Morgunblaðið - 23.08.1981, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1981
IWurgmi Útgefandi nMnfeife hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 80 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Fyrir réttu ári snerust
umræðurnar um fram-
tíð Atlantshafsflugs Flug-
leiða um það, hvort félagið
vildi fara að þeim tilmæl-
um Steingríms Her-
mannssonar samgönguráð-
herra og stjórnvalda í
Luxemborg að halda þessu
flugi áfram í eitt ár gegn
opinberum fjárhagsstuðn-
ingi frá Islandi og Luxem-
borg. Félagið varð við þess-
um tilmælum, sem síðar
voru bundin fleiri skilyrð-
um. Eitt skilyrðið var til
dæmis, að íslenska ríkið
fengi tvo menn í stjórn
fyrirtækisins. Þá lögðu ráð-
herrar áherslu á, að félagið
ætti ekki að greiða tapið af
svonefndu áhættuflugi þ.e.
flugi með útlendinga milli
Evrópu og Bandaríkjanna
með hagnaði af svonefndu
grundvallarflugi þ.e. flugi
milli íslands og annarra
landa og innanlands.
í júlí síðastliðnum kom
samgönguráðherra Luxem-
borgar hingað til lands og
ræddi við Steingrím Her-
mannsson samgöngu-
ráðherra. Fyrir þær við-
ræður sagði Steingrímur
Hermannsson hér í Morg-
unblaðinu: „Ég mun standa
við þá tillögu mína frá s.l.
ári að styrkja áfram rekst-
ur Flugleiða á Norður-
Atlantshafinu en tillagan
var lögð fram á s.l. ári.“ í
viðræðunum við Luxem-
borgara kom fram, að þeir
töldu hag ríkissjóðs í landi
sínu tæplega leyfa jafn
mikla aðstoð við Flugleiðir
og á síðasta ári. Þrátt fyrir
þessar upplýsingar sam-
þykkti ríkisstjórn íslands á
fundi sínum 16. júlí síðast-
liðinn að veita Flugleiðum
áfram styrk til Norður-
Atlantshafsflugsins á sama
grundvelli og 1981, áður en
sú samþykkt var gerð sagð-
ist Steingrímur Her-
mannsson mundu gera það
að tillögu sinni, að styrkur-
inn næmi aftur 3 milljón-
um dollara. Það rættist
síðan, sem fram hafði kom-
ið í viðræðunum við
Luxemborgara, að þeir
yrðu að draga saman seglin
og ríkisstjórnin þar hét því
að veita Flugleiðum milljón
dollara styrk.
Hefst nú nýr þáttur í
yfirlýsingum ráðherra um
málefni Flugleiða og fjár-
hagsafkomu félagsins.
Steingrímur Hermannsson
virðist telja sig lausan allra
mála eftir að hafa fengið
tillögu sína um 3 milljón
dollara styrkinn afgreidda
og til máls tekur Ragnar
Arnalds fjármálaráðherra.
Fjargviðrast Ragnar Arn-
alds meðal annars yfir því,
að í leiðurum Morgunblaðs-
ins sé því slegið föstu, að
skattgreiðendur ættu að
greiða mismuninn á halla-
rekstri Flugleiða og ríkið
að fallast á að greiða þetta
fé! Erfitt er að átta sig á
þessum orðum ráðherrans,
því að hér á þessum stað
hefur ekki annað verið gert
en minna ráðherra á þeirra
eigin orð um málefni og
framtíð Flugleiða. Er það
svo sannarlega einkenni-
legt hlutskipti fyrir Morg-
unblaðið að verða einskon-
ar Albanía í stórveldastríði
þeirra Steingríms Her-
mannssonar og Ragnars
Arnalds um þetta mál, sem
Steingrímur hlýtur að telja
afgreitt með ríkisstjórnar-
samþykkt og Ragnar sýnist
ekki skilja. Til marks um
fákunnáttu fjármálaráð-
herra má vitna til þessara
orða hans: „Það er því
alrangt sem haldið hefur
verið fram að Norður-
Atlantshafsflugið standi og
falli með þessari væntan-
legu fyrirgreiðslu ríkisins."
Ráðherrar hafa undir
höndum skýrslu frá Flug-
leiðum, þar sem fram kem-
ur, að tapið á flugi yfir
Norður-Atlantshafið er
áætlað nær 5,4 milljónir
dollara á næstu 12 mánuð-
um frá október 1981 til
október 1982. Skýrsla þessi
er samin samkvæmt ósk
ráðherranna sjálfra um
mun á „grundvallarflugi"
og „áhættuflugi", en svo
virðist sem fjármálaráð-
herra og jafnvel einnig
samgönguráðherra vilji
ekki lengur, að markalína
sé dregin þarna á milli.
Þessi rekstaráætlun er gerð
af stjórn Flugleiða eftir að
ráðherrarnir hafa fengið
fullnægt því skilyrði sínu
að geta skipað tvo menn í
stjórnina.
Flugleiðir hafa orðið að
ganga í gegnum margan
vanda á liðnum árum.
Starfsmönnum hefur verið
sagt upp og á síðasta ári
var stórfelldum uppsögnum
bægt frá með því að halda
Atlantshafsfluginu áfram.
Eftir áralangar deilur sýn-
ist hafa náðst samkomulag
milli flugmanna innbyrðis
og við stjórn félagsins. Að
ýmsu leyti sýnist vera að
rofa til á flugleiðinni yfir
Norður-Atlantshaf eftir þá
hörðu samkeppni, sem þar
hefur ,erið háð. Þá spurn-
ingu ber hæst nú þegar
litið er á framtíð félagsins,
hvort ráðherrum í ríkis-
stjórn íslands takist með
hringlandahætti og rugl-
anda að koma í veg fyrir
skynsamlega áætlanagerð
um framtíðarreksturinn.
Eru ráðherrar með eða á
móti Flugleiðum? Þessi
spurning kann að hljóma
undarlega, hún er þó tíma-
bær, þegar litið er yfir
atburði síðustu vikna. Og
enn má spyrja: Til hvers
var ríkisstjórn Islands að
samþykkja 3 milljón doll-
ara styrkveitingu til Flug-
leiða 16. júlí síðastliðinn, ef
ákvörðunin um styrkinn
var raunverulega í höndum
ríkisstjórnar Luxemborg-
ar?
Eru ráðherrar með eða
á móti Flugleiðum?
f Reykjavíkurbréf
»♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 22. ágúst
„Umræðana
aðalatrióið
Rækilega hefur tekist að vekja
menn tii umhutísunar í húsnæð-
ismálum. Þess er því miður þó
ekki að vænta, að til nokkurra
úrbóta verði gripið af hálfu
stjórnvalda, hvorki í Reykjavík né
á landsvísu. í félagsmálaráðuneyt-
inu trónar Svavar Gestsson for-
maður Alþýðubandalagsins. í
Reykjavík hafa alþýðubanda-
lat{smenn tögl og hagldir innan
meirihluta borgarstjórnar. Menn
ættu nú að vera farnir að kynnast
því, að í hugum Alþýðubandalags-
manna er „umræðan" aðalatriðið,
hitt skiptir þá engu, hvernig
framkvæmdinni er háttað. Hús-
næðiseklan mun halda áfram að
aukast, þar til skipt verður um
forystu í húsnæðismálum innan
ríkisstjórnarinnar og um meiri-
hluta í borgarstjórn Reykjavíkur.
„Umræðan" um vandamál leigj-
enda hefur svo sannarlega verið
mikil á síðum Þjóðviljans og þar
hefur þeim oftar en einu sinni
verið hampað, sem taidir eru
oddvitar leigjenda. En hvað hefur
leitt af öllu málæðinu? Jú, í
ráðherratíð Magnúsar H. Magn-
ússonar varaformanns Alþýðu-
flokksins voru sett ný húsaleigu-
lög, og hafa alþýðubandalagsmenn
þóst höfundar þeirra að miklu ef
ekki öllu leyti. Það er dæmigert
um áhrif þessara laga, að nú í
vikunni skrifar Jón Ásgeir Sig-
urðsson, sem oft tekur til máls í
„umræðum" vinstrisinna, grein í
Dagblaðið undir yfirskriftinni:
Húsaleigulögin hafa ekki valdið
ástandinu á leigumarkaðinum.
Frekari vitnisburð um skaðleg
áhrif þessara laga þarf ekki!
Líklega vantar einhlíta skil-
greiningu á hugtakinu „umræða",
en æ fleiri nota þessa eintölu-
mynd, þegar þeim er kappsmál að
gera málflutning sinn ábúðarmik-
inn. Hugtakið „umræða" hlýtur að
hafa sérstaka merkingu í hugum
vinstrisinna og róttæklinga, þeim
sem utan raða þeirra standa þykir
„umræðan" oft líkjast deilum um
keisarans skegg eða tilraun til að
ræða um alvarleg málefni eins
fjarri skynsamlegum forsendum
og kostur er. Raunar má einnig
færa rök að því með hliðsjón af
stjórnmálastarfi Alþýðubanda-
lagsins, að þau mál, sem „um-
ræða“ hefst um séu vandamál án
flokkslegrar lausnar og því sé
leitast við að þæfa þau og flækja
eins og frekast er kostur.
„Friðar-
umræðan“
Þegar litið er á þau málefni,
sem róttæklingar hafa efnt til
„umræðu" um á síðustu árum, er
svo sannarlega af mörgu að taka
fyrir utan húsnæðismálin og
vandamál leigjenda. Hvað er til
dæmis orðið um farandverka-
menn? Hvað veldur því, að „um-
ræða“ Þjóðviljans um jafnréttis-
mál breytist í karp um fjar-
læg mál? Almennir borgarar í
þjóðfélaginu yppta jafnan öxlum,
þegar þeir finna smjörþefinn af
„umræðu" róttæklinganna og sem
betur íer er sjaldan ástæða til
annars. Það er eitthvað bogið við
það þjóðfélag eða þann stjórn-
málaflokk, sem stjórnast af slíkri
„umræðu" — hún á rétt á sér
meðal áhugafólks, en síðan ekki
söguna meir.
Því miður er ekki unnt að segja
þetta um öll „umræðu“-efni
vinstrisinna. Á stundum er nauð-
synlegt að andæfa í von um, að
unnt sé að leiða þeim fyrir sjónir,
hve hættulegan stíg þeir feta.
Þetta er ekki síst nauðsynlegt,
þegar svonefnd „friðarumræða" er
annars vegar, en það orð nota
róttæklingar um baráttu sína
fyrir andvaraleysi lýðræðisríkj-
anna í öryggismálum. Hér á landi
hafa ýmis öfl innan raða Alþýðu-
bandalagsins reynt að tengja
„baráttu" flokksins fyrir úrsögn
Islands úr Atlantshafsbandalag-
inu og brottför varnarliðsins við
„friðarhreyfingu" í Vestur-
Evrópu. Heldur hefur gengið illa
að koma á þessum tengslum, því
að „friðarhreyfingin" er ekki endi-
lega á móti Átlantshafsbandalag-
inu eða viðbúnaði til varna heldur
vill hún ekki að varnir Vestur-
Evrópu verði styrktar með nýju
kjarnorkueldflaugakerfi, sem tek-
in var ákvörðun um af utanríkis-
ráðherrum Atlantshafsbandalags-
ins í desember 1979. Engum hefur
dottið í hug, að slíkum eldflaugum
verði komið fyrir hér á landi.
Hrædslan og
sprengjan
Bilið milli mannskepnunnar og
annarra dýrategunda minnkar
mjög, þegar hræðsla steðjar að
manninum. Viðbrögðum hans get-
ur þá svipað mjög til viðbragða
annarra dýra, hann getur gefist
upp, gripið til harkalegra gagnað;
gerða eða brugðist við af slægð. í
breska vikuritinu Economist var
nýlega fjallað um andófshreyfing-
una gegn kjarnorkuvopnum og
hún borin saman nú og fyrir um
20 árum. Þar sagði:
„Áður fyrr — fyrst á sjötta og
síðan sjöunda áratugnum — fjölg-
aði kjarnorkuvopnaandstæðingum
um nokkurt skeið en svo fækkaði
þeim aftur, þegar fólki hafði gefist
tóm til að íhuga málið fordóma-
laust. Nánari umhugsun leiddi
sem sé til þess, að menn höfnuðu
hugmyndinni um að hafna
sprengjunni. Nú eru fordómarnir
hins vegar meiri, vegna þess að
fólk er hræddara en áður. Það er
hræddara af því að hernaðarmátt-
ur Sovétríkjanna hefur aukist á
síðustu árum og ráðamenn þar
sýnast reiðubúnir til að beita
þessu aukna afli til að fá því
framgengt, sem þeir vilja í veröld-
inni: stríðshættan sýnist hafa
aukist.
Hræðslan er skiljanleg, en hún
er léleg ástæða fyrir ákvörðun um
að snúast gegn kjarnorkuvopnum.
Séu rökin gegn því að kasta
kjarnorkuvopnum fyrir róða þau,
að einmitt í krafti þeirra sé annað
hvort unnt að koma í veg fyrir
styrjöld við Sovétríkin eða að
menn gefist upp fyrir kröfum
Sovétmanna, þá veikir ekki auk-
inn hernaðarmáttur Sovétríkj-
anna málstað þeirra, sem vilja
kjarnorkuvarnir, þvert á móti
styrkist hann.
Það er orðið tímabært fyrir þá,
sem viðurkenna þessa staðreynd,
að halda málstað sínum á loft af
jafn miklum ákafa og andstæð-
ingar þeirra. Ákafinn ætti þó
fremur að einkennast af viðleitni
til að skýra málin en tiifinninga-
ofsa. Auðvitað hljóta tilfinningar
eins og andstyggð á því, hvernig
m
Frá Gjögri, Strandasýslu.
aðrir gætu orðið úti í kjarnorku-
styrjöld, og hræðsla um eigin hag,
að hafa mikil áhrif á skoðanir
manna en þær hvetja þá ekki
endilega til að hugsa skýrt og
rökrétt. Það verður að meta mál-
stað kjarnorkuandstæðinga með
þeirri ósköp hversdagslegu mæli-
stiku, sem við köllum almenna
skynsemi. Sé almennri skynsemi
beitt, kemur í ljós, að rök þeirra,
sem vilja kasta kjarnorkuvopnum
fyrir róða, fá engan veginn stað-
ist.“
Almenn
skynsemi
Economist tekur síðan til við að
skýra viðhorfin til kjarnorku-
vopna út frá aimennum skyn-
semissjónarmiðum. Sú
röksemdarfærsla byggir á þeirri
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1981 17
Reykjavík 195 ára
Eftir Birgi ísl.
Gunnarsson
Þessa viku hafa Reykvíkingar
minnst 195 ára afmælis borgar-
innar. Reykjavík hefur skartað
sínu fegursta, gróður er í há-
marki og litadýrð í mannlífinu.
Þessa vikuna hefur margt verið
gert til að minna á starfsemi
borgarinnar. Borgarfyrirtæki
hafa verið kynnt, minnt hefur
verið á hina fjölþættu menningu,
sem hér þrífst og viðurkenning
veitt þeim, sem fram úr hafa
skarað í að skapa hér fegurra
umhverfi. Allt hefur þetta tekist
með ágætum, enda um margt að
velja þegar kynna á Reykjavík.
Undraverður hraði
Á undanförnum áratugum
hefur Reykjavík vaxið með
undraverðum hraða. Stundum
hefur hún verið eins og ungling-
ur á gelgjuskeiði. Hin öra upp-
bygging hefur gert það að verk-
um að borgin hefur vaxið fram
úr sjálfri sér að sumu leyti. Ekki
hefur ávallt reynst unnt að
fylgja nýjum hverfum eftir með
alla þá þjónustu, sem nauðsyn-
leg er í fullbyggðum borgar-
hverfum, þó að margt hafi verið
gert í þeim efnum.
Reykjavík er falleg borg.
Sundin og eyjarnar úti fyrir og
fjallahringurinn skapa henni
fagra umgjörð. I meginatriðum
hefur skipulag borgarinnar fall-
ið vel að þessari umgjörð. í
Reykjavík hefur ekki verið lögð
áhersla á háhýsi eins og í
mörgum öðrum borgum, sem
byggst hafa ört upp á sama tíma
og Reykjavík. Lág og dreifð
byggð er megineinkenni Reykja-
víkur og það svo að mörgum
finnst nóg um, hve langt borgin
teygir sig. Sjálfum finnst mér
það kostur, það gerir að vísu
fjarlægðir meiri milli borgar-
hluta, en á hinn bóginn gera hin
óbyggðu svæði milli borgar-
hverfanna það mögulegt að
stunda fjölþætt útilíf við nátt-
úrulegar aðstæður.
Ný skipulagsstefna
Nýir valdhafar í Reykjavík
vilja hafna þessari stefnu í
uppbyggingu þorgarinnar. Alla
óbyggða reiti skal skipuleggja í
þaula. Ekkert má látið ósnert
innan núverandi byggðahverfa
eftirkomendum til ráðstöfunar.
Fer því þó fjarri að við, sem nú
lifum okkar besta skeið, getum
séð allar þarfir framtíðarinnar
fyrir. Það er mikill hroki að telja
sig þess umkominn að geta
ráðstafað nú strax öllu landi
innan núverandi byggðarmarka.
Enginn stjórnmálaflokkur
hefur haft meiri áhrif á þróun
Reykjavíkur en Sjálfstæðis-
flokkurinn. í áratugi hafði flokk-
urinn meirihluta í borgarstjórn
Reykjavíkur og undir forystu
flokksins óx Reykjavík úr þorpi í
bæ og síðan i nútímaborg. Það er
engin tilviljun að Reykjavík er
öflugasta byggðarlag landsins.
Grundvallarstefna Sjálfstæðis-
flokksins um athafnafrelsi og
séreignarétt hefur notið sín hér í
Reykjavík í ríkari mæli en ann-
ars staðar á landinu.
Mistök
Nú hefur að vísu orðið breyt-
ing á. Vinstri flokkarnir náðu
meirihluta fyrir rúmlega þrem-
ur árum og það verður að segja
að stjórn þeirra einkennist af
mistökum á mistök ofan. Skipu-
lagsmál, lóðamál, húsnæðismál,
umhverfismál — allir þessir
málaflokkar og margir fleiri
bera einkenni ráðleysis og
stjórnleysis. Hver höndin upp á
móti annarri og alla nauðsyn-
lega festu skortir. Ekki bætir úr
skák að á vettvangi ríkisstjórn-
arinnar hafa alþýðubandalags-
menn tögl og hagldir í ýmsum
mikilvægum málaflokkum, þar
sem sveitarfélögin koma mjög
við sögu.
Reykvíkingar
munu breyta til
Tökum t.d. húsnæðismálin.
Þar hjálpast allt til að draga úr
byggingarstarfsemi í borginni.
Skipulagsfrömuðir Alþýðu-
bandalagsins í borgarstjórn
þreytast aldrei á því að prédika
að í raun hafi allt of mikið verið
byggt í Reykjavík. Því sé óhætt
að draga verulega úr lóðaúthlut-
unum. Allar aðgerðir í skipu-
lagsmálum grundvallast á þessu.
Nýjar úthlutunarrreglur vinstri
meirihlutans í borgarstjórn
draga mjög úr möguleikum ungs
fólks til að fá lóðir. Sameiginleg
stefna borgarstjórnarmeirihlut-
ans og Alþýðubandalagsins í
ríkisstjórn er að beina því fjár-
magni, sem til ráðstöfunar er, í
sem allra ríkustum mæli í svo-
nefndar „félagslegar fram-
kvæmdir", m.ö.o. einstaklingarn-
ir, sem vilja byggja yfir sig og
leggja t.d. fram eigin vinnu, eru
látnir sitja á hakanum í lána-
málunum.
Stefna Sjálfstæðisflokksins er
mjög andstæð þessu. Við viljum
að sem flestar fjölskyldur geti
eignast eigin íbúð og því eigi að
miða allar aðgerðir í skipulags-
og lóðamálum, lánamálum,
skattamálum og húsnæðismál-
um almennt við þetta markmið.
Sú stefna hefur örvað til dáða í
„Þótt Reykjavík hafi
verið fallejí og fjör-
leg þessa afmælis-
daga er hætt við að í
hugum margra borg-
arbúa hafi skuggi
vinstra ráðleysis
hvílt yfir þessum há-
tíðisdögum. Við því
er hins vegar aðeins
eitt andsvar. Eftir
níu mánuði verður
kosin ^ ný borgar-
stjórn. í hönd fer því
hörð kosningabar-
átta, þar sem sjálf-
stæðismenn munu
taka höndum saman
við Reykvíkinga um
að hrinda vinstra
ráðleysinu af sér.“
húsnæðismálum, en nú er leitast
við að drepa allt í dróma félags-
legs skipulags. Afleiðingarnar
láta heldur ekki á sér standa. Nú
er húsnæðisskortur að halda
innreið sína í Reykjavík í ríkari
mæli en áður.
Þótt Reykjavík hafi verið fal-
leg og fjörleg þessa afmælis-
daga, er hætt við að í hugum
margra borgarbúa hafi skuggi
vinstra ráðleysis hvílt yfir þess-
um hátíðisdögum. Við því er
hins vegar aðeins eitt andsvar.
Eftir níu mánuði verður kosin ný
borgarstjórn. I hönd fer því hörð
kosningabarátta, þar sem sjálf-
stæðismenn munu taka höndum
saman við Reykvíkinga um að
hrinda vinstra ráðleysinu af sér.
forsendu, að það sé ekki almenn
skynsemi að trúa því, að unnt sé
að hverfa aftur til þess tíma,
þegar engin kjarnorkuvopn voru
til. Þessi vopn verði ekki „disin-
vented", svo að notað sé enska
orðið, sem er andstæða íslensku
sagnarinnar að finna upp —
kjarnorkuvopn verði sem sé ekki
þurrkuð út. Mannkynið verði að
búa með vígtólinu, sem var
sprengt 1945 og hafa stjórn á því
eftir bestu getu, en því verði ekki
rutt úr vegi með óskhyggju. Þá
segir blaðið: „Ein helsta bábilja
kjarnorkuvopnaandstæðinga er sú
hugmynd, aó líklegast verði kjarn-
orkuvopnum aðeins beitt gegn
stöðum, þar sem kjarnorkuvopn
eru fyrir. Kjarnorkusprengju hef-
ur aðeins verið kastað á eitt land
— á Japan 1945 — sú áras, sýnir,
að þessi hugmynd stenst ekki.“ Og
enn segir Economist:
I.jósm.: Snorri Snorrason.
„Helsta ástæðan fyrir því, að
friður hefur ríkt í Evrópu síðast-
liðin 36 ár er líklega sú, að
Sovétmenn hafa talið of mikla
áhættu því samfara að beita
Vestur-Evrópu hernaðarlegum
þrýstingi. Afsalaði Vestur-Evrópa
sér kjarnorkuvopnum, myndi
áhættan fyrir Sovétmenn minnka
mikið. Sovétmenn kynnu af mörg-
um ástæðum að vilja þrengja að
Vestur-Evrópu ... Ef til vill
myndu þeir ekki leggja Vestur-
Evrópu undir sig. Þeir kynnu
aðeins að vilja að þjóðir álfunnar
sýndu hlýðni og undirgefni án
þess að vera hernumdar.
Tækist Sovétmönnum að koma
á kjarnorkuvopnaeinokun í Evr-
ópu samhliða yfirburðum sínum í
venjulegum herafla í álfunni — og
jafnframt að halda Bandaríkja-
mönnum í hæfilegri fjarlægð með
því að ráða yfir fleiri langdrægum
eldflaugum en þeir — má segja, að
vonir þeirra um óttafulla hlýðni í
Vestur-Evrópu gætu auðveldlega
ræst. Sovétmenn þyrftu líklega
ekki að beita yfirburða-hernað-
armætti. Hótunin ein myndi duga.
Og ekkert í sögu Sovétríkjanna
bendir til þess, að ráðamenn
þeirra myndu hika við að hóta
með valdbeitingu, ef þeir teldu
hótunina hafa áhrif."
I þessu tilliti kemst Economist
að sömu niðurstöðu og flestir þeir
áhrifamenn á Vesturlöndum, sem
gjörkunnugastir eru varnarmál-
um og viðhorfi Sovétmanna. Má
þar til dæmis nefna Bernard
Rogers yfirmann Evrópuher-
stjórnar Atlantshafsbandalagsins.
Kom þetta sjónarmið meðal ann-
ars fram í viðtali við hann, sem
birtist hér í blaðinu fyrir nokkrum
vikum. Viðbrögð Þjóðviljans voru
þá svo sannarlega athyglisverð,
því að skriffinnarnir þar þóttust
yfir sig hneykslaðir — að nokkr-
um manni skyldi detta í hug að
hugsa svo illt um Sovétríkin!
Trúin á
Sovétríkin
Þjóðviljinn trúir ekki á „rússa-
grýluna“ eins og margsinnis hefur
komið fram (þótt hann hins vegar
upp á síðkastið hafi endurspeglað
kjarnorkuhótanir Belskis ofursta
og annarra útsendara Kremlverja
í garð íslands og Norðurland-
anna). Um trú kjarnorkuvopna-
andstæðinga á Kremlverja segir
Economist: „Málstaður kjarnorku-
vopnaandstæðinga stendur því og
fellur með síöasta og veikasta
þættinum í röksemdafærslu
þeirra. Það er að segja fullyrðing-
unni um að Sovétmenn muni kasta
kjarnorkuvopnum sínum fyrir
róða taki Vesturlönd til við að
eyðileggja sín kjarnorkuvopn.
Það virðist ekki einu sinni
flugufótur fyrir því, að þetta
kunni að gerast. Sovéska ríkis-
stjórnin gerir sér grein fyrir því
valdi, sem kjarnorkuvopnin veita.
Hún hefur varið til þeirra gífur-
legum fjármunum á nokkrum
undanförnum árum. Hershöfð-
ingjar hennar vilja hafa vopnin,
og sovéska ríkisstjórnin bregst
ekki hershöfðingjunum sínum.
Það eru engir, sem efna til mót-
mælagangna gegn kjarnorkuvopn-
um í Sovétríkjunum, enginn lýsir
áhyggjum sínum yfir þeim í les-
endabréfi til Prövdu, það eru
engin kirkjuráð að kvabba í Brez-
hnev og biðja hann um að skipta
um skoðun. Höfnuðu íbúar Vest-
ur-Evrópu kjarnorkuvopnum
myndu Sovétmenn líklega láta sér
nægja að lýsa þakklæti sínu með
vandræðalegu brosi. Hinir heiðar-
legri í hópi kjarnorkuvopnaand-
stæðinga í Vestur-Evrópu eru
byrjaðir að átta sig á þessu. Þess
vegna komast þeir nú svo að orði
að „ef Sovétmenn tækju ekki til
við að afvopnast eins og við á
Vesturlöndum, yrðum við að
endurskoða afstöðu okkar". Þá
væri hins vegar of seint að
endurskoða afstöðu sína.
Þegar á heildina er litið má því
segja, að fyrir liggi skotheld rök
gegn því að kjarnorkuvopnum sé
úthýst, hvort sem litið er á
Vesturlönd í heild, Vestur-Evrópu
eða Bretland eitt. Rökin eru auð-
vitað ekki alveg skotheld. Eftir
stendur sú fullyrðing, að þessi
vopn séu svo hroðaleg, að aðeins
hótunin um að beita þeim geri
gagnaðilinn það — jafnvel í þeirri
rökstuddu trú að hótunin muni
leiða til þess að hvorugur aðilinn
grípi til vopnanna — sé siðferði-
lega óþolandi.
Þar með er komið að sjónarmið-
um þeirra, sem trúa á stóradóm.
Þau verður að virða, því að í þeim
er þó að finna heila rökfræðilega
brú, svo að þeir komast á leiðar-
enda. Átrúnaðarmenn stóradóms
verður þó að spyrja, hvort þeir séu
til þess búnir að fara á leiðarenda
og halda síðan þar kyrru fyrir.
Kjarnorkuvopnayfirburðirnir,
sem þeir eru reiðubúnir að færa
Sovétríkjunum á silfurbakka, fela
í sér, að fyrr en seinna verður að
fara að vilja Sovétmanna. Þeir,
sem trúa ekki á stóradóm, vilja
komast hjá þessu með þvi að
viðhalda jafnvægi í kjarnorku-
vopnum. Við nánari íhugun sjá
menn, að líklega muni jafnvægi
tryggja kjarnorkufrið. Á tíníum
kjarnorkufriðar þurfa menn ekki
að vera annað hvort rauðir eða
dauðir."
Skilningur
naudsynlegur
Þessi röksemdafærsla, sem hér
að framan er rakin, kann að
sýnast næsta framandi við fyrstu
kynni. Hún snýst hins vegar um
þau atriði, sem menn verða að
hafa í huga, þegar þeir móta
afstöðu sína til kjarnorkuvopna.
Raunar má segja, að hún snúist
um hinstu rök í lifi nútímamanns-
ins, sem hefur á valdi sínu að
útrýma stórum hluta meðbræðra
sinna. Þessi rök verða menn að
vega og meta og forðast að láta
pólitískt moldviðri villa sér sýn.
Að lokum skulu birt lokaorðin í
þeirri grein Economist, sem hér
hefur verið vitnað til:
„Lykilspurningin er þessi: eiga
Vesturlönd að ráða yfir kjarn-
orkuvopnum eða ekki? Svarið er:
já. Vopnin eru hræðileg. Mann-
kynssagan er raunar skýrsla um
sambúð mannsins og hins illa —
tilraunir hans til að færa illt til
betri vegar, þar sem það er unnt,
sé það ekki hægt, gera þá afleið-
ingar hins illa eins bærilegar og
kostur er. Kjarnorkuvopnum verð-
ur ekki kippt út úr mannkynssög-
unni. Ákveði Vesturlönd að hafna
þeim einhliða, myndu Sovétmenn
beita þeim eins og þeim þóknaðist,
þá yrði hinu illa beitt í vondum
tilgangi. Frá því að Eva tók eplið
af skilningstrénu, hefur það aldrei
verið siðleg ákvörðun að láta slíkt
gerast."