Morgunblaðið - 07.01.1983, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 1983
Bogfimi
Maríönnu
eftir Jón
*
Asgeirsson
Maríanna Friðjónsdóttir, er titl-
ar sig „dagskrárgerðarmann FFD,
Sjónvarpinu," ritar pistil í Morgun-
blaðið 4. janúar, að því er virðist
fyrir hönd sjónvarpsins, til að
skella smáfiskloku á kinn Ingólfs
Guðbrandssonar, fyrir að greina
ekki á milli Tsjaíkovsky og Dvor-
áks.
Undirritaður sá þáttinn
„Landið okkar" og telur að í
þessu máli sé það smáatriði
hvort Ingólfur fer frílega með
höfundanöfn. Hér skiptir máli
það smekkleysi er kemur fram í
vali tónverkanna og svo sú „fag-
mennska" að tilgreina ekki við
lok myndasýningarinnar hvaða
tónlist var notuð og hverjir voru
flytjendur hennar. Tónlist, bæði
í leikhúsi og við gerð sjón-
varpsmynda, er mjög oft notuð
til að undirstrika eða jafnvel
gefa til kynna þá stemningu er
myndhöfundur vill leggja
áherslu á. í þessu myndverki
mátti heyra Bæheimska róman-
tík, franskan „impressjónisma",
spánska tónlist og bandaríska
kvikmyndatónlist. Það má því
segja að þarna sé heimsmenn-
ingin komin í „bland við tröllin".
Flestir þeirra er sátu ásamt
undirrituðum fyrir framan sjón-
varpið og sáu umræddan þátt,
voru sammála um að þarna væri
„hljóðtjöldun" sjónvarpsins sér-
lega ósmekkleg og stíllaus. Það
er eins og hver silkihúfan sé þar
upp af annarri og því undarlegt
að lesa í greinarkorni Mariönnu,
„að val tónlistar mótist af and-
blæ myndraðanna hverju sinni,
þannig að mynd og tónlist renni
saman í eina heild". Mikið rétt,
en þá er betra að sá sem velur
saman mynd og tónlist hafi þar
til meiri þekkingu, t.d. er varðar
tónlist, en einfalda hlustunar-
reynslu. Tónlist er alþjóðleg,
eins og Maríanna tilgreinir, en
hún ber einnig með sér marg-
vísleg staðbundin og einstakl-
ingsbundin skilaboð höfundar og
umhverfis, bæði er varðar stíl og
innihald.
Um það hvort Ingólfur hafi
þekkt „samtíninginn" eða ekki
og hvort hér sé á ferðinni
smekkleysa eða snilld, var ekki
erindi undirritaðs við grein Mar-
íönnu, heldur smáhugmynd sem
sló niður við lestur síðustu máls-
greinarinnar. Hugmyndin er
spurning. Hefur Sjónvarpið
fengið leyfi til að nota hljóðrit-
anir þær sem tilgreindar eru í
umræddri grein? Samkvæmt
lögum um höfunda og flutn-
ingsrétt er tilgreint á öllum ein-
tökum hljóðritanna, að önnur
notkun en einkahlustun sé
óhcimil. Höfunda- og flutnings-
réttarmál hafa næsta lítið verið
rædd hér á landi og þarft verk að
kanna með hvaða hættir þessi
mál hafa verið útfærð, aðallega
er varðar óheimila notkun, bæði
á innlendu og erlendu listefni.
Ekki þyrti það að verða til að
áfellast þá er sakir fákunnáttu á
sviði höfundaréttar hafa ekki
farið rétt að, heldur til að skapa
framtíðarfestu í meðferð þeirra
„eigna" manna, sem kallast hug-
verk og þá ekki síður varðandi
notkun manna á vernduðum
flutningi eldri tónverka. í þessu
efni eru íslenskir aðilar illa á
vegi staddir og má mikið vera, ef
ekki tekur að styttast í að ein-
hver dugandi maður afli sér
heimilda til innheimtu fyrir
helstu hljóðritunarfyrirtæki
heimsins. Þá er næsta víst að sú
tónlist sem tekin er með heimild
„sjóræningjans" gæti orðið
margfalt dýrari en jafnvel sér-
staklega samin tónlist. Það al-
varlegasta við þessa yfirlýsingu
Sjónvarpsins (greinarkorn Mar-
íönnu), er sú stefna, að gera verk
sín svo úr garði að þau séu „sec-
ond hand“, en ekki frumsamin
og verður að leita til allra van-
þróuðustu þjóða heimsins, til að
finna dæmi um svona hömlu-
lausa notkun á efni annarra höf-
unda.
Komy Schneider horfist í augu við
dauðann.
en ekki framlengja dauðastríð
þess með tæknilegum aðgerðum.
Kom til tals að í framtíðinni
væri ef til vill hægt að fram-
lengja dauðastríðið um ár ef
ekki áratugi og hvar stæðum við
þá.
Ekki vil ég leggja mat á þessi
ummæli, til þess skortir mig
þekkingu, en það fer ekki hjá því
að mynd Bernard Tavenier Dauð-
inn á skerminum veki upp ýmsar
spurningar hjá leikmanninum
tengdar læknavísindunum. Þess-
ar spurningar verða áleitnari
vegna þess frásagnarháttar sem
Tavenier velur en hann reynir
ekki að umskapa sviðið og færa
það þannig fjær nútíðinni.
Myndin er alfarið tekin í skosku
hálöndunum og í Glasgow. Beitir
Tavenier mjög kvikri myndatöku
en hefur gjarnan hvert mynd-
skeið með kyrrstæðri beitingu
myndavélar. Hann dvelur mest
við eyðilega staði og fátækra-
hverfi líkt og kreppan sem nú
virðist í aðsigi hafi náð fullum
þunga á þeim tíma er myndin
lýsir og því sé umgjörð mann-
Hfsins lítið breytt.
Þá hefir Tavenier valið svipað-
an frásagnarhátt og Michelang-
elo Antonioni gerði frægan á
sínum tíma. Eru persónurnar
leiddar fram og aftur um sviðið
líkt og í draumi eða martröð
væntanlega í þeim tilgangi að
við getum í ró og næði rannsak-
að innri viðbrögð þeirra og sál-
arhjúp. Hér reynir nokkuð á þol-
inmæði áhorfandans en ekki síð-
ur á þolrifin í leikurunum sem
flestir bregðast rangt við
myndatökunni jafnvel Max von
Sydow sem virðist hafa gleymt
því sem Bergman kenndi honum.
Romy Schneider sem leikur hina
dauðvona konu er sú eina í leik-
arahópnum sem hefir fullt vald
á þessum leikmáta. Hin draum-
kenndu augu — sem nú eru
brostin — bera Schneider inn í
þá framtíð sem þarna er brugðið
upp. Framtíð sem við höfum ef
til vill þegar náð í skottið á.
11
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir 16 BJÖRNBAK
Kent Kirk fyrir framan skip sitt í
höfninni í Esbjerg áður en hann hélt
á miðin við Bretlandsstrendur ásamt
fjölda fréttamanna.
hefur lýst yfir vilja sínum til að
koma á sáttum í deilunni, en
V-Þjóðverjar gegna nú for-
mannsstöðu í Efnahagsbanda-
laginu. Á hinn bóginn hefur
Margaret Thatcher, forsætisráð-
herra Breta, sýnt, að hún hefur
engan áhuga á samningum.
Bresk sjómannasamtök leggja
mikið upp úr þessu máli og virð-
ist sem breska stjórnin vilji eða
geti ekki sýnt frumkvæði af einu
eða öðru tagi í átt til samkomu-
lags.
Danskir og breskir sjómenn
hafa um margra ára skeið átt
gott samstarf og notað hafnir
hvors annars og ætíð verið vel-
Fiskveiðideilan orðin
hápólitískt kosningamál
Eins og alþjóð mun kunnugt eru
Danir nú komnir út í fiskveiði-
deilu við Englendinga. Flestir vilja
telja að ásteitingarsteinninn sé
fyrst og fremst barátta um „prins-
ipp“ og vinsældir lesenda síðdegis-
blaðanna fremur en fiskistofna.
Fjöldi breskra sjómanna heldur
því ennfremur fram, að með þeirri
pólitík sem beitt hefur verið og
þeim málamiðlunartillögum sem
fram hafa komið í deilunni, hafí
verið skotið hátt yfír markið.
reska stjórnin hefur búið sjö
fiskveiðieftirlitsskip undir
það að fara á miðin með litlum,
sem engum fyrirvara, til þess að
fylgjast með aðgerðum danskra
fiskiskipa við strendur landsins.
Þá er breski flotinn reiðubúinn
til taks og ratsjár- og eftirlits-
flugvélar hersins flugu könnun-
arflug yfir miðin á þriðjudag og
tóku ljósmyndir af dönsku skip-
unum.
Leiðindaveður var enn á mið-
unum, hvassviðri og töluverður
sjór. Þegar þetta var skrifað
biðu 5—6 dönsk skip eftir því að
veðrinu slotaði og þau gætu haf-
ið veiðar. Skipin eru reiðubúin
að fara inn fyrir 12 milna fisk-
veiðilandhelgi Breta og formað-
ur sjómannafélagsins í Esbjerg,
sem einnig á sæti á Evrópuþingi
Efnahagsbandalagsins, Kent
Kirk, er farinn á miðin í fylgd
fjölda fréttamanna.
Það er yfirlýst ætlun hans að
fara inn fyrir 12 mílurnar við
Bretlandsstrendur til þess eins
að fá mál sitt tekið fyrir hjá
breskum dómstólum. Hann segir
það ekki skipta sig neinu þótt
uppátækið kunni að kosta hann
7—800.000 danskra krónur.
Verði hann tekinn í breskri land-
helgi ætlar Kirk sér einnig að fá
málið tekið fyrir hjá EBE-
dómstólnum, þar sem hann telur
sig eiga alla möguleika á að
knýja fram sigur. Þar með geti
hann þvingað Englendingana að
samningaborðinu um fiskveiði-
samning EBE á ný.
Danir hafa að mestu leyti ver-
ið útilokaðir frá hinum
svonefnda „spærlings-kassa“,
sem teygir sig út í Norðursjó
meðfram austurströnd Skot-
MARGARET THATCHER:
enga samninga.
lands. Þar með eru Danir til-
neyddir til að leita fanga á öðr-
um veiðisvæðum út af Shet-
landseyjum. Þar verða þeir einn-
ig að halda sig utan við 12 mílna
landhelgina og það er einmitt á
þessu svæði, sem hættan á
árekstrum er hvað mest. Á þess-
um árstíma leita stórar torfur af
brislingi upp að ströndinni. Dan-
ir hafa í fjölda ára veitt á þessu
svæði og getað fylgt torfunum
inn að landinu. Það er því afger-
andi spurning fyrir Dani hvort
þeir fá leyfi til að fara heim úr
„Shetlandseyja-kassanum" með
10% aflans sem neyslufisk, eins
og reyndin hefur verið.
Danska stjórnin hefur til
þessa ekki viljað fallast á neinar
málamiðlunartillögur í samn-
ingaviðræðum við Englendinga
innan EBE. Danskir sjómenn
eru einhuga um að vernda þau
hefðbundnu veiðisvæði, sem þeir
hafa haft. Ef Danir samþykktu
tillögur Englendinganna hefði
það í för með sér 20% minnkun
flotans í Esbjerg. Flotinn hefur
minnkað um nákvæmlega helm-
ing á undanförnum fimm árum
og yngri kynslóð danskra sjó-
manna telur, að útilokað sé að
minnka hann enn frekar.
Utanríkisráðherra V-Þýska-
lands, Hans-Dietrich Genscher,
HANS-DIETRICH GENSCHER:
vill miðla málum.
komnir hvoru megin Norður-
sjávar sem er. Vegna þessa eiga
starfandi danskir sjómenn erfitt
með að kyngja þeirri staðreynd,
að stórum hluta flotans þurfi að
leggja. Sömu sögu er að segja af
breskum sjómönnum, en dag-
blöð, útvarp og sjónvarp þar í
landi hafa gert slíkt mál úr þess-
ari deilu og vakið þjóðina til
meðvitundar í slíkum mæli, að
aðgerða er beinlínis krafist gegn
dönskum fiskiskipum.
Herferð þessi í fjölmiðlum
hefur að auki gert það að verk-
um að breskar eiginkonur hafa
hafið herferð þar sem þær
hvetja fólk til að kaupa ekki
danskar landbúnaðarvörur, sér í
lagi flesk og smjör. Slík fjölda-
samtök gætu komið dönskum
landbúnaði illa því Bretar kaupa
árlega geysilegt magn landbún-
aðarvara af Dönum.
Það er því ljóst af framan-
greindu, að deilan stendur í
sjálfu sér ekki um hversu marga
fiska hvor aðili á að veiða, held-
ur er þetta mál orðið hápólitískt.
Þegar svo er komið hefur breska
ríkisstjórr.in mikilla hagsmuna
að gæta vegna komandi kosn-
inga. Sú staðreynd öðrum frem-
ur er talin skýringin á skorti á
samningsvilja af hálfu bresku
ríkisstjórnarinnar í þessu máli.