Morgunblaðið - 04.12.1983, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1983
ÞINGBREF
eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON
A kjördag er hinn almenni þjóðfélagsþegn sA stóri, sem línurnar leggur. Stjórnarráð og Alþingi eru í bakgrunni hans.
En landsmenn eru misstórir í áhrifum á skipan Alþingis. Áfangaleiðrétting er komin hálfa leið í höfn. Hvenær verða
frumvörp um framhaldið lögð fram? Það á aldrei að geyma það til morguns sem hsgt er að gera í dag. Það er ekki
eftir sem af er.
Ný kosningalög — breytt stjórnarskrá:
Hvað dvelur frumvörp um
„jöfnun“ kosningaréttar?
Flokksformaður tekur
sveitarstjóra í karphúsið
Tveggja frum-
varpa vant
Fólk á höfuðborgarsvæðinu,
Reykjavíkur- og Reykjaneskjör-
dæmum, var og er langþreytt á því
að vera „fjórðapartsatkvæði" í
áhrifum á skipan Alþingis — í
samanburði við vægi atkvæða í
fámennustu kjördæmunum. Þetta
fólk fékk áfangaleiðréttingu, eða
rökstudda von um hana, er Al-
þingi samþykkti „frumvarp til
stjórnskipunarlaga um breytingu
á stjórnarskrá lýðveldisins Is-
lands" 14 marz sl.
Þessi leiðrétting er þó enn sem
reykur af réttum. Tvennt þar/ til
að gera hana gildandi. Hið fyrra
er að nýtt þing samþyUci fyrr-
greint frumvarp tii stjórn-
skipunarlaga öðru sinni. Það sið-
ara er að Alþingi samþykki frum-
varp til breytinga á lögum um
kosningar til Alþingis, til sam-
ræmis við ráðgerða stjórnskipan.
Hvorugt þessara frumvarpa hefur
enn verið lagt fram á Alþingi því
er nú situr.
Þingflokkar Alþýðubandalags,
Alþýðuflokks, Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks stóðu að því
stjórnskipunarfrumvarpi sem Al-
þingi samþykkti undir hækkandi
sól á sl. vori. Það verður því að
ætla að þingvilji sé fyrir því að
koma málinu heilu i höfn. Annað
væri virðingu þingflokkanna ekki
sæmandi. Steingrímur Her-
mannsson, forsætisráðherra, mun
væntanlega flytja frumvarpið.
Það mætti gjarnan gerast áður en
þingmenn halda í jólafrí.
Hér verður ekki farið út í efnis-
atriði frumvarpsins svo vel sem
það var tíundað í fjölmiðlum þá
samþykkt var. Hins má til fróð-
leiks og gamans geta, sem fram
kom í greinargerð með því, að
miðað við tölu kjósenda í bæjar-
og sveitarstjórnarkosningum
1982, hefði skipting þingmanna á
kjördæmi orðið þessi: Reykjavík
18 þingsæti, Reykjanes 11, Vestur-
land 5, Vestfirðir 5, Norðurland
vestra 5, Norðurland eystra 7,
Austurland 5 og Suðurland 6.
Þetta eru samtals 62 þingmenn.
63. þingsætinu er síðan úthlutað
eftir á, skv. sérstökum reglum.
Frumvarp þetta vísar þrisvar
sinnum til nánari ákvæða i kosn-
ingalögum. í greinargerð með
frumvarpinu eru síðan „drög að
frumvarpi til laga um breytingu á
lögum um kosningar til Alþingis",
sem ætla verður að vísi veginn um
framhaldið. Gera verður ráð fyrir
því að formenn þeirra flokka, er
að stjórnskipunarfrumvarpinu
stóðu, flytji hið nýja kosninga-
lagafrumvarp, hugsanlega ásamt
forystumönnum nýrra þingflokka.
Heyrzt hefur að þetta frumvarp
komi fram í þeirri viku, sem nú er
að hefjast, eða alveg á næstunni.
Þessi tvö frumvörp, sem horfa í
réttlætisátt, mættu fylgjast að.
Þau yrðu lýðræðisleg jólagjöf frá
þingi til þjóðar. Það á ekki að
geyma það til morguns, sem hægt
er að gera í dag. Það er ekki eftir
sem af er.
Þingmenn kljást um
tekjur sveitarfélaga 1984
Málefni sveitarfélaga eru ekki
„daglegt brauð“ á Alþingi. En eng-
in er regla án undantekninga. Jó-
hanna Sigurðardóttir, þingmaður
Alþýðuflokks, beindi nýlega fyrir-
spurnum til Alexanders Stefáns-
sonar, ráðherra sveitarstjórnar-
mála, varðandi útsvör og fast-
eignagjöld. Þessir vóru helztu
efnispunktar í máli hennar:
• 1) Forstöðumaður Þjóðhags-
stofnunar upplýsti á ráðstefnu um
fjármál sveitarfélaga að tekjur
þeirra, útsvör og fasteignagjöld
muni hækka verulega 1984 um-
fram verðbreytingar útgjalda
1983—1984 sem og áætlaðar al-
mennar launahækkanir næsta árs.
• 2) Þetta þýðir þyngri skattbyrði
einstaklinga í útsvörum og fast-
eignagjöldum, en ríkisstjórnin
stefnir í orði kveðnu að lægri
sköttum.
• 3) Hver er afstaða félagsmála-
ráðherra til heimildar um sér-
stakt álag á útsvarsstofn 1984?
Hyggst ríkisstjórnin beita sér
fyrir því að tekjustofnum sveitar-
félaga verði haldið innan þess
ramma, að skattbyrði heimilanna
í landinu aukizt ekki?
Helztu efnispunktar í svari fé-
lagsmálaráðherra vóru þessir:
• 1) Útgjöld sveitarfélaga hafa
hækkað verulega umfram tekjur
næstliðin ár með þeim afleiðing-
um að sveitarfélögin hafa orðið að
draga mjög úr nauðsyniegum
framkvæmdum, m.a. félagslegum,
og skuldastaða þeirra versnað
verulega.
• 2) Það er á stefnuskrá núver-
andi ríkisstjórnar að efla sjálf-
stæði sveitarfélaga og auka á
dreifingu valds í þjóðfélaginu með
þvi að færa verkefni og tekjur til
þeirra.
• 3) Hver álagsumsókn á út-
svarsstofn 1984 verður skoðuð sér-
staklega og ekki leyfð nema fjár-
* *
Nafnasamkeppni SAA:
Á sjötta þúsund til-
lögur hafa borizt
Ragnbeiður og Sigrfður með hluta af tillögunum sem borizt hafa í nafnasam-
keppnina.
Að minnsta kosti þrír aðilar
hafa nú á einu ári snúið sér til
alþjóðar og beðið um aðstoð við að
finna nafn. Fyrst á flugvélar, þá á
tímarit, og nú stendur yfir sam-
keppni um nafn á nýja sjúkrastöð
fyrir vímuefnasjúklinga.
Samkeppni um nýyrði er ekki
óþekkt. Óformleg samskot hug-
mynda um heiti yfir nýja hluti eða
hugtök má telja algenga og vin-
sæla íþrótt hér á landi. Orðið
„kjörbúð" hun hafa náð vinsæld-
um eftir slíka umræðu, nýlegra
dæmi er „skutbíll" og fleira mætti
nefna. Ein formleg samkeppni er
minnisstæð, en þá var öllum gef-
inn kostur á að finna samheiti yfir
sveitir og þéttbýlisstaði. Orðið
„byggð" varð ofaná í þeirri keppni
og er síðan notað af ýmsum, þegar
rætt er um sveitarfélögin í heild,
talað t.d. um byggðakosningar.
Um sérnöfn gildir öðru máli. Yf-
irleitt hefur sérfræðingum verið
falið að annast nafngiftir á opin-
berum stöðum svo sem götum,
torgum og skemmtigörðum.
Reykvíkingar hafa verið heppnir
að eiga aðgang að frumlegum
nafnasmiðum eins og Sigurði
Nordal, Guðmundi Finnbogasyni,
Páli Líndal og Þórhalli Vilmund-
arsyni. Þó hafa menn ekki verið
sammála um allar nafngiftir á
vegum borgarinnar, t.d. þótti
mörgum óþarfi að skíra Klambra-
túnið upp og nefna Miklatún.
Það er ekki algengt að húsum í
þéttbýli séu gefin nöfn eftir að
reglustikuskipulag og númera-
kerfi er komið á. Þó eru þess dæmi
af nokkrum eldri húsum, að eig-
andinn hafi gefið þeim nafn af tií-
finningalegum ástæðum. Einna
fyrstur mun hafa verið Páll Stef-
ánsson kaupmaður frá Þverá í
Laxárdal, sem lét hús sitt við
Laufásveg heita eftir fæðingar-
jörð sinni. Nokkrar stofnanir hafa
farið þá leið að gefa byggingum
sínum nafn. Hrafnista, Sólvangur,
Grund, Ás, nöfnin minna vist-
menn þeirra á sveitina og sjóinn.
Þegar elliheimilum sleppir er
þetta þó ekki algengt, nema nafnið
hafi verið fyrir á staðnum: Land-
akot, Kleppur, Kristnes. Nú hefur
SÁÁ ákveðið að gefa sjúkrastöð-
inni nýju við Grafarvoginn nafn.
Ragnheiður Guðnadóttir er ritari
stjórnar samtakanna og formaður
dómnefndar. Hún segir:
— Gamla sjúkrastöðin hefur
nafn, sem gefur stofnuninni
mannlegan svip. Silungapollur er
fallegt nafn og margir munu
sakna þess og gamla vinalega
hússins sem ber það.
Endurhæfingarheimilin Sogn og
Staðarfell hafa líka svipmikil
nöfn, sem gefa þeim „karakter".