Morgunblaðið - 04.12.1982, Blaðsíða 18

/
18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 1982
Frá nýafstöðnu kirkjuþingi.
Séra Jón Einarsson í Saurbæ:
„Dapurlegt hvernig ríkið hefur
farið með eignir kirkjunnara
„Segja má art þrjú mál séu stærst þeirra mörgu mála sem Tjallað var um á
kirkjuþingi að þessu sinni. í fyrsta lagi var fjallað um sóknir, stöðu sókna
og sóknarmanna, og rétt fólks til guðsþjónustu. Einnig um kirkjur, en
engin ákveðin lög eru til um kirkjuhúsið sjálft og nýmælin í þeira tillögum
sem fjallað var um og fyrir Alþingi fara, eru þau, að gert er ráð fyrir að rikið
greiði 40% af byggingarkostnaði kirkna. Þá höfum við fjallað um sóknar-
gjöldin og leggjum til að þau verði felld niður sem nefskattur en verði í
staðinn ákveðið hlutfall af útsvarsstofni," sagði séra Jón Einarsson í
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd er rætt var við hann á kirkjuþingi.
„Þá fluttum við fjórir að nýju
frumvarp um biskupsdæmið þar
sem gert er ráð fyrir að biskupar
verði þrír, að embætti vígslubisk-
upa yrðu lögð niður og endurreist
yrðu gömlu biskupsdæmin að
Hólum og í Skálholti. Einnig kom
fram áskorun á kirkjumálaráð-
herra um að lagt verði að nýju
fram frumvarp til laga um veit-
ingu prestakalla þar sem gert
yrði ráð fyrir að prestskosningar
verði lagðar niður, en af þeim er
slæm reynsla.
Sjálfur lagði ég fram sex mál á
þinginu. Eitt þeirra var um
kirkjueignir en kirkjumálaráð-
herra hefur ákveðið að skipa
nefnd til að gera könnun á eign-
um kirkjunnar. I tillögu minni
var þeim tilmælum beint til ríkis-
stjórnar og Alþingis að ekki verði
sett lög eða teknar ákvarðanir
um sölu eða ráðstöfun kirkju-
eigna, þar á meðal prestsetra og
kirkjujarða, nema að fengnu
samþykki kirkjuþings. Þá var
skorað á presta og söfnuði lands-
ins að standa trúan vörð um eign-
ir og rétt kirkju og prestsetra.
Við vitum að ríkið hefur farið
með þessar eignir eins og þær
væru eignir þess og það er löng og
dapurleg saga að segja frá því
hvernig ríkið hefur farið með
eignir kirkjunnar. Árið 1907 er
talið að kirkjueignir hafi verið að
minnsta kosti 700. Mikill meiri-
hluti þeirra hefur verið seldur á
verði sem oftast hefur verið langt
undir markaðsverði, stundum
fyrir smánarverð.
Það var fyrir nokkrum árum
gerð skrá yfir seldar kirkjueignir
Séra Jón Einarsson
á tímabilinu 1876 til 1974, og á
þessari tæpu öld voru seldar 527
jarðeignir kirkjunnar, þar af
fimm árin 1973 og 1974 fyrir 7,1
milljón. Hinar 522 voru seldar
fyrir aðeins samtals 2,3 milljónir,
að vísu á verðlagi síns tíma.
Það varð reyndar að blaðamáli
þegar kirkjueignir í nágrenni
Reykjavíkur, samtals 256 hektar-
ar, var seld árið 1973, fyrir aðeins
3,4 milljónir króna. Þar var
augljóslega um að ræða verð sem
var langt langt undir markaðs-
verði.
Segja má að með stofnun
Kristnisjóðs 1970 sé viðurkennd-
ur eignarréttur kirkjunnar á
jörðum sínum. Andvirði seldra
kirkjujarða á að renna í þennan
sjóð, en ekki hefur verið leitað
álits sjóðsstjórnarinnar, sem er
kirkjuráð, um verðlagningu þegar
jarðir hafa verið seldar. Hins
vegar hefur andvirði seldra
prestsetra í Reykjavík runnið
beint í ríkiskassann.
Nafngiftir
Þá lagði ég fram tillögu um
mannanöfn þar sem þeim tilmæl-
um var beint til kirkjustjórn-
arinnar að hún hlutist til um að
gefnar verði út skýrar og ná-
kvæmar leiðbeiningar handa
prestum um nafngiftir íslend-
inga. Það kom öðru hverju upp
vandamál hjá prestum varðandi
nafngiftir og lögmæti þeirra. Ég
hef verið prestur í rúm 16 ár en
aldrei fengið skýrar reglur um
þessi mál.
Einnig flutti ég ályktunartil-
lögu varðandi Reykholt í Borg-
arfirði og tillögu um stuðning við
fátækar kirkjur um land allt,
einkum þær sem eru frá liðinni
öld og hafa menningarlegt og
byggingarsögulegt gildi. Lagði ég
til að leitað yrði samstarfs við
húsfriðunarsjóð ríkisins varðandi
varðveizlu þeirra. Ég get nefnt að
í mínu prófastsdæmi eru þrjár
kirkjur í mjög fámennum sókn-
um vestur á Mýrum, annexíur frá
Borg á Mýrum, sem eru illa farn-
ar, en þurfa að varðveitast.
*
Agreiningur um
Reykholtsstað
Þingmenn Vesturlands hafa
flutt tillögu um uppbyggingu
Reykholtsstaðar í Borgarfirði, en
hún er óljós að því leyti til að þar
kemur ekki fram hvort hún eigi
bara að taka til skólans, eða stað-
arins í heild og þar með til kirkj-
unnar. Það hafa verið uppi deilur
um forræðismál í Reykholti, sem
eiga rætur að rekja til þess að
árið 1931 leigði þáverandi dóms-
og kirkjumálaráðherra, Jónas
Jónsson, mestan hluta af kirkj-
unnar landi í Reykholti til 50 ára,
þrjá fjórðu hluta til skólans og
bónda einn fjórða.
Á síðasta ári' runnu þessir
samningar út og hafa þeir ekki
verið endurnýjaðir. Líta nú ýmsir
þannig á að þessi lóð sé runnin
undir prestsetrið að nýju, en
vissulega hlýtur skólinn og aðrir
aðilar í Reykholti að hafa vissan
rétt. Þá er ágreiningur um að hve
miklu leyti staðurinn eigi að lúta
forræði menntamálaráðuneytis-
ins og að hve miklu leyti kirkju-
málaráðuneytsins. Auk þess hef-
ur landbúnaðarráðuneytið verið
að hlutast þarna í mál og leigt
þar lóðir á undanförnum árum,
en það tel ég ekki samrýmast lög-
um,“ sagði Jón Einarsson.
Jón, sem nú sat sitt annað kjör-
tímabil sem kirkjuþingsmaður,
kvað þá breytingu til bóta að
kalla saman kirkjuþing árlega.
Hann er prófastur í Borgarfjarð-
arprófastsdæmi, en þar eru sex
prestar og 22 kirkjur. Nýlega
lauk héraðsfundi á Akranesi, þar
sem eitt helzta málið var þjón-
usta kirkjunnar í þágu aldraðra.
— ágás.
Séra Lárus Guðmundsson í Holti:
Skilningur alþingismanna á mál-
efnum og mikilvægi kirkjunnar eykst
„ÞAÐ VORII gríðarlega mörg og mikilvæg mál til umræðu á þessu kirkju-
þingi, sem og þeim síðustu, enda hefur engin stofnun i landi okkar tekið og
er að taka eins stórtækum breytingum á skipulagi sínu og öllum starfshátt-
um og kirkjan," sagði Lárus Guðmundsson prestur í Holti í Önundarfirði
og prófastur í ísafjarðarprófastsdæmi i samtali við Mbl.
„Grunnin að öllum þessum
skipulagsbreytingum hefur
starfsháttanefnd Þjóðkirkjunnar
lagt. Unnið hefur verið óhemju
mikið verk og mikil vinna verið
lögð í þessi mál á mörgum undan-
förnum árum. Margt er vel á veg
komið en samt óskaplega mikið
eftir.
Við höfum notið góðrar aðstoð-
ar og fyrirgreiðslu kirkjumála-
ráðherra. Hann hefur verið kirkj-
unni mjög hliðhollur, það verður
ekki annað sagt. Hið sama verður
reyndar sagt um fyrrverandi
kirkjumálaráðherra. Og mér
finnst ánægjulegt hve skilningur
alþingismanna á málefnum kirkj-
unnar hefur farið vaxandi núna
síðustu árin.
Eins og þú eflaust veist hefur
verið sett á laggirnar samstarfs-
nefnd kirkjunnar og þingflokk-
anna til að auka og örva skilning
milli þessara tveggja stofnana og
hefur það orðið til mikilla bóta.
Kirkjan bindur miklar vonir við
þessa samstarfsnefnd. Það verður
að segjast eins og er að allt fram
til þessa hefur verið einhver illyf-
irstíganlegur þröskuldur á milli
kirkjunnar og Alþingis. Ástæðan
er sennilegast fyrst og fremst
skortur á samskiptum. Maður
verður greinilega var við miklu
meiri skilning alþingismanna nú
á málefnum kirkjunnar og á mik-
ilvægi hennar í þjóðlífinu".
Lárus sagði að innan kirkjunn-
ar færi fram mikið starf í nefnd-
um hennar og stofnunum, og
nauðsynlegt væri að samræma
störf þessara nefnda og stofnana
og auka tengsl þeirra ef góður
árangur ætti að nást. Skort hefði
gott skipulag til að ná hinum
ýmsu þráðum saman.
Þá sagði Lárus að fjármál
Kristnisjóðs þyrftu endurskoðun-
ar við. Tekjur sjóðsins gætu jafn-
vel farið minnkandi og því þyrfti
að sýna meiri aðgæzlu og hagsýni
við ráðstöfun þess fjár sem
Kristnisjóður hefði. Kristnisjóð-
ur hefði m.a. haft tekjur af óráð-
stöfuðum prestaköllum, en nú
væru þau öll að skipast.
I samtalinu sagði Lárus að
Séra Lárus Guðmundsson
framundan væri könnun á því
hverjar væru raunverulegar eign-
ir kirkjunnar, og kirkjumála-
ráðherra sett á laggirnar sér-
staka nefnd í því augnamiði.
„Um það hefur verið deilt á
undanförnum árum, hverjar
þessar eignir væru. Sumir eru
þeirrar skoðunar að kirkjan eigi
ekki neitt, að eignarréttur hennar
yfir jörðum og fasteignum hafi
verið úr gildi numin með lögum
frá árinu 1907, og sumir segja
jafnvel við siðaskiptin.
Að mínu mati leikur þó enginn
vafi á um að kirkjan á hér stór-
eignir, og ef það dæmi væri gert
fyllilega upp þá sé ég ekki hvern-
ig ríkissjóður gæti borgað það
dæmi. Kirkjan bindur miklar
vonir við þessa könnun og vonar
að þessi mál komist á hreint. Hún
óttast ekki þau málalok," sagði
Lárus.
Lárus Guðmundsson er eins og
áður segir prófastur í ísafjarð-
arprófastsdæmi. Það er eitt víð-
feðmasta prófastsdæmi landsins
og erfitt yfirferðar. Lárus hefur
þó fært sér tæknina í nyt og not-
ar mikið einkaflugvél sína er
hann vísiterar og heimsækir
sóknir í sínu umdæmi. Þannig
tekur það hann aðeins 15 mínútur
að fljúga til staða sem annars
tæki tvo daga að heimsækja á bíl
vegna mikilla vegalengda.
„Það er unnið gott og merkilegt
kirkjustarf í ísafjarðarprófasts-
dæmi og við höfum reynt að bæta
það,“ sagði Lárus. Hann sagði að
leikir menn tækju mikinn og
virkan þátt í því starfi. Hann
sagði að fyrir dyrum stæði stofn-
un æskulýðssambands kristinna
safnaða á Vestfjörðum og að unn-
ið yrði að því að fá skipaðan
æskulýðsfulltrúa kirkjunnar á
Vestfirðina. Þá væri verið að
undirbúa stofnun prófastsdæm-
issjóðs er sóknirnar legðu pen-
inga í til sameiginlegra þarfa.
Einnig hefði verið hrundið af stað
herferð til að kanna ástand
kirkjugarða vestra og lagfæra þá
og betrumbæta, og væri þegar
farin að sjást árangur af því
starfi.
Lárus sagði að mjög náið og
gott samstarf væri milli prest-
anna í ísafjarðarprófastsdæmi,
og einnig milli presta og safnaða,
hópurinn væri bæði samhentur
og samhuga. Sex prestaköll eru í
prófastsdæminu og 21 kirkja og
kapella. Prestaköllin eru öll skip-
uð og væru í forsvari fyrir þeim
ungir og vaskir menn, sem störf-
uðu vel ásamt þeim sem væru þar
fyrir.
I lok samtalsins sagðist Lárus
vilja undirstrika bjartsýni sína á
hag kirkjunnar í landi voru.
Hann sagði að margt benti til
þess að áhrif hennar í samfélag-
inu væru að aukast og þar sem
kirkjan væri í höndum mikilhæfs
biskups, sem tók við af afburða-
manni, þyrftu menn engan kvíð-
boga að bera. — ágás.