfsemi
stofnana, er annast sálgæzlu, af-
þreyingu og upplyftingu og end-
urhæfingu fólks". (Tilvitnanir úr
öðrum málum lauslega þýddar af
undirrituðum.)Ég leitaði einnig í
Encyclopædia Britannica, útg.
1960. Þar finnst ekki flettiorðið
„social work“, en ef lesið er um
„social services" má sjá að átt er
við það sama. Um það er langur og
ítarlegur lestur, og vitna ég aðeins
í lítið eitt af því. Þar segir: „Þótt
uppruni félagslegrar þjónustu sé
ævaforn og megi rekja til gyðing-
legra og kristinna kenninga um
bróðurkærleikann, má segja að
nútímalegt form hennar eigi ræt-
ur í viðbrögðum við iðnbylting-
unni og áhrifum hennar á fjöl-
skyldulíf og almenna samfélags-
háttu, er iðnvæðing tekur við af
landbúnaði sem hagkerfi, borg-
arlíf af sveitalífi og þegar lífsaf-
koman er ekki lengur í beinu
samhengi við daglegt strit, neldur
bundin þeim launum, sem greidd
eru fyrir stritið." Síðar segir um
tilgang félagslegrar þjónustu:
„Tilgangurinn er fyrst og fremst
sá, að hjálpa einstaklingnum til að
Kirkjan og
félagsleg
þjónusta
Sr. Auður Eir Vilhjálmsdóttir
Sr. Jón Bjarman
nýta til fulls möguleika sína til
eflingar eigin velferðar og samfé-
lagsins." Þarna er einnig rætt um
aðferðir og þær flokkaðar niður í
hafi verið, lætur Jesús konunginn
segja: „Sannlega segi eg yður, svo
framarlega, sem þér hafið gjört
þetta einum þessara minna
Síðari hluti
persónulega aðstoð við einstakl-
inga (casework), félagslega hóp-
vinnu og vinnu og framtak „fé-
lagsmálastofnana", þar sem
áherzlan er fyrst og fremst á því,
að veita þeim hluta samfélagsins,
er stendur höllum fæti, aðstoð,
hvort heldur um er að ræða
unglinga, öryrkja, bótaþega, at-
vinnulausa, aldrað fólk o.fl.
Reyndar má segja að allt sé
þetta staðreyndir, sem ég hefði átt
að þekkja. Sem kristinn maður og
þjónn kirkjunnar hefði mér átt að
vera ljóst að rætur félagslegrar
þjónustu nútíma samfélags eru í
kristnum arfi, eins og er um flest
annað gott, sem finna má í
vestrænni menningu. Og reyndar
bauð mér það í grun, en ekki er
verra að geta vitnað í heimildir.
Auðvitað hefir kirkjan á öllum
tímum, hversu bágir sem þeir hafa
verið henni að öðru leyti, ástundað
bróðurkærleika, og svo er enn.
Innan hennar þurfti ekki iðnbylt-
ingu til að skipta sköpum. Ef við
skoðum ræturnar má til dæmis
minna á orð Jesú er hann lýsir í
líkingu hinzta dómi, en þar segir
hann: „Þá mun konungurinn segja
við þá til hægri handar, komið þér
hinir blessuðu föður míns, og
takið að erfð ríkið, sem yður var
fyrirbúið frá grundvöllun heims-
ins, því að hungraður var ég, og
þér gáfuð mér að eta, þyrstur var
ég, og þér gáfuð mér að drekka,
gestur var eg og þér vitjuðuð mín,
í fangelsi var eg, og þér komuð til
mín“. Og þegar áheyrendurnir
spyrja undrandi hvenær þetta
minnstu bræðra, þá hafið þér
gjört mér það“. Eg þarf ekki
annað en minna á orð Jesú um
elskuna til náungans, sem hann
setur samhliða elskunni til Guðs.
Fróðlegt er að athuga hjá Páli
postula, hvað hann hefir um þetta
að segja. í einu bréfa sinna segir
hann beinum orðum: „Berið hver
annars byrðar og uppfyllið þannig
lögmál Krists". Einnig er hægt að
rekja hvernig framkvæmd þessa
hafi verið í frumkristninni. Ég
vitna til Postulasögunnar, þar
segir: „En í hinum fjölmenna hóp
þeirra, sem trú höfðu tekið, var
eitt hjarta og ein sál, og enginn
þeirra taldi neitt vera sitt, er hann
átti, heldur var þeim allt sameig-
inlegt, — eigi var heldur neinn
þurfandi meðal þeirra, því að allir
landeigendur og húseigendur
seldu, og komu með andvirði hins
selda og lögðu fyrir fætur postul-
anna, og sérhverjum var úthlutað
eftir því, sem hann hafði þörf til“.
Litlu síðar er sagt frá því í
Postulasögunni, að sérstakir menn
eru valdir til að annast þessi störf,
og þar er því lýst, að hendur hafi
verið lagðar yfir þá og beðið fyrir
þeim. Við séra Auður Eir getum
minnst þess, að hið sama var gert
við okkur í heilagri vígslu.
Þegar ég nú hugleiði þetta allt
saman, þá get ég ekki annað en
glaðst yfir því og fagnað þeim
mikla vexti, sem hlaupið hefir í
þetta fyrirbrigði, sem kallað er
félagsleg ráðgjöf, á vegum opin-
berra aðilja að undanförnu. Ég
held að þess vaxtar gæti fyrst í
Bandaríkjunum í Norður-
Ameríku í kringum 1930, á Norð-
urlöndunum fer hans verulega að
gæta upp úr seinnistríðsárunum
og hér á landi vart fyrr en eftir
1960. Sjálfur hef ég átt því láni að
fagna, að berast á þessum öldu-
faldi í starfi mínu í tíu ár, þau
árin, sem ég hef verið fangaprest-
ur. Á þeim tíma hef ég haft mikið
og gott samstarf við þær aðrar
stéttir, sem eru að veita félagslega
ráðgjöf eða félagslega þjónustu,
og hefir þar ekki borið skugga á.
Samstarfið við suma þeirra hefir
verið afar náið. Ég man eftir því,
að einn þeirra sagði við mig: Ég
furða mig á því hve vafningalítið
þú getur nálgast skjólstæðinga
þína. Þessu svaraði ég eitthvað á
þessa leið: Það get ég vegna þess
að ég hef tvöþúsund ár að baki.
En menn kunna að spyrja: Er þá
enginn munur á afstöðu kirkjunn-
ar til félagslegrar ráðgjafar og
afstöðu hins opinbera, þ.e. bæjar-
félags, ríkis, stjórnmálaflokka
o.s.frv.?
Fyrst og fremst er mismunur-
inn í orðnotkun. Kirkjan talar
ekki um ráðgjöf, heldur sálgæzlu,
skriftamál, kærleiksþjónustu,
diakoni o.fl. Ég held mismunurinn
sé líka í skilgreiningu og réttlæt-
ingu þess, sem gert er, en starf-
semin veit að hinum sömu, hinum
þurfandi. Hjá kirkjunni er þjón-
ustan við þá ekki fullkomin nema
boðun fagnaðarerindisins sé því
samfara, þannig að segja má að
þar sé um tvo þætti í sama streng
að ræða. Þetta sést á orðum Jesú
er hann undirbýr lærisveina sína
fyrir fyrstu trúboðsferðina og
segir: „Læknið þá sem þar eru
sjúkir og segið þeim: Guðsríkið er
komið í nánd við yður“.
En hvað ber kirkjunni í nútíma-
þjóðfélagi að gera? Á hún að
hætta sjálfstæðu hjálparstarfi
vegna þess, að vel er fyrir öllu séð
af hinu opinbera? Nei, alls ekki.
Og það gæti hún aldrei gert vegna
þess, sem henni hefir verið falið í
hendur. Hún mun halda áfram að
vinna með sama hætti og hún
hefir unnið um aldir og á sömu
vígstöðum, þó um það megi segja,
að oft veit vinstri höndinekki hvað
sú hægri gerir, og sjaldnast upp-
sker þar sá sami og sáir. Á hún þá
að koma á fót samskonar hjálpar-
stofnunum og hið opinbera rekur í
samkeppni við þær? Það held ég
hún eigi heldur ekki að gera.
Fagna ber áhuga samfélagsins á
velferð einstaklinganna, og kirkj-
an á að styrkja það starf, sem
unnið er, á alla lund. Það gerir
hún bezt með fyrirbænum, lifandi
og gagnrýnum áhuga og einnig
með því að hvetja fólk til slíks
starfs og sjá til þess að það eigi völ
á góðri þjálfun og menntun. En
kirkjunni ber einnig að hafa
frumkvæði er hún sér þörf, sem
ekki er sinnt. Það gerði hún til að
mynda þegar til fangastarfsins
var stofnað einnig í starfi hinnar
mikilvirku hjálparstofnunar, sem
spratt upp úr aðstoð við fórnar-
lömb Biafra ófriðarins. Og hún
gæti gert það á fleiri sviðum, t.d.