Morgunblaðið - 12.04.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1980
13
drátturinn nemur nú. Þótt tölur
þessar séu ekki alveg sambæri-
legar sýna þær að þetta er ekkert
nýtt vandamál.
— I blaðaskrifum hefur verið
látið að því liggja að Útvegsbank-
inn stæði höllum fæti?
— Já, og yrði jafnvel gjaldþrota,
tók Ólafur fram í. Til þess kemur
nú ekki nema ríkið yrði gjaldþrota
í leiðinni. Ríkið ber ábyrgð á
skuldbindingum bankans. Og
raunar kemur ekki til þess. Bank-
inn á fyrir sínu, þótt hann búi við
þrönga lausafjárstöðu.
— Hvernig stendur á þeim
erfiðleikum?
— Á því er tiltölulega einföld
skýring, þótt menn geri sér ekki
alltaf fulla grein fyrir því. Skýr-
ingin er verðbólgan eða réttara
sagt sú afleiðing verðbólgunnar að
raunverulegir vextir af sparifé
hafa um langt skeið verið nei-
kvæðir, svo sem allir vita. Þetta
hefur leitt til þess að sparifé hefur
á undanförnum 10—15 árum rýrn-
að um eitthvað 40%, ef miðað
væri við stöðugt verðlag. Sú þjón-
usta lánastofnana við atvinnuveg-
ina, sem byggist á sparifé, hlýtur
að rýrna að sama skapi. Allir sjá,
að ef útlánin ættu að minnka í
hlutfalli við þetta, hlyti það að
leiða til meira eða minna víðtækr-
ar stöðvunar. Því verður að sjá
atvinnuvegunum fyrir lánum með
einhverjum öðrum hætti. Þeir
atvinnuvegir, sem leitast hefur
verið við að sjá fyrir lánum, eru
geti staðið undir eðlilegri útlána-
starfsemi. Það er eina lausnin að
mínu mati.
— Talað hefur verið um fækkun
banka, sameiningu Útvegsbank-
ans og Búnaðarbankans?
— Fyrir því má færa rök, bæði
með og móti, og þá af öðrum
ástæðum. En það leysir ekki þetta
grundvallarvandamál. Það verður
að leysa eftir öðrum leiðum.
— Keppa ekki verðtryggðu
ríkisskuldabréfin um fjármagnið
við bankana?
— Jú, vissulega. Gera má ráð
fyrir að verulegur hluti þess fjár,
sem lagður er í verðtryggðu
skuldabréfin komi úr bönkunum.
En það bitnar að sjálfsögðu ekki
meira á þessum banka en öðrum.
Ég er þeirrar skoðunar að keppa
verði að því að allar innlánastofn-
anir geti verðtryggt það sparifé,
sem þeim berst.
Ólafur Björnsson hefur verið
formaður bankaráðs útvegsbank-
ans sl. áratug og hann er sérstak-
lega inntur eftir því tímabili í
sögu hans. — Ekki hafa orðið
neinar verulegar breytingar á
starfsemi bankans sl. áratug,
segðir Ólafur. Vandamálin eru í
meginatriðum þau sömu nú.
Framan af ári 1969 var mjög
erfitt. Erfiðleikarnir voru síst
minni en nú. Það lagaðist svo
strax á seinni hluta ársins og á
árinu 1970. En aftur komu til
sögunnar erfiðleikar eftir olíu-

Próf. ólafur Björnssoní formaður bankaráðs.
svokallaðir undirstöðuatvinnuveg-
ir þ.e. sjávarútvegur, og landbún-
aður, en aðrir þá lent í svelti.
Þessar ráðstafanir til að halda
áfram lánum til þessara atvinnu-
greina hafa að hluta verið er-
iendar lántökur. En að því leyti
sem það hefur ekki dugað, hefur
verið séð fyrir því með svokölluð-
um afurðalánum, sem Seðlabank-
inn hefur endurkeypt. En endur-
keyptu afurðalánin nema ekki
nema helmingi verðmætis afurð-
anna og sjá verður fyrir því sem
eftir er með öðru móti. Það hefur
verið gert með svokölluðum við-
bótarlánum.
Vissulega er það ekki’ skylda
slíkra stofnana að sjá fyrir viðbót-
arlánum, heldur Ólafur áfram
skýringum sínum. En Útvegs-
bankinn og Landsbankinn hafa þó
að minnsta kosti talið það
siðferðilega skyldu sína að halda
þessum fyrirtækjum gangandi.
Það hefur orðið Útvegsbankanum
miklu tilfinnanlegra, þar sem
meira en helmingur útlána hans
er til sjávarútvegs og verðsveiflur
verða þar frá einum tíma til
annars. Spariféð hefur rýrnað
jafnt í öllum bönkum, en Útvegs-
bankinn hefur a.m.k. síðustu tvö
árin haldið sinni hlutdeild í því og
vel það. Þar sem það ekki nægir til
að standa undir viðbótalánunum,
þá hefur vandinn verið leystur til
bráðabirgða með yfirdrætti í
Seðlabanka eins og fyrr var sagt.
En yfirdráttarvextir eru allt að
því tvöfaldir á við almenna útláns-
vexti. Gefur augaleið að slíkt
getur ekki gengið nema takmark-
aðan tíma.
— Hvað er þá til ráða?
— Ég held að eina leiðin til
úrbóta sé sú, að sparifjáreigend-
um séu boðin þau kjör að spariféð
kreppuna 1973. Árin 1974 og 1975
voru mjög erfið. En 1976—78
lagaðist ástandið aftur. En síðustu
tvö árin hefur verið meiri verð-
bólga en nokkru sinni, sem hefur
skapað þau vandamál, sem við er
að etja í dag.
Útvegsbanki íslands rekur öll
venjuleg bankaviðskipti. Hann
hefur frá upphafi verið gjaldeyris-
banki við hliðina á Landsbankan-
um. íslandsbanki stofnaði strax
1905 útibú í landshlutunum, á
Akureyri, Isafirði og Seyðisfirði.
Síðan bættist við útibú í Vest-
mannaeyjum 1920, á Siglufirði
1960 og Keflavík 1963. Og allra
síðustu árin hafa verið opnuð
útibú á höfuðborgarsvæðinu, þ.e. í
Kópavogi, Hafnarfirði og Sel-
tjarnarnesi, auk útibúanna
tveggja í Reykjavíkurborg. Núver-
andi bankastjórar eru Ármann
Jakobsson, Bjarni Guðbjörnsson
og Jónas Rafnar.
Ekki verður svo skilið við um-
ræður um banka, að formaður
bankaráðs sé ekki spurður um
styttingu og samræmingu á opn-
unartíma, sem gert hefur við-
skiptamönnum bankanna erfitt
fyrir.
— Það var gert í sparnaðar-
skyni, svarar Ólafur. Við gerum
okkur ljóst að það er ekki vinsælt.
Til umræðu er hvort ekki sé hægt
að gera á því einhverjar breyt-
ingar, til þess að þessi stutti
opnunartími komi sér ekki eins
illa. Sumir hafa talið að betra
væri að hafa fremur opið á
föstudögum en fimmtudögum. Það
er eitt af því sem er í athugun.
— Útvegsbankinn hefur í þessa
hálfu öld reynt að leysa vandamál
sjávarútvegsins eftir getu og
raunar umfram getu, sagði Ólafur
í lok samtalsins. — E.Pá.
Eins hreyfils flug-
vélar öruggari?
FJÓRUM sinnum meiri
líkur er á dauðaslysi þeg-
ar hreyfilbilun verður í
tveggja hreyfla flugvél
en eins hreyfils flugvél,
að því er fram kemur í
skýrslu bandarískrar
stofnunar sem fjallar um
öryggismál í flugi
(NTSB).
í skýrslu stofnunarinnar seg-
ir, að helztu orsakirnar séu
hræðsla, og vanmáttarkennd
flugmanna þégar bilun af þessu
tagi verður, auk lítillar hæfni til
að stjórna vél undir slíkum
kringumstæðum, en það ásamt
því að tveggja hreyfla flugvélar
eru þyngri og hraðfleygari eykur
hættuna á dauðaslysi í fjöl-
hreyfla flugvél, miðað við eins
hreyfils flugvél.
Flugmenn eins hreyfils flug-
véla eiga ekki annarra kosta völ
en að framkvæma nauðlendingu
þegar hreyfill bilar, og búa þeir
því bæði vélina og farþega undir
það. Og víðast hvar er nóg af
sléttlendi til að lenda á i neyð,
t.d. vegir, tún og melar. Oftast
reyna flugmenn tveggja hreyflá
véla hins vegar að halda ferðinni
áfram, til næsta flugvallar
a.m.k., og eykst þá slysahættan,
séu þeir ekki fyllilega færir um
að stjórna vél með annan hreyf-
ilinn bilaðan.
Á árunum 1972—1976 urðu
477 slys vegna hreyfilsbilunar í
tveggja hreyfla flugvélum í
Bandaríkjunum. í 123 tilfellanna
fórst fólk, alls 289 manns. Fæst
dauðaslysanna urðu í lendingu á
flugbraut eða í nauðlendingu, en
92% allra dauðaslysanna urðu er
flugvélarnar ofrisu og hröpuðu
til jarðar eða beinlínis flugu í
jörðina.
Segir í skýrslunni að slysin
séu afleiðing ónógrar reglubund-
innar æfingar/þjálfurrar. Leggur
stofnunin til ýmsar breytingar
er allar miða í þá átt að auka
hæfni flugmanna til að stjórna
tveggja hreyfla flugvélum. M.a.
er lagt til að flugmenn sanni
hæfni sína a.m.k. á tveggja ára
fresti.
Flugdellan heltók
Roger Whittaker
Fjölmargir skemmtikraftar
ferðast milli staða í smærri
flugvélum, en tiltölulega fáir
fljúga þó sjálfir. Enn færri
hefur flugdellan gripið heljar-
tökum, en meðal þeirra er hinn
heimsfrægi breski söngvari og
blístrari, Roger Whittaker.
Whittaker fékk „að taka í“ og
stýra flugvél er hann var á leið
til skemmtunar í heimalandi
sínu fyrir 2‘A ári. Áhuginn
kviknaði, hann hóf flugnám, tók
einkaflugpróf, og hlaut samtímis
réttindi til að fljúga einshreyf-
ils- og fjölhreyfla flugvél. Hefur
hann um 600 flugtíma að baki.
Hann hefur og blindflugsrétt-
indi.
Whittaker á nú flugvél af
gerðinni Rockwell Turbo Comm-
ander 690B, og er það þriðja
vélin hans. Flýgur hann vélinni
um alla Evrópu. Fyrsta vél hans
var Beechcraft Baron, sem vék
fyrir Baron 58P, áður en hann
keypti svo skrúfuþotuna.
Undantekningalaust hefur
Whittaker atvinúuflugmann
með á ferðum sínum, og flýgur
sá vélinni venjulegast til baka úr
erilsömum viðskiptaferðum og
eftir lýjandi skemmtanir.
Roger Whittaker
umsjón Ágúst Ás-
geirsson, Jón
Grímsson og Ragn-
ar Axelsson.
Rockwell Turbo Commander 690B. Söngvarinn Roger Whittaker
sem sungið hefur sig inn i hjörtu fólks, einkum kvenfólks, fékk
flugdellu fyrir rúmum tveimur árum og á nú vél þessarar
tegundar. Flýgur hann véiinni sjálfur víða um Evrópu þar sem
hann kemur fram.
Hæðarmet sjóflugvéla
Eins hreyfils sjóflugvél af
gerðinni Trident Trigull, sem
er kanadísk, setti nýverið
hæðamet fyrir þennan flokk
flugvéla. Náði flugvélin 31,500
feta hæð, en fyrra metið,
25,585 fet, var sett í ítalskri
vél af gerðinni Siai Marchetti
FN 333 árið 1960.
Lufthansa gerði nýverið könnun
meðal farþega í DC-10 þotum
félagsins. Kom í ljós að 50%
farþega vissu ekki hverrar teg-
undar vélin var sem þeir flugu í,
og nær helmingur sagðist hafa
Trident Trigull er knúin
340 hestafla Lycoming T10-
540 hreyfli. Flugvélin er enn
sem komið er framleidd í
litlum mæli. og hafa talsverð-
ar breytingar verið gerðar á
henni siðustu tvö árin.
mikla tiltrú á DC-10 þotum.
Enginn farþegi hafði ýmugust á
þessari flugvélategund, sem
mikið var fjallað um í fjölmiðl-
um á síðasta ári í sambandi við
flugöryggi.
Um 25 flug-
vélar keypt-
ar til lands-
ins 1980
Samkvæmt skýrslum
Flugmálastjórnar voru 1.
janúar síðastliðinn 162
loftför skráð á íslandi, en
af þeim fjölda voru 17
ekki í lofthæfu ástandi.
Tvö þessara loftfara eru
ónýt, fórust á Mosfellsheiði
og við Húsafell.
Alls voru um áramótin
skráðar hér á landi 138
flugvélar, þrjár þyrlur og 21
sviffluga. Níu flugvélar voru
ekki í lofthæfu ástandi, tvær
þyrlur og sex svifflugur.
Áreiðanlegar heimildir
herma að nú þegar sé ljóst að
um 25 flugvélar verði keypt-
ar til landsins á árinu 1980,
og eru þá meðtaldar einka-
flugvélar og nýjar flugvélar
Flugleiða og Arnarflugs.
Meirihluti þessara 25 ný-
skráninga verða notaðar
flugvélar.
Helmingurinn þekkti
ekki vélartegundina