Morgunblaðið - 02.11.1984, Blaðsíða 45

MORGUNBLADIÐ, FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1984
45
Kosningarnar
— eftir Torfa
Hjartarson
Við almenn hátfðahöld í Man-
agua á fimmtugasta dánarafmæli
A.C. Sandino, 21. febr. sl., til-
kynnti Daniel Ortega fyrir hönd
stjórnarinnar í Nicaragua að al-
mennar kosningar yrðu haldnar í
landinu 4. nóv. nk., þar sem kjósa
ætti forseta, varaforseta og 90
manna löggjafarþing til 6 ára.
Þinginu verður falið að setja land-
inu stjórnarskrá fyrstu tvö árin
sem það situr. Jafnframt kom
fram að kosningaaldur yrði 16 ára
og að stefnt yrði að 3ja mánaða
kosningabaráttu allra flokka hið
minnsta.
Árið 1980 höfðu sandinistar lýst
þeirri ákvörðun sinni að kosn-
ingarnar yrðu haldnar 1985, en
þeir hafa sennilega talið vænlegt
að flýta þeim nokkuð svo þær yrðu
að veruleika áður en til kæmi
endurkjörs Ronald Reagan til for-
setaembættis. Þetta verða fyrstu
kosningar eftir byltingarsigurinn
og fyrstu kosningarnar í sögu
landsins sem ekki er ætlað að
verða sýndarkosningar og skrípa-
leikur.
Gagnbyltingaröflin, með Reag-
an-stjórnina og bandarískt fjár-
magn að bakhjarli, hafa brugðist
við yfirlýsingunni 21. febr. með
látlausum skemmdarverkum og
hernaðaraðgerðum það sem af er
þessu ári, sem augsýnilega er ætl-
að að setja stjórnina í sem mestan
vanda og koma í veg fyrir að kosn-
ingar nái fram að ganga. Stríðs-
ástandinu í Nicaragua undanfarin
ár hefur m.a. verið mætt með lög-
um um neyðarástand sem tak-
marka ýmis lýðréttindi. Nú er
Ijóst að stjórnin sér sér ekki fært
að aflétta þessum tilskipunum
nema í stuttan tíma fyrir kosn-
ingarnar.
I upphafi byltingar áttu aliir
flokkar sæti í ríkisráðinu, en hafa
ekki allir viljað una við stjórn
sandinista og fjöldahreyfinganna
sem eru undir forystu þeirra.
Kosningar voru ekki annað en
valdatæki i höndum Somoza þegar
hann var og hét, og því er erfitt að
meta stærð eða fylgi einstakra
flokka í landinu. Enginn þeirra
getur vísað til fjöldafylgis með
beinum hætti. Þó að margir þeirra
hafi tekið þátt í baráttunni gegn
einræðinu, þá var forysta Frels-
ishreyfingar sandinista óumdeild
þegar til úrslita dró. Kosningar
1979, ef þær hefði mátt fram-
kvæma, hefðu hugsanlega gert út
af við fjöldaflokkapólitík i land-
inu, slíkar voru vinsældir hennar.
Þrír borgaraflokkar og brot úr
þeim fjórða, tvö verkalýðsfélög
tengd þeim og COSEP, ráð versl-
unarmanna og framleiðenda, hafa
myndað kosningabandalagið CDN
(Coordinadora Democrática Nic-
aragiiense), sem lengst hefur
gengið í andstöðunni við sandin-
ista. Bandalagið setti þegar ýmis
skilyrði fyrir þátttöku sinni i
kosningunum. Meðal annars var
þess krafist að hafnar yrðu við-
ræður allra pólitískra afla í land-
inu, þ.á m. þeirra sem tekið hafa
upp vopn gegn byltingunni; að
fjöldahreyfingarnar — einkum
varnarnefndir sandinista, sem eru
nokkurs konar hverfa- og þorpa-
nefndir — yrðu leystar upp; að til-
skipanir um eignaupptöku þeirra
eignamanna sem flúið hafa land
eða átt þátt í efnahagslegum
skemmdarverkum yrðu afturkall-
aðar og að neyðarástandi yrði þeg-
ar aflýst. Einnig hefur verið kraf-
ist aðskilnaðar FSLN og ríkis-
valdsins og um tíma var uppi
krafa þess efnis a Bandaríkja-
mönnum yrði falin umsjón með
kosningunum.
Sandinistar geta ekki gengið að
slíkum skilyrðum og það ætti ekki
að koma á óvart með tilliti til allra
aðstæðna: Bandarískum herafla
hefur verið stillt upp allt um-
hverfis landið. Flotinn er á æfing-
um úti fyrir ströndum í austri og
vestri. Panama er meginbækistöð-
in í suðri frá fornu fari og nú er
Jazzbrunch á Loftleiðum
UNDANFARIN 3 ár hefur Hótel
Loftleiðir staðið fyrir svonefndu
„Jazzbrunch" í hádeginu á sunnu-
dögum. Orðið „brunch“ er smíöað
úr tveimur orðum, ensku orðunum
breakfast og lunch og skýrir það
hugmyndina að baki orðinu, þ.e.a.s
að gestir hótelsins geta valið um
morgunmat eða hádegisverð fyrir
sama verð. Hálft gjald er greitt fyrir
börn frá 6 til 12 ára, en ókeypis er
fyrir yngri börn.
í fréttatilkynningu frá hótelinu,
segir að Kristján Magnússon og
Friðrik Theodórsson muni á
sunnudögum skiptast á um að sjá
um hádegisjazzinn i Blómasal hót-
elsins. Venjulega er og einhver
gestur sem leikur með og undan-
farin 3 ár hafa allmargir þekktir
jazzleikarar komið og spilað með.
Má þar nefna nöfn eins og Steina
Steingríms, ólaf Gauk, Björn R.
Einarsson, Árna Elvar, Reyni Sig-
urðsson, Guðmund Ingólfsson,
Sigurbjörn Ingþórsson, Þór Bene-
diktsson, Vilhjálm Guðjónsson,
Björn Thoroddsen, ólaf Stephen-
sen, Ingimar Eydal o.fl.
I vetur er ætlunin að hafa sama
háttinn á og áður, en þessi
skemmtan hófst síðastliðinn
sunnudag með því að báðar „hús-
grúppurnar" léku. Næsta sunnu-
dag verður Björn Theodórsson og
félagar, en gestur dagsins verður
Þór Benediktsson.
Hér eru föstu hljóðfæraleikararnir,
sem leika hádegisjass á sunnudög-
um I Blómasal, frá vinstri: Árni
Scbeving, Þorleifur Gíslason, Sveinn
Óli Jónsson, Kristján Magnússon,
Friðrik Theodórsson, Davíð Guð-
mundsson og Magnús Sigurðsson. Á
myndina vantar Alfreð Alfreðsson
trommara.
Athugasemd við fréttatilkynningu
MORGUNBLAÐINU hefur borist
athugasemd frá framkvæmdastjórn
mælsku- og rökræðukeppni fram-
haldsskólanema:
„Mælsku- og rökræðukeppni
framhaldsskólanna (MORFÍS) er
alhliða framkvæmd og skipulögð
af framkvæmdastjórn MORFIS,
sem er kosin af nemendafélögum
framhaldsskólanna. JC kemur þar
hvergi nærri, heldur veitir einung-
is aðstoð við dómgæslu, þ.e. á
oddadómara í hverri keppni."
Það skal tekið fram að í frétta-
tilkynningu, sem birtist um þessa
mælskukeppni í Morgunblaðinu á
miðvikudag, gleymdist að geta
keppni Menntaskólans á Egils-
stöðum og Kvennaskólans í
Reykjavík, sem haldin verður á
Egilsstöðum. Umræðuefnið er
ofgnótt menntamanna í landinu.
í Nicaragua
Torfi Hjartarson
„Vinstra megin viö
sandinista eru tveir
kommúnistaflokkar
sem saka þá um lin-
kind. Að auki eru a.m.k.
fjórir flokkar sem ganga
munu til kosninga 4.
nóv. En tveir háværustu
stjórnarandstöðuflokk-
arnir, sem haldið hafa
uppi all öflugum mál-
flutningi gegn byltingar-
stjórninni, hafa dregið
sig til baka og á fylgi
þeirra mun ekki reyna í
þessum kosningum.“
svo komið að Bandaríkjamenn
geta reitt til höggs hvar sem vera
skal í álfunni úr bækistöðvum sín-
um í Honduras. Þar hafa þeir m.a.
byggt flugvelli sem tekið geta við
gífurlegum herafla á stuttum
tíma. Bandaríkjastjórn gekk
m.a.s. svo langt að hún lét leggja
tundurdufl í allar helstu hafnir
Nicaragua sem hefta inn- og út-
flutning stórlega. Þó að fulltrúa-
deild þingsins hafi hamlað nokkuð
gegn aðstoð Bandaríkjastjórnar
við gagnbyltingaröflin sem hafa
bækistöðvar í Honduras og Costa
Rica, er stuðningur hennar enn
ótvíræður. Að setjast að
samningaborði með foringjum
gagnbyltingarmanna sem hafa
bandarískt fjármagn og herafla að
bakhjarli og hafa víða gengið i
skrokk á sveitaalþýðunni af fá-
dæma grimmd, til að „versla með
byltinguna“ eins og einhver komst
að orði, væri hrein uppgjöf. I
þessu sambandi er rétt að minnast
þess að einræðisherrann naut
trausts og stuðnings Bandaríkj-
astjórnar uns örlög hans voru ráð-
in. Ummæli Franklin D. Roosevelt
urðu frægt tákn þessa sambands:
„Somoza er hórusonur. En hann er
okkar hórusonur!“ I ljósi þessa er
einnig augljóst að kosningar undir
stjórn Bandarikjamanna væru
óþolandi niðurlæging byltingar og
þjóðar í Nicaragua.
Hvað varðar tengsl FSLN,
fjöldahreyfinganna, ríkisins og
hersins þá eru svör sandinista ein-
föld: „Engin lög kveða á um slík
tengsl, þau eru einföld staðreynd.
Ef íhaldsmenn vilja manna herinn
og taka öflugan þátt í stjórn ríkis-
stofnana þá eru þeir velkomnir.”
Auknar ógnanir Bandaríkja-
stjórnar og vaxandi sókn gagn-
byltingarsveita hafa orðið til þess
að sandinistar leggja kapp á að
efla fjöldasamtök verkamanna,
bændafólks, kvenna, stúdenta og
unglinga þvert á kröfur CDN. Rétt
áður en framboðsfrestur rann út
25. júlí sl. var svo tilkynnt að
neyðarástand ríkti áfram næstu
þrjá mánuði. Arturo Cruz,
forsetaframbjóðandi CDN, kom til
landsins um þetta leyti og dró
framboð sitt til baka tveimur sól-
arhringum eftir yfirlýsingu
stjórnvalda. Hann er félagi í Sósí-
aldemókrataflokknum, átti um
tíma sæti í byltingarstjórninni,
varð sendiherra í Washington, en
lýsti yfir andstöðu við stjórnina og
þróun mála í Nicaragua árið 1981
og hefur dvalið í Bandarikjunum
síðan. Framboðsfrestur var fram-
lengdur nokkrum sinnum fram
eftir hausti og óvíst þótti hvort
CDN tæki þátt í kosningunum.
Gerður hefur verið aðsúgur að
Cruz og fylgismönnum hans þar
sem þeir hafa haldið opna fundi.
Cruz hefur lýst því yfir að kosn-
ingabaráttu sé ekki hægt að heyja
við slíkar aðstæður og krafist þess
að kosningunum verði frestað. Þó
heldur hafi gengið saman í haust
er nú sýnt að CDN gengur ekki til
kosninga.
Nú hafa líka borist þær fréttir
að Óháði frjálslyndi flokkurinn
hefur dregið framboð sitt til baka.
Sá flokkur er mun hógværari en
CDN, tók lengi þátt í stjórn bylt-
ingarinnar og vill verða miðjuafl í
átökum CDN, sem einkum berst
fyrir óskoruðu frelsi einkafyrir-
tækja, og sandinista. Óh.frj.fl. er
kannski það sem kalla mætti sósí-
aldemókratískan flokk, miklu
fremur en flokkur Arturo Cruz.
Hann er jafnframt eini flokkurinn
sem kom fram með sæmilega vel
igrundaða stefnuskrá fyrir kosn-
ingabaráttuna í haust. Aðrir
flokkar hafa flestir hamrað á
formgöllum í stjórnarfari sandin-
ista eða haldið á lofti nokkrum
grundvallarhugmyndum sem eru I
litlum tengslum við aðstæður í
landinu, efnahagsvanda og ásókn
vopnaðra sveita. Þegar undirritað-
ur fór frá Nicaragua í sumar er
leið hafði enginn einn flokkur boð-
ið upp á raunhæfan valkost við
stjórnarstefnu sandinista.
Það er sandinistum kappsmál
að allir flokkar gangi til kosninga.
Þeir gerðu samkomulag við borg-
araleg öfl i landinu um frjálsar
kosningar og blandað hagkerfi, og
hafa lagt mikla áherslu á stuðning
vestrænna ríkja og á þjóðarein-
ingu í uppbyggingarstarfinu eftir
frelsisstríðið og áratuga langa
valdniðslu Somoza-fjölskyldunn-
ar. En jafnframt er þeirra höfuð-
markmið að tryggt sé að raun-
veruleg breyting verði á kjörum og
réttindum fátækrar alþýðu lands-
ins og að Nicaragua takist að
brjótast úr fátækt til efnahags- og
menningarlegs sjálfstæðis. 50.000
manns létu lífið fyrir þann mál-
stað.
Það er ljóst að sandinista-
stjórnin mun ekki láta beygja sig
til að fresta kosningum. Þunginn
af aðgerðum Reagan-stjórnarinn-
ar veitir þeim lítið svigrúm til til-
slakana. Það er að duga eða drep-
ast. Þeim er kappsmál að halda í
stuðning ýmissa borgaralegra afla
á Vesturlöndum, að halda sam-
vinnu við eignamenn í Nicaragua,
að verja landið, að verja bylting-
una, að halda einingu þjóðarinnar
og tryggja samtökum fjöldans
áhrifamátt við stjórn landsins.
Löggjafir um kosningarnar, kosn-
ingabaráttu og stjórnmálaflokka
eru sambærilegar við það sem lýð-
ræðislegast þykir á Vesturlöndum.
Vandinn eru neyðarlögin sem áður
voru nefnd, hin hörðu átök sem
eiga sér stað og efnahagsvandinn
sem af þeim hefur skapast. Á því
leikur lítill vafi að mikill hluti
landsmanna styður sandinista og
að þeir munu fara með sigur af
hólmi í kosningunum. Spurningin .
snýst um viðurkenningu af hálfu
Vesturveldanna, um lýðræðislegt
og heiðarlegt samstarf stríðandi
fylkinga.
Vinstra megin við sandinista
eru tveir kommúnistaflokkar sem
saka þá um linkind. Að auki eru
a.m.k. fjórir flokkar sem ganga
munu til kosninga 4. nóvember.
En tveir háværustu stjórnar-
andstöðuflokkarnir, sem haldið
hafa uppi all öflugum málflutn-
ingi gegn byltingarstjórninni,
hafa dregið sig til baka og á fylgi
þeirra mun ekki reyna I þessum
kosningum. Sandinistar munu því
án efa mæta mikilli gagnrýni utan
í frá eins og verið hefur og sjálf-
sagt svara henni eins og áður: Þeir
telja almennar kosningar aðeins
einn þátt af mörgum til að koma á
lýðræði og vísa þá til margvís-
legra umbóta sem náðst hafa fram
eða unnið er að. Stóraukin mennt-
un, enduruppskipting lands, bætt
heilbrigðiskerfi, bættar samgöng-
ur, félagsleg virkni, viðreisn
menningar og sjálfstæður efna-
hagur eru lykilorðin í þeim mál-
flutningi.
Leiða má að því hugann hvað
yrði um Nicaragua ef sandinistum
yrði komið frá völdum til að
mynda með íhlutun Bandaríkja-
hers. Margir telja að slíkt myndi
kosta styrjöld um alla Mið-
Ameríku á borð við þá sem varð í
Víetnam. En þó svo væri ekki hlyti
að koma til mikilla átaka. Banda-
riskur prestur starfandi í Nicar-
agua sagði um þetta: „í Chile létu
50.000 manns lífið fyrst eftir fall
Alliende og valdatöku Pinochet. í
Nicaragua yrði sá fjöldi margfald-
ur. Það yrði meira blóðbað en
hægt er að ímynda sér.“
Torfí Hjartarson er kennaranemi.
Hann draldist í Nicaragua tæpt ír.
Veiðimenn
Rjúpnaskot í úrvali.
Eley+Rottwail, Winchester,
Nike, Hubertus, Nimrod og
Sheller BE11
VSSTUKKÖST
Laugavegi 178. Reykjavík.
Sími: 16770 — 84455.