Morgunblaðið - 25.02.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1983

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 12 kr. eintakiö.
Sögulegt
samkomulag
Formenn stjórnmála-
flokkanna hafa nú náð
sögulegu samkomulagi um
skref í kjördæmamálinu. Með
samkomulaginu er í senn stefnt
að sem fyllstum jöfnuði milli
stjórnmálaflokka á alþingi,
þannig að vilji kjósenda komi
sem best fram í þingstyrk
flokkanna, og að því að draga
úr misvægi atkvæða eftir bú-
setu. Kosningaréttur manna
eftir búsetu er þó ekki jafnaður
til fulls og enn þarf því að berj-
ast málefnalega og af festu
fyrir framgangi þessa réttlæt-
ismáls. Utan þingflokka þurfa
að hefjast umræður og skoð-
anaskipti milli manna í hinum
ýmsu héruðum landsins um þau
sjónarmið sem hæst ber á
hverjum stað í kjördæmamál-
inu, þannig að það verði fyrir
þrýsting frá kjósendum og í
góðri sátt þeirra í milli sem
næstu skref til jafnréttis milli
kjósenda verði stigin eins fljótt
og nokkur kostur er.
Samkomulag flokksformann-
anna gerir ráð fyrir því að hætt
sé úthlutun uppbótaþingsæta
og er þess í stað mælt fyrir um
nýja skipan til að koma á jöfn-
uði milli stjórnmálaflokka.
Þingmönnum er fjölgað úr 60 í
63 og fellt er niður svokallað
kjördæmakjör og landskjör.
Kjördæmin eru jafnmörg og
óbreytt frá því sem áður var.
Þá er bundið í stjórnarskrá, að
eigi komi færri en 5 þingsæti í
hlut kjördæmis. Lagt er til að
kosningaaldur verði lækkaður
úr 20 árum í 18 ár.
Alltof langt er um liðið eða
24 ár síðan síðast var hróflað
við kjördæmamálinu í sama til-
gangi og nú að tryggja jöfnuð
milli flokka á þingi og draga úr
misvægi atkvæða eftir búsetu.
Margt hefur breyst á þessum
tæpa aldarfjórðungi, raunar
má segja, að hann hafi verið
eitthvert mesta byltingarskeið í
lifnaðarháttum þjóðarinnar
fyrr og síðar og samskipti
þéttbýlis og strjálbýlis hafa
gjörbreyst á þessu tímabili.
Engú að síður næst ekki með
samkomulaginu nú meiri
árangur við leiðréttingu á mis-
vægi eftir búsetu en náðist
1959. Sá pólitíski munur er þó á
framkvæmdinni nú og 1959, að
þá barðist Framsóknarflokkur-
inn hatrammur gegn öllum að-
gerðum í átt til réttlætis en nú
hefur tekist að þoka honum til
samstarfs.
Fyrir þá sem helst vilja við-
halda því mikla misvægi sem
nú ríkir i atkvæðaþunga eftir
búsetu dugar ekki að færa fram
rök sín í hálfkveðnum vísum.
Þeir verða að segja það skýrt og
skorinort, hvers vegna íbúar í
þéttbýli eiga að sætta sig við
minni rétt til að hafa áhrif á
val manna á alþingi en þeir sem
í strjálbýli búa. Telja þeir að
lögum verði ábótavant fái
þéttbýlisbúar jafnan rétt? Eða
líta þeir á alþingi sem fyrir-
greiðslustofnun og dreifingar-
aðila á skattfé almennings, þar
sem sé um að gera að eiga sem
flesta fulltrúa til að fá sem
stærstan hlut af kökunni? Eigi
það sjónarmið sem fram kemur
í síðari spurningunni meiri
hljómgrunn en hið fyrra, er
ljóst að leiðrétting á misvægi
atkvæða er brýnt hagsmuna-
mál bæði þeirra sem búa í þétt-
býli og strjálbýli, því að kjós-
endur hvar sem er á landinu
fara jafn illa út úr því þegar
stjórnmálamenn stunda
atkvæðakaup fyrir skattfé kjós-
endanna sjálfra.
Yfirgangur
Verðlags-
stofnunar
Hugmyndaflugi verðlagsyf-
irvalda til að ná fram vilja
sínum gagnvart borgarstjórn
Reykjavíkur út af fargjöldum
með strætisvögnum borgarinn-
ar sýnast lítil takmörk sett,
enda hefur lögmaður Verð-
lagsstofnunar lýst því yfir í
málgagni verðlagsmálaráð-
herra, Tímanum, að verðlags-
ráði sé „heimilt að taka þá
ákvörðun sem það vill um há-
marksverð". Eins og kunnugt er
sagðist verðlagsráð samþykkja
25% hækkun á strætisvagna-
fargjöldum, ef borgin hæfi út-
gáfu afsláttarmiða. Nauðsyn-
legt er að almenningur, Reyk-
víkingar sem aðrir, setji þenn-
an yfirgang hinnar opinberu
Verðlagsstofnunar í rétt sam-
hengi. Stofnun sem falið er að
hafa eftirlit með verðlagi í
landinu telur sig þess um-
komna að skipa kjörnum full-
trúum í sveitarstjórn fyrir
verkum og setja þeim afarkosti.
Slíkur yfirgangur opinberra að-
ila hefur hingað til orðið til
þess að allir hætta að taka
mark á þeim, svo mun einnig
fara fyrir Verðlagsstofnun
haldi hún áfram á ofríkisbraut-
inni.
Forseti ísiands með forystumönnum söfnunarinnar. Frá vinstri Árni Reynisson, Björgólfur Guðmundsson, formaður SÁÁ,
Vigdís Finnbogadóttir, Hendrik Berndsen, Magnús Hreggviðsson og Valdimar Jóhannesson. Að baki þeim eru nokkrir
starfsmenn við byggingaframkvæmdirnar og í baksýn er sjúkrastöðin, sem áformað er að taka í notkun í haust.
MorgunblaðiÖ/ólafur K. Magnússon.
Fyi
for
Sjúkrastöd SAA v
tekin í notkun í l
— Fjársöfnun að
hefjast meðal lands-
manna, forseti ís-
lands undirritaði
fyrsta gjafabréfið
ígær
FLEST heimili landsins fá þessa dag-
ana sendingu frá SÁÁ, Samtökum
áhugafólks um áfengisvandamálið, með
beiðni um að gjafabréf verði samþykkt
og send til baka í þar til gerðu umslagi.
Fjársöfnuninni er beint til allra karl-
manna landsins á aldrinum 30—70 ára
og félaga SÁÁ. Gjalddagar gjafabréf-
anna eru 5 talsins, sá fyrsti 5. júní nk.
en seinasti 5. júní 1984. Bréfin eru
vaxtalaus og ekki verðtryggð. Dregin
verða út fimmtíu 100.000 kr. verðlaun
til skilvísra greiðenda, sem greiða 360
kr. hverju sinni. Gjafabréfið er að fullu
frádráttarbært til skatts og jafngildir
um leið 5 happdrættismiðum.
Efnt er til þessarar miklu fjársöfn-
unar vegna byggingar sjúkrastöðvar
SÁÁ við Grafarvog í Reykjavík.
Sjúkrastöðin verður tekin í notkun í
október nk. Áætlað kostnaðarverð
hennar er 32 milljónir króna. Fram-
kvæmdir gátu hafist mest vegna
dyggilegs stuðnings kvenna í happ-
drætti 1982.
Vigdís Finnbogadóttir, forseti ís-
lands, undirritaði fyrsta gjafabréfið
á fundi, sem SÁÁ efndi til við bygg-
inguna að Stórhöfða 1. Við það tækj-
Sjúkrastöðin í byggingu.
færi sagði forsetinn meðal annars, að
það væri sér mikill metnaður að
styðja þetta málefni eins og öllum
þeim, sem vildu heill og hamingju
þessarar þjóðar sem mesta. Björgólf-
ur Guðmundsson, formaður SÁÁ,
greindi frá byggingaframkvæmdum
og áætlunum og Magnús Hreggviðs-
son kynnti hvernig söfnunarherferð-
inni yrði hagað.
Sjúkrastöð SÁÁ er nú rekin að Sil-
ungapolli við ófullkomnar aðstæður.
Húsið sjálft er bágborið, auk þess að
vera of lítið og óhentugt. Þar dvelja
allt að 40 sjúklingar. Upphaflega var
ekki gert ráð fyrir að þar dveldu
nema 30 sjúklingar í einu. Á biðlista í
dag eftir meðferð eru um hundrað
manns og hefur biðlisti aldrei verið
lengri, þó að allt sé gert til að taka
við öllum þeim, sem óska aðstoðar
eins fljótt og auðið er. Það getur ráð-
ið úrslitum um árangur meðferðar.
Nýja sjúkrastöðin mun í fyrsta
áfanga rúma 60 sjúklinga.
Sjúkrastöðin er mikilvægasti
hlekkur í meðferð þeirra, sem leita
sér hjálpar vegna áfengis- og vímu-
Menningarsamstarf Norður-
landanna á þessum áratug
Frá Sigtryggi Sigtryggsnyni.
MIKI.AK umræður fóru fram um
mcnningamál á Norðurlandaþinginu í
dag. Eiður Guðnason hafði framsögu
um þennan málaflokk, sem formaður
menningarmálanefndarinnar.
Eiður mælti fyrir áliti nefndar-
innar um menningasamstarf Norð-
urlandanna á þessum áratug. Nefnd-
in varð sammála um að leggja höf-
uðáherslu á eftirtalin atriði: Aukna
kennslu í norðurlandamálum, aukna
samvinnu á sviði fjölmiðla og þá
fyrst og fremst í útvarps- og sjón-
varpsmálum, aukin nemanda- og
kennaraskipti milli Norðurland-
anna, aukna samvinnu milli félaga-
samtaka, s.s. æskulýðs-, íþróttafé-
laga og áhugahópa, aukna samvinnu
til að koma í veg fyrir atvinnuleysi
hjá ungu fólki, aukna samvinnu um
vandamál fatlaðra og aukna sam-
vinnu á sviði rannsókna, Þá mælti
Eiður einnig fyrir menningarfjár-
lögum þessa árs, en þar er lögð til
hækkun um 1,2 milljónir danskra
króna, eins og áður hefur komið
fram í Mbl.
Umræður um sjónvarpsmál urðu
talsverðar og svo virtist að samnor-
rænn sjónvarpshnöttur, Nordsat,
muni ekki verða að veruleika, a.m.k.
ekki í nánustu framtíð. Eiður Guð-
nason benti á það í ræðu, að íslend-
ingar hefðu mikinn áhuga á því að fá
norrænt sjónvarpsefni í gegnum
gerfihnött og lagði til að nú þegar
yrðu athugaðir möguleikar á því að
leigja línur í fjarskiptahnöttum, sem v
komnir eru í notkun, til að senda
beint efni sem ekki fellur undir höf-
undalög, svo sem fréttir, íþróttaefni
og umræðuþætti. f framhaldi af
þessu upplýsti menntamálaráðherra
Noregs að Norðmenn hefðu nú þegar
tryggt sér tvær rásir f evrópskum
fjarskiptahnetti og meiningin væri
að gera tilraunir með að skiptast á
norrænu sjónvarpsefni f gegnum
þennan hnött.
Loks er þess að geta, að Norður-
landaráð samþykkti í dag tillögu frá
Eiði og fleirum þingfulltrúum um að
ríkisstjórnir Norðurlandanna geri
ráðstafanir til þess að leysa
höfundaréttarmál svo að almenning-
ur eigi þess kost að kaupa og leigja
norrænt efni á myndböndum og
filmum. Eiður sagði í ræðu að notk-
un myndbanda væri óvíða meiri en á
Norðurlöndunum. Því væri hér
brýnt mál á ferð, myndbönd frá eng-
ilsaxneskum löndum væru yfirgnæf-
andi á markaðnum og oft væri um að
ræða lélegt efni. Eiður nefndi sem
dæmi um myndbandafjölgunina, að
kaupstaður á íslandi, með 5—6.000
íbúa, hefði 7 myndbandaleigur en
aðeins eitt bókasafn.
Eiður Guðna
ráðsþinginu i